„SERWUS - NIE JESTEM NERWUS! ”

PROFILAKTYCZNO - WYCHOWAWCZY
PROGRAM PRZECIWADZIAŁANIA
AGRESJI
„SERWUS
SERWUS - NIE JESTEM NERWUS!”
NERWUS!
autorzy: Elżbieta Kossak - Lasota
Aneta Tokarska
OPOCZNO, 2007 r.
I.
WSTĘP
Z uwagi na cięgle występujące w szkołach zjawisko agresji oraz jej skutki,
podjęłyśmy się zadania skonstruowania programu profilaktycznego nastawionego
na skuteczne i kreatywne rozwiązanie tego istotnego problemu.
Agresja jako patologiczny wyraz określonego stanu psychicznego osoby, która w
ten sposób wyraża swoje emocje, może przybierać różne formy. Postać słowna
( ubliżanie , obrażanie, intrygi, plotki, gesty. grożenie, wulgarne słowa,
wyśmiewanie, upokarzanie, zastraszanie krzyki, szantaż, uszczypliwości), której
konsekwencją są : poczucie zagrożenia, odrzucenie, wyizolowanie ofiary z grupy.
Drugie oblicze zachowań tego typu to: agresja fizyczna, czyli bezpośredni atak na
drugą osobę lub jej własność. Ta postać najczęściej przybiera formę uderzeń,
kopnięć, popychania, szarpania, niszczenia cudzego mienia , bójek, zabierania i
chowania cudzych rzeczy bez zgody właściciela oraz kradzieży mienia ofiary.
Aby zminimalizować skłonność dzieci i młodzieży do zachowań agresywnych
należy budować u nich silną osobowość i poczucie własnej wartości, które są
warunkiem
społecznych
Zadaniem
pozytywnego
rozwoju
społecznego,
prawidłowych
kontaktów
, a także przyjmowania odpowiedzialności za własne działania.
każdego
nauczyciela
i
wychowawcy
jest
nauczenie
swoich
podopiecznych wzajemnych pozytywnych interakcji, a nie zachowywanie postawy
biernej lub unikowej dla współzawodniczenia uczniów we wrogiej nastawionej na
bezwzględny sukces atmosferze.
Konflikty – nie są zjawiskiem
patologicznym i boryka się z nimi każde
społeczeństwo, jednak wpływ konfliktów na uspołecznienie jednostki zależy od
sposobu i stylu
ich rozwiązania . Wskazaniem jest konieczność ćwiczenia
umiejętności ich rozwiązywania , a nie unikania, polegającego na treningu ich
rozstrzygania w sposób nie wyzwalający agresji. Bardzo ważnym elementem tego
treningu jest nauka szanowania swojej osoby oraz innych, swoboda i takt w
wyrażaniu własnego zdania bez naruszania godności drugiego człowieka.
Program „Serwus - nie jestem nerwus!”
został opracowany w oparciu o
potrzeby placówki w tym zakresie oraz z uwzględnieniem rdzeniowych zadań
Szkolnego Programu Wychowawczego na rok szkolny 2007 – 2008, Szkolnego
Programu Profilaktyki na rok szkolony 2007 – 2008 oraz zaleceń zawartych w
rządowym programie poprawy stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach
pt.: „ Zero tolerancji dla przemocy w szkole”
ZARYS PROBLEMU
Na terenie Zespołu Szkół im. Jana Brzechwy w Opocznie prowadzone są
regularne badania dotyczące różnych aspektów pracy wychowawczej placówki
oraz diagnozujące aktualne potrzeby w tym zakresie.
Najnowsze badania
dotyczące zbadania skali problemu występowania zachowań agresywnych w
szkole
zostały wykonane przez pedagoga szkolnego w I półroczu
roku
szkolnego 2006/2007. Po przeanalizowaniu materiału badawczego uzyskano dane
z których wynikało, że do najczęstszych zachowań agresywnych wśród uczniów
naszej szkoły należą: przezywanie, wyśmiewanie, bicie, kopanie popychanie. Do
grupy osób, których uczniowie obdarzyli największym zaufaniem zaliczono przede
wszystkim rodziców i nauczycieli. Ciekawe dane uzyskano również z
przeanalizowania wyników dotyczących podmiotów oferujących uczniom pomoc,
gdzie na pierwszym miejscu znaleźli się nauczyciele naszej placówki. Dzieci i
młodzież określili miejsca najbardziej zagrożone
przejawami agresji, a są to:
stołówka, korytarze, szatnia i sala gimnastyczna.
Po przeanalizowaniu wszystkich danych z przeprowadzonych badań wyciągnięto
min. następujące wnioski do dalszej pracy wychowawczej na terenie Zespołu Szkól
im. Jana Brzechwy w Opocznie:
przeprowadzenie powtórnych lekcji wychowawczych na temat: właściwej
komunikacji interpersonalnej i odpowiedzialności za nieprzestrzeganie
kodeksu ucznia
przeprowadzenie
pogadanki
dla
rodziców,
nauczycieli
i
personelu
niepedagogicznego na temat zapewnienia uczniom prawidłowej opieki i
bezpieczeństwa1
Zaproponowana przez autorki forma programu obejmuje część teoretyczną
omawiającą szczegółowo charakterystykę problemu agresji oraz sposobów jej
eliminowania z codziennego życia placówki. Ponadto scharakteryzowano dokładnie
cele zbudowanego programu wraz z zaprezentowaniem praktycznych sposobów ich
realizacji pod postacią gotowych scenariuszy zajęć oraz przykładowych konspektów
jednostek lekcyjnych. Zostały one podzielone na dwie części w zależności od grupy
wiekowej uczniów ( pierwsza – uczniowie szkoły podstawowej, druga – młodzież
gimnazjum i zasadniczej szkoły zawodowej)
Dodatkowym elementem,
wzbogacającym sposób przykazu omawianych treści jest dołączona do programu
prezentacja multimedialna pt.” Czy to złość, czy to już agresja?’.
II. CELE PROGRAMU:
Cele główne:
eliminowanie zachowań agresywnych i przemocy wśród dzieci i młodzieży
szkolnej
wzrost poziomu poczucia bezpieczeństwa ucznia na terenie placówki
angażowanie rodziców do podejmowania aktywnych działań na rzecz
przeciwdziałania aktom agresji na terenie placówki
Cele szczegółowe:
dostarczenie uczniom wiedzy na temat przyczyn zachowań agresywnych
wykształcenie umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz radzenia sobie z
sytuacją przemocy i agresji
kształcenie umiejętności konstruktywnego
sytuacjach życiowych
radzenia sobie w trudnych
integracja uczniów w szkole, zespole klasowym oraz wzmocnienie więzi
koleżeńskich
rozbudzanie wśród uczniów zainteresowań, wskazywanie form i sposobów
spędzania czasu wolnego
kształcenie postawy asertywnej
III.PODSTAWY
PRAWNE
DZIAŁAŃ
PROFILAKTYCZNYCH
Konstytucja Rzeczypospolitej z dnia 02.04.1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483)
Konwencja O prawa Dziecka (Dz. U. Nr 120, poz. 526)
Ustawa O systemie oświaty z dnia 07.09.1991 (Dz. U. Nr 67 z roku 1996.
poz.329 z późniejszymi zmianami)
Rządowy program poprawy stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach
„Zero tolerancji dla przemocy w szkole (załącznik do Uchwały Rady
Ministrów Nr 28/2007 z dnia 06.03.2007 r.)
IV. ADRESACI PROGRAMU
uczniowie szkoły podstawowej
uczniowie gimnazjum
uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej
rodzice
V. REALIZATORZY PROGRAMU
nauczyciele
Zespołu Szkół im. Jana Brzechwy w Opocznie w tym głównie
wychowawcy poszczególnych klas
VI. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU
Program profilaktyczny „Serwus – nie jestem nerwus!”, będzie realizowany
przez chętnych wychowawców poszczególnych klas na wybranych jednostkach
lekcyjnych ( po cztery jednostki lekcyjne w rozbiciu na szkołę podstawową oraz
gimnazjum i zasadniczą szkołę zawodową ) w oparciu o gotowe scenariusze zajęć..
Zaproponowane przez autorki programu toki godzin do dyspozycji wychowawcy
zostały opracowane w taki sposób, aby dostosować je do możliwości
intelektualnych uczniów naszej szkoły oraz ich wieku rozwojowego ( scenariusze
zostały podzielone na dwie części dla: szkoły podstawowej oraz gimnazjum wraz z
zasadniczą szkołą zawodową). Dodatkowym elementem tego programu jest praca z
adresatem , którym są rodzice dzieci Zespołu Szkół im. Jana Brzechwy w Opocznie.
Autorki programu objęły tę grupę osób ciekawą formą pedagogizacji w zakresie
zagadnień dotyczących wiedzy o samym zjawisku agresji oraz sposobach jej
zapobiegania. Zaproponowano wprowadzenie spotkania śródsemestralnego z
zajęciami warsztatowymi oraz pokazem multimedialnym dotyczącym omawianej
tematyki. Kolejnym elementem podjętej współpracy w tym zakresie oraz finalizacją
kilkumiesięcznej pracy będzie przeprowadzanie spotkania integracyjnego uczniów
wraz z rodzicami i nauczycielami naszej placówki w ramach TURNIEJU RODZIN
( wspólna zabawa majówkowa z konkursami i nagrodami).
VII.
PROPONOWANE
METODY
PRACY
REALIZACJI PROGRAMU
pokaz multimedialny
dyskusja
pogadanka
minidrama
krąg
praca w małych grupach
rysunki
wypełnianie tabel
ćwiczenia zawierające elementy rozwijające twórcze myślenie
zabawy i gry integracyjne
PRZY
VIII. WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI
Współpraca z rodzicami w trakcie realizacji programu profilaktycznego
„Serwus – nie jestem nerwus!” będzie się odbywała na dwóch
płaszczyznach.
Pierwsza dotyczy rozwijania wiedzy rodziców na temat
szeroko rozumianego pojęcia agresji, poprzez wprowadzenie spotkania
śródsemestralnego z zajęciami warsztatowymi oraz pokazem multimedialnym
dotyczącym omawianej tematyki. Zadaniem drugiej, będzie angażowanie
rodziców do podejmowania aktywnych działań na rzecz zapobiegania aktom
agresji na terenie placówki poprzez budowanie silnej integracji rodziców z
uczniami i nauczycielami zespołu Szkół im. Jana Brzechwy w Opocznie.
Wyrazem tego zjawiska, będzie wspólna zabawa w formie „TURNIEJU
RODZIN” spotkania o charakterze integrującym całe środowisko szkolne.
Ten rodzaj działalności wychowawczej dostarczy uczniom oraz ich rodzinom
wiedzy na temat sposobów spędzania czasu wolnego i będzie stanowić
doskonałe źródło rozwijania wspólnych zainteresowań
IX . WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNE
zajęcia należy przeprowadzać w przyjemnej atmosferze
w grupie powinien panować klimat pełnego zaufania
nie należy zmusza dzieci do udziału w zabawach i ćwiczeniach, ale osoby,
które nie uczestniczą w zajęciach, powinny pozostać
w sali jako
obserwatorzy
proponowane zabawy i ćwiczenia dotyczą sytuacji życia codziennego , a więc
sytuacji bliskich dziecku
proponowane zajęcia powinni się przede wszystkim
zawiera zabawy i
ćwiczenia oparte na metodach aktywizujących działalności dzieci
X. CZAS REALIZACJI PROGRAMU
od X 2007r. do V 2008 r.
XI. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ZAWARTYCH
W PROGRAMIE „SERWUS - NIE JESTEM NERWUS”
L.p.
1.
2
3.
4.
5.
Zadania
Termin
Osoby
realizacji
odpowiedzialne
Zatwierdzenie do realizacji programu
09.10.2007 r.
„Serwus - nie jestem nerwus!” i włączenie go
do szkolnego zestawu programów
wychowawczo–profilaktycznych
Realizowanie zagadnień programu według
X 2007 r. –
zaproponowanego cyklu spotkań (patrz:
-V 2008 r.
aneks do programu)
Przeprowadzenie spotkania warsztatowego z
II 2008 r.
rodzicami w zakresie omawianej tematyki w
ramach wywiadówki śródsemestralnej
Zorganizowanie i przeprowadzenie w ramach
V 2008 r.
współpracy z rodzicami w/w zakrsie zabawy
integracyjnej „Turniej Rodzin”
Ewaluacja programu wychowawczo –
profilaktycznego „Serwus – nie jestem
nerwus!”
V 2008 r.
Rada Pedagogiczna
wychowawcy klas
A. Tokarska
E. Kossak - Lasota
E. Kossak – Lasota
J. Jobczyk.
H. Braun.
M. Adamczyk .
A. Tokarska
A. Tokarska
E. Kossak - Lasota
XII . SPODZIEWANE EFEKTY
zwiększenie i zacieśnienie integracji ucznia z zespołem klasowym i szkolnym
zredukowanie zachowań agresywnych i przemocy wśród dzieci i młodzieży
szkolnej
wzrost poziomu poczucia bezpieczeństwa ucznia na terenie placówki
poszerzenie wiedzy rodziców na temat zagadnień dotyczących agresji, jej
skutków, sposobów redukowania i eliminowania
angażowanie rodziców do podejmowania działań na rzecz życia szkoły
zacieśnianie więzi rodzicielskich z udziałem całego środowiska szkolnego
rozbudzenie refleksji uczniów na temat przyczyn i skutków zachowań
agresywnych oraz autoagresywnych
stosowanie przez uczniów i rodziców pokojowych metod rozwiązywania
konfliktów
wykształcenie postaw asertywnych wśród uczniów
XIII. EWALUACJA
Cel ewaluacji:
Weryfikacja
podjętych
działań
dotyczących
ograniczenia
zachowań
agresywnych w zakresach:
zwiększenia
ilości
zachowań
wskazujących
na
nieagresywne
rozwiązywanie konfliktów
rozwinięcia umiejętności poprawnego i twórczego wykorzystania czasu
wolnego uczniów
ukształtowania postaw prospołecznych oraz zachowań empatycznych
wśród uczniów
zwiększenia poczucia integracji ucznia z zespołem klasowym
ukształtowania poczucia integracji rodzica ze środowiskiem szkolnym
ujednolicenia oddziaływań wychowawczych rodziców i szkoły wobec
dzieci
Przewidywany termin ewaluacji:
V. 2008 r.
Formy ewaluacji:
badanie ankietowe dla rodziców
badanie ankietowe dla realizatorów programu
rozmowa autorów programu z wychowawcami klas na zakończenie
realizacji programu
„Księga Uczuć” – wspomnienia uczestników ze wspólnych spotkań i
zabaw
XIV. BIBLIOGRAFIA
Collins Andy „Język ciała gestów i zachowań” KDC Warszawa 2003
Ekiert – Grabowska D. „Dziecko nie akceptowane w klasie szkolnej WSiP
Warszawa 1982
Grochulska Joanna „Agresja u dzieci” WSiP Warszawa 1993
Gruszka Magdalena „Scenariusze godzin wychowawczych dla szkoły
podstawowej” Wydawnictwo Harmonia Gdański 2003
Jachimska Małgorzata „ Scenariusze lekcji wychowawczych” Oficyna
wydawnicza „Unus” 1997
Jachimska Małgorzata „Grupa bawi się i pracuje”
Knez Renata, Słonina Wojciech „Saper – czyli jak rozminować agresję”
Program profilaktyczno wychowawczy dla klasy 1-3 gimnazjum oraz 1 szkół
ponadgimnazjalnych Rubikon Kraków 2002
Poraj Grażyna „Agresja w szkole” Oficyna Wydawnicza „Edukator” Łódź
2002
Portman R. „Gry i zabawy przeciwko agresji „ „Jedność”, Kielce 1999
Simm Małgorzata., Węgrzyn – Jonek Ewa „Budowanie szkolnego programu
profilaktyki” Rubikon Kraków 2002 r.
Artykuły:
„Zabawy przeciwdziałające agresji” Wychowawca nr 7-8 2005
„Jak przeciwdziałać agresji? Życie Szkoły nr 10 2002
„Jak pokonać agresję? Życie Szkoły nr 8 2001
„To trudne… cykl zajęć wychowawczych związanych z agresją (dla
gimnazjum)” Nowa Szkoła nr 8 2005
SZKOŁA
PODSTAWOWA
Cel : Integracja grupy
Zabawa nr 1.
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Uczestnicy siedzą w półkolu i wspólnie zastanawiają się, czym
ludzie mogą się od siebie różnić. Nauczyciel wskazuje na jednego ucznia,
który ma stanąć przed pozostałymi.
Siedzący uczestnicy przyglądają mu się bardzo uważnie,
starając się
jednocześnie
zapamiętać jak najwięcej
szczegółów
jego wyglądu
zewnętrznego.
Następnie prezentujący się uczeń staje za kolegami, a nauczyciel zadaje
pytania typu : „jaki miał kolor włosów?”, „jaką ma na sobie bluzkę?”, „jaki
ma kolor oczu?”, „w jakich jest butach?”…itp.
Zabawa nr 2.
Materiały : bańki mydlane
Przebieg: Puszczanie i obserwowanie baniek mydlanych sprawia dzieciom
wiele radości. Najpierw wszyscy bawią się swobodnie, a następnie
dobierają się w pary. Jedno dziecko w każdej parze zaczyna mocno
dmuchać bańki, które partner uważnie obserwuje i stara się łapać w dłonie
i nadeptywać. Po kilku minutach dzieci zamieniają się rolami. Czy wspólna
zabawa podobała się?
Zabawa nr 3.
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Jedna z osób staje plecami do pozostałych, a ktoś inny ( tu
może być nauczyciel ) opisuje jednego z uczestników grupy.
Ważne jest, żeby opis dawał pozytywny obraz tej osoby.
W określonym czasie osoba stojąca tyłem musi zgadnąć, o kogo chodzi.
Kiedy zgadnie wybiera następną osobę, która ma się odwrócić.
Zabawa nr 4
Materiały : niepotrzebne
Przebieg: Uczestnicy leżą na podłodze i udają że śpią.
( ptakami, słoniami, wężami, samochodami…).
Dzieci budzą się i wcielają się w podaną rolę.
Nauczyciel mówi :” Dzieci śpią, a kiedy się obudzą będą kogutami”
Zabawę kończy polecenie„ Kiedy dzieci się obudzą znów będą dziećmi”.
SCENARIUSZ nr 2
Cel: Nawiązanie pozytywnych interakcji
Zabawa nr 1
Materiały: długie na około 30 cm patyczki (mogą być nie zastrugane kredki)
Przebieg : Uczestnicy dobierają się parami, które są ze sobą połączone
dwoma drewnianymi patyczkami. Patyczki te są przytrzymywane pomiędzy
czubkami palców lub wewnętrznymi powierzchniami dłoni poprzez lekkie
naciskanie. Pary muszą przy tym wykonywać drobne zadania, starając się
nie upuścić na ziemię patyczków. Nie wolno im przy tym rozmawiać.
Zadania te mogą być następujące:
- wstańcie i usiądźcie razem
- podskoczcie razem dwa razy
- przejdźcie dookoła ławki
- ...
Można rozszerzyć współpracę na trzy do czterech osób i utrudnić to
ćwiczenie.
Jak układała się współpraca uczestników zabawy?
Które zadania można było wykonać z łatwością, które sprawiały trudność
lub były niemożliwe do wykonania?
Czy zostały opracowane jakieś techniki prowadzące do owocnej
współpracy?
Czy porozumiewanie się bez słów sprawiało jakąś trudność?
Zabawa nr 2.
Materiały: kredki, kartki z bloku rysunkowego formacie A- 3
Przebieg: Każde dziecko otrzymuje kartkę z bloku . prowadzący podaje
określony temat i wszyscy zaczynają do niego malować obrazek.
Po krótkim czasie na sygnał każde dziecko przekazuje swoją kartkę
sąsiadowi.
Ten dodaje do obrazka kolejne detale, aż do chwili, gdy na ponowny
sygnał będzie musiał podać kartkę dalej.
Jak wyglądają obrazki po powrocie do pierwszego dziecka?
Czy rzeczywiście każdy starał się pracować zgodnie z podanym tematem,
tak, by powstał prawdziwie grupowy obrazek?
Czy to było trudne?
Zabawa nr 3
Materiały: pacynki na dłonie, dzwoneczek.
Przebieg: Każdemu dziecku wręczamy jedną pacynkę, z którą chodzi tak
długo, aż rozlegnie się dźwięk dzwonka. Wówczas dzieci dobierają się
parami , słuchają i wykonują polecenia nauczyciela, n p:
- pacynki się witają
- pacynki się przedstawiają
- pacynki się dotykają ( dzieci biorą się pod ramiona )
- pacynki się obejmują itd.
Za każdym razem, gdy zadanie zostanie wykonane, dzieci rozchodzą się,
by pochwali rozpocząć nową rundę
SCENARIUSZ nr 3.
Cel: Rozładowanie negatywnych emocji. Rozpoznawanie i nazywanie ich.
Zabawa nr 1
Materiały: niepotrzebne
Nie wszyscy kierują swoją złość i agresję na zewnątrz. Są dzieci, które
zamykają się w sobie, „najeżają się” , utrudniając samym sobie i innym
ponowne nawiązanie kontaktów.
Przebieg : Uczestnicy dobierają się parami. Jedno dziecko z pary będzie
jeżem. Musi ono „najeżyć się” ‘ to znaczy zwinąć w ciasny kłębek, tak,
jak to robią jeże ( podciągnąć kolana, objąć je ramionami, zamknąć oczy,
głowę wcisnąć pomiędzy nogi ) i spróbować wyobrazić sobie, że jest
urażone i zdenerwowane.
Drugie dziecko z pary usiłuje pomóc koledze pozbyć się, „oderwać” od
tych uczuć . Może ono głaskać jeża, rozmawiać z nim, delikatnie obracać
go w jedną lub w drugą stronę itp.
Nie wolno
przełamywać tego „najeżania się ” siłą. Czasami pomaga
wyobrażenie sobie, co czułoby ono samo, gdyby było w takiej samej
sytuacji.
Po pewnym czasie następuje zmiana ról.
Na zakończenie należy porozmawiać z uczestnikami zabawy
o ich
wrażeniach i odczuciach.
Zabawa ta należy do bardzo intymnych, dlatego nie wolno zmuszać
dzieci di wzięcia w niej udziału.
Zabawa nr 2
Materiały: ilustracje
charakterystyka
przedstawiające
groźne
dzikie
zwierzęta. Krótka
ich
Przebieg : Uczestnicy przeobrażają się w dzikie zwierzęta. Naśladują ich
ruch i głosy. Prychają, szczerzą zęby i biegają wkoło pomieszczenia, np.
jak tygrys uwięziony w klatce, wyjący wilk, słoń, który trąbi itp.
Zagrażają sobie nawzajem.
Nie wolno jednak atakować innych zwierząt. Pozostają tylko przy
groźnych gestach i takim zachowaniu.
Po pewnym czasie na sygnał prowadzącego zabawę wszystkie „dzikie
zwierzęta” zbierają się na „pokojowej konferencji zwierząt” w celu
omówienia przebiegu zabawy i odczuć z nią związanych.
Zabawa nr 3
Materiały: kolorowe czasopisma, nożyczki, klej, arkusze szarego papieru
Przebieg: Uczniowie dzielą się na 3 – 5 zespołów, których zadaniem jest
odszukanie w gazetach ilustracji które przedstawiają określone uczucia:
radość, smutek, gniew, miłość. Zadanie polega na wycięciu jak największej
liczby odpowiednich ilustracji i przyklejeniu ich na arkusze . Każdy zespół
ma wspólnie przygotować inne uczucie , a następnie omówić swoją pracę.
SCENARIUSZ nr 4.
Cel: Opanowywanie i przezwyciężanie zachowań agresywnych
Zabawa nr 1
Materiały: gazety
Przebieg: Dzieci dobierają się parami. Stają do siebie przodem i podają sobie
ręce. Pomiędzy nimi na podłodze leży kartka gazety, umownie nazwana
„odciskiem”. Każde dziecko próbuje przeciągnąć na swoją stronę, aby ten
musiał nadepnąć na gazetę, czyli „ odcisk”.
Na zakończenie zabawy uczestnicy omawiają swoje odczucia .
Zabawa nr 2
Materiały: kartki papieru, długopisy.
Przebieg : Uczestnicy dzielą się na grupy liczące po trzy osoby.
Każdy członek poszczególnych zespołów zapisuje najpierw tylko dla siebie
trzy życzenia, odnosząc się do tematów podanych przez prowadzącego.
Następnie każda z trójek rozmawia o tych pragnieniach i wybiera z nich
tylko jedno.
Pozostałe życzenia są dyskutowane na forum grupy tak długo, aż wszyscy
wybiorą z nich to jedno.
Tematy, do których będą się odnosić owe pragnienia, mogą brzmieć
następująco:
- Dokąd chciałbyś najchętniej pojechać?
- Jaki prezent sprawiłby ci radość?
- Co chciałbyś zjeść na obiad? itd.
Jakie doświadczenia dzieci wyniosły z tej zabawy?
Czy trudno było wybrać jedno życzenie.
Kto potrafił przeforsować swoje życzenie.
Czy w ogóle wszyscy próbowali przekonać pozostałych do swoich życzeń, czy
też były takie osoby, które już od samego początku podporządkowały się
innym?
Zabawa nr 3.
Materiały: cytryna
Przebieg: Uczestnicy siedzą w kręgu i podają sobie z rąk do rąk cytrynę.
Zadanie polega na tym, że trzymając w dłoniach
cytrynę uczniowie kolejno
opowiadają o jakiejś sytuacji, która go zdenerwowała i jak sobie wówczas
poradził, czy może ktoś mu pomógł.
Gdy już wszystkie dzieci miały możliwość zabrania
głosu, wspólnie z
prowadzącym omawiane jest, jak można najlepiej radzić sobie ze złością swoją i innych.
GIMNAZJUM
I
ZASADNICZA
SZKOŁA
ZAWODOWA
SCENARIUSZ nr 1.
Cel : integracja zespołu, współdziałanie
Zabawa nr 1.
Materiały: arkusze papieru, mazaki
Przebieg:
1. Uczestnicy dzielą się na kilkuosobowe zespoły, które zastanawiają się
co można by zrobić konkretnego na rzecz klasy lub szkoły, np.
dyskotekę, gazetkę ścienną...
2.Wspólne przedyskutowanie poszczególnych propozycji oraz możliwości ich
wykonania. Jedna propozycja zostaje wybrana do realizacji.
3. Na dużym arkuszu papieru trzeba napisać nazwiska wszystkich
uczestników. Każdy przy swoim podaje (co należy zapisać), co mógłby
zrobić, aby przedsięwzięcie mogło zostać zrealizowane, w czym jest dobry,
jakie ma uzdolnienia, np. wie gdzie co można załatwić, ładnie pisze,
rysuje, ... itp.
4. Następnie należy napisać szczegółowy plan działania i określić czas
realizacji.
5. Kolejny krok, to wspólny podział zadań i wyznaczenie osób
odpowiedzialnych za poszczególne etapy
realizacji celu oraz osoby
koordynujące całość .
6. Podjęcie ostatecznej decyzji, czy uczestnicy chcą realizować plan .
Zabawa nr 2.
Materiały : niepotrzebne
Przebieg: Uczestnicy siedzą w kręgu. Na polecenie prowadzącego każdy ma
zastanowić się , co dobrego może powiedzieć o sobie np.
- jestem odważny, bo
- lubię pomagać innym
- dobrze się uczę
- itp.
Następnie uczniowie kolejno opowiadają o sobie.
SCENARIUSZ nr2.
Cel: Kształtowanie umiejętności różnicowania emocji
Zabawa nr 1
Materiały: arkusz papieru, mazaki
Przebieg: Uczestnicy siadają w kręgu i rozmawiają
uczucia, skąd się biorą, jak je rozpoznajemy.
o
tym, co
to
są
Następnie tworzą jak najdłuższą listę uczuć, które zapisują na arkuszu
papieru
( należy zwrócić uwagę , aby zostały napisane pojęcia odpowiadające na
pytanie „co czuję”, a nie „co robię” lub „jak się zachowuję”.
Kolejny etap, to przypisanie znaków + i - każdej emocji.
Mogą pojawić się również uczucia ambiwalentne, których znak będzie
trudny do jednoznacznego określenia.
Należy wspólnie z grupą zastanowić się dlaczego ?
Każdy
uczestnik
wybiera
charakterystycznych dla niego.
Jaki obraz sugeruje ta lista.
Dlaczego?
10 – 15
określeń
najlepiej
opisujących
go,
Zabawa nr 2.
Materiały: zdjęcia ludzi, których twarze
kolorowych czasopism, nożyczki, klej
wyrażają
emocje
wycięte
z
Przebieg: Uczestnicy siedzą w kręgu.
Prowadzący zabawę rozkłada obrazkiem do ziemi w środku kręgu przygotowane
wcześniej zdjęcia .
Uczestnicy kolejno wybierają dla siebie po dwa zdjęcia, nie odkrywając ich.
Następnie kolejno pokazują grupie swoje zdjęcia grupie i mówi, co według
niego osoba na zdjęciu odczuwa.
Jeżeli uczeń nie potrafi znaleźć odpowiednich słów na wyrażenie tej emocji,
należy mu pomóc.
Następnie uczniowie kolejno próbują naśladować twarz ze zdjęcia.
Zabawę powinna zakończyć rozmowa o wyrażaniu różnych emocji i o
tym, dlaczego jest ważne umieć je wyrażać
Zabawa nr 3.
Materiały : niepotrzebne
Przebieg: Grupa siedzi w kręgu.
Jedna osoba ( pierwszy może być nauczyciel ) wchodzi do środka i pokazuje
mimicznie jakieś uczucie, n p. złość, radość.
Wyolbrzymia to uczucie, prezentuje wszystkim w kręgu, których zadaniem
jest prawidłowe rozpoznanie i nazwanie uczucia.
Następnie wskazuje na kogoś z kręgu.
Osoba ta wchodzi do środka koła i prezentuje inne uczucie.
Zabawa powtarza się, aż wszyscy wezmą w niej udział.
SCENARIUSZ nr 3.
Cel: zrozumienie pojęcia asertywności, rozpoznanie obszarów własnej
asertywności
Zabawa nr 1
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Uczniowie dobierają się w pary i wyznaczają osobę A i B. Każda
para ma przed pozostałymi uczestnikami odegrać scenkę (minidramę ) na
podany jej przez prowadzącego temat.
Osoba A proponuje osobie B np.
- wspólne wyjście do kina
- pójście na lody
- wycieczkę
- wspólne zakupy
- zorganizowanie wystawy swoich rysunków
- udział w apelu
-itp.
Zadaniem osoby B jest odmówienie.
Następnie na forum omawiane są kolejno prezentowane minidramy. Jaki
rodzaj
odmowy
jest
najskuteczniejszy? Jaki
rodzaj komunikatu
niewerbalnego ( ton głosu, postawa ciała, spojrzenie...) wspiera odmowę?
Wnioski zapisywane są na tablicy i dokładnie omawiane.
Zabawa nr 2
Materiały: „Mapa asertywności”, długopisy.
Zachowanie asertywne to bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie
wobec drugiej osoby swoich uczuć opinii i postaw, przy jednoczesnym
respektowaniu jej praw do własnych uczuć. Opiera się to na założeniu,
że każdy człowiek ma swoje prawa i trzeba je respektować. Każdy z
nas jest inny i nikogo nie wolno zmuszać do zmiany poglądów, czy
celów tylko dlatego, że nam się one nie podobają lub kolidują z
naszymi. Zachowania asertywne pokazują naszą odrębność, ale nie atakują,
nie obrażają drugiej osoby
Przebieg: Każdy uczestnik otrzymuje arkusz z mapą asertywności i
odpowiada na pytania tam zawarte zgodnie ze swoją opinią o sobie.
Zakreśla odpowiedź TAK lub NIE.
Następnie na arkuszu zbiorczym
przy każdym pytaniu dotyczącym
zachowania się w określonej sytuacji wpisywana jest liczba odpowiedzi
TAK oraz NIE.
Dyskusja o obszarach w których uczestnicy mają trudności w zachowaniu
się w sposób asertywny.
SCENARIUSZ nr 4
Cel: Dostrzeganie, i rozpoznawanie własnych i cudzych uczuć.
Rozpoznawanie przyczyn agresji .
Zabawa nr 1.
Materiały: kartka papieru, mazak
Przebieg :Każdy uczestnik pisze na kartce papieru słowo „wściekłość” i
obrysowuje je kółkiem. Potem pisze wokół niego wszystkie skojarzenia, to
znaczy wyrazy w dowolnej formie, które przychodzą mu do głowy, np.
WŚCIEKŁOŚĆ - uderzać - oddawać - Daniel - nauczyciel - oceny - pocić
się - bicie serca itp.
Następnie wspólnie przyglądamy się indywidualnym skojarzeniom
do
słowa
„wściekłość” oraz, jeżeli grupa
zechce,
wyjaśniamy
je
i
porównujemy.
Uczestnicy mogą także wykonać podobną „mapę złości” na dużym
arkuszu papieru lub gazetce ściennej.
Mapa ta może być stopniowo uzupełniana.
Za każdym razem, gdy któremuś z dzieci przyjdzie do głowy nowe
skojarzenie, np. w wyniku danej sytuacji grupowej, nanosi je na „mapę
złości”.
Zmiany w skojarzeniach powinny być co jakiś czas omawiane.
Zabawa nr 2
Materiały : narysowane na arkuszu szarego papieru
długopisy, kolorowe markery, tekturowe pudełko
duże koło ,kartki,
Przebieg: Każde dziecko zapisuje na kartce to, co go najbardziej
denerwuje
( mogą to być sytuacje związane ze szkołą, domem
rodzinnym, grupą rówieśniczą)
Następnie wrzuca kartkę do pudełka.
Prowadzący zadanie wyjmuje kartki , odczytuje głośno i wpisuje owe
powody zdenerwowania kolorowymi markerami do przygotowanego koła,
dostosowując do nich wielkości segmentów koła.
Zapisy zawarte w kole omawiane są na forum grupy, co pozwoli jej
członkom dowiedzieć się, co denerwuje poszczególne osoby i co może
wywoływać agresywne reakcje.
Umożliwi również rozpoznanie tego, co denerwuje wszystkich w danym
zespole i powinno być zmienione
SCENARIUSZ nr 5.
Cel: Nauka pokojowego rozwiązywania konfliktów
Zabawa nr 1.
Materiały :kartki papieru, mazaki
Przebieg: Uczestnicy mają wyobrazić sobie siebie i odpowiednio zachować
się w przedstawionej im sytuacji:
Po katastrofie statku grupa ma szansę dopłynąć do pobliskiej wyspy na
szalupie ratunkowej, jeżeli oczywiście łódź nie będzie przeciążona.
Poza ubraniem, które każde dziecko ma na sobie, można zabrać
w
sumie jedynie dziesięć przedmiotów, w przeciwnym razie łódka zatonie.
Przedmioty te muszą zostać dobrane w zależności od tego, jak ważne są
dla przeżycia grupy na bezludnej wyspie.
Na początku każdy „rozbitek” robi własne zestawienie.
Potem grupa dzieli się na małe zespoły, liczące po trzy osoby, które
muszą ułożyć wspólną listę dziesięciu przedmiotów wybranych z list
poszczególnych członków.
Kiedy jest już gotowa podgrupa wysyła
swojego reprezentanta do rady
rozbitków , aby przedstawić swoją propozycję i podjąć ostateczną decyzję.
Zebrana rada siada na środku sali i naradza się na głos.
Wszyscy pozostali tworzą otaczające ich koło i obserwują przebieg
obrad.
Jak doszło do ułożenia ostatecznej listy?
Czy wybranie tych dziesięciu przedmiotów było łatwe?
Czy doszło do jakichś konfliktów, a jeśli tak, to do jakich? Jak
przebiegały narady w podgrupach, a jak na forum "„rady rozbitków"?
Czy każde dziecko czuło się dobrze reprezentowane?
Czy każde może zaakceptować podjętą decyzję, jeśli nawet na początku
chciał zabrać coś innego?
Czy pokojowe rozstrzyganie konfliktów drogą negocjacji jest możliwe?
Zabawa nr 2
Materiały: kartki papieru, długopisy
Przebieg: Prowadzący opowiada uczniom następującą sytuację :
„ Uczeń od pewnego czasu otrzymuje gorsze oceny, niż można by się
po nim spodziewać .
Bardzo się tym przejmuje, chciałby powiedzieć o tym rodzicom, ale boi
się ich reakcji.
Zbliża się czas wywiadówki, uczeń jest co raz bardziej przestraszony, co z
kolei źle wpływa na przygotowywanie się do lekcji i sprawia, że jest
rozdrażniony, zapomina o poleceniach rodziców.
Rodzice nie podejrzewają kłopotów swojego dziecka,, nie wiedzą, jak
bardzo przeżywa
całą
sytuację i zaczynają
się denerwować jego
zachowaniem.”
Nauczyciel pyta uczniów , jak według nich powinien postąpić ten uczeń
zaznaczając jednocześnie, że tylko jedna z nich jest prawidłowa :
a) brnąć dalej w kłamstwo?
b) powiedzieć prawdę i poprosić rodziców o pomoc?
c) postarać się samemu poradzić z tymi problemami?
Uczniowie na kartkach wpisują wybraną przez siebie odpowiedź a, b lub c.
Następnie nauczyciel zapisuje ilość odpowiedzi na każde z pytań .
Wskazuje jedynie poprawną odpowiedź tłumacząc jej następstwa
Następnie omawia konsekwencje zachowania przedstawionego w punktach a
oraz c.
Na zakończenie nauczyciel rozmawia z uczniami o tym, jak w życiu
powinno przebiegać rozwiązywanie konfliktów.
ANKIETY
EWALUACYJNE
Ankieta ewaluacyjna
data przeprowadzonego badania ankietowego:(wypełnia ankieter)
Adresaci: RODZICE
Szanowni Państwo!
Ankieta ma charakter anonimowy. Udzielone przez Państwa odpowiedzi staną się nam
pomocne do oceny skuteczności podejmowanych działań w zakresie przeciwdziałania agresji
na terenie naszej szkoły. Ponadto, będą one wskazówką do wprowadzenia ewentualnych zmian
w tym obszarze. Prosimy o zaznaczenie wybranej odpowiedzi kółkiem lub wpisania
swoich propozycji w wy kropkowane miejsca.
Czy zauważyli Państwo przejawy zachowań agresywnych u swojego dziecka ( w obecnym
roku szkolnym)?
TAK
NIE
Jeśli tak, to jakie to były
zachowania?..............................................................................
Czy Państwa dziecko spotkało się na terenie szkoły( w obecnym roku szkolnym) z
przejawami zachowań agresywnych?
TAK
NIE
Jeśli tak, to jakie to były
zachowania?.........................................................................................................
Czy uczestniczenie w zaproponowanej formie spotkań dla rodziców uważają Państwo za
potrzebne i wskazane?
TAK
NIE
Czy zaproponowane przez nauczycieli prowadzących treści i zagadnienia były dla Państwa
interesujące?
TAK
NIE
Czy przedstawiona tematyka spotkania poszerzyła Państwa wiedze na temat agresji i sposobów
jej zwalczania?
TAK
NIE
Czy wiedza wyniesiona z tego spotkania zachęci Państwa do wykorzystania jej w życiu
codziennym?
TAK
NIE
Dziękujemy!
Ankieta ewaluacyjna
data przeprowadzonego badania ankietowego: (wypełnia ankieter)
Adresaci: NAUCZYCIELE
Szanowni Państwo!
Ankieta ma charakter anonimowy. Udzielone przez Państwa
odpowiedzi staną się nam pomocne do oceny skuteczności podejmowanych działań w
zakresie przeciwdziałania agresji na terenie naszej szkoły. Ponadto, będą one wskazówką do
wprowadzenia ewentualnych zmian w tym obszarze. Prosimy o zaznaczenie wybranej
odpowiedzi kółkiem lub wpisania swoich propozycji w wykropkowane miejsca.
Czy realizowanie przez Państwa zaproponowanego programu „Serwus - nie jestem nerwus
poszerzył Państwa wiedzę na temat przeciwdziałania agresji na terenie placówki?
TAK
NIE
Czy uczniowie chętnie uczestniczyli w zajęciach o tej tematyce (wg. zaproponowanych
scenariuszy zajęć)?
TAK
NIE
Czy zaproponowane zajęcia sprzyjały integracji grupy?
TAK
NIE
Czy Państwa zdaniem udział w zajęciach wpłynął na ukształtowanie postawy asertywnej ucznia?
TAK
NIE
Czy Państwa zdaniem zajęcia z cyklu „Serwus - nie jestem nerwus !" wykształciły wśród
uczniów umiejętność pokojowego rozwiązywania konfliktów koleżeńskich?
TAK
NIE
Czy Państwa zdaniem proponowane treści tego programu ułatwiły uczniom przewidywanie
następstw swoich zachowań agresywnych?
TAK
NIE
Dziękujemy!
Profilaktyczne - wychowawczy program przeciwdziałania agresji
„SERWUS - NIE JESTEM NERWUS" Autorzy:
Elżbieta Kossak Lasota, Aneta Tokarska
Agresja i przemoc towarzyszą nam w życiu codziennym, tak w skali globalnej, jak
i w wymiarze lokalnym, sąsiedzkim, osobistym. Rozmiar tego zjawiska
niestety
rośnie i dotyczy coraz młodszych osób. Dzieci i młodzież stają się nie tylko ofiarami, ale
i sprawcami zachowań agresywnych. Stąd ogromna rola nie tylko diagnozy zjawiska w
poszczególnych placówkach, ale przede wszystkim działań profilaktycznych. Każda
inicjatywa mająca na celu przeciwdziałanie przemocy - staje się szczególnie cenna.
Taką inicjatywę wykazały autorki programu "Serwus - nie jestem nerwus" :Elżbieta
Kossak-Lasota i Aneta Tokarska. Znając bardzo dobrze z praktyki zawodowej środowisko
szkoły i jego problemy, wyszły naprzeciw potrzebom wychowanków, konstruując program
działań zmierzających do minimalizowania zjawiska agresji oraz poprawy jakości życia
społecznego szkoły.
Program, opracowany zgodnie z wymogami formalnymi, jednocześnie wyraźnie
koreluje z potrzebami placówki, w której pracują autorki oraz uwzględnia rdzeniowe zadania
Szkolnego Programu Wychowawczego. Część teoretyczna obejmuje charakterystykę
problemu agresji oraz sposoby jej eliminowania z codziennego życia placówki. W części
drugiej przedstawione zostały szczegółowe scenariusze zajęć i przykładowe konspekty
jednostek lekcyjnych podzielonych ze względu na grupy wiekowe. Dodatkowym elementem,
wzbogacającym sposób przekazu jest prezentacja multimedialna pt.: "Czy to złość, czy to
już agresja?". Zaproponowane formy realizacji zadania wydają się być zgodne treściowo
z założonymi celami, tak głównymi (eliminowanie zachowań agresywnych, wzrost poczucia
bezpieczeństwa, angażowanie rodziców) jak i szczegółowymi.
Uwagę zwraca fakt, że proponowane w scenariuszach zabawy, oparte są na
podstawowych formach aktywności dziecięcej ; wykorzystują sytuacje dzieciom znane
często z życia codziennego i przystosowane są do realnych możliwości wychowanków
szkoły. Autorki nie zapominają także o ogromnym znaczeniu w promowaniu właściwych
wzorców zachowania, współpracy i edukacji środowiska rodziców, czyniąc ich, obok
uczniów, głównymi adresatami swojego programu.
"Serwus - nie jestem nerwus", projekt głęboko "zasadzony" w realiach społeczności
Zespołu Szkół im. Jana Brzechwy w Opocznie zasługuje na uznanie i realizację, która winna
przynieść wymierne korzyści jej wychowankom.
Psycholog, nauczyciel dyplomowany
Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Opocznie
Renata Jach
PSYCHOLOG
mgr Renata Jach