Południowa Wielkopolska

Transkrypt

-1-
Poradnik turysty- południowa Wielkopolska
Południowa
Wielkopolska
AA
Wydanie II poprawione i poszerzone
Aleksander Liebert
-1-
www.galeriawielkopolska.info
-2-
Słowo wstępu
Niniejsze opracowanie powstało w celu promocji zabytków południowej
Wielkopolski. Po zapoznaniu się przeze mnie z ofertą wydawnictw dostępnych
na rynku poczułem pewien niedosyt spowodowany tym, iż ta część
województwa jest traktowana często po macoszemu. Zamiast, wydawałoby się,
sztandarowych atrakcji Wielkopolski takich jak Poznań, Gniezno, Kórnik czy
Rogalin wybrałem miejsca pomijane, jednak tak samo ważne dla tożsamości
historycznej Polaka. Przy doborze miejscowości do tego poradnika nie
kierowałem się krainami historycznymi, chociaż często jest to ziemia kaliska,
tylko względami bardziej geograficznymi, obierając jako luźną granicę linię
Warty. Sądząc, iż dla prawdziwych miłośników zabytków granice nie istnieją
czasami wykraczałem poza określone ramy, aby mimo wszystko przybliżyć
Czytelnikowi piękno naszego kraju. Zaznaczam, iż nie jestem historykiem tylko
pasjonatom, także proszę nie traktować tej publikacji jako fachowej lektury,
którą nie jest. Dołożyłem wszelkich starań, aby wyeliminować wszelkie błędy,
jednak mimo to mogą się tutaj znaleźć informacje nieprawdziwe – za co z góry
przepraszam.
W przewodniku tym można znaleźć opisy miejscowości wraz z ich
atrakcjami, informacje noclegowe oraz moje propozycje tras zwiedzania. Do
tego wszystkiego dołączyłem moje fotografie
pałaców, zamków czy
zabytkowych kościołów. Dla mieszkańców tego regionu będzie to okazja
dowiedzenia się czegoś ciekawego o swoim miejscu zamieszkania, a dla reszty
zainteresowanych możliwość poznania zakątków Wielkopolski. Miejscowości
posegregowane są alfabetycznie.
“Poradnik turysty- południowa Wielkopolska” jest uzupełnieniem
witryny www.galeriawielkopolska.info,
rozpowszechniany całkowicie
bezpłatnie drogą internetową z możliwością wydruku do użytku osobistego.
Aleksander Liebert
-2-
-3-
Spis treści
Co to jest „południowa Wielkopolska”?
-4-
Marchwacz
-36-
Gdzie nocować?
-5-
Mikstat
-37-
Antonin
-7-
Nowe Skalmierzyce
-38-
Bagatela
-8-
Ołobok
-39-
Bralin
-9-
Opatówek
-41-
Brzostków
-10-
Ostrów Wielkopolski
-42-
Chotów
-11-
Ostrzeszów
-44-
Dzierzbin
-12-
Pisarzowice
-45-
Doruchów
-12-
Pyzdry
-46-
Dobrzyca
-13-
Radlin
-47-
Gołuchów
-14-
Russów
-48-
Grabów nad Prosną
-16-
Rydzyna
-49-
Grębanin
-17-
Sobótka
-51-
Gutów
-17-
Sośnie (Moja Wola)
-52-
Iwanowice
-18-
Stawiszyn
-53-
Jarocin
-19-
Sulmierzyce
-54-
Kalisz
-21-
Szczytniki
-55-
Krotoszyn
-26-
Śmiełów
-56-
Kościelec Kaliski
-28-
Taczanów
-57-
Kotłów
-29-
Tursko
-58-
Koźmin Wielkopolski
-30-
Witaszyce
-59-
Kucharki
-31-
Zduny
-60-
Leszno
-32-
Szlakiem Pawła Brylińskiego...
-61-
Lewków
-34-
Propozycje wycieczek...
-63-
Lgów
-36-
Rowerem przez południową...
-64-
-3-
-4-
Co to jest „południowa Wielkopolska”?
Jest to subregion województwa wielkopolskiego obejmujący jego południową
część z dwoma głównymi ośrodkami: Kaliszem i Ostrowem Wielkopolskim.
Część zachodnia to Wysoczyzna Leszczyńska i południowo-wschodnie rubieże
Pojezierza Leszczyńskiego. Część północna przynależy do Niziny
Południowowielkopolskiej (Wysoczyzna Kaliska (Koźmińska), Kotlina
Grabowska). Jest ona ograniczona od północy pradoliną Warszawsko-Berlińską
(Warta) oraz od południa Pradoliną Głogowsko-Barucką (Barycz). Część
środkowa to Wał Trzebnicki (Wzgórza Ostrzeszowskie) odgraniczająca
jednocześnie Nizinę Południowowielkopolską od Niziny Śląskiej (Równina
Oleśnicka), do której zalicza się część południową omawianego obszaru.
Najniżej położony punkt to Dolina Warty na zachód od Żerkowa (poniżej 100
m n.p.m.). Najwyższym wzniesieniem w regionie jest jednocześnie najwyższy
punkt Wału Trzebnickiego, Kobyla Góra, licząca 284 m n.p.m. Subregion
obejmuje 10 powiatów: gostyński, jarociński, ziemski kaliski, grodzki kaliski,
kępiński, krotoszyński, ostrowski, ostrzeszowski, pleszewski i rawicki.
-4-
-5-
Gdzie nocować?
Hoteli najlepiej jest szukać w Kaliszu lub Ostrowie Wielkopolskim, jednak
poza tymi ośrodkami również znajdziemy ciekawe oferty. Starałem się je tak
podzielić, aby każdy mógł znaleźć miejsce noclegowe odpowiadające własnym
wymaganiom- od ekonomicznych do tych bardziej luksusowych.
Nocleg w mieście:
Kalisz
Hotel Bursztyn- Łódzka 29, tel. 0-62 757-97-03
Hotel Calisia- Nowy Świat 1-3, www.hotel-calisia.pl
Hotel Europa- Al. Wolności 5, www.hotel-europa.pl
Hotel Borowianka- ul. Limanowskiego 134, www.borowianka.pl
Hotel Omega- ul. Raszkowska 24, www.hotelomega.ostrowwlkp.pl
Hotel Villa Royal- ul. Sienkiewicza 2a, www.villaroyal.pl
Ostrzeszów
Hotel Sportowy- ul. Kąpielowa, www.osirostrzeszow.pl
Hotel i restauracja Dworek- ul. Kaliska 7/9, www.dworek.net.pl
Hotel i restauracja Katrina- ul. Zamkowa 20a, www.katrina.pl
Pokoje gościnne Julita- ul. Powstańców Wlkp. 9, tel. 0-62 730-17-06
Nowe Skalmierzyce
Hotel Lazur- ul. Kaliska 42 , www.lazur.pl
Jarocin
Hotel Jarota, ul. Sportowa 6, tel. 0-62 747 31 04
-5-
-6-
Gospodarstwa agroturystyczne:
Gospodarstwo agroturystyczne Państwa Mazurek
Żerniki 24; 63-210 Żerków
tel. (0-62) 740-76-40
www.agrotur.prv.pl
"AGRO-ZACISZE" Wiesława Jończak
Rojów, ul. Meszyny 22 ; 63-500 Ostrzeszów
tel. (0-62) 730-08-03
"CICHO-SZA" Andrzej Cichosz
Niedźwiedź 77 ; 63-500 Ostrzeszów
tel. (0-62) 732-77-69
www.cicho-sza.com.pl
Stefan Sadowski
Niedźwiedź 1a ; 63-500 Ostrzeszów
tel. (0-62) 732-77-09
"CELINKA" Aleksandra i Marek Heflik
Kochłowy- Celinka 58 ; 63-500 Ostrzeszów
tel (0-62) 730-81-65
Marek Kubacki
Korpysy 30; 63-500 Ostrzeszów
tel. (0-62) 730-17-07
Ryszard Andrejków
Rojów 104A; 63-500 Ostrzeszów
tel. (0-62) 732-05-09
Andrzej Szymczykiewicz
Marydół 58; 63-500 Ostrzeszów
tel. (0-62)732-75-01
Nocleg w pałacach:
Tłokinia Kościelna, Pałac Dom Pracy Twórczej – tel. (0-62) 761-43-23; tel. kom. 0-604-147-042
Czekanów, Pałac Bagatela- www.bagatela.com.pl
Witaszyce, Pałac Witaszyce- www.palacwitaszyce.com.pl
Antonin, Pałac Myśliwski Książąt Radziwiłłów- www.ckis.kalisz.pl/antonin/antonin.php
-6-
-7-
Antonin
Chopin w barwach jesieni
Antonin jest znanym w regionie
ośrodkiem
wypoczynkowym
z
kąpieliskiem i domkami kempingowymi.
Znajduje się tutaj rezerwat przyrody
Wydymacz. Początek wsi wiąże się z
powstaniem drewnianego pałacu dla
namiestnika
Wielkiego
Księstwa
Poznańskiego księcia Antoniego Henryka
Radziwiłła. Wkrótce zaczął on pełnić
funkcję siedziby nazwanej Antoninem od
imienia założyciela. W otoczeniu pałacu
uformowano park krajobrazowy, a w
latach 20. i 30. XIX wieku zbudowano m.
in. takie budynki, jak dom mieszkalny w
stylu szwajcarsko- tyrolskim dla księcia
Henryka (syn Antoniego), stajniewozownię, tzw. mleczarnie z salonem,
ogrodówkę,
szkołę
oraz
kaplicęmauzoleum. W końcu lat 80. XIX wieku
osada liczyła około 140 mieszkańców.
Radziwiłłowie władali Antoninem do lat
40 XX wieku.
Pałac został zbudowany w latach 1822 1824 przez Karla Fryderyka Schinkla dla
księcia Antoniego Radziwiłła.
-7-
Pałac jest konstrukcji drewnianej,
oszalowany,
na
podmurówce.
Zbudowano go na planie krzyża
greckiego, co jest rzadkością wśród
tego typu rezydencji. Całe wnętrze
korpusu głównego zajmuje sporych
rozmiarów, trójkondygnacyjna sala o
ozdobnym stropie wspartym na grubej
kolumniekominie.
Gościem
Antoniego Radziwiłła w Antoninie był
Fryderyk Chopin (dwukrotnie, w 1827 i
1829) Obecnie mieści się w nim hotel
oraz restauracja. Można także zajrzeć
do niewielkiego muzeum. Pałac jest
miejscem międzynarodowego festiwalu
“Chopin w barwach jesieni”
Kaplica grobowa Radziwiłłów została
wzniesiona w 1835 roku według
projektu J. H. Haeberlina w stylu
neoromańskim. Rozbudowana pod
koniec XIX wieku o bocznie wieże i
część krypty. Wewnątrz znajdują się
łuki z białego marmuru z dekoracją w
stylu bizantyjskim, wg. tradycji
sprowadzone z Włoch. W podziemiach
groby Radziwiłłów.
-8-
Bagatela
Nocleg u Radziwiłłów
Według pamiętnika Elżbiety Radziwiłłówny, siostry późniejszych właścicieli pałacu,
nazwa "Bagatela" pochodzi z czasów, kiedy dziedzic
Michał Biernacki, mając zamiar wybudować dwór dla córki i zięcia, stwierdził, że
takie przedsięwzięcie to dla niego "bagatela".
Zespół rezydencjonalny powstał w drugiej połowie XVIII wieku jako stała siedziba
właścicieli majątku Czekanów. Założycielem zespołu był Michał Biernacki herbu
Poraj, który odziedziczył majątek w 1768 roku. Pierwotna rezydencja była dworem
parterowym, ze środkową częścią dwukondygnacyjną. Budynek usytuowano,
wykorzystując naturalne warunki leśnej polany, a park sukcesywnie komponowano
poprzez nowe nasadzenia. Majątek pozostał w rękach rodziny Biernackich do 1877
roku, przejmowany przez kolejne pokolenia. W 1877 roku nabył go Ferdynand,
książę Radziwiłł herbu Trąby. Autorem projektu przebudowy był wybitny architekt
Zygmunt Gorgolewski, znany m. in. z budowy pałacu Twardowskich w Kobylnikach
czy Teatru Miejskiego we Lwowie. Rezydencja została wzniesiona na rzucie
prostokąta o symetrycznym układzie pomieszczeń. Po zakończeniu II wojny
światowej urządzono w pałacu mieszkania lokatorskie, a następnie został przejęły
przez Lasy Państwowe. W następnych latach stan techniczny pałacu zaczął się
pogarszać. Na wiosnę 2000 roku nowy właściciel przystąpił do remontu kapitalnego
pałacu, przywracając mu pierwotną urodę. Obecnie znajduje się tutaj Centrum
Szkoleniowe wraz z hotelem.
-8-
-9-
Bralin
Kościół “Na Pólku”
Bralin to sporej wielkości wieś znajdująca się powiecie kępińskim, położona
ok.7 km na zachód od Kępna. Liczy około 2500 mieszkańców. Znajduje się
tutaj kilka ciekawych zabytków, jednak
na tej stronie zostanie omówiony tylko
jeden z nich - drewniany kościół
wzniesiony "Na Pólku"- jedna z
najpiękniejszych tego typu świątyń w
Polsce. Drewniany kościół odpustowy
p.w. Narodzenia Najwiętszej Maryi Panny
wzniesiono w 1711 roku, chociaż jego
początki sięgają przełomu XIII i XIV
wieku. Związane są one z cudownym przenoszeniem się parafialnego obrazu
Matki Bożej na pole pod Bralinem. Dla upamiętnienia tych wydarzeń
postawiono krzyż, a później kapliczkę. W 1630 roku, podczas epidemii cholery,
zostało uzdrowionych 10 osób. W podziękowaniu ślubowali, że przyczynią się
do wybudowania większego kościoła, którego możemy podziwiać do dzisiaj.
Co czyni go wyjątkowym? Składa się na to kilka czynników: przede wszystkim
jest to jego położenie, kościół jest bowiem usytuowany w szczerym polu. O
cywilizacji przypomina nam tylko widok wież kościelnych Bralina i liczne
słupy wysokiego napięcia... Rzadko spotykaną cechą jest także zbudowanie
świątyni na planie krzyża greckiego z wejściem z czterech stron. Powierzchnia
obiektu stanowi 592 m2, co czyni go
jednym z największych drewnianych
kościołów w Wielkopolsce. Dwustronny
ołtarz główny jest umieszczony po środku
kościoła.We wnętrzu znajdują się liczne
wota, a najstarsze z nich pochodzi z 1644
roku. Na skrzyżowaniu naw znajduje się
wieżyczka
barokowa.
Pomiędzy
północnym i zachodnim ramieniem
usytuowana jest mała zakrystia. Nazwa
Pólko lub „kościół na Pólku” należy oczywiście do grupy określeń najbardziej
rozpowszechnionych w Polsce. W ortografii niemieckiej spotykana jest
zarówno w formie Polko lub rzadziej Polke, ostatecznie w postaci językowej
kalki– die Feldkirche bei Bralin.
-9-
-10-
Brzostków
Szwajcaria Żerkowska
Brzostków jest malowniczo usytuowany w
obrębie tzw. "Szwajcarii Żerkowskiej". Ze
szczytu wzgórza roztacza się z wspaniały widok
na m. in. pałac w Śmiełowie (str. 56). Wieś ta
jest kojarzona głównie ze względu na pięknie
położony klasycystyczny kościół pw. św. Jana
Chrzciciela z 1839-40 roku. Został on
zrekonstruowany po pożarze w 1913 roku.
Charakterystycznym
elementem
jest
ośmiokolumnowy, wysoki portyk i wieża w
fasadzie zachodniej. Wnętrze o wystroju
klasycystycznym, na wyposażeniu znajduje się
barokowa rzeźba św. Jana Chrzciciela z końca
XVIII wieku, w ołtarzu bocznym obraz Matki
Boskiej z Dzieciątkiem w typie Śnieżnej w
sukience srebrnej z XVII wieku. To tutaj został
pochowany płk. Ludwik Szczaniecki, adiutant
gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, uczestnik
kampanii napoleońskich. Oprócz świątyni
znajdziemy tutaj także dwór z XVIII wieku oraz
unikatowy spichlerz wzniesiony w 1830 roku o
cechach obronnych z czterema ośmiobocznymi
basztami. Dwór oraz spichlerz są własnością
prywatną, także obecnie nie ma możliwości ich
zwiedzania.
-10-
-11-
Chotów
Obiad w staropolskim dworze
Chotów to niewielka wieś położona
ok. 4 km. na południe od Kalisza. Po
raz pierwszy była wzmiankowana w
źródłach historycznych w 1403 roku.
Znajduje się tutaj ciekawy dwór z
połowy XIX wieku, rozbudowany w
latach 20. XX wieku o piętrowe
skrzydło zachodnie i parterowy aneks
wschodni. Wnętrza o układzie
dwutraktowym, z sienią na osi, do
której wejście prowadzi z frontowego
ganku kolumnowego. Elewacje zachodniego skrzydła z cokołem boniowanym w
tynku, urozmaicone narożnymi pilastrami jońskimi i belkowaniem. Całe założenie
jeszcze kilka lat temu prezentowało się fatalnie, a obecnie przywracany jest mu
dawny blask. W trakcie generalnego remontu przystosowano obiekt do pełnienia
funkcji restauracyjnych. Każdego dnia od godziny 13 do 23 można tutaj przyjechać
na smaczny posiłek lub po prostu pospacerować po parku krajobrazowym z II
połowy XVIII wieku. Planowane jest utworzenie we wnętrzu pokoi gościnnych.
-11-
-12-
Dzierzbin
Romańska świątynia
Ta niewielka wieś w okolicach Kalisza może poszczycić się jedną z najstarszych
świątyń w regionie. Mowa o romańskim kościele p.w. Wszystkich Świętych
pochodzącym najprawdopodobniej z XII wieku . Był przebudowywany w XIV, XV i
XVIII wieku, co znacznie zatarło pierwotny styl architektoniczny świątyni. Z
pierwotnego kościoła pozostał tylko korpus, do którego dobudowano prezbiterium
gotyckie, dlatego trudno bezspornie określić schemat założenia. Posiada
wyodrębniony chór, zamknięty ścianą prostą, w którym zrezygnowano z apsydy, nie
różnicując partii chóru. Wewnątrz znajduje się wyposażenie z XVII-XVIII wieku.
Przy kościele brama z 1919 roku.
Doruchów
Proces czarownic
Doruchów to z pozoru niczym niewyróżniająca się wieś leżąca w Wielkopolsce,
jednak pewne zdarzenie sprawiło, że została ona na trwałe wpisana w karty historii.
Mowa tutaj o... ostatnim procesie czarownic w Europie, który odbył się w 1775
roku. Skazano wtedy czternaście kobiet i spalono je na stosie. Odbyło się to zgodnie
z obowiązującym wówczas prawem. Rok później sejm ustanowił zakaz takich
praktyk. We wsi znajdziemy dwa ciekawe, chociaż niezbyt stare zabytki. Jeden z nich
to piętrowy dwór z początku XX wieku zbudowany dla rodziny Thiel. Fasada o
dwóch szczytach formą nawiązuje do secesji. Obecnie znajduje się tutaj biblioteka.
Park krajobrazowy o powierzchni 4,2 ha został ukształtowany w okresie powstania
dworu. Posiada staw z niewielką wysepką, prawdopodobnie pozostałość
średniowiecznego grodu. Według lokalnych przekazów to w piwniczce znajdującej
się na wysepce trzymano czarownice przed spaleniem. Oprócz dworu zobaczymy
także neoromański kościół pw. św. Stanisława Kostki pochodzący z 1889 roku.
-12-
-13-
Dobrzyca
Pałac wolnomularski
Dobrzyca to sporej wielkości wieś o charakterze miejskim. Prawa miejskie uzyskała
w 1440 roki i utraciła w 1934 roku ze względu na problemy finansowe i postępujący
odpływ mieszkańców. Najciekawszym zabytkiem Dobrzycy jest klasycystyczny
pałac Gorzeńskich. Mieści się w malowniczym parku krajobrazowym utrzymanym
w stylu angielskim. Został wybudowany w latach 1798-1799 przez czołowego
architekta epoki klasycyzmu, autora między innymi pałacu w Śmiełowie (str.56),
Stanisława Zawadzkiego dla adiutanta i szefa kancelarii wojskowej króla Stanisława
Augusta, generała Augustyna Gorzeńskiego. Z uwagi na związki Gorzeńskiego z
masonerią symbolika architektoniczna pałacu i parku nawiązuje do tradycji
wolnomularskich. Większość pałacowych pomieszczeń pełniła funkcje
reprezentacyjne, przy czym bogatszy wystrój posiadały sale na pierwszym piętrze.
Szczególnie wyróżnić można sale ozdobione pejzażami iluzjonistycznymi: balowa,
egipska i parterowa. Program ikonograficzny dekoracji wnętrz pałacu autorstwa
warsztatu Smuglewiczów oraz Roberta Stankiewicza zawiera nawiązania do
symboliki oświeceniowej. Obecnie pałac służy jako muzeum, można je zwiedzać od
wtorku do piątku w godzinach od 10.00 do 16.00, sobotę i niedzielę od 10-18.
Ostatnie wejście godzinę przed zamknięciem. Bilet normalny kosztuje 8 zł, a za
ulgowy zapłacimy 5 zł.
-13-
-14-
Gołuchów
Polski zamek znad Loary
Znaleziska w Gołuchowie i okolicach
świadczą, że teren zasiedlony był już w
IV okresie brązu. W XIII wieku liczne
wsie tego regionu, w tym także
Gołuchów,
należały
do
rodu
Toporczyków, pierwszych właścicieli
Gołuchowa. Rafał Leszczyński wzniósł
tu około 1560 roku renesansowy dwór
obronny, który w rezultacie podjętych
przez niego prac przeobraził się w
dwuskrzydłowy zamek, założony wokół
dziedzińca z arkadowym krużgankiem.
Przebudowę wykonano w latach 18721875
wg.
projektu
Zygmunta
Gorgolewskiego i Maurycego Ouradou
dla Czartoryskich. Jego zewnętrzna
forma nawiązuje do architektury
zamków znad Loary. W dekorację
zamku wtopiono oryginalne, zabytkowe
elementy architektury, kupowane przez
Izabelę z Czartoryskich Działyńską w
antykwariatach Europy: późnogotyckie i
renesansowe kominki, portale, okiennice
itp. We wnętrzach można zobaczyć m.
in.: kolekcje waz greckich, wyroby
rzemiosła, malarstwo, tkaniny. Jeśli
znajdujemy się w pobliżu Gołuchowa
musimy koniecznie zobaczyć ten obiekt.
Bilet normalny kosztuje 8 zł, a ulgowy
5.50 zł (godziny otwarcia- patrz niżej).
Drugim
gołuchowskim
obiektem
wartym zwiedzenia jest oficyna, zwana
też pałacem. Pierwotnie był to budynek
dawnej gorzelni. W drugiej połowie XIX
wieku rozbudowano ją na cele
mieszkalne, stając się "drugim domem"
Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej.
Dziś w pałacu mieści się Muzeum
Leśnictwa, w którym znajduje się
ekspozycja trofeów łowieckich; ukazana
jest też kulturotwórcza rola lasu oraz
wystawa
przedstawiająca
historię
leśnictwa i współczesne jego problemy.
Jest czynne od wtorku do piątku w
godzinach od 10.00 do 15.00 oraz w
sobotę i niedzielę od 10.00 do 16.00.
Za bilet normalny zapłacimy 5 zł, a
ulgowy 3 zł. Zamek jest otoczony 162hektarowym,
dobrze
utrzymanym
parkiem angielskim zaprojektowanym
przez
Adama
Kubaszewskiego,
zawierającym wiele okazów rzadkich i
egzotycznych
drzew.
Dodatkową
atrakcją jest zagroda żubrów, danieli,
dzików oraz koników polskich.
Godziny otwarcia zamku:
godziny
otwarcia
-14-
Wtorek
Środa
Czwartek
Piątek
Sobota
10.00-16.00
10.00-16.00
10.00-16.00
10.00-16.00
10.00-16.00
Niedziela
10.00-16.00
od 01 maja do 30
września
10.00-17.00
-15-
-15-
-16-
Grabów nad Prosną
Wielkopolskie miasteczko
Grabów na Prosną to urocze miasteczko położone w okolicach Ostrzeszowa.
Pierwsze wzmianki o Grabowie pochodzą z 1264 roku. Było to starostwo niegrodowe
obejmujące trzy klucze: grabowski, kuźnicki i mikstacki. Grabów otrzymuje prawa
miejskie w 1416 roku z przywileju Władysława Jagiełły. Za herb obiera pelikana
karmiącego krwią własne pisklęta. Centrum miasta stanowi Rynek z zabudową
pochodzącą z XIX/ XX wieku. Najstarszym zabytkiem
Grabowa jest barokowy kościół Niepokalanego Serca
Maryi i św. Mikołaja zbudowany w latach 1662- 1684.
Wewnątrz znajdują się dwa barokowe ołtarze boczne,
chrzcielnica i konfesjonały z XVIII wieku. Przy
kościele stoi piękny krzyż Pawła Brylińskiego (patrz
str. 61-62) z 1858 roku, zrekonstruowany w 1985.
Drugim
obiektem
sakralnym
jest
zespół
pofranciszkański z kościołem Najświętszej Maryi
Panny Niepokalanie Poczętej z lat 1733- 1741.
Wyposażenie wnętrza jest barokowe i rokokowe z 2
połowy XVIII wieku. W 1972 w skrzydłach
klasztornych otwarto izbę muzealną ze zbiorami
regionalnymi. Opuszczony kościół ewangelicki z 1887
roku, znajdujący się w pobliżu dworu z XVIII wieku
(obecnie urząd gminy), nie jest niestety w tak dobrym
stanie jak poprzednie wymienione zabytki. Sprawia raczej przykre wrażenie, już z
daleka rzucają się w oczy powybijane szyby, podchodząc bliżej jest już tylko gorzej.
Niemniej warto zobaczyć ten obiekt z uwagi na ciekawą architekturę, licząc przy
tym na jej rychły remont i adaptacje na cele kulturalne.
Kościół Niepokalanego Serca Maryi i św. Mikołaja
-16-
Zespół pofranciszkański
-17-
Grębanin
Drewniany kościół
Grębanin jest sporą wsią znajdującą
się w gminie Baranów, powiat
kępiński. Cennym zabytkiem wsi
jest drewniany kościół p.w. NMP
Niepokalanie Poczętej pochodzący
z 1615 roku wzniesiony na miejscu
poprzedniej kaplicy. Nawy zostały
dostawione w 1712 roku, a wieża w
1850 roku. We wnętrzu cenny
późnorenesansowy ołtarz z 1629
roku z rzeźbami św. Piotra i Pawła,
św. Stanisława, Wojciecha, Barbary i Katarzyny oraz koronacją Matki Bożej w
zwieńczeniu. Ołtarze boczne rokokowe z połowy XVIII wieku.
Gutów
Pałac i stadnina
Gutów to niewielka wieś w gminie
wiejskiej
Ostrów
Wielkopolski.
Miejscowość jest znana od co
najmniej 1403 roku. W 1562 roku
została
podzielona
pomiędzy
Franciszkiem i Janem Gutowskim.
Pod koniec XIX wieku majątek liczył
ok. 410 ha, a w 1935 roku 831 ha.
Chlubą Gutowa jest pałac wzniesiony
ok. 1875 roku, a na przełomie XIX/
XX wieku rozbudowany w stylu
eklektycznym z użyciem form neoromańskich i neogotyckich. Posiada wieżę na
planie elipsy. Przez lata obiekt był zrujnowany, obecnie odbudowany służy jako
hotel. Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 4.95 ha założony w XIX wieku.
Na północny- wschód od tegoż parku znajduje się dziedziniec folwarczny z
zabudową pochodzącą z XIX/ XX wieku.
Obecnie całość założenia jest własnością prywatną. Znajduje się tutaj stadnina koni,
miejsca noclegowe oraz restauracja.
-17-
-18-
Iwanowice
Renesansowe nagrobki
Pierwsza pisemna wzmianka o wsi pochodzi z 1392 roku, jednak mogła istnieć już w
XIII wieku. W latach 1460- 1870 Iwanowice były miastem, powstałym na prośbę
Bartłomieja Gruszczyńskiego, podkomorzego sieradzkiego, lokowanym przez
Kazimierza Jagiellończyka na prawie niemieckim. Z tego okresu pochodzi dawny
rynek, a obecnie Plac Kordeckiego. Ostatnim burmistrzem Iwanowic był Jan
Rosłaniec. W 1903 roku tzw. trakt kaliski, ominął Iwanowice i został wytycziony
przez Szczytniki. Właścicielami Iwanowic byli m. in. Potworowscy, Chlebowscy,
Lanckorońscy, Wężykowscy.
Najważniejszym zabytkiem wsi jest kościół pw. św. Katarzyny. Został on zbudowany
przez Barłomieja Gruszczyńskiego około 1460 roku. W XVII wieku powiększono go
o barokową kaplicę św. Barbary fundacji Marianny Potworowskiej. W 1887 roku od
zachodu dobudowano do kościoła pseudogotycką wieżę, a w latach 1929-32
dobudowano nowe prezbiterium, kaplicę św. Trójcy i zakrystię. W czystym gotyku
zachowała się dawna zakrystia z gotyckim żebrowaniem stropu. Wnętrze posiada
bogate wyposażenie, takie jak rokokowe ołtarze z cennymi obrazami (Misericordia
Domini z ok. 1460; MB Łaskawej z Dzieciątkiem; św. Katarzyny; św. Anny),
gotycką chrzcielnicę z ornamentem z 1360 roku, gotycką kropielnicę z 1464 roku,
ambonę w kształcie łodzi z XIX wieku oraz cenne renesansowe nagrobki. Przykład
takiego nagrobka, wykonanego w 1636 roku, można zobaczyć poniżej.
-18-
-19-
Jarocin
Miasto Jaroty
Nazwa miasta jest formą dzierżawcza od
staropolskiego
imienia
Jaroty.
Początkowo było to Jarocino, a obecne
brzmienie utrwaliło się w 2 połowie XV
wieku. Pierwsza pisana wzmianka o
Jarocinie pochodzi z 1257 roku z
dokumentu wystawionego w Poznaniu
przez księcia wielkopolskiego Bolesława
Pobożnego. Przez długi czas był to jeden z
ważniejszych ośrodków rzemieślniczohandlowych Wielkopolski. Jarocin nie
miał murów obronnych, a jedynie
umocnienia ziemne z palisadami. Od 1661
roku dobra jarocińskie należały do
Radolińskich.
Wskutek
“potopu”
szwedzkiego, pożaru w 1697 roku oraz
innych wojen i przemarszów wojsk miasto
podupadło. Odbudowa prowadzona od
połowy XVIII wieku załamała się wskutek
wielkiego pożaru w 1773 roku. Po tych
strasznych wydarzeniach przyszedł czas
na lepsze dni dla miasta, liczba ludności
zaczęła stopniowo wzrastać. W 1875 roku
powstała tu węzłowa stacja kolejowa, co
znacznie przyczyniło się do rozwoju
regionu.
Obecnie jest to około 25 tys.
miasto kojarzone głównie z festiwalem
muzyki rockowej.
Oprócz samego
festiwalu może poszczycić się także
kilkoma
ciekawymi
zabytkami.
Zacznijmy od Rynku, na którym znajduje
się ratusz podcieniowy z 1799- 1804
wzniesiony
przez
Franciszka
Radolińskiego, w miejscu starszej
budowli. Ostatnio odnowiony prezentuje
się naprawdę pięknie. W jego wnętrzu
znajdziemy m. in. muzeum.
-19-
W płn.- wsch. narożniku Rynku
znajdziemy Kościół św. Marcina.
Pierwotnie była to budowla gotycka,
sprzed 1610 roku, obecny wygląd jest
rezultatem
gruntownej
przebudowy
dokonanej w 1773- 75 roku. Wyposażenie
wnętrza rokokowe i klasycystyczne z
końca XVIII wieku. W szerokim ołtarzu
głównym znajduje się obraz patrona
kościoła z 1870 roku, a po bokach 10
figur świętych. Drewniany krużganek
otaczający świątynię pochodzi z lat 18341838, a samo ogrodzenie z ok. 1787 roku.
Wychodząc ze świątyni warto podążyć w
stronę parku. Od razu rzuci nam się w
oczy tzw. Skarbczyk, czyli pozostałość
średniowiecznego zamku. Przed 1791
rokiem budowla popadła w ruinę, a ponad
100 lat później (1894) przeszła renowację
wraz z przebudową. Obecnie znajduje się
tutaj filia muzeum (czynne w dniach: pn.czw. 10:00-14:00, pt. 14:00-18:00) W
głębi parku natrafimy na kolejną perełkę
czyli pałac Władysława Radolińskiego
zbudowany w stylu neogotyckim w latach
1836-1850. Elewacje pałacu zdobią
wieżyczki, krenelaże i ganek z balkonem.
Pałac kilkakrotnie przebudowywano,
miało to miejsce w XIX i na początku XX
wieku. Pałac uległ dwóm tragicznych w
skutkach pożarom, w 1917 oraz w 1945.
W 1949 roku odbudowany obiekt przejęło
Ministerstwo Oświaty. W pobliżu pałacu
znajdują się ruiny gotyckiego kościoła,
które również warto zobaczyć.
-20-
Ratusz
Kościół św. Marcina
"Skarbczyk"
-20-
-21-
Kalisz
Najstarsze polskie miasto?
Kalisz jest miastem położonym w południowo-wschodniej części województwa
wielkopolskiego nad rzeką Prosna. Mieszka w nim około 110 tys. osób.
Podobieństwo średniowiecznej nazwy Kalisza do antycznej Kalisii/Calisii,
wzmiankowanej w II wieku n.e. przez Ptolemeusza z Aleksandrii, jest jednym z
powodów utożsamiania przez niektórych historyków jako polskie miasto o najstarszej
metryce pisanej.
Osada kasztelańska wraz z grodem istniała tutaj od IX wieku. Największa świetność
osady przypada jednak na XII wiek, gdy rządził z niego Mieszko III Stary. Gród
odegrał bardzo ważną rolę w tworzeniu państwowości polskiej. Położenie na
skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych i komunikacyjnych sprzyjało rozwojowi
rzemiosła i handlu. Już wtedy był to ośrodek władzy i administracji świeckiej oraz
kościelnej. Był jednym z najważniejszych obiektów w południowo– wschodniej
Wielkopolsce. Z tego czasu zachowały się wały ziemne, fundamenty romańskiej
kolegiaty oraz fundamenty wieży obronnej. Tyle było widać przed rekonstrukcją,
obecnie stanowisko archeologiczne wzbogaciło się o palisadę i ostrokół, most, wieżę
bramną i wieżę obronną. We wnętrzu grodu odtworzono siedem chat mieszkalnych, a
mury romańskiej kolegiaty odbudowano na wysokość 1 m. Koszt rekonstrukcji grodu
wyniósł prawie 6 mln zł, z czego 3/4 to środki unijne. Rezerwat Archeologiczny
będzie można zwiedzać od 20 kwietnia 2008 roku, obecnie trwają prace
wykończeniowe.
W czasie rozbicia dzielnicowego, czyli w XIII wieku, miasto było stolicą osobnego
księstwa. W czasach nowożytnych siedziba wojewody, ośrodek sukiennictwa i
stolarstwa,
potem,
w
XIX
wieku,
przemysłu
przędzalniczego.
W dniach pomiędzy 7 a 22 sierpnia 1914 roku w czasie I wojny światowej miasto
zostało prawie całkowicie zniszczone ostrzałem artyleryjskim i poprzez podpalenia
przez wojska niemieckie pod dowództwem majora Hermanna Preuskera.
-21-
-22-
Ratusz, stojący w sercu kaliskiego Rynku, pochodzi z lat 1920-24 i jest trzecią z
kolei budowlą wzniesioną w tym miejscu. Nie wiadomo kiedy wzniesiono oraz jak
wyglądał pierwszy ratusz. Przypuszczalnie był to
obiekt drewniany. Kolejny powstawał w XV,
niestety został zniszczony przez pożary trawiące
miasto. Na jego miejscu zbudowano w 1888 roku
reprezentacyjny, secesyjny gmach według
projektu Chrzanowskiego. Został on zniszczony
podczas działań wojennych w 1914 roku. Autorem
obecnego ratusza jest Sylwester Pajzderski. Na
wysokiej wieży znajduje się platforma widokowa
z której można podziwiać miasto. Z Rynku warto
pokierować swoje kroki w stronę Kościoła św.
Mikołaja. Został on ufundowany w 1253 roku
przez Bolesława Pobożnego. W 1448 roku
wybudowano dla zakonników luterańskich
piętrowy budynek klasztorny, będący obecnie
najstarszym obiektem mieszkalnym w Kaliszu.
Świątynia
kilkakrotnie
ulegała
pożarom.
Szczególnie poważny okazał się kataklizm w roku 1609. Remont przeprowadzał
Włoch, Albin Fontana, stąd zobaczymy we wnętrzu renesansowe sklepienia w tzw.
typie kalisko- lubelskim. Oprócz sklepień warto zwrócić uwagę na barokowy ołtarz z
kopią obrazu "Zdjęcia z krzyża" Piotra Pawła Rubensa. Oryginał, jedynego w Polsce
obrazu tego malarza, oficjalnie spłonął w 1973 roku, chociaż istnieją także hipotezy
dotyczące kradzieży. W kaplicy Matki Boskiej Pocieszenia znajdują się witraże i
polichromię o tematyce patriotycznej, wykonane na początku XX wieku, przez
Włodzimierza Tetmajera. W 1810 roku klasztor Kanoników przy kościele św.
Mikołaja uległ kasacie. Ich miejsce zajęli księża świeccy. Przez wieki kościół św.
Mikołaja był obiektem parafialnym, dopiero w 1992 roku Jan Paweł II wyniósł go do
godności katedry Diecezji Kaliskiej.
-22-
-23-
Kolejnym gotyckim zabytkiem Kalisza jest zespół kościelno- klasztorny OO.
Franciszkanów. Pierwotna świątynia pod wezwaniem św. Stanisława została
zbudowana około 1257 roku. W latach 1537 i 1559, kościół oraz zabudowania
klasztorne doszczętnie spłonęły. Dopiero w latach 1599- 1632 obiekty te zostały
odbudowane. W końcu XVIII wieku nastąpiła kolejna restauracja kompleksu.
Wnętrze kościoła zdobią sztukaterie o motywach figur geometrycznych, główek
aniołków, rozet, kwiatów, połączonych dekoracyjnie w plastyczną sieć. Wyposażenie
pochodzi głównie z XVIII wieku.
Początki jednej z najbardziej znanych kaliskich świątyń, Bazyliki św. Józefa, sięgają
XIII wieku. Istniał wówczas w tym miejscu mały, drewniany kościółek, będący filią
nieistniejącej już kolegiaty św. Pawła. W 1303 roku, dekretem arcybiskupa Jakuba
Świnki, świątynia uzyskała rangę parafialnej. Natomiast w 1359 roku, abp Jarosław
Bogoria Skotnicki, podniósł ją do rangi kolegiaty i wzniósł nowy, murowany
budynek. W gotyckiej formie, kościół przetrwał do 1783 roku. Podczas wyburzania
jednej ze ścian, zawaliła się znaczna część kolegiaty. Odbudowa nastąpiła już w 1790
roku. Zatraciła jednak w trakcie prac swój pierwotny, gotycki charakter, na rzecz
barokowego. Do dziś, kościół, mimo kilkakrotnego uszkodzenia wieży, utrzymuje
swój wygląd, nadany mu podczas odbudowy. Wyposażenie wnętrza pochodzi z
XVIII i XIX wieku. Od początku otoczony został kultem przez wiernych
składających liczne wota.
Sugerowana trasa zwiedzania:
Zwiedzanie proponuję rozpocząć od parkingu przed Teatrem (Aleja Wolności) - spacer parkiem w
stronę Bazyliki św. Józefa, po drodze widok na fragment murów miejskich z basztą Dorotką kierowanie się ulicą Kolegialną aż do mostu nad Prosną, po drodze Gmach Komisji
Wojewódzkiej, kościół Garnizonowy, Pałac Ślubów, Sąd - na rogu Sukienniczej i
Kazimierzowskiej klasztor franciszkanów- podążanie w stronę Rynku z Ratuszem - ul. Kanonicką
dojść do Katedry - kierowanie się ul. Grodzką, po drodze liceum im. Adama Asnyka, pozostałości
zamku Kazimierza Wielkiego - skierowanie się w lewo ulicą Kolegialną, spojrzenie na plantydojście do pobernardyńskiego zespołu klasztornego - powrót w stronę Bazyliki św. Józefa, wejście
do parku - cerkiew - skierowanie się z powrotem na parking.
-23-
-24-
Bazylika św. Józefa
Teatr
Sanktuarium Serca Jezusa Miłosiernego
-24-
-25-
Pobernardyński zespół klasztorny to prawdziwa perła
baroku w mieście. Został zbudowany w XVI wieku,
powstały na XIV wiecznym drewniano-murowanym
założeniu. Wnętrze świątyni pochodzi z XVIII wieku.
Polichromia kościoła, która wypełnia całe sklepienia, to
efekt
prac
zakonnego
artystyWalentego
Żebrowskiego. Została wykonana w 1764 roku, ma
charakter późnobarokowy. Tematyka polichromii jest
bogata, zawiła, pełna symboli, metafor i alegorii. Wiek
XX nie był łaskawy dla świątyni, podczas I wojny
światowej doszło do znacznych uszkodzeń murów i
sklepień kościoła, a podczas II wojny światowej
urządzono w niej magazyn. 24 grudnia 1919 roku
kościół i klasztor objęli ojcowie jezuici. Oprócz
wspaniałych świątyń Kalisz może poszczycić się także
innymi zabytkami. Warte zobaczenia są fragmenty
średniowiecznych murów miejskich. Wznoszono je do około 1350 roku z fundacji
Kazimierza Wielkiego. Owalny układ murów ustalała Prosna i jej kanały. Łączna
długość obwarowań wynosiła 1600 metrów. Wysokość wahała się od 6 do 9 metrów,
a grubość od 1 do 1,5 metra. Zwieńczony był blankowanym krenelażem ze
strzelnicami. Mury wzmocnione były łącznie 14 lub 15 basztami. Do dzisiaj
przetrwała tylko jedna baszta zwana “Dorotką”. Malowniczo położony nad Prosną,
tuż przy wejściu do Parku Miejskiego Teatr, zbudowany został w 1920-36 roku.
Poprzedni budynek zniszczono podczas I wojny światowej. W tym miejscu kaliski
Teatr ma swą siedzibę od 1829 roku. Ostatnim z omawianych tutaj zabytków Kalisza
będzie Gmach Komisji Wojewódzkiej. Obecna forma obiektu, którego początki
sięgają XIV wieku, jest efektem przebudowy w stylu klasycystycznym, według
projektu Sylwestra Szpilowskiego, w 1824 roku. Od tego czasu jest siedzibą kaliskich
władz administracyjnych, najpierw rosyjskich, później polskich, następnie
hitlerowskich i w końcu znowu polskich.
-25-
-26-
Krotoszyn
Miasto Mariana Langiewicza
Pierwsza wzmianka o Krotoszynie pojawia się w 1405
roku jako wieś Crothoszino. Prawa miejskie zostały
nadane przywilejem Władysława Jagiełły. Miasto było
niszczone kilkakrotnie podczas pożarów (1453, 1638,
1774) i wojen (potop szwedzki, wojna północna), mimo
tego za każdym razem było odbudowywane i rozwijało
się pomyślnie. W 1793 roku Krotoszyn znalazł się w
zaborze pruskim. 5 marca 1827 roku urodził się tutaj
Marian Langiewicz, późniejszy naczelnik sił zbrojnych
woj. sandomierskiego i krakowskiego, dyktator Powstania
Styczniowego. W Muzeum Regionalnym, znajdującym
się w dawnym klasztorze trynitarskim z 1733 roku,
przechowywany jest odpis jego aktu chrztu. Wiek XIX i
XX to czas uprzemysłowienia oraz przyspieszonego
rozwoju miasta. Z tego okresu pochodzą takie budynki jak
np. liczne kamienice, gmach sądu, arsenał czy budynek browaru. Odwiedzając
Krotoszyn trzeba koniecznie odwiedzić Rynek, na którym stoi Ratusz z 1689 roku. W
1774 spalony, odbudowany i nadbudowany o jedną kondygnację. Przebudowy
dokonano w latach 1898-1899. Majestatu budowli dodaje barokowa wieża. W
mieście znajduje się kilka zabytkowych świątyń, do tych robiących największe
wrażenie należy późnogotycki kościół farny św. Jana Chrzciciela. Wybudowano go
w latach 1592-1597 z fundacji kasztelana poznańskiego Jana Rozdrażewskiego dla
braci czeskich. Na początku XVII wieku został przejęty przez katolików. Nie jest to
jednak najstarsza świątynia w mieście, ta bowiem została zbudowana w 1572 roku.
Co ciekawe, za materiał budulcowy posłużyło drewno. Kościół św. Fabiana i
Sebastiana, bo to właśnie o nim mowa, wzniesiono jako obiekt szpitalny, na planie
krzyża greckiego, z kopułą, kryty gontem. Równie ciekawą konstrukcją jest
późnobarokowy kościół z zespołu potrynitarskiego pochodzący z 1767- 1774 roku.
Jego wyjątkowa cecha kryje się we wnętrzu, otóż- ściany kościoła nie mają ani
jednego konta prostego, występują tu tylko linie faliste! Omawiając zabytkowe
kościoły Krotoszyna nie można pominąć poewangelickiej świątyni z lat 1788-1790.
Niemałe wrażenie robi wysoka fasada wraz z dwiema wieżami. Obiekt wzniesiono na
planie koła. Kiedy będziemy już znużeni wędrówką po mieście polecam udanie się
do parku miejskiego. Nie jest to zwykły park, został założony w 1685 roku jako
ogród włoski, a w XIX wieku przekształcono go na park krajobrazowy. Stoi w nim
barokowy pałac Rozdrażewskiego i Gałeckich z końca XVI wieku. Obecnie pełni
funkcję szkoły.
-26-
-27-
Rynek z Ratuszem
Dawny klasztor trynitarski- obecnie muzeum
Kościół św. Fabiana i Sebastiana
-27-
-28-
Kościelec Kaliski
Kościół p.w. św. Wojciecha pochodzi najprawdopodobniej z połowy XII wieku. Jego
najstarsza zachowana cześć to romańskie, granitowe prezbiterium. Wnętrze apsydy
oświetlało prawdopodobnie tylko jedno okno, umieszczone na osi budowli.
Drewniana nawa świątyni zbudowana w stylu góralskim pochodzi z XVIII wieku.
Wyposażenie wnętrza stanowią cztery rokokowe ołtarze z połowy XVIII wieku oraz
XVII wieczny obraz św. Józefa w ołtarzu głównym. Z tym obrazem związana jest
historia, którą przytacza Paweł Anders w "Kaliszu i okolicach":
"Na siedemnastowiecznym obrazie św. Józefa z ołtarza głównego kościoła w
Kościelcu Kaliskim , pod srebrną sukienką znajdują się podobno ślady palców
wypalonych ogniem. Pochodzą one ponoć z 1733 roku, kiedy to ukazał się duch
zmarłego dziedzica i od właściciela sąsiednich Petryk- Tarnowskiego, zażądał
modlitwy. Dla udowodnienia istnienia czyśćca duch
zostawił na obrazie dwa znaki”
-28-
-29-
Kotłów
Na poprzednich stronach zostały opisane dwie romańskie świątynie- w Dzierzbinie
(str. 12) oraz Kościelcu Kaliskim (str. 28)- jednak to właśnie w Kotłowie znajduje się
jeden z najlepiej zachowanych kościołów tamtej epoki na
terenie południowej Wielkopolski. Malowniczo usytuowana
świątynia
na
szczycie
wzgórza
pochodzi
najprawdopodobniej z połowy XII wieku. Obiekt ten był
wzmiankowany w kronice Jana Długosza i według niej
ufundowany został przez Piotra Dunina Własta. Mury
kościoła mają ok. 1,4 m grubości, a wykonane są z
ciosanego granitu. Powierzchnie kamieni używanych do
budowy obrabiano starannie przy pomocy młotków, dążąc
do uzyskania kształtu sześcianu. Pierwotnie budowla
składała się z prostokątnej nawy i krótkiego prezbiterium,
zamkniętego absydą. Zachowane ściany XII-wiecznej nawy,
posiadają po trzy wąskie okna z każdej strony oraz dwa
zamurowane
portale.
Obiekt
był
kilkakrotnie
przebudowywany, w XVIII wieku dobudowano wieżę, a w
początku XX wieku został znacznie rozbudowany, co
spowodowało zatracenie jednolitego stylu. Rokokowy ołtarz
główny pochodzi z połowy XVIII wieku, znajdują się na nim rzeźby oraz obraz
Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1605 roku. Ołtarze boczne, ambona późnobarokowa i
chrzcielnica również pochodzą z tego okresu. We wnętrzu do dzisiaj można odnaleźć
fragmenty romańskich zdobień (patrz zdjęcie).
-29-
-30-
Koźmin Wielkopolski
Zamek Maćka Borkowicza
W Wielkopolsce do naszych czasów zachowało
się stosunkowo niewiele zamków, choćby dlatego
warto tutaj wspomnieć o Koźminie. Nie jest to
oczywiście jedyna atrakcja tego miejsca, ale o
tym za chwile. Koźmin Wielkopolski to miasto
liczące blisko 7 tysięcy mieszkańców leżące w
woj. wielkopolskim, w powiecie krotoszyńskim.
Gród z podgrodziem istniał tu już w XII wieku.
Prawa miejskie otrzymał przed rokiem 1318, a w
tym samym roku Kazimierz III Wielki darował
miasto Maćkowi Borkowicowi, który zbudował
tutaj zamek. Owa budowla była kilkukrotnie
przebudowywana (XVI, XVIII, XIX wiek), z
pierwotnego założenia możemy do dzisiaj
podziwiać jedynie gotycką wieżę. Ostateczny
kształt zyskała w XIX stuleciu, kiedy po
rozbiórce skrzydła zachodniego powstała jej
podkowiasta, trójskrzydłowa forma. We wnętrzu
wieży mieści się obecnie niewielkie muzeum,
otwarte w każdą środę w godz. 16.00-18.00 (tel. (062) 721 68 28). Pozostałe
pomieszczenia zajmuje szkoła. Z innych ciekawych zabytków Koźmina można
wymienić kościół parafialny Najświętszej Marii Panny i świętego Wawrzyńca z XV
wieku posiadający ołtarz główny z lat
1600-1630, dwukondygnacyjny, z
licznymi rzeźbami i płaskorzeźbami;
wiatrak- koźlak, drewniany kościół
cmentarny Trójcy Świętej z XVI
wieku oraz kościół i klasztor
pobernardyński Najświętszej Marii
Panny i świętych Stanisława i
Franciszka z XVII wieku, klasztor jest
dwupiętrowy, składający się z trzech
skrzydeł
okalających
wirydarz.
Skrzydło wschodnie przylega do prezbiterium, zachodnie zaś do nawy kościoła, Oba
skrzydła połączone są parterowym korytarzem; Warto nadmienić iż w Koźminie
znajduje się jedna z największych i najlepiej zachowanych nekropolii żydowskich na
terenie Wielkopolski.
-30-
-31-
Kucharki
Perła architektury drewnianej
Kucharki to wieś znajdująca się w powiecie pleszewskim, około 6 km na południe od
Gołuchowa (patrz str. 14). Znajduje się tutaj perła architektury drewnianej- kościół
p.w. Trójcy Świętej. Jest to obiekt konstrukcji zrębowej, kryty gontem, bez
wyodrębnionego prezbiterium, na planie wydłużonego ośmioboku. Został zbudowany
w 1754 roku z fundacji ówczesnego właściciela wsi, stolnika sochaczewskiego
Walentego Trąpczyńskiego. Ołtarz główny pochodzi z początku XVII wieku. Ołtarze
boczne pochodzące z XVIII wieku są obecnie zdemontowane, a w ich miejscu
znajdują się fotografie przedstawiające stan przed renowacją. Przy kościele stoi
drewniana dzwonnica konstrukcji słupkowej, czworoboczna, z XVIII wieku. Funkcję
kościoła parafialnego pełni obecnie murowana świątynia pw. Matki Boskiej
Częstochowskiej. Drewniany zabytek jest otwierany w niedzielę przed godziną 15.00
(msza święta).
-31-
-32-
Leszno
Miasto wielu kultur
Leszno to miasto w Wielkopolsce,
położone
w
zachodniej
części
województwa. Pierwsza wzmianka o
Lesznie pochodzi z 1393 roku. Od tego
okresu aż do 1738 stanowiło własność
linii rodu Wieniawitów, którzy to
Ratusz w Lesznie to jeden z
najpiękniejszych tego typu barokowych
obiektów w Polsce. Pierwotnie był to
obiekt późnorenesansowy z 1637 roku,
kilkakrotnie palony i odbudowywany. W
obecnej postaci wniesio go go w 1712
przybrali od swej osady nazwisko
Leszczyńscy. Prawa miejskie uzyskano
w 1547 roku. Już na początku XVI
przybyli tutaj bracia czescy oraz śląscy
tkacze, co spowodowało znaczy rozwój
ośrodka. Było to miasto wielu religii,
obok kościołów katolickich znajdowały
się tutaj zbory luterańskie, braci
czeskich czy synagoga. Dodatkowe
prawa i przywileje nadane przez
Zygmunta II Wazę w 1634 roku
spowodowały wzrost znaczenia miasta
wśród innych ośrodków tak w
Wielkopolsce,
jak
i
całej
Rzeczpospolitej. Stan ten zachował się
aż do rozbiorów, po których Leszno
wychodzi osłabione. Wielkie pożary w
1767 i 1790 niszczą część wspaniałej
architektury. Po I wojnie światowej
znowu stało się częścią Polski.
roku prawdopodobnie według projektu
Pompeo Ferrari, sprowadzonego przez
Stanisława Leszczyńskigo.
Sam Rynek również jest warty
zainteresowania, znajdują się tutaj cenne
barokowe kamieniczki z XVII/XVIII
wieku. Do najbardziej rozpoznawalnych
należy
zabytkowa
kamieniczka
Wieniawa z podcieniami.
Kilka kroków od Rynku znajduje się
barokowy kościół pw. św. Mikołaja,
pochodzący z lat 1709-1710, zbudowany
według projektu Pompeo Ferrari – to
najbardziej monumentalna świątynia w
mieście. Wartym zainteresowania jest
także kościół pw. św. Jana Chrzciciela,
dawny zbór braci czeskich zbudowany w
latach 1652-54, a po zniszczeniu
odbudowany w 1714-1716. Obok
budynek dawnego gimnazjum
-32-
-33-
Inna świątynia odłamu chrześcijaństwa w mieście to luterański kościół św. Krzyża
zbudowana w latach 1711-1720 według projektu Adama Stiera z Rydzyny. Znajduje
się przy niej bardzo ciekawe lapidarium z nagrobkami pochodzącymi z XVII-XIX
wieku.
Leszno było dawniej także miejscem, gdzie mieszkała spora społeczność żydowska.
Leszczyńska synagoga uznawana jest za najstarszą zachowaną bożnicę na terenie
Wielkopolski, pochodzi ona z lat 1796-1799, wzniesiona na miejscu poprzedniej
synagogi. Po II wojnie światowej zaniedbana. W 1992 roku przejęta przez Muzeum
Okręgowe w Lesznie. Obecnie pełni funkcję galerii sztuki.
kościół pw. św. Krzyża
-33-
kościół pw. św. Jana Chrzciciela
-34-
Lewków
Klasycystyczny pałac
Lewków jest wsią leżącą w gminie
wiejskiej Ostrów Wielkopolski, w
powiecie ostrowskim. Leży 6 km na
północny
wschód
od
Ostrowa
Wielkopolskiego.
Klasycystyczny
pałac został zbudowany w latach 1786
- 1791 dla Wojciecha Lipskiego i jego
żony Salomei z Objezierskich. Przy
jego budowie wzorowano się na
projektach pałacu w Siekiernikach
autorstwa Jana Chrystiana Kamsetzera.
Jest to obiekt o jednolitej, prostokątnej
bryle z kolumnowym, wgłębnym
portykiem jońskim zwieńczonym
trójkątnym frontonem. Na frontonie
napis "Sobie, Swoim Przyjaciołom,
Potomności". Na południowej fasadzie
znajduje się kartusz z datą 1791 i
figury kobiece podtrzymujące kartusze
z
literami
SL
oraz
herbem
Objezierskich. Obiekt jest nakryty
prostym, czterospadowym dachem.
Dziedziniec jest zamknięty po bokach
dwoma oficynami.
Reprezentacyjne wnętrza z bogatą
ornamentyką
oraz
iluzjonistyczną
dekoracją
malarską
Antoniego
Smuglewicza zlokalizowano na parterze.
Pałac zdewastowano po 1945 roku. Przez
ten czas służył najpierw jako więzienie,
później jako świetlica, aż w końcu
zamieniono go na mieszkania. Trwało to
do początku lat 70. W latach 1973-89
obiekt przeszedł gruntowny remont z
przeznaczeniem na muzeum wnętrz
pałacowych, którą to funkcję pełni do
dzisiaj. Kolejny remont odbył się w 2005
roku i był związany z wymianą pokrycia
dachu. Pomimo tego, iż nie zachowało się
oryginalne wyposażenie wnętrza warto
jest odwiedzić tą rezydencję, uważaną
zresztą za jedną z piękniejszych w
Wielkopolsce. W muzeum zgromadzono
m. in. meble z epoki, portrety sarmackie
oraz kolekcję obrazów o treściach
patriotycznych.
Zwiedzanie Muzeum:
wtorek, środa, czwartek, piątek- 9.30-15.30
sobota, niedziela- 11.00-14.30
tel. 0-62 733 87 92
-34-
-35-
-35-
-36-
Lgów
Drewniany kościół
Niewielka wieś leżąca w gminie Żerków, w
powiecie jarocińskim. Znajduje się około 5
km. na północ od Żerkowa, ok. 15 km na
północ od Jarocina.Drewniana świątynia pw.
Narodzenia NMP została zbudowana
najprawdopodobniej w XVII wieku. Po
bokach znajdują się murowane dobudówki:
kruchta oraz kaplica grobowa Gorzeńskich z
pierwszej połowy XIX wieku. Wewnątrz
znajdują się trzy ołtarze późnorenesansowe z początku XVII wieku. Przy kościele
groby Gorzeńskich. Po ostatnim remoncie świątynia prezentuje się wyśmienicie,
stając się punktem obowiązkowym wizyty każdego turysty po tzw. Szwajcarii
Żerkowskiej (patrz str. 10 i str. 56) .
Marchwacz
Wielkopolskie Łazienki
Wieś leżąca w powiecie kaliskim, gminie
Szczytniki, ok. 12 km. na wschód od Kalisza.
Pierwsza źródło pisane pochodzące z 1136
roku wspomina wieś jako posiadłość
arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1819 roku
przechodzi we własność Bonawentury
Niemojowskiego,
prezesa
Rządu
Narodowego
w
okresie
powstania
listopadowego. Klasycystyczny pałac został
zbudowany w latach 1820- 1821. Prawdopodobnie w 1905 roku został przebudowany
i rozbudowany przez architekta Stefana Szyllera. Obiekt jest wzorowany na pałacu
łazienkowskim w Warszawie. Środkowa część rezydencji jest piętrowa, zwieńczona
rzeźbami o tematyce mitologicznej przedstawiającymi cztery pory roku autorstwa
Pawła Krzyżanowskiego. Na parterze znajdowały się takie pomieszczenia jak hol,
biblioteka, gabinet pana, garderoba, sypialnia pana, sypialnia pani, buduar, salonik
pani, bilard, salon, jadalnia, kredens oraz spiżarnia. Obecnie jest niestety
niedostępny, stanowi własność prywatną. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby
zobaczyć go zza ogrodzenia. W otoczeniu pałacu znajdują się zabytkowe budynki
gospodarcze pochodzące z XIX/ XX wieku.
-36-
-37-
Mikstat
Data z Mistata
Mikstat to niewielkie miasto leżące w powiecie ostrzeszowskim, siedziba gminy.
Jest położone ok. 15km. na południowy wschód od Ostrowa Wielkopolskiego.
Początki miejscowości sięgają X wieku. Pierwotnie Mikstat nosił nazwę Mixstadt
(niem. Mücke- komar, Stadt- miasto).
Nazwa wywodzi się od pobliskiej wsi
Komorów (pierwotnie- Komarów).
Prawa miejskie otrzymał około roku
1366. Po pożarze z 1479 roku miasto
zostało odbudowane i w 1528 roku
otrzymało od Zygmunta Starego
powtórny akt lokacyjny. Od czasów
zaborów Mikstat stopniowo tracił na
znaczeniu. Herbem miasta są dwie
białe lilie ze złotą przepaską na
czerwonym tle. Podobny herb ma też Paryż, stąd miasto bywa nazywane żartobliwie
"Małym Paryżem". Najstarszym zabytkiem jest drewniany kościół pw. św. Rocha.
Pochodzi on z XVIII wieku. Jest to obiekt o konstrukcji zrębowej, kryty gontem.
Wzniesiony na cmentarzu grzebalnym. Św. Roch to patron miasta, odpust ku jego
czci jest największym świętem miejscowej społeczności. Uroczystość przypada na 16
sierpnia. Odpust ma widowiskowy charakter, ponieważ odbywa się wtedy święcenie
zwierząt gospodarskich. W Mikstacie jest jeszcze jeden kościół- pw. świętej Trójcy z
1914 roku. Został on zbudowany w stylu neobarokowym, projektu Mariana
Andrzejewskiego. Po północnej stronie kościoła znajduje się drewniany krzyż
przydrożny z drugiej połowy XIX wieku z rzeźbami Pawła Brylińskiego.
“W każdej niemal okolicy znajduje się jakaś wieś lub miasteczko, które jest celem
pośmiewiska sąsiednich mieszkańców. Tak Pacanów w Krakowskiem, Smorgoń na Litwie,
zaś w powiecie Ostrzeszowskim, miasteczko Mikstat jest celem dowcipnych rozmów
okolicznych wiosek. Opowiadają sobie wieśniacy, że ratusz w Mikstacie był kiedyś na
kółkach, tak, że go można przenosić z miejsca na miejsce. Na tym ratuszu był zegar, ale nie
wskazywał godzin, na nieszczęście. Aby temu jakkolwiek zaradzić, co dzień sam burmistrz
Mikstacki popychał wskazówkę na dwunastą godzinę i obwieszczał dobitnym głosem, że już
południe. Toż samo było i w wieczór. Lecz nie wystarczał jednak mimo to ów podział czasu,
uważając przede wszystkiem, czy już bydło zostało wypędzone, czy nie. Nazwa powstała
podobno od mikstatnik, co podług Lindego znaczy tyle co tragarz; mieszkańcy bowiem
Mikstata trudnili się przenoszeniem towarów. Przysłowie zatem: Zkąd data? Z Mikstata,- po
wygnaniu bydła, bo zegara niema,- oznacza nieład, zamieszanie, niepewność”
Oskar Kolberg, Lud, t. 15, str. 167
-37-
-38-
Nowe Skalmierzyce
Dawna granica
Dzieje Nowych Skalmierzyc rozpoczęły się stosunkowo niedawno, bo dopiero w
końcu XIX wieku. W wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego w okolicy wsi
Skalmierzyce ustanowiono granicę pomiędzy Prusami a Rosją. Rozwój handlu z
Rosją sprzyjał rozbudowie nowej osady wokół Urzędu Celnego. Początek XX wieku
to okres rozkwitu gospodarczego miejscowości, czas niezwykłego rozmachu
inwestycyjnego (m.in nowy dworzec, kompleks domków kolejowych). W 1908 roku
Niemcy wyodrębnili administracyjne nową miejscowość, nadając jej nazwę Neu
Skalmierschütz. Do naszych czasów przetrwało zaskakująco dużo obiektów z tego
okresu. Wycieczkę po mieście warto rozpocząć od zobaczenia dawnej komory
celnej oraz budynków mieszkalnych dla niemieckich urzędników, które znajdują się
przy granicy z Kaliszem. Idąc dalej ulicą Kaliską miniemy dawny hotel Mamelok
oraz budynek administracyjny urzędu
celnego, dochodząc do centralnego placu w
mieście (Plac Wolności). Zobaczymy przy
nim zabudowę z końca XIX, pierwszy
dworzec kolejowy z 1896 roku oraz dawny
hotel Sperling. Kawałek dalej znajduje się
kościół pw. Matki Bożej Nieustającej
Pomocy z 1911 wybudowany przy
finansowym wsparciu władz kolejowych oraz
miejscowych ewangelików. Warto zwrócić
uwagę na drewniane sklepienie świątyni
pokryte polichromią z ornamentyką roślinnągeometryczną i medalionami z wersetami
biblijnymi oraz boczne empory z płycinami.
Najważniejszym zabytkiem miasta jest
imponujący neogotycki dworzec zbudowany
w latach 1904-1909. Mury grubości ok. 70
cm zbudowano z czerwonej cegły oraz opasującymi gmach wstawkami z zielonej
cegły opalizującej.
Wnętrza były niegdyś bogato zdobione i komfortowo
wyposażone. Restauracje dworcowe o podobnym standardzie można było znaleźć
tylko w Berlinie albo Wiedniu. Dworzec był miejscem wielu spotkań delegacji
państwowych, a w 1913 roku odbyły się oficjalne rozmowy cesarza Wilhelma II z
carem Mikołajem II. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości dworzec utracił
stopniowo znaczenie. W 1924 roku obszerne pomieszczenia zamieniono na warsztaty
naprawy wagonów, niszcząc przy tym ekskluzywne wnętrza. Obecnie jest
wykorzystywany jako fabryka pianin.
-38-
-39-
Ołobok
Biały klasztor
Ołobok to wieś w gminie Sieroszowice
licząca około 700 mieszkańców.
Był
wzmiankowany już w 1136 roku. W 1213
roku książę wielkopolski Władysław Odonic
ufundował w miejscowości klasztor dla
cystersek z Trzebnicy. Pochodzące z Niemiec
zakonnice sprowadziły w połowie XIV wieku
niemieckich osadników. Charakterystyczne
dla Ołoboku było plecionkarstwo ze słomy.
Jego tradycja wywodzi się z wpływów
klasztoru, którego zakonnice uczyły ołobockie
dziewczęta robót ręcznych. Ołoboczanki
zawdzięczają także zakonnicom znane od
wieków w okolicy umiejętności haftowania.
Tradycje ludowe kultywowane są we wsi do
dzisiaj. Na przełomie XV i XVI wieku
wybudowany został obecny, orientowany
kościół w stylu późnogotyckim pod
wezwaniem świętego Jana Ewangelisty oraz
murowany klasztor. Budynki zniszczył w
pierwszej połowie XVII wieku pożar.
Odbudowa nastąpiła w latach 1695-1696. W
latach 1780-1788 przebudowano fasadę zachodnią kościoła i dobudowano wieżę
dzwonniczą. Większość zabudowań klasztornych została rozebrana w 1882 roku.
Obecnie kościół w głównym zrębie zachował charakter późnogotycki,
zbarokizowany podczas odbudowy pod koniec XVII wieku i podczas przebudowy w
XVIII wieku. Opinają go na zewnątrz, częściowo gotyckie, szkarpy. Wewnętrzny
wystrój kościoła z bogatą dekoracją snycerską pochodzi z lat 1779-1795 i ma
charakter jednolicie rokokowy. Z zabudowań klasztornych zachowało się tylko
piętrowe skrzydło przylegające od północy do kościoła oraz skarbczyk i kapitularz.
Dawniej znajdowało się tutaj muzeum, często wzmiankowane przez przewodniki,
niestety obecnie jest ono nieczynne. Oprócz imponującego kościoła poklasztornego
zobaczymy we wsi także inną świątynię. Jest nią drewniany kościół parafialny,
zbudowany prawdopodobnie już w XVI wieku. We wnętrzu znajduje się
późnorenesansowy ołtarz główny z około 1600 roku oraz boczne ołtarze:
późnorenesansowy z pierwszej połowy XVII wieku i barokowy z wieku XVIII.
-39-
-40-
Kościół pod wezwaniem świętego Jana Ewangelisty
Kościół pod wezwaniem świętego Jana Ewangelisty
Drewniany kościół parafialny z XVI wieku
-40-
-41-
Opatówek
Muzeum Historii Przemysłu
Opatówek
leży
w
południowo-wschodniej
części
województwa
wielkopolskiego, w powiecie
kaliskim, ok. 5 km. na
wschód od Kalisza. Jest
znany głównie z budynku
dawnej
fabryki
suknajedynego
ocalałego
w
Europie zabytku architektury
fabrycznej z początku XIX
wieku.
Klasycystyczny,
czterokondygnacyjny,
podpiwniczony obiekt składa się z 3 skrzydeł: wschodniego, północnego i
zachodniego przy skrzyżowaniu ulic: Kościelnej i Poniatowskiego; zbudowany z
inicjatywy gen. Józefa Zajączka w latach 1824- 26. Założycielem fabryki był
przemysłowiec saksoński Adolf Gottlieb Fiedler.
Budynek jest murowany, posiada wewnętrzną
konstrukcję drewnianą z drewna dębowego i
modrzewiowego. Stropy są oparte na dwóch
podciągach ustawionych na słupach drewnianych
przebiegających przez wszystkie kondygnacje.
Słupy dzieliły hale produkcyjne na 3 nawy, z
których zewnętrzne, wzdłuż ścian, przeznaczone
były na ustawienie maszyn. Nawa wewnętrzna
tworzyła trakt komunikacyjny. W części północnej
znajduje się żeliwna klatka schodowa. W grudniu
1969 roku w czasie wielkiego pożaru spłonęły
górne kondygnacje fabryki od strony ul. Kościelnej.
Przez ponad 10 lat budynek stał opuszczony i ulegał
dewastacji. W 1981 roku podjęto decyzję
zaadaptowaniu go na Muzeum Historii Przemysłu.
Uroczyste otwarcie pierwszej wystawy "Przemył w
Kaliskiem w okresie industrializacji ziem polskich"
nastąpiło 11 grudnia 1991 roku. Obecnie muzeum można zwiedzać od poniedziałku
do piątku w godzinach 10-15, w niedzielę od 11-16. Bilet normalny kosztuje 4 zł, a
ulgowy 2 zł. Opłata za przewodnika wynosi 15 zł.
-41-
-42-
Kępa wśród mokradeł
Ostrów Wielkopolski to miasto powiatowe leżące w
południowej części Wysoczyzny Kaliskiej nad
lewym dopływem Prosny. Nazwa (Ostrów) to
archaizm oznaczający wyspę, kępę wśród mokradeł.
Najstarsza
wzmianka
pochodząca
z
siedemnastowiecznego
dokumentu
mówi
o
Ostrowie jako niewielkim, prywatnym ośrodku
miejskim o charakterze rolniczym, istniejącym w
roku 1404. Ostatnie badania archeologiczne
potwierdziły wcześniejsze przypuszczenia o
znacznie starszej datacji, sięgającej X wieku. Miasto
kilkakrotnie nawiedzały pożary, było wiele razy
niszczone przez wojny. Po całkowitym zniszczeniu
podczas III wojny północnej w 1710 roku nowy
właściciel, Jan Jerzy Przebendowski, wyjednuje u
króla Augusta II Sasa ponowną lokację. Akt
lokacyjny wydano w 1713 roku, dzięki czemu
przystąpiono do odbudowy. W 1815 roku właścicielem Ostrowa jest Antoni Henryk
Radziwiłł. W 1875 roku uruchomiono pierwszą linię kolejową (Poznań-Kluczbork).
W 1888 uruchomiono linię do Leszna, w 1894 do Skalmierzyc, w 1909 do
Wrocławia.
Centralny punkt miasta stanowi Rynek wraz z Ratuszem. Obecny ratusz (trzeci z
kolei) został zaprojektowany w 1828 roku przez nadwornego architekta Sanssouci
Johanna Heinricha Häberlina, współpracownika i ucznia Karla Schinkla. Był to
obiekt piętrowy, z dziedzińcem i przejazdem w przyziemiu. Pierwszej przebudowy
dokonano w 1862 roku. Dziedziniec nakryto wówczas szklanym dachem i otoczono
kolumnadą, a sam obiekt pełnił już tylko funkcje administracyjne (poprzednio
znajdowały się m.in. kramy kupieckie,
waga miejska, straż ogniowa, sale sądowe i
więzienie). Przebudowa z roku 1948,
polegająca na nadbudowaniu jednego piętra
i likwidacji dziedzińczyka, nadała ratuszowi
wygląd zbliżony do obecnego. Obiekt
modernizowano i restaurowano jeszcze w
latach 1977-1985 i 2004-2005. Obecnie
mieści restauracje oraz Muzeum Miasta
Ostrowa Wlkp. Stając na Rynku dobrze
-42-
-43-
widać wysoką, czerwoną wieżę konkatedry pw. św. Stanisława Biskupa z 1904 roku.
Kościół został zaprojektowany przez XXX. Najstarszym, w całości zachowanym,
budynkiem w mieście jest poewangelicka świątynia pw. Najświętszej Marii Panny,
pochodzi z 1778 roku. Jest to obiekt jednonawowy z wieżą. Nawa jest z zewnątrz
drewniana, szachulcowa, z dwuspadowym dachem, krytym dachówką, wewnątrz
murowana. Wieża neoromańska z wejściem z boku, z barokowym hełmem.
Wyposażenie wnętrza utrzymane jest w stylu późnobarokowym. Na bokach nawy
znajdują się, typowe dla kościołów ewangelickich z epoki, wsparte na drewnianych
filarach, podwójne empory. Chór wsparty jest na dwóch rzędach filarów. Świątynia
przysklepiona jest drewnianym stropem z fasetą i kasetonami. Ołtarz, przesunięty w
głąb prezbiterium, pochodzi z 1778 roku, wykonany z drewna, utrzymany jest w stylu
barokowym. Kolejnym cennym zabytkiem jest synagoga zbudowana w 1860 roku.
Bogato zdobiona fasada przednia przyozdobiona jest licznymi płaskorzeźbami z
motywami kwiatowymi, rozetami, imitacjami mozaik. Dekoracja koronkowych
(arkadowych) gzymsów również jest rzeźbiona. Wieże posiadają maswerkowe okna
zwieńczone palmetami, nakryte są kopułami z gałkami, co nasuwa skojarzenia z
azjatycką architekturą islamską. Zachowały się drewniane, dwupoziomowe galerie,
przykryte płaskimi stropami. Spacerując po Ostrowie warto zwrócić uwagę na
Królewskie Katolickie Gimnazjum powstałe w latach 1843-1845. W jej wnętrzu
znajdują się cztery witraże z XIX wieku. Obecnie jest to I Liceum Ogólnokształcące
im. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego. Klimatu miastu dodają liczne kamienice
pochodzące z XIX/ XX wieku. Są to obiekty w przeważającej części
wielokondygnacyjne. Reprezentują głównie historyzm (neorenesans, neobarok, wiele
eklektycznych) oraz secesję i modernizm. Uzupełnienie stanowią pojedyncze
kamienice współczesne oraz pozostałości starej, niskiej zabudowy z dekoracją
klasyczną.
-43-
-44-
Ostrzeszów
Baszta króla Kazimierza
Ostrzeszów jest miastem leżącym ok. 25 Dynamiczny rozwój Ostrzeszowa nastąpił
km.
na
południe
od
Ostrowa w XIV wieku za panowania Kazimierza
Wielkopolskiego. Liczy około 15 tys. Wielkiego. W tym okresie wzniesiono
mury i zamek obronny. Po najeździe
szwedzkim miasto podupadło, jednak
dzięki rozwojowi przemysłu w XIX
wieku zyskało na znaczeniu. W czasie II
wojny światowej utworzono obóz, w
którym przebywało ponad 125 tysięcy
więźniów polskich i alianckich. W
centrum miasta znajduje się nieduży
czworoboczny Rynek o 7 wlotach
ulicznych.
Pośrodku
stoi
Ratusz
wybudowany w XIX wieku, obecnie
Muzeum Regionalne. Prawdziwą chlubą
miasteczka są jego średniowieczne
pozostałości. Jedną z nich jest baszta,
relikt po dawnym zamku. Został on
wybudowany w pierwszej połowie XIV
wieku,
na
sztucznie
usypanym
wzniesieniu, przez Kazimierza Wielkiego.
mieszkańców. Został założony jako gród
o charakterze obronnym na granicy ze
Śląskiem, zlokalizowany na ważnym
szlaku handlowym. W XIII wieku był
osadą na szlaku prowadzącym z
Wielkopolski do Śląska. Wzmiankowany
w 1283 roku jako miasto królewskie. Od
XV wieku był stolicą powiatu w
województwie sieradzkim, a także
ośrodkiem królewszczyzn.
-44-
Nieszczęśliwie zniszczony w czasie
najazdu szwedzkiego został częściowo
odbudowany i do końca XVIII wieku
służył jako siedziba sądu.
-45-
Obecnie
baszta, odrestaurowana w
latach siedemdziesiątych, służy za punkt
widokowy.
Kolejnym
zabytkiem
pamiętającym
czasy
Kazimierza
Wielkiego jest późnogotycki kościół
farny powstały w połowie XIV wieku.
Równie ciekawą budowlą, chociaż
znacznie młodszą, jest kościół i klasztor
pobernardyński. Został on pobudowany
w latach 1680-1740 na miejscu
wcześniejszego, drewnianego obiektu
spalonego w czasie najazdu szwedzkiego.
Na ścianach znajdują się freski Wewnątrz na ścianach widoczne są herby
fundowane
przez
ostrzeszowskich rodów , które były fundatorami klasztoru i
kościoła. Obok zabudowań znajduje się
mieszczan od XIV do XIX wieku.
kaplica św. Tadeusza Judy z XVIII
obrazem patrona w barokowym ołtarzyku.
Pisarzowice
Piękne ruiny
W przewodniku zostało umieszczonych
wiele świetnie utrzymanych zabytków,
niestety świątyni w Pisarzowicach nie
można zaliczyć do tego grona... Kościół
został wzniesiony w latach 1901- 1902
według projektu Arnolda Hartmana.
Poświęcono go ku czci zmarłego księcia
Wilhelma Birona von Curlad. Wykańczanie
wnętrza trwało aż do 1912 roku. Na jego
wyposażenie składały się m. in. kazalnica
wysadzana szlachetnymi kamieniami czy klęczniki i konfesjonały z drewna
dębowego. Obiekt zbudowano w stylu neoromańskim z granitu oraz czerwonego
piaskowca. W 1945 roku oddział milicji wysadził drzwi piwniczne w poszukiwaniu
niedobitków armii hitlerowskiej, otworzyło to drogę wszelakiego rodzaju złodziejom
oraz wandalom, którzy spenetrowani świątynię. Okoliczne parafie przeniosły ławy
oraz dzwon do Mąkoszyc, a organy do Mikorzyna, dzięki czemu można je oglądać do
-45-
-46-
dzisiaj. Obecny stan budynku jest fatalny, nie posiada już dachu ani szczytu wieży.
Nie jest także w żaden sposób zabezpieczony czy pilnowany przez co jego stan
pogarsza się z roku na rok. Wystawia to złe świadectwo osobom odpowiedzialnym za
stan zabytków... Mimo wszytko świątynia w Pisarzowicach nadal robi wrażenie i
ściąga do siebie osoby zafascynowane klimatem opuszczonych miejsc.
Pyzdry
Nadwarciańskie miasto
Miasto położone w województwie wielkopolskim nad Wartą, ok. 35 km. na północny
wschód od Jarocina. Pierwsza wzmianka o Pyzdrach pochodzi z 1232 roku, dotyczyła
ona walk śląsko - wielkopolskich. Pyzdry uzyskały prawa miejskie jeszcze przed
1257 rokiem z nadania Bolesława Pobożnego. W roku 1589 pożar zniszczył prawie
całe miasto. Odbudowa następuje dzięki znacznemu wsparciu finansowym Jadwigi z
Gulczewa wdowie po staroście pyzdrskim Wojciechu Sędziwoju Czarnkowskim.
Prace te ukończono w roku 1596 roku. Na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego
miejscowość znalazła się w 1815 roku w granicach Imperium Rosyjskiego, gdzie
pozostawała aż do I wojny światowej - przejście graniczne znajdowało się w
Borzykowie, oddalone o ok. 2 km. na północ od miasta. Dzisiaj w tym miejscu
znajduje się zrekonstruowany posterunek graniczny. Będąc w Pyzdrach warto
koniecznie zobaczyć panoramę miasta od strony Warty oraz wstąpić do tutejszego
muzeum mieszczącego się w pomieszczeniach dawnego klasztoru franciszkańskiego
pochodzącego z XIV wieku. Zakon franciszkanów rezydował w Pyzdrach od 1277
roku do połowy XIX wieku, gdy decyzją władz carskich musiał opuścić klasztor. Na
-46-
-47-
krużgankach zachowały się średniowieczne freski oraz cykl XVIII - wiecznych
malowideł poświęconych świętemu Franciszkowi autorstwa Adama Swacha.
Przebudowa w 1690 roku nadała obecny, barokowy, wygląd obiektu.
Muzeum jest co prawda niewielkie, jednak zgromadzono w nim wiele ciekawych
eksponatów. Są to np. ozdobne elementy zamku, militaria, stare monety, krzyże,
dokumenty, judaika czy zbiór kości zwierząt prehistorycznych. Po zwiedzeniu raptem
dwóch sal muzealnych przechodzi się na krużganki, gdzie można podziwiać cenny
zespół zabytkowych polichromii ze średniowiecza i baroku.
Radlin
Ruiny pałacu Opalińskich
Radlin to wieś leżąca w powiecie jarocińskim, ok.9 km na północ od Jarocina.
W miejscu obecnych ruiny stał niegdyś piękny pałac wzniesiony w latach około
1570 - 1592 przez Andrzeja Opalińskiego, marszałka wielkiego koronnego.
Okres świetności rezydencja przeżywała w końcowych latach XVI oraz w
wieku XVII. Od wschodu do pałacu przylegał ogród utrzymany w stylu
włoskim, otoczony ceglanym murem, a w jego części południowej wyróżniała
się kaplica z trójarkadową, kolumnową loggią. W roku 1700 właścicielką
pałacu została Ludwika Opalińska. Po jej ślubie z Janem Kazimierzem Sapiehą
na prawie sto lat pałac stał się własnością Sapiehów. W okresie tym rozpoczął
się upadek pałacu, pogłębiony rozpoczętą w roku 1730 i nigdy nie ukończoną
przebudową. W roku 1791 Kazimierz Nestor Sapieha sprzedał pałac
niemieckiej rodzinie Kalkreuthów. W roku 1840 pałac nabył Władysław
Radoliński, właściciel Jarocina, wtedy to rozpoczęła się rozbiórka obiektu.
-47-
-48-
Obecnie jest to malownicza ruina położona wśród pól. Niedawno na murach
przeprowadzono prace zabezpieczające oraz wykonano tablicę informacyjną z
krótką notką o pałacu. Na miejscu dawnego ogrodu włoskiego znajduje się
cmentarz.
"Ponoć pałac kazał rozebrać jeden z właścicieli, Radoliński,
właśnie w celu przepędzenia grasujących tu upiorów. Miejscowa
ludność opowiada, że pałac połączony jest z kościołem podziemnym
przejściem. Nawet się znaleźli się śmiałkowie, który odważyli się zejść do
podziemi, ale bardzo szybko stamtąd wyszli - świece im gasły, mieli trudności z
oddychaniem i odczuwali dziwny niepokój..."
Russów
Muzeum Marii Dąbrowskiej
Wieś położona w powiecie kaliskim, w
gminie Żelazków. Pierwsza wzmianka o
Russowie pojawiła się w 1282 roku.
Zespół rezydencjonalny składał się z
dworu powstałego w XIX wieku oraz
parku krajobrazowego. W okresie PRLu
rozebrano obiekt, a na jego miejscu
postawiono
murowany,
parterowy
budynek mieszczący Muzeum Marii
Dąbrowskiej. Oprócz samego muzeum
możemy zobaczyć niewielki skansen na terenie parku. Znajduje się tam m. in.
spichlerz dworski z Kuźnicy Grabowskiej, chałupa z Takomyśla i Dobrzeca, obora ze
Skrzatek i stodoła z Godziesz. Miejsce to można zwiedzać od wtorku do niedzieli w
godzinach 10-15. Sobota jest dniem bezpłatnym.
-48-
-49-
Rydzyna
Perła baroku
Rydzyna to niewielkie miasto położone w południowo zachodniej części
województwa Wielkopolskiego. Jest znana przede wszystkim ze swojego
cennego zamku - bogatej siedziby znamienitych rodów. Pierwsza wzmianka o
zamku w Rydzynie pochodzi z połowy XIV wieku. Była to wówczas siedziba
Jan z Rydzyny i Czerniny, rycerza i zaufanego dworzanina Władysława II
Jagiełły. W rękach spadkobierców po Janie zamek pozostał niemal do końca
XVII stulecia. W 1658 roku część dóbr rydzyńskich wykupił ród
Leszczyńskich, jeden z najmożniejszych rodów dawnej Rzeczypospolitej.
Wtedy także zabrano się do przebudowy warownego zamku na luksusową
rezydencję. Początkowo pieczę nad budową sprawował Józef Szymon Beletti,
architekt króla Korybuta Wiśniowieckiego oraz Jana III Sobieskiego, jednak w
końcowym etapie został zastąpiony przez Pompeo Ferrari (patrz - architektura
Leszna). wyniku tych prac powstał imponujący zespół rezydencjonalny,
należący do najokazalszych tego typu gniazd magnackich w kraju. Była to
czteroskrzydłowa i trzypiętrowa barokowa rezydencja z narożnymi wieżami
otoczona fosą. W latach 1704-09 pełnił on rolę siedziby rodowej Stanisława
Leszczyńskiego - elekcyjnego króla Polski. W 1738 roku zamek przeszedł w
ręce rodziny Sułkowskich - wykończyli oni zamek jako imponującą,
podziwianą do dzisiaj budowlę. Po bezpotomnej śmierci synów Augusta
Sułkowskiego majątek został oddany do dyspozycji Kolegium Szkolnego, a
niedługo potem przejęte przez Pruską Komisję Kolonizacyjną. Po tym fakcie
zamek opustoszał z cennego wyposażenia. W czasie pierwszej wojny światowej
w rezydencji mieścił się niemiecki obóz dla francuskich i rosyjskich jeńców
wojennych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zamek stał się
-49-
-50-
własnością Skarbu Państwa i trafił pod opiekę Kuratorium Fundacji im.
Sułkowskich. Po adaptacji na cele szkolne we wrześniu 1928 roku obiekt stał
się siedzibą Gimnazjum, a później także Liceum. Prawdziwa katastrofa
nastąpiła po wejściu do zamku radzieckich barbarzyńców w 1945- Armie
Czerwoną. Wnętrza zostały zdewastowane, a następnie podpalone, w wyniku
czego bezcenne dekoracje zostały bezpowrotnie zniszczone. Pozostały tylko
wypalone ściany... Na szczęście już w 1946 przystąpiono do obudowy
rezydencji - wykonano wtedy prace zabezpieczające. W 1969 roku zamek
przejął Zarząd Główny SIMP (Stowarzyszenia Inżynierów i Techników
Mechaników Polskich) z przeznaczeniem na ośrodek szkoleniowy i
konferencyjny dla środowisk technicznych, a w następnym roku rozpoczął się
generalny remont, który trwał aż do 1989 roku. W wyniku żmudnych prac
odtworzono najważniejsze pomieszczenia dzięki fragmentom oryginalnej
dekoracji oraz zachowanej dokumentacji sprzed II wojny światowej. Patrząc na
pełne przepychu barokowe sale można z szacunkiem i wdzięcznością myśleć o
ludziach, którzy przyczynili się do ich powstania. Dzisiaj zamek pełni funkcję
ośrodka konferencyjnego i hotelu. Zamkowe sale można zwiedzać w grupach
zorganizowanych po poprzednim zgłoszeniu.
www.zamek-rydzyna.com.pl
-50-
-51-
Sobótka
Zielony pałac
Sobótka jest wsią o charakterze miejskim. Liczy około tysiąca mieszkańców. Lleży w
centralnej części Wysoczyzny Kaliskiej (Koźmińskiej), na północnym skraju
powiatu, ok. 15 km na północ od
Ostrowa. Przez miasteczko przebiega
droga krajowa nr 11 Bytom- OstrówSobótka- Poznań- Kołobrzeg. Do
najbliższej stacji kolejowej (Bronów,
położony na linii Ostrów-Pleszew)
jest z Sobótki 5 km. Do Sobótki
można
dojechać
z
Ostrowa
autobusami komunikacji miejskiej.
Jedna to z najstarszych miejscowości
regionu, znana od 1301 roku. Już
wtedy była tu osada targowa oraz
parafia z drewnianym kościołem.
Przed 1463 rokiem lokowano tu
miasto Sobótka Wielka (ob. płd. część
wsi). Był to wówczas jeden ze
znaczniejszych ośrodków w regionie.
Miejscowość ta to gniazdo rodowe
Sobockich
herbu
Korab.
Prawdopodobnie miastu towarzyszyła
też osada podgrodowa Sobótka Mała.
Sobótka Wielka straciła prawa
miejskie na początku XVIII wieku.
Później należała m.in. do ojca
Wojciecha Bogusławskiego i wdowy po Wojciechu Bogusławskim - Joanny oraz do
rodu von Stieglerów. W latach 1942-1943 w pobliskim Grudzielcu znajdował się
obóz pracy. Wartym zobaczenia jest pałac von Stieglerów z lat 1898-1899.
Zbudowany w stylu eklektycznym o formach neorenesansowych, neobarokowych i
secesyjnych. Jest to obiekt piętrowy, murowany z basztą i wieżą. Korpus główny jest
nakryty wysokim dachem czterospadowym. Własność Spółki Hodowli Rośnin, wstęp
na teren parku wolny. Obiekt niedostępny, siedziba firmy. Kościół Narodzenia
Najświętszej Marii Panny, wczesnogotycki, prawdopodobnie z końca XIII wieku,
wendyjski układ cegieł. Wczesnogotycki portal ostrołukowy wykonany z
profilowanej cegły. Dzwonnica z 1775 roku, drewniana, konstrukcji słupowej,
oszalowana, kryta gontem, z dzwonem z 1558 roku fundacji Jadwigi Sobockiej.
-51-
-52-
Sośnie (Moja Wola)
Korkowy pałac
Sośnie to wieś licząca około 1300 mieszkańców, położona wśród lasów w najdalej na
zachód wysuniętym skraju powiatu ostrowskiego, około 12 km od Odolanowa.
Można tutaj podziwiać przyrodę w Parku Krajobrazowym „Dolina Baryczy” oraz
pobliskim rezerwacie „Stawy
Milickie”. Dodatkowo znajduje się
tutaj zbiornik wodny przeznaczony
do celów rekreacyjnych oraz
stanica „Biały Daniel” działająca w
sezonie turystycznym. Prawdziwą
perłą tej części Wielkopolski jest
pałac znajdujący się w osadzie
Moja Wola, oddalonej o około 3
km od Sośni. Pałac został
zbudowany w 1852 roku dla
księcia brunszwicko-oleśnickiego
Wilhelma,
według
projektu
Karłowskiego. Rozbudowany w
1895 roku i w latach 1902-1903 o
człony: pd.-zachodni, piętrowy
pn.-wschodni oraz o wieżę. Obiekt
jest w całości podpiwniczony. Na
specjalną
uwagę
zasługuje
oryginalna elewacja, wykonana w
całości z kory dębu korkowego. Od
frontu dwa podcienia, wsparte na
drewnianych słupach z zastrzałami.
Dachy dwuspadowe z ornamentowanymi deskami okapowymi i szczytowymi. We
wnętrzu, w trzech salach- oryginalne, drewniane stropy, wzmocnione belkami;
zachowane malowidło ścienne przedstawiające polowanie. Po wojnie na terenie
pałacu znajdowała się szkoła leśna z internatem, a w latach 1951-1975 Technikum
Leśne. W 1975 roku szkołę zlikwidowano, a pałac przekształcono w Leśny Ośrodek
Szkoleniowy, działający do 1990 roku. Od tego czasu obiekt stoi opuszczony.
Obecnie obiekt prywatny, możliwość obejrzenia wyłącznie z zewnątrz. Oprócz
pałacu zobaczymy także neogotycki kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny
powstały w 1895 roku. Dawniej był to obiekt ewangelicki, obecnie służy parafii
rzymsko-katolickiej.
-52-
-53-
Stawiszyn
Najmniejsze miasto w Polsce
Stawiszyn jest miasteczkiem leżącym w
powiecie kaliskim. Liczy około 1600
mieszkańców. Powierzchnia Stawiszyna
to zaledwie 100 ha, co czyni je
najmniejszym obszarowo miastem w
Polsce. Nazwa miasta wspominana jest
już od końca XIII wieku jako Stavissin
1291 lub Stavischin 1294. Miasto
posiadało
wówczas
obwarowania
drewniano- ziemne. Najazd Litwinów w
1306 roku, a potem Krzyżaków w 1331
roku, zniszczył miasto. W połowie XIV
wieku Stawiszyn otrzymał mury
obronne, których budowę przypisuje się
Kazimierzowi Wielkiemu. Zakończyło
to proces ukształtowania przestrzennego
miasta. W jego centrum ulokowano
czteroboczny rynek, a z jego narożników
przeprowadzono 8 ulic.
Natomiast przy murach miejskich biegły
ulice obwodowe. Sieć uliczną miasta
dopełniły ulice boczne, które podzieliły
obszar miasta na bloki różnej wielkości i
kształtów. Od XV do połowy XVII
wieku Stawiszyn należał do jednych ze
znaczniejszych miast w Wielkopolsce.
Okres prosperity zakończyło zniszczenia
miasta przez Szwedów.
-53-
Po upadku powstania styczniowego w
1870 roku Stawiszyn utracił prawa
miejskie, jednak odzyskał je w 1919 roku.
Na podstawie historycznych źródeł można
wnioskować, że pierwotny kościół w
Stawiszynie istniał już w XII wieku.
Jednak wrogie najazdy na początku XIV
wieku zniszczyły świątynię. Obecny
kościół p.w. św. Bartłomieja ufundowany
został przez króla Kazimierza Wielkiego
w połowie XIV wieku. Jest to obiekt
gotycki, trzynawowy. Kolejne wieki
również nie oszczędzały tej świątyni.
Podczas najazdu szwedzkiego został
poważnie uszkodzony, a w 1706 roku
spłonął od uderzenia pioruna, przez co
zawaliła się wieża, która zniszczyła dach
i sklepienie. Renowacja kościoła trwała
wiele lat, dopiero w 1884 roku
wybudowano
nową
wieżę
dzięki
staraniom ks. Teodor Mejera i
poświęceniu parafian.
Będąc w Stawiszynie warto jest się także
zainteresować świątynią (1785-1788,
obecnie opuszczona) i cmentarzem
ewangelickim.
-54-
Sulmierzyce
Drewniany ratusz
Sulmierzyce są niewielkim miastem
leżącym w powiecie krotoszyńskim. Były
wzmiankowane już w 1297 roku, a prawa
miejskie otrzymały w 1457 roku z nadania
Kazimierza Jagiellończyka. Wraz z II
rozbiorem Rzeczypospolitej w 1793 roku
przeszły pod administrację pruską (z
przerwą 1807-1815). Od 1819 roku miasto
należało do rodu von Thurn-Taxis.
Unikatowym zabytkiem miasteczka jest
zachowany w całości drewniany ratusz.
Został
on
oddany
do
użytku
prawdopodobnie 3 czerwca 1743- taka data
widnieje na portalu i chorągiewce
wieżyczki. Po II wojnie światowej obiekt
zajmowały w różnych okresach m.in. organizacje młodzieżowe i sportowe,
magazyny, biblioteka i świetlica. Po rozbiórce komina i remoncie dachu w 1956 roku
do obiektu wprowadziło się Muzeum Ziemi
Sulmierzyckiej, otwarte dzięki zaangażowaniu
Komitetu
Obchodów
500-lecia
miasta
Sulmierzyce oraz Towarzystwa Miłośników
Ziemi Sulmierzyckiej. W latach 1989-1993
dokonano ostatniej gruntownej restauracji ratusza.
Muzeum można zwiedzać w piątki od 12.00 –
15.30 (tel. (062) 722 34 80). Bilet kosztuje
symboliczne 2 zł (ulgowy 1 zł). Oprócz samego
ratusza znajdziemy tutaj także inne atrakcje.
Neobarokowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP
zbudowano w 1879 roku. We wnętrzu świątyni
warto zwrócić uwagę na późnogotycką rzeźbę z
początku
XVI
wieku,
wczesnobarokowy
krucyfiks z XVII wieku oraz na kopię cudownego
obrazu Matki Boskiej Szkaplerznej z Borku
Wlkp. Na północnym krańcu miasta znajdziemy
wiatrak pochodzący z 1795 roku. Niestety jest on
pozbawiony ramion, które zostały zniszczone
podczas gwałtownej wichury.
-54-
-55-
Szczytniki
Wielkopolski ziemniak
Wieś leżąca w powiecie kaliskim,
siedziba Gminy Szczytniki, ok. 16
km. na wschód od Kalisza. Liczy
około 700 mieszkańców. Pierwsza
wzmianka pisana pojawia się w
1409 roku. W średniowieczu
Szczytniki były wsią służebną
grodu kaliskiego. W XVIII wieku
była własnością Łubieńskich. Jako
ciekawostkę można podać, iż Feliks
Łubieński jako pierwszy sprowadził
do Polski ziemniaki i uprawiał je w swoich włościach. W rękach tej rodziny wieś
pozostawała przez 150 lat. Przez ten czas rozwinęli w Szczytnikach gospodarkę
hodowlaną, tkactwo płócienne, zajmowali się ulepszaniem upraw, zakładaniem
ogrodów, pasiek, chmielników. Gdy Prusacy w wyniku II rozbioru Polski zajęli te
ziemie, król pruski Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern w październiku 1793 roku
wybrał się na objazd zdobytych terytoriów. Wyraził wtedy życzenie odwiedzenia
Feliksa Łubieńskiego w Szczytnikach. Król był goszczony w obecności około stu
przedstawicieli szlachty. Wkrótce Tomasz Łubieński, za wstawiennictwem króla
pruskiego, zamienił Szczytniki wraz z Kalinową na starostwo guzowskie.
Najciekawszym zabytkiem
wsi jest barokowy dwór
rodziny
Łubieńskich
zbudowany
w
drugiej
połowie XVIII wieku z
przybudówką od wschodu i
ozdobnym portalem z 1910
roku. Obecnie znajduje się
tutaj urząd gminy. Stan
dworu można określić na
bardzo dobry, najpewniej
świeżo po remoncie. Park
krajobrazowy o powierzchni
3,5 ha z dwoma stawami (jeden z wysepką) i pomnikowymi drzewami: dębami,
lipami i 3 platanami wyrastającymi z jednego korzenia. Przy dworze stoi spichlerz
prawdopodobnie z XVIII/ XIX wieku. Znajduje się niestety w złym stanie,
wymagający pilnego remontu.
-55-
-56-
Śmiełów
Z wizytą u Gorzeńskich
Śmiełów jest wsią leżącą w powiecie jarocińskim, w województwie wielkopolskim.
Liczy około 250 osób, leży na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku
Krajobrazowego. Pałac został zbudowany w roku 1797 przez czołowego architekta
epoki klasycyzmu, autora między innymi pałacu w Dobrzycy, Stanisława
Zawadzkiego dla Andrzeja Gorzeńskiego. Obiekt składa się z klasycystycznej, na
planie prostokąta zbudowanej willi, połączonej półkolistymi galeriami z oficynami.
Korpus główny poprzedzony czterokolumnowym portykiem wielkiego porządku.
Inspiracją dla architekta była Villa Badoer we Frata projektu Andrea Palladio.
Oficyny przykryte tzw. dachem krakowskim (kolankowym). Pałac na planie
podkowy o rozpiętości skrzydeł ok. 43m. W otoczeniu pałacu znajduje się dobrze
utrzymany park krajobrazowy. W kontraście z harmonijną, klasycystyczną fasadą stoi
nieregularny, dość chaotyczny układ wnętrz pałacu: ośmioboczny salon występujący
ryzalitem w fasadę ogrodową do którego brak bezpośredniego połączenia z klatki
schodowej. Duża liczba wnęk, zakamarków, mniejszych pokoi (częściowo
spowodowana wielodzietnością właścicieli) przyczynia się do pogłębienia nastroju
tajemniczości. W podziemiach, pod salonem, ośmioboczna sala o sklepieniu
kolebkowym, z lunetami, która służyła jako pomieszczenie do zebrań loży
masońskiej. Innym elementem symboliki masońskiej jest tak zwany "ołtarz" w klatce
schodowej. Dekorację malarską wnętrz powierzono braciom Franciszkowi i
Antoniemu Smuglewiczom. Na uwagę zasługuje program ikonograficzny salonu
owalnego (nawiązania do Illiady Homera) oraz, w salonie błękitnym, cykl fresków o
tematyce rustykalnej imitujących malarstwo pompejańskie. Rezydencja gościła tak
znakomite postacie jak Adam Mickiewicz i Henryk Sienkiewicz. Oficyna zachodnia
mieściła pokoje gościnne, podczas gdy wschodnia, z oddzielnym wejściem od
ogrodu, zawierała kuchnię. Muzeum jest czynne od wtorku do niedzieli w godzinach
10-16 (tel. 0-62 740 31 64). W oficynie znajduje się restauracja, można w niej zjeść
smaczne potrawy w gustownym wnętrzu (polecam!).
-56-
-57-
Taczanów
Zapomniany pałac
Taczanów to duża wieś leżąca w powiecie
pleszewskim. Pierwsza wzmianka o miejscowości
pojawiła się pod koniec XIV wieku. Taczanów był
gniazdem rodowym Taczanowkich herbu Jastrzębiec.
W roku 1926 majątek obejmował 839 hektarów.
Działała wówczas gorzelnia, elektrownia oraz tartak.
Ostatnim właścicielem wsi był Jan Taczanowski.
Pałac pochodzi z końca XVIII wieku, rozbudowano go
ok. 1853 roku dla Alfonsa Taczanowskiego w stylu
klasycyzmu berlińskiego. W 1922 roku został
przebudowany front pałacu wraz z portykiem a w
latach 70 XX wieku przeszedł gruntowny remont.
Obiekt posiada piwnice sklepione odcinkowo,
poddasze
natomiast
jest
nakryte
dachem
dwuspadowym. Jest wzniesiony na planie prostokąta z
aneksem od wschodu. Elewacje pałacu są podzielone
gzymsami podokiennymi i sztukateriami. Zachwycająca, neogotycka wieża
wjazdowa pochodzi z ok. 1864 roku. Widnieje na niej herb Taczanowkich a po
bokach znajdują się alegoryczne rzeźby
gospodarności. Zespół folwarczny jest
równie ciekawy. Składa się z kilku
budynków gospodarczych z połowy XIX
wieku. Park krajobrazowy zajmuje
powierzchnię ponad 20 ha, został
założony w II poł. XVIII wieku. Można w
nim znaleźć aleje grabowe, duży staw z
wysepką oraz liczne drzewa takie jak
dęby, lipy, jesiony, topole, cisy itd. W
całości uznano go za pomnik przyrody. Spacerując po parku warto zajrzeć do
kaplicy- mauzoleum Taczanowskich. Znajduje się na północ od pałacu, a wzniesiono
ją w 1861 roku. Połączona jest krytym gankiem z niską wieżą- dzwonnicą.
Wyposażenie wnętrza utrzymane jest jednolicie w stylu neogotyckim (2 ołtarze, stalle
połączone z konfesjonałami, ławki, ambona, witraże, rzeźby i obrazy, chór z
żeliwnymi podporami i schodkami, organy). Obecnie pełni funkcję kościoła.
Stan całego założenia jest zadowalający, lecz aż prosi się o kolejną renowację wraz z
adaptacją na muzeum lub hotel. Na dzień dzisiejszy rezydencja jest dostępna
wyłącznie z zewnątrz.
-57-
-58-
Tursko
Latający obraz
Wieś leżąca w gminie
Gołuchów, w powiecie
pleszewskim. Znajduje
się ok. 3.5 km na północ
od Gołuchowa. Liczy ok.
1200
mieszkańców.
Cennym zabytkiem wsi
jest
późnobarokowy
kościół św. Andrzeja z
lat
1777-1786
zbudowany z fundacji
Anny ze Swiniarskich
Chlebowskiej. Jest to
obiekt trzynawowy w
typie bazylikowym z kwadratową wieżą od frontu. Wewnątrz warto zwrócić uwagę
na sporych rozmiarów ołtarze klasycystyczne z końca XVIII wieku. W ołtarzu
głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Turskiej (pod specjalną zasuwą), który
według legendy przeleciał w cudowny sposób ze wsi Lenartowice aż do Turskamiało się to zdarzyć 9 czerwca 1764 roku. Miejsce w którym obraz upadł jest
uważane jako święte, nazwano je Ogrójcem i otoczono murowanym cokołem. Tursko
jest celem licznym pielgrzymek w czasie odpustu przypadającego w Zielone Świątki.
Wizerunek MB został koronowany w 1968 roku.
-58-
-59-
Witaszyce
Włos Napoleona
Witaszyce to sporej wielkości wieś położona w
powiecie jarocińskim. Jest oddalona ok. 4 km od
Jarocina. Wieś w połowie XIV wieku stanowiła dobra
biskupów poznańskich, a od XVI wieku to kolejno
własność
Jaskołeckich,
Bojanowskich,
Suchorzewskich, Linowskich. W XIX wieku przeszła
w ręce niemieckie: Vossa, Komisji Kolonizacyjnej, von
Dulongów, von Ohnesorge, a następnie przez
małżeństwo do Bnińskich. W Witaszycach podpisano
porozumienie pomiędzy gen. Mierosławskim a gen.
Willisenem dotyczącego ilości i wielkości obozów
powstańczych w okresie Wiosny Ludów na terenie
Wielkiego Księstwa Poznańskiego, miało to miejsce w
istniejącym do dzisiaj dworze w 17.04.1848 roku. Duże
wrażenie na przyjezdnych robi neobarokowy pałac
zbudowany w 1899 roku dla Willego Dulonga przez
architekta niemieckiego Ludwika Otte. Korpus główny na planie prostokąta, piętrowy
z poddaszem, z gankiem kolumnowym na osi, nad którym znajduje się zwieńczenie z
kartuszem herbowym. W fasadzie ogrodowej owalny ryzalit. W pałacu znajduje się
hotel i restauracja o wysokim standardzie. Stan pałacu oraz całego założenia jest
wzorowy. Największa atrakcją Witaszyc jest natomiast dwór, wzniesiony zapewne w
I poł. XIX wieku lub, jak podają inne źródła, już w XVIII wieku. W niedawno
wyremontowanych wnętrzach znajduje się
jedyne w Polsce Muzeum Wojen
Napoleońskich w Miniaturze, powstałe z
pasji jego właściciela- miłośnika tamtej
epoki.
W
salach
wystawowych
zaprezentowano m. in. kolekcję ponad
10.000 figurek żołnierzy, broń, dokumenty,
odznaczenia, grafiki, mundury, monety oraz
książki
o
epoce.
Na
specjalnie
przygotowanych
makietach
możemy
podziwiać bitwę pod Waterloo oraz pod Raszynem. Spośród wszystkich zbiorów na
szczególną uwagę zasługuje maska pośmiertna Napoleona oraz jego włos. Muzeum
można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godzinach od 12- 16 w sezonie letnim,
chociaż osobiście polecałbym wcześniejszy kontakt (tel. +48 62 740 14 67). Dwór
znajduje się naprzeciwko pałacu, jest własnością prywatną.
-59-
-60-
Zduny
Małomiasteczkowa zabudowa
Zduny to niewielkie miasto, liczące
ok 4500 mieszkańców, leżące ok. 5
km. na południowy zachód od
Krotoszyna. Siedziba gminy Zduny.
Leży na historycznej granicy Śląska i
Wielkopolski nad rzeką Borownica.
Pierwsza wzmianka o miejscowości
pojawia się w 1241 roku. Prawa
miejskie otrzymała w 1267 roku z
przywileju księcia Bolesława
Pobożnego. Rozwój ośrodka nastąpił
podczas wojny 30-letniej, był on związany z napływem uchodźców religijnych. Do
XVIII wieku funkcjonowały obok siebie 3 miasta: Zduny Polskie, Zduny Niemieckie
oraz Sieniutowo. Ich scalenie nastąpiło w 1772 roku. Do dzisiaj w rozplanowaniu
urbanistycznym można zauważyć dawny podział. Niestety do dnia dzisiejszego
przetrwał tylko jeden ratusz, znajdujący się w dawnych Zdunach Niemieckich. W
1793 roku, po drugim rozbiorze Polski, Zduny znalazły się w zaborze pruskim i od
tego momentu zaczęły tracić na znaczeniu i podupadać. Zlikwidowano wtedy komorę
celną przez co miasto straciło status miasta granicznego, upadła produkcja i handel
suknem. Do połowy XIX wieku liczba ludności i domów w mieście cały czas malała.
Prawdziwym skarbem Zdun jest największy w Wielkopolsce zespół zabudowy
małomiasteczkowej, składający się z 60 barokowych domów. W większości są to
budowle konstrukcji szachulcowej, drewnianej i szkieletowo-glinianej z XVII, XVIII
i XIX wieku. Oprócz domów warto także zobaczyć ratusz z XVII wieku.
-60-
-61-
Szlakiem Pawła Brylińskiego...
czyli sztuka ludowa na południu Wielkopolski.
Paweł Bryliński urodził się 21.06.1814 roku w Wieruszowie. Jest znany jako ludowy
rzeźbiarz o ponadprzeciętnym talencie wędrujący po wsiach i miasteczkach
południowej Wielkopolski. Jego dzieła oprócz monumentalnego wyglądu odznaczają
się wysokim kunsztem artystycznym. Wypracował swój własny warsztat rzeźbiarski,
styl i schemat kompozycyjny programów ikonograficznych. Bryliński jest twórcą
wielu słupów oraz krzyży przyozdobionych rzeźbą figuralną, ale niewiele z tych
rzeźb zachowało się do naszych czasów z uwagi na działalność niemieckiego
okupanta podczas II wojny światowej. Obecnie wiadomo o 35 krzyżach i sześciu
słupach sakralnych oraz wielu nowo odnalezionych mniejszych rzeźbach. Życie
twórcze bożego snycerza wyznaczają lata 1840 - 1885. Pierwsza data wyryta jest na
słupie pochodzącym z Ołoboku. Druga- widnieje na tablicy fundacyjnej krzyża w
Masanowie. Paweł Bryliński zmarł 18.04.1890 roku.
Dobrym miejscem na rozpoczęcie poszukiwań twórczości Brylińskiego jest Mikstat
(0 km), urocze miasteczko położone w okolicy Ostrzeszowa. Dzieło rzeźbiarza
można bardzo szybko odnaleźć, znajduje się ono przy kościele parafialnym Świętej
Trójcy z 1914 roku z wysoką wieżą. Jadąc na wschód od Mikstatu dojedziemy do
Grabowa nad Prosną (10 km). Przy barokowym kościele Niepokalanego Serca
Maryi i św. Mikołaja stoi pięknie rzeźbiony krzyż z 1858 roku, zrekonstruowany w
1985. Teraz pokierujemy się na północny- wschód do niewielkiej wsi Kania (17 km).
Krzyż przydrożny artysty pochodzi z 1859 roku i jest zaliczany do jego najbardziej
udanych dzieł. Rzeźby ustawione są w czterech kondygnacjach , a ponad nimi wisi
-61-
-62-
figura Chrystusa. Zwieńczenie krzyża stanowi pelikan, karmiący własną krwią swoje
pisklęcia. Wracając z powrotem do głównej drogi dojedziemy do wsi Ołobok (31
km), to właśnie tutaj Bryliński został pochowany. Na starym cmentarzu, znajdującym
się przy drewnianym kościółku z XVI wieku, nie znajdziemy już niestety jego grobu,
za to możemy spojrzeć na jedno z dzieł artysty- rzeźbę św. Józefa z Dzieciątkiem
umieszczonej na kruchcie. Kierując się na północ dotrzemy do Sławina (32 km) z
kapliczką przydrożną z figurą św. Walentego oraz słupem przydrożnym z rzeźbami
Chrystusa Frasobliwego i św. Benona. Jadąc dalej na północ, przejechawszy 4 km,
dotrzemy do Gostyczyny (36 km), tutaj musimy skręcić na drugim skrzyżowaniu w
lewo i zatrzymać się przed kościołem z XVI/XVII wieku. Słup z rzeźbami
Brylińskiego pochodzący z 1849 roku oparty jest o ścianę świątyni. Chcąc zobaczyć
kolejne dzieło ludowego artysty musimy udać się do wsi Droszew (54 km, kierując
się drogą przez Nowe Skalmierzyce). Krzyż z 1865 roku odnajdziemy przy
cmentarzu parafialnym. Rzeźby przedstawiają m. in. Chrystusa Ukrzyżowanego,
Matkę Boską, czaszkę oraz symbole Męki Pańskiej, Adama i Ewę, Marię Magdalenę,
Weronikę oraz Jana. Z Droszewa udajemy się na drogę krajową “11” i nią podążamy
w stronę Ostrowa Wielkopolskiego, by ostatecznie wybrać drogę powiatową “445”
prowadzącą do naszego celu- Odolanowa (90 km). Odszukawszy kościół pw. św.
Marcina musimy koniecznie zajrzeć do środka, aby przy ścianach kaplicy zobaczyć
kolejny punkt naszego szlaku- krzyże z rzeźbami oraz pojedyncze rzeźby
Brylińskiego sprowadzone tutaj z kilku okolicznych miejscowości. Jadąc dalej na
południe dotrzemy do wsi Boników (94 km). Tamtejszy krzyż z rzeźbami został
wykonany w 1856 roku. Pod dwuspadowym zadaszeniem znajduje się m. in. rzeźba
Chrystusa Ukrzyżowanego, aniołek oraz tarcza z narzędziami Męki Pańskiej. Kolejna
wieś z krzyżem Brylińskiego znajduje się w odlegości ok. 4 km. od poprzedniego
punktu wycieczki- mowa tutaj o Granowcu (98 km). Został on wykonany w 1878 z
fundacji Jana Kurzawskiego. Jest to już ostatni punkt zaplanowanego przeze mnie
szklaku. Rzecz jasna, nie znalazły się tutaj wszystkie dzieła Brylińskiego. Zachęcam
więc do odszukania pozostałych miejscowości, w których zachowały się przykłady
tej wyjątkowej sztuki ludowej. Bardzo pomocna może okazać się mapa “powiat
ostrowski; mapa turystyczno- krajoznawcza” wydawnictwa Topmapa.
-62-
-63-
Propozycje wycieczek samochodowych
1. Opatówek (patrz str 41) - Tłokinia Kościelna (drewniany kościół oraz pałac) –
Kalisz (patrz str 21) - Russów (patrz str 48)- Blizanów (drewniany kościół) –
Tursko (patrz str 58) - Gołuchów (patrz str 14).
2. Pleszew (miasto) – Witaszyce (patrz str 59) - Jarocin (patrz str 19) - Radlin
(patrz str 47) - Żerków (miasto) – Raszewy (pałac) – Brzostków (patrz str 10) Śmiełów (patrz str 56) - Pyzdry (patrz str 46) - Borzykowo (zrekonstruowany
posterunek graniczny).
3. Antonin (patrz str 7) - Ostrów Wielkopolski (patrz str 42) - Lewków (patrz str
34) - Szczury (drewniany kościół) – Górzno (drewniany kościół oraz pałac) –
Sobótka (patrz str 51) - Kuczków (pałac) – Taczanów (patrz str 57) - Dobrzyca
(patrz str 13).
4. Odolanów (miasto) - Sulmierzyce (patrz str 54) - Zduny (patrz str 60) Krotoszyn (patrz str 26) - Koźmin Wielkopolski (patrz str 30).
5. Ostrzeszów (patrz str 44) - Grabów nad Prosną (patrz str 16) - Mikstat (patrz
str 37) - Kotłów (patrz str 29) - Ołobok (patrz str 39) - Chotów (patrz str 11)
6. Kępno (miasto) – Ostrzeszów (patrz str 44) - Ostrów Wielkopolski (patrz str
42) - Lewków (patrz str 34) - Ociąż (drewniany kościół) – Nowe Skalmierzyce
(patrz str 38) - Kalisz (patrz str 21) - Gołuchów (patrz str 14) - Witaszyce
(patrz str 59) - Jarocin (patrz str 19) - Żerków (miasto) - Śmiełow
(patrz str 56).
7. Leszno (patrz str 32) - Rydzyna (patrz str 49) - Poniec (miasto) – Krobia
(miasto) – Gostyń (sankturarium) – Jarocin (patrz str 19) - Gołuchów (patrz str
14) - Kalisz (patrz str 21) - Ostrów Wielkopolski (patrz str 42) - Antonin
(patrz str 7).
-63-
-64-
Rowerem przez południową Wielkopolskę
Zwiedzając i fotografując wielkopolskie miejscowości poruszam się głównie
rowerem - stąd pomysł na podzielenie się z Internautami własnymi trasami. Wśród
typowych tras rowerowych, wyznaczanych na drogach za pomocą szlaków,
proponuję także alternatywne zwiedzanie zabytków Wielkopolski. Niezbędna w
każdej wycieczce rowerowej jest mapa, osobiście polecam publikacje wydawnictwa
TopMapa oraz Demart.
Nowe Skalmierzyce – Gołuchów (pętla)
Długość trasy: ok. 60 km.
Stopień trudności: łatwa
Natężenie ruchu na drogach: przeważnie niskie
Drogi: gminne oraz gruntowe
Nowe Skalmierzyce Ulicą Boczkowską podążamy prosto w stronę Boczkowa, po
drodze mijamy powstającą właśnie obwodnicę. Boczków We wsi znajdują się ruiny
dworu z XIX wieku (w parku po prawej stronie drogi) oraz pomnik pierwszej ofiary
powstania wielkopolskiego. Biskupice W Biskupicach kierujemy się w lewo na
Trkusów. Trkusów Przy kamieniu z oznaczonym szlakiem skręcamy w prawo.
Jedziemy cały czas prosto, aż do kolejnej miejscowości. Głóski Kierujemy się w
lewo, a po chwili skręcamy w prawo w drogę gruntową. Po prawej stronie ruiny
pałacu (utrudniona widoczność przez drzewa). Wiejską dróżką jedziemy cały czas
prosto. Po przejechaniu kilkuset metrów, kiedy nie mamy już innego wyjścia,
skręcamy w lewo w zarośniętą ścieżkę. Wyjedziemy koło szlabanu, skręcamy w
prawo. Kościelna Wieś Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo kierując się w stronę
Borczyska. Jeśli mamy natomiast ochotę zobaczyć kościół, który początkami sięga
XII wieku, musimy skręcić w prawo i podążać cały czas prosto. Kościół znajduje się
po przeciwnej stronie drogi krajowej na wzniesieniu. Borczysko W Borczysku
obieramy kierunek na Kuchary, skręt w prawo. Kuchary Przekraczamy drogę
krajową, po lewej stronie sklep. Jedziemy prosto, po kilkuset metrach dostrzegamy
drewniany kościół z XVII wieku. Dalej, po lewej stronie, park z XIX-wiecznym
dworem (obecnie w remoncie). Na najbliższym skrzyżowaniu kierujemy się w lewo,
przejeżdżamy koło szkoły podstawowej. Po drodze ładne widoki na dolinę Prosny.
-64-
-65-
Macew Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo, kilka drobnych wzniesień. W parku po
prawej stronie dwór. Na następnym skrzyżowaniu za dworem skręcamy w prawo.
Jedlec We wsi znajduje się ciekawy szachulcowy kościół, przy drodze ustawiono
drogowskaz, który do niego skieruje. Warto podjechać te kilkaset metrów i wrócić z
powrotem na trasę. Przejechawszy 200 metrów skręcamy w lewo na skrzyżowaniu.
Gołuchów Jedziemy do końca drogi i skręcamy w prawo. Przed nami największa
atrakcja czyli zamek w Gołuchowie. Po zwiedzeniu wszystkich interesujących nas
rzeczy kierujemy się na południe ulicą Czartoryskich (po lewej stronie sklep).
Szkudła Jadąc cały czas prosto dojeżdżamy do wsi Szkudła. Przy sklepie
spożywczym skręcamy w lewo, aby zobaczyć ruiny pałacu z XIX wieku. Przy nim
niewielki staw. Wracamy z powrotem na trasę i jedziemy cały czas prosto. Kucharki
Na skrzyżowaniu w Kucharkach skręcamy w lewo, a następnie za kościołem w
prawo. Warto jest się chwilę przed nim zatrzymać, ponieważ jest to obiekt
wyjątkowej urody. Jedziemy dalej ok. 600 metrów. Czechel Po drodze, w parku,
mijamy pałac- obecnie niedostępny. Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo i jedziemy
do końca drogi, z czasem asfalt zastąpi ubita ziemia. Na samym końcu skręcamy w
prawo, a zobaczywszy krzyż ponownie w prawo. Dróżka doprowadzi nas przez las
do Kotowiecka. Kotowiecko Wyjedziemy w pobliżu dawnej zabudowy folwarcznej.
Jeśli mamy ochotę możemy wjechać do parku i zobaczyć pałac z XIX wieku. Mijając
współczesną zabudowę wsi kierujemy się do skrzyżowania i skręcamy w prawo, a
następnie w lewo. Droszew Wyjedziemy w okolicach cmentarza, na którym stoi
krzyż z rzeźbami Pawła Brylińskiego. Kierujemy się w prawo, a następnie w lewo.
Przy drodze drewniany kościół z XVIII wieku. Miedzianów Jadąc cały czas prosto
natrafimy na sklep, można się tutaj zatrzymać i chwilę odpocząć. Za sklepem,
skręcając w prawo, dojedziemy do XIX wiecznego dworu, obecnie własności
prywatnej. My jednak kierujemy sie cały czas prosto. Kurów W Kurowie na
skrzyżowaniu (za stawem) skręcamy w lewo. Gniazdów W Gniazdowie na
skrzyżowaniu skręcamy w prawo i dojeżdżamy do końca naszej trasy.
-65-
-66-
Ostrów Wlkp. - Kalisz (pętla)
Stopień trudności: dla zaawansowanych
Natężenie ruchu na drogach: przeważnie średnie
Drogi: gminne, powiatowe oraz wojewódzkie
Ostrów Wielkopolski. Wycieczkę rozpoczynamy na Rynku. Ulicą Kościelną
kierujemy się w stronę Konkatedry, a dalej ul. Kardynała Ledóchowskiego (2 km.
100 m.), przechodzącą w ul. Limbową. Dojechawszy do końca skręcamy w lewo i
dojeżdżamy do ul. Grabowskiej wychodzącej we Wtórku. Uwaga na wzmożony
ruch uliczny! Mijamy miejscowości Parczew, Sieroszewice i Rososzyca. W każdej z
nich znajduje się warty zobaczenia zabytek. Dojechawszy do wsi Ołobok skręcamy
w lewo na drogę wojewódzką 450 prowadzącą do Kalisza. Przejechawszy kilkaset
metrów zobaczymy monumentalny biały kościół - dawny klasztor cysterek. Wracamy
dalej na trase, po ok. 4.5 km dojedziemy do Gostyczyny, tam skręcamy w prawo na
Śmiłów (we wsi ruiny dworu). Ze Śmiłowa dojedziemy prostą drogą do Żydowa (ok.
3 km), po drodze dwór w Osieku. Na skrzyżowaniu w Żydowie (we wsi ruiny
dworu) skręcamy w lewo, a po przejechaniu 1600 metrów w prawo na Kalisz (droga
wojewódzka 450). Kierujemy się nią aż zobaczymy kościół św. Gotarda
(charakterystyczna czerwona świątynia z wysoką wieżą), wtedy skręcamy w prawo i
po kilkuset metrach dojeżdżamy do Rezerwatu Archeologicznego. Po zwiedzeniu
muzeum wracamy z powrotem na drogę i po kilkuset metrach dojeżdżamy na Wał
Piastowski, tam kierujemy się w lewo, a po przejechaniu ok. 500 metrów skręcamy w
lewo w ul. Stare Miasto. Jedziemy nią dalsze 500 metrów i skręcamy w prawo w ul.
Bolesława Pobożnego. Jedziemy nią cały czas prosto, przecinamy Szlak
Bursztynowy, a następnie skręcamy w ul. Parkową. Przecinamy ul. Częstochowską
skręcając w ul. Kazimierza Puławskiego. Po 340 metrach skręcamy w lewo w ul.
Czaszkowską, a następnie w prawo w ul. Fabryczną, przechodzącą dalej w Tadeusza
Kościuszki. Jeśli mamy ochotę na zwiedzenie kaliskiego Rynku musimy skręcic w ul.
Śródmiejską, po chwili ujrzymy ratuszową wieże. My natomiast jedziemy dalej ul.
Tadeusza Kościuszki i na najbliższym skrzyżowaniu skręcamy w lewo w ul.
Mikołaja Kopernika (po lewej mijamy Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej)
następnie w prawo, lewo, prosto ul. Gołębią, dalej znowu w prawo, lewo i ul. Wronią
do ul. Dobrzeckiej. Ta droga poprowadzi nas przez Kalisz aż do następnego punktu
czyli Biskupic. W Biskupicach kierujemy się w lewo (kierunek na Skalmierzyce) i
skręcamy w ulicę prowadząca do Boczkowa. We wsi ruiny dworu. Dojechawszy do
-66-
-67-
Gniazdowa na najbliższym skrzyżowaniu skręcamy w prawo i jedziemy cały czas
prosto, a po 3 km. 400 m. w lewo na Ociąż. Dojechawszy do skrzyżowania skręcamy
w prawo i dalej cały czas prosto. Po lewej stronie będzie widoczny drewniany
kościół. Po ok. 5 km. dojedziemy do Lewkowa. Znajduje się tam ciekawy pałac z
ekspozycją muzealną. Widząc market spożywczy skręcamy w prawo, a po kilkuset
metrach na skrzyżowaniu w lewo. Tą drogą dojedziemy aż do Ostrowa
Wielkopolskiego. Po prawej będziemy mijać zbiornik Piaski-Szczygliczka. Ulicą
Bolesława Limanowskiego jedziemy aż do skrzyżowania z ulicą Reymonta (1 km.
200 m. od zbiornika wodnego) i przed rondem skręcamy w ulicę Konopnickiej, którą
dojeżdżamy aż pod samą synagogę. Stąd już tylko kilka metrów do Punktu
Informacji Turystycznej.
Szlakiem drewnianych świątyń południowej Wielkopolski
Stopień trudności: dla zaawansowanych
Natężenie ruchu na drogach: przeważnie średnie, miejscami znaczne
Drogi: gminne, powiatowe, wojewódzkie oraz krajowe
Kalisz. Wyruszamy sprzed drewnianej świątyni pw. św. Wojciecha na Zawodziu.
Kierujemy się ulica Bolesława Chrobrego i dojeżdżamy do ul. Częstochowskiej, tam
kierujemy się cały czas na południe drogą wojewódzką 450. Dojeżdżamy nią aż do
Ołoboku, gdzie czeka nas jedna ze starszych drewnianych świętych południowej
Wielkopolski. Zwiedziwszy kościół musimy się trochę wrócić i obrać trasę w
kierunku Ostrowa Wielkopolskiego. W Rososzycy obijamy w prawo na Psary, a tam
na skrzyżowaniu w lewo. Droga zaprowadzi nas do kolejnego celu znajdującego się
w Biskupicach Ołobocznych. W Biskupicach kierujemy się dalej nasza drogą aż
wyjedziemy do drogi krajowej nr 25. Nią przejedziemy zaledwie kilkaset metrów,
skręcając najpierw w prawo, a później w lewo. W Ociążu na skrzyżowaniu skręcamy
w lewo, po czym powinniśmy zobaczyć kolejny drewniany kościół. Drogą z Ociąża
jedziemy w kierunku Lewkowa, tam na skrzyżowaniu skręcamy w prawo do wsi
Szczury. Kościół znajdują się przy drodze krajowej nr 11, którą to niestety musimy
kawałek przejechać. Jadąc tą samą drogą dojedziemy do kolejnego drewnianego
zabytku znajdującego się w Górznie. Zwiedziwszy świątynie skręcamy w prawo i
rzadko uczęszczaną drogą jedziemy przez Gutów, Gałązki Małe, Gałązki Wielkie,
a następnie na skrzyżowaniu w Pawłowie w prawo do Droszewa. W Droszewie
-67-
-68-
skręcamy w lewo, a za cmentarzem ponownie w lewo. Wyjedziemy w Kotowiecku,
tam kierujemy się prosto, po lewej będziemy mijać niskie bloki i zabudowę
jednorodzinną. Na końcu drogi skręcamy w lewo i wjeżdżamy w las. Zaraz za lasem
skręcamy w prawo i polna drogą dojedziemy do wsi Czechel. Tam skręcamy w
prawo, a następnie w lewo. Po kilometrze dojedziemy przed kościół w Kucharkach.
Na skrzyżowaniu skręcamy w prawo i jedziemy cały czas prosto, przecinając drogę
krajową nr 12. W centrum wsi Kuchary czeka na nas kolejna świątynia. Wracamy na
drogę, jedziemy nią prosto, a następnie skręcamy w lewo (po kilku metrach
powinniśmy zobaczyć szkołę podstawową). Dojechawszy do skrzyżowania skręcamy
w prawo na Dojutrów, przekraczamy Prosnę. We wsi Dojutrów skręcamy w lewo
Szadek, droga powinna nas zaprowadzić do wsi Pamięcin, gdzie czeka na nas
kolejny drewniany kościół. W Pamięcinie kierujemy się dalej na Russów - znajduję
się tam ciekawy skansen z drewnianym budownictwem wiejskim. Przecinamy drogę
krajową nr 25 i kierujemy się na Borków Stary. Tam spotykamy kolejną drewnianą
świątynię. Jedziemy od kościoła ok. 2 km na południe i na skrzyżowaniu skręcamy w
lewo na Skarszew. Tam przecinamy drogę wojewódzką nr 450 i dojeżdżamy do
Różdzał. Zaczynają się przed nami niewielkie wzniesienia, także może to byc
męczący odcinek. Kościół w Tłokini Kościelnej znajduje się na szczycie wzgórza,
jest dobrze widoczny z drogi prowadzącej przez wies. Roztacza się stąd dobry widok
na Kalisz. To był już ostatni etap trasy, chcąc wrócić do miasta dojeżdżamy do drogi
krajowej nr 12 i ostrożnie kierujemy się na Kalisz - uwaga na wzmożony ruch
samochodów!
-68-
-69-
Literatura
B. Zgodziński; Południowa Wielkopolska
E. Chmielewska; Odkrywać przeszłość. "Nowy Impuls" 2003 nr 2 str.3
L. Bednarska- Wielkopolskie Ratusze
M. Libicki, P. Libicki; Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce
M. Olejniczak; Na południu Wielkopolski,
artykuł "Dramat zapomnianej świątyni w Pisarzowicach"
M. Olejniczak; Powiat ostrowski- przewodnik
M. Olejniczak; Podania, legendy i opowieści znad Prosny i Baryczy
M. Olejniczak; Bedeker ostrowski
S. Małyszko; Majątki Wielkopolskie
S. Wiliński; Granitowe kościoły wiejskie XII wieku w Wielkopolsce
W. Łęcki, P. Maluśkiewicz; Słownik Krajoznawczy Wielkopolski
www.bagatela.com.pl
www.biblioteka.opatowek.pl
www.jarocin.pl
www.ostrzeszow.pl
www.palacwitaszyce.com.pl
www.stary.kalisz.pl
www.wikipedia.pl
-69-
-70-
-70-

Południowa Wielkopolska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dlaczego SIMPSON Strong-Tie - Złącza ciesielskie SIMPSON