Recenzja
Transkrypt
Recenzja
48 Fragm. Florist. Geobot. Polon. 21(1), 2014 Recenzja V. A. Bakalin, O. Yu. Pisarenko, V. Ya. Čerdanceva, P. V. Krestov, M. S. Ignatov, E. A. Ignatova. 2012. Brioflora Sachalina. Monografija [Bryophytes of Sakhalin. Monograph]. 304 str., 19 kolorowych fotografii, 633 rycin w tym 630 map rozmieszczenia. Miękka oprawa, format 20,5 × 14,7 cm. Izdatel’stvo Morskogo gosudarstvennogo universiteta imeni admirala G. I. Nevel’skogo, Vladivostok. Cena: nie podano. ISBN 978-5-8343-0768-6. Jeszcze do niedawna brioflora Rosyjskiego Dalekiego Wschodu była słabo i fragmentarycznie poznana, a na pewnych obszarach jedyne dane na temat mszaków pochodziły z XIX lub pierwszej połowy XX wieku. Należał do nich m.in. Sachalin, ogromna wyspa na Morzu Ochockim u wschodnich wybrzeży Kraju Nadmorskiego, rozciągająca się na przestrzeni 948 km z północy na południe i zajmująca 72492 km2. Wzdłuż wyspy przebiegają dwa południkowe łańcuchy górskie, z których wschodni osiąga najwyższą kulminację 1609 m n.p.m. na Szczycie Łopatina. Sachalin leży w strefie tajgi i dominują tu głównie różne typy lasów jodłowo-świerkowych ze świerkami: ajańskim (Picea jezoensis (Siebold & Zucc.) Carrière) i sachalińskim (P. glehnii F.Schmidt) oraz jodłą sachalińską (Abies sachalinensis F.Schmidt), a także lasy z modrzewiem daurskim (Larix dahurica Turcz.) z gęstym podszyciem krzewów i wysokich traw. Pierwsza kolekcja mszaków na Sachalinie została zebrana w trakcie wyprawy Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego w latach 1860–1861 przez F. B. Schmidta i P. P. Glehna. Została ona opracowana przez fińskiego briologa S. O. Lindberga, a wyniki opublikowane w pracy z 1872 roku. Przez ponad całe stulecie była ona podstawowym źródłem wiedzy na temat brioflory tej wyspy, nie licząc rozproszonych danych w japońskich publikacjach S. O. Okamury, Y. Horikawy i K. Sakuraiego oraz przyczynku L. I. Savič z 1936 roku. Dopiero w pierwszej dekadzie obecnego wieku grupa rosyjskich badaczy z Władywostoku i Moskwy przeprowadziła na Sachalinie szeroko zakrojone badania terenowe flory mszakow, a ich wyniki są przedstawione w omawianej tu monografii. Badaniami objęta została cała wyspa, co daje w miarę pełny obraz lokalnego rozmieszczenia mchów i wątrobowców na tym obszarze, a ponadto zrewidowane zostały dostępne historyczne materiały zielnikowe. Według obecnego stanu wiedzy na Sachalinie występuje 198 gatunków wątrobowców i 438 mchów. Jak do tej pory nie znaleziono tu żadnego gatunku glewika, które należą do bardzo rzadkich roślin na Rosyjskim Dalekim Wschodzie. Lokalne rozmieszczenie wszystkich gatunków jest przedstawione na mapach punktowych. Brioflora Sachalinu ma charakter borealny i dominują w niej szeroko rozmieszczone gatunki holarktyczne, ale dość duży procent stanowią też gatunki wschodnioazjatyckie, które nierzadko osiągają tu północną granicę zasięgu. Przegląd flory wypełnia większą część opracowania. W części wstępnej znajduje się opis fizjograficzny terenu badań, przegląd głównych formacji roślinnych, zarys historii badań briologicznych oraz zestawienie badanych stanowisk z podaniem współrzędnych geograficznych. Po wykazach wątrobowców i mchów znajdują się listy gatunków wykluczonych oraz krótkie analizy hepatikoflory i muskoflory. W sumie książka obejmuje 8 autorskich rozdziałów, a całość zredagował Vadim A. Bakalin, z którego inspiracji zostały przeprowadzone badania na Sachalinie. Omówione opracowanie flory mszaków Sachalinu jest cennym źródłem danych chorologicznych dla wątrobowców i mchów i wypełnia dotkliwą lukę w azjatyckiej literaturze briologicznej. Dawała się ona wyraźnie odczuć przy jakichkolwiek próbach wykreślenia map zasięgowych gatunków holarktycznych na Rosyjskim Dalekim Wschodzie, gdzie przez długi okres czasu jedyne dane pochodziły z Kraju Nadmorskiego. – Ryszard Ochyra, ul. Fryderyka Zolla 39, 30-898 Kraków, Polska. 104 Fragm. Florist. Geobot. Polon. 21(1), 2014 Recenzja P. Majestyk, J. P. Janovec. 2011. The mosses of Madre de Dios, Peru. Sida, Botanical Miscellany Number 37. xiv + 101 str., 66 rycin kreskowych i kolorowych fotografii. Miękka oprawa, format 24,1 × 16,5 cm. BRIT Press, Fort Worth, Texas. Cena: 20 usd. ISSN 08831475; ISBN-13 978-1889878-36-2. Amazonia zazwyczaj kojarzy się z niewyobrażalnym bogactwem gatunkowym flory i tak jest istotnie w przypadku roślin naczyniowych. W przeciwieństwie do nich, flora mchów razi swym ubóstwem, przynajmniej jeśli idzie o liczbę gatunków, bo pod względem częstości występowania te niepozorne roślinki prezentują się imponująco, zwłaszcza w przypadku mchów epifitycznych. Tę cechę muskoflory Amazonii w pełni ukazuje omawiana tu książeczka, prezentująca mchy departamentu Madre de Dios w południowo-wschodnim Peru przy granicy z Brazylią i Boliwią. Tu na obszarze wielkości Austrii autorzy stwierdzili zaledwie 63 gatunki należące do 40 rodzajów i 28 rodzin. Jest to niewiele nawet jak na Amazonię, której muskoflorę szacuje się na nieco powyżej 300 gatunków. Gwoli ścisłości trzeba jednak zaznaczyć, że faktycznie publikacja ta obejmuje mchy zebrane w zlewisku rzeki Los Amigos, jednego z lewych dopływów rzeki Madre de Dios, na którego obszarze położona jest jedna z najbardziej aktywnie działających stacji badawczych w dorzeczu Amazonki. Z drugiej jednak strony jest to jeden z niewielu obszarów w górnej Amazonii, który zachował swój naturalny charakter. Omawiana książeczka jest opisową florą mchów, zawierającą klucze do oznaczania rodzajów i gatunków oraz opisy wszystkich taksonów mchów stwierdzonych na badanym obszarze. Każdy gatunek zilustrowany jest rycinami kresowymi, w większości przypadków reprodukowanymi, oczywiście za zgodą wydawców, z Flory mchów Meksyku wydanej przez A. J. Sharpa, H. A. Cruma i P. Eckel w 1994 roku oraz Flory mchów bocznozarodniowych Indii Zachodnich W. R. Bucka z 1998 roku. Tylko dla kilku gatunków zaprezentowane są oryginalne kolorowe fotografie pokrojów roślin lub liści. Flora nie zawiera żadnych nowości taksonomicznych i nomenklatorycznych, a głównym jej celem jest popularyzacja wiedzy o mchach tego obszaru. Takie opracowania są bardzo potrzebne, gdyż zwracają uwagę na drobne i niepozorne rośliny, które są jednak istotnym i ważnym elementem mokrych lasów równikowych. Trzeba również dodać, że jest to pierwsza opisowa Flora mchów w Peru, ogromnym andyjskim kraju, posiadającym bardzo bogatą i zróżnicowaną florę mchów, zwłaszcza w wysokich położeniach górskich. – Ryszard Ochyra, ul. Fryderyka Zolla 39, 30-898 Kraków, Polska. 112 Fragm. Florist. Geobot. Polon. 21(1), 2014 Recenzja J. Werner. 2011. Les bryophytes du Luxembourg. Liste annotée et atlas. Ferrantia 65. 138 str., 19 rycin, 8 tabel, 610 map rozmieszczenia. Miękka oprawa, format 24 × 17 cm. Musée national d’histoire naturelle, Luxembourg. Cena: 10 €. ISSN 1682-5519. Flora mszaków Luksemburga, niewielkiego księstwa wciśniętego między Francję, Niemcy i Belgię, należy do jednej z najlepiej poznanych w Europie. Niemała w tym zasługa autora omawianej publikacji, który jako briolog-amator od 30 lat niestrudzenie bada rozmieszczenie mszaków w tym państewku, zajmującym nieco mniejszą powierzchnię niż na przykład nasz obecny powiat olsztyński. Miarą postępu w badaniach nad brioflorą Luksemburga może być fakt, że w opublikowanej przez niego (wraz z dwoma belgijskimi briologami: Ph. De Zuttere i R. Schumackerem) w 1985 roku pracy1 podane były z tego obszaru tylko 453 taksony (111 wątrobowców i glewików i 342 mchów), ale już w wydanej w 2003 roku czerwonej liście mszaków2 ich liczba wzrosła do 587 taksonów. Natomiast w omawianej tu publikacji autor podaje z Luksemburga 601 taksonów (140 wątrobowów i glewików i 461 mchów), przy czym liczba ta może wynieść 610 taksonów, gdy włączone zostaną tu tereny graniczne. Omawiana praca składa się z dwóch części. W pierwszej znajduje się opatrzony przypisami aktualny wykaz systematyczny oraz alfabetyczny wszystkich taksonów glewików, wątrobowców i mchów stwierdzonych w Luksemburgu. Przy każdym taksonie podano w formie skrótów obszar i częstość występowania, dane siedliskowe, kategoria zagrożenia oraz informację o pierwszym znalezisku w kraju, o ile zostało dokonane już po 1985 roku. Natomiast druga część jest atlasem rozmieszczenia wszystkich taksonów, w którym występowanie każdego z nich przedstawiono na mapie w czterokilometrowej siatce kwadratów. Autor zastosował tu zróżnicowanie sygnatur dla danych sprzed i od 1975 roku, przy czym w przypadku tych ostatnich czarnymi kwadratami oznaczone są dane potwierdzone materiałami zielnikowymi lub oparte na wiarygodnych informacjach z literatury, podczas gdy czarne kółka oznaczają inne dane, na przykład notowania w terenie. W części wstępnej autor prezentuje ogólne informacje na temat warunków naturalnych Luksemburga, klimatu, budowy geologicznej i regionów fitogeograficznych, krótko charakteryzuje ostatnio prowadzone badania briologiczne i omawia przyjętą metodykę badań. W dalszej części dokonuje rozlicznych analiz brioflory: fitogeograficznej, siedliskowej, częstości występowania i bogactwa florystycznego różnych regionów, zaś w części końcowej wskazuje najciekawsze pod względem briologicznym, ale zarazem najbardziej zagrożone obszary. Omówiony pokrótce wykaz i atlas mszaków Luksemburga jest opracowaniem modelowym. Oczywiście zaprezentowany tu stopień szczegółowości opracowania możliwy jest do osiągnięcia tylko dla niewielkich badanych obszarów, a takim właśnie jest maleńkie księstwo Luksemburg, ale jest trudny do zrealizowania w krajach o znacznie większych powierzchniach. – Ryszard Ochyra, ul. Fryderyka Zolla 39, 30-898 Kraków, Polska. Patrz recenzja R. Ochyry: Wiadomości Botaniczne 33(3): 120–121 (1989). Patrz recenzja R. Ochyry: Wiadomości Botaniczne 48(1–2): 87–88 (2004). 1 2