Fryderyk Chopin

8
9
Rodzina i bliscy Chopina
Fryderyk był człowiekiem bardzo towarzyskim. Choć nie założył nigdy rodziny, otoczony był
gronem oddanych przyjaciół, swoich uczniów i nauczycieli. Rodzice i siostry zawsze byli dla
niego niezwykle ważni. Wszyscy ci ludzie wpłynęli na osobowość i twórczość kompozytora.
Rodzice
Fryderyk był jedynym synem państwa Chopinów. Mieli oni jeszcze trzy
córki: najstarszą – Ludwikę i, młodsze od
niego, Izabelę oraz Emilię. Rodzice kompozytora: Tekla Justyna z Krzyżanowskich i pochodzący
z Francji Mikołaj Chopin, poznali się w majątku
hrabiów Skarbków, w Żelazowej Woli. Panna
Justyna pomagała hrabinie Ludwice Skarbkowej
w prowadzeniu dworku, a pan Mikołaj pracował
jako nauczyciel i wychowawca jej dzieci. W Warszawie rodzice Fryderyka prowadzili pensję dla
chłopców uczących się w Liceum
Warszawskim.
PRZYJACIELE
Większość młodzieńczych przyjaźni Fryderyk zawarł w Liceum,
Szkole Głównej Muzyki oraz
w pensjonacie prowadzonym
przez rodziców. Do grona kolegów Chopina należeli: Wilhelm
Kolberg, Dominik Dziewanowski, Jan Białobłocki, Tytus Woyciechowski, Eustachy Marylski,
Jan Matuszyński, Julian Fontana, Antoni Orłowski i Kazimierz
Wodziński. Wielu z nich ciepło
i serdecznie wspominało później
swojego przyjaciela. Prowadzona
była między nimi długoletnia korespondencja. Możemy się dziś
z niej dowiedzieć, jakim człowiekiem był nasz genialny artysta.
Kiedy 2 listopada 1830 r. Chopin opuszczał Warszawę, przyjaciele zebrani na rogatkach Woli
odśpiewali mu kantatę Zrodzony
w polskiej krainie. Skomponował
ją specjalnie prof. Elsner. Obdarowali go też srebrnym pucharkiem
z garścią ziemi ojczystej. Nikt nie
przypuszczał wtedy, jak prorocze
słowa zawierał ten utwór i jak
symboliczna była pamiątka wręczona Chopinowi. Podróż okazała
się bezpowrotna. Serce kompozytora istotnie wróciło do ojczyzny,
a polską ziemią posypano jego
trumnę podczas pogrzebu.
WAKACJE U PRZYJACIÓŁ
Dominik Dziewanowski i Tytus
Woyciechowski gościli Chopina
w posiadłościach swoich rodziców,
w Szafarni (ziemia dobrzyńska)
oraz w Poturzynie (ziemia chełmska). Dzięki spędzanym tam wakacjom Chopin mógł poznawać polską muzykę ludową. Odwoływał się
potem do niej w swojej twórczości.
Ciekaw
ostka
Fragme
nt kant
aty: „Ch
czasz
nasze
oć opus
kraje,
twoje w
lecz se zpośród
rce
mięć tw
nas zos
e
t
będzie. go talentu istn aje. Paie
Ż
pomyśln yczymy ci s ć u nas
erdeczn
ości ws
ie
zędzie”
.
Tytus Woyciechowski, największy przyjaciel Chopina
Fryderyk
Ludwika
Jedyny syn państwa
Chopinów otrzymał imiona
Fryderyk (po najstarszym
synu hrabiny Skarbkowej)
Franciszek (prawdopodobnie
po dziadku ze strony ojca).
pokazała Fryckowi (tak
nazywano go w domu), jak
się gra na fortepianie. Ona
też, zgodnie z jego ostatnią
wolą, przywiozła serce
brata do ojczyzny.
Izabela
została opiekunką spuścizny po kompozytorze:
jego rzeczy osobistych,
pamiątek i rękopisów.
NAUCZYCIELE
BLISCY UCZNIOWIE I EMIGRANCI
Z zachowanych do dziś listów
można się dowiedzieć, jak serdeczne relacje łączyły Chopina
z pierwszym nauczycielem fortepianu – Wojciechem Żywnym.
Podobne stosunki Fryderyk
miał z wykładowcą kompozycji
i przedmiotów teoretycznych,
rektorem Szkoły Głównej Muzyki – Józefem Elsnerem. Wielu
przyjaciołom dedykował kompozytor swoje utwory.
W Paryżu Chopin utrzymywał się
z komponowania, koncertowania
oraz nauczania gry na fortepianie. Wielu jego uczniów stało się
z czasem serdecznymi przyjaciółmi artysty. Podobne relacje miał
też Chopin z liczną grupą polskich
emigrantów przybyłych do stolicy Francji po upadku powstania
listopadowego. Należeli do nich:
Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid i Maurycy Mochnacki. Tymczasem wśród
artystów innych narodowości
przebywających w Paryżu do grona przyjaciół Chopina zaliczali się:
Emilia,
podobnie jak on wszechstronnie utalentowana,
dzieliła z bratem zainteresowania literackie. Niestety,
zmarła na gruźlicę w wieku lat czternastu.
SIOSTRY odegrały w życiu Fryderyka znaczącą rolę
e… szedł do szkoiesz, żrw
szy po
Czy w
do
ie
p
ał od razu
k po raz
Józef Elsner – nauczyciel kompozycji
z czasów warszawskich
Frydery
tu lat i zd . Wcześniej
u trzynas
ły w wiek um Warszawskiego
ice
IV klasy L
domu.
uczył się w
Franciszek Liszt (kompozytor niemiecki pochodzenia węgierskiego),
Hektor Berlioz (kompozytor francuski) i Henryk Heine (niemiecki
poeta).
Franciszek Liszt
Jakie imiona nosili
rodzice Fryderyka?
punkt
punkt
12
13
Osobowość Chopina, czyli jakim był człowiekiem
O tym, że był wielkim artystą, wiedzą wszyscy na świecie. Ale jakim był człowiekiem? Relacje
przyjaciół i zachowana korespondencja wskazują jednoznacznie, że był wrażliwy, energiczny,
pełen werwy i poczucia humoru. Odpowiedniemu wychowaniu zawdzięczał dobre maniery
i przywiązanie do ojczyzny.
PATRIOTA
Fryderyk Chopin wychowywał się
w atmosferze miłości, wzajemnego przywiązania i szacunku
oraz w poczuciu patriotyzmu.
Miłość do ojczyzny i tęsknotę
za nią (nostalgię) wyrażał później
w korespondencji do rodziny
i przyjaciół oraz w swoich utworach.
Modlitewnik
Fryderyka
Ciekaw
ostka
ŻYWIOŁOWY, CHOĆ GRZECZNY
Pensjonariusze stancji państwa Chopinów oraz
sąsiedzi wspominali ich syna jako sympatycznego,
grzecznego, ale i skorego do psot młodzieńca.
Maurycy Karasowski opisał, jak młody Fryderyk,
w celu uciszenia dokazujących chłopców,
zilustrował na fortepianie wymyśloną przez
siebie opowieść o zbójcach. Uśpił nią słuchaczy,
a potem, znienacka, obudził ich, uderzając
przeraźliwie brzmiący akord.
Chopin był skory do figli także w latach szkolnych. Podobno podczas lekcji historii rysował
karykatury władców polskich omawianych przez
nauczyciela. Wprawiał tym w rozbawienie zaglądających mu przez ramię kolegów. Pewnego razu
naszkicował portret samego dyrektora szkoły. Gdy
ten przypadkiem go zobaczył, dopisał na brzegu
kartki: „Portret dobrze narysowany”, i oddał zawstydzonemu autorowi.
Karykatura
autorstwa
Chopina
Według
Jó
Kościels zefy z Wodz
ińskich
kiej: „t
o,
cek już
wtedy u iż mały Frylepszeg
chodził
o
za
pianistę w Warszawie naj, mniej
forteuroku
w nasz mu nadawało
y
ch ocza
to, że
ża
c
był tak den z chłopc h niż
ów nie
skory d
o zabaw
lów jak
on”.
y i fig-
BYWALEC SALONÓW
Na obczyźnie Chopin dał się poznać jako
człowiek kulturalny, obyty towarzysko,
władający kilkoma językami: francuskim,
niemieckim, angielskim, włoskim i łacińskim. Jego sława, osobowość i nienaganne
maniery sprawiły, że był mile widzianym
gościem na paryskich salonach. Prowadził
aktywne życie towarzyskie. Brał udział
w balach, zabawach, spotkaniach, chodził
do teatrów. Jako człowiek nieobojętny
na ludzką krzywdę i cierpienie nigdy nie
odmawiał występów podczas koncertów
charytatywnych.
MIAŁ POCZUCIE HUMORU
Szczęśliwe dzieciństwo Chopina spowodowało, że był on człowiekiem pogodnym,
serdecznie nastawionym do świata i ludzi,
oczytanym, inteligentnym oraz doskonale
wychowanym. Dlatego zawsze otaczało
go liczne grono przyjaciół i wielbicieli jego
talentu. Miał także duże poczucie humoru.
Można to stwierdzić, czytając jego listy
w formie gazety, którą zatytułował „Kuryer Szafarski”. W zabawny sposób opisał
w nich wakacyjny pobyt w Szafarni, u Dominika Dziewanowskiego. Listy Chopina
pisane w różnych okresach jego życia pełne są humoru, a nawet autoironii (żartobliwego stosunku do siebie).
W filmie Chopin.
Pragnienie miłości
rolę kompozytora
zagrał Piotr
Adamczyk
CZŁOWIEK WRAŻLIWY
Ciekaw
ostka
GENIUSZ UNIWERSALNY
Z listu
19 sierp do Wilhelm
a Kolb
n
jeździsz ia 1824: „ (…)
e
a nie ty rga,
na kon
lko Ty
iu, bo i
nim sie
dz
ja
koń pow ieć (…) przyna umiem na
jmniej t
oli, gdz
a
ie
małpa
na nied chce, idzie, a k, że
ja, jak
źwiedziu
strache
m siedz
, na nim
ę
sto na
wynios . (…) Muchy m ze
łym sia
to mnie
dają no i częjs
sie, ale
czajem za, bo to jest
t
p
Komary ych natrętnyc rawie zwyh
m
bo nie w ię gryzą, lecz zwierzątek.
to mnie
nos (…)
”.
jsza,
Rysunek Chopina Pejzaż z mostkiem
Chopin był, jak twierdzą naukowcy,
geniuszem uniwersalnym. Oprócz
ogromnego talentu muzycznego posiadał
także uzdolnienia plastyczne, literackie,
a nawet aktorskie. Zachowały się rysunki młodego kompozytora oraz pięknie
wykonane laurki dla rodziców, w których
życzenia ujął w formę wiersza. Razem
z najmłodszą siostrą, Emilią, napisał
i wystawił w dniu imienin ojca sztukę
pt. Omyłka, czyli Mniemany filut. Język
jego listów również świadczy o talencie
literackim.
Przyjaciele artysty opowiadali
o jego nieprzeciętnej wrażliwości,
subtelności i wysokiej kulturze.
Wspominali także jego wady:
łatwo się denerwował, często popadał w stan rozdrażnienia. Miał
też skłonności do depresji, których przyczyną było nadwątlone
zdrowie artysty. Jednak pomimo
cierpienia poczucie humoru go nie
opuszczało.
Ciekaw
ostka
Kilkulet
n
w salon i Fryderyk
ach wa
koncert
r
cji, wzb
udzając szawskiej arys ował
to
z
swoim
talente achwyt public kram i sp
zności
Znana
osobem
z tamt
b
e
ta opis
uje, jak go czasu an ycia.
egdoośmiole
to mat
tn
k
publicz iego Frycka a wystroiła
ny konc
na pie
ert we
rwszy
kołnierz
wła
y
ność by k. Występ się snej roboty
udał, p
ła
ub
szem, a oczarowana
małym liczon, zda
geniupowroc
jąc mam
ie
ie relac
aplauz do domu, pod
ję po
następu
sumow
ał ten
jąco: „W
dobał s
ię
s
nierzyk mój nowy ko zystkim po”.
ronkow
y koł-
Wymień przynajmniej
trzy cechy osobowości
Chopina
Obraz Ostatnie chwile Chopina,
namalowany przez Teofila
Kwiatkowskiego
punkt
punkt
30
31
Co powinieneś zapamiętać o życiu i twórczości Fryderyka Chopina
Każdy Polak powinien być dumny z tego, że Fryderyk Chopin jest naszym
rodakiem. Warto więc poznać jego muzyke, ale także wiedzieć jak najwięcej
o jego życiu i twórczości. Pora zatem na podsumowanie.
■■ W wieku 20 lat wyjechał za granicę
w celach koncertowych, ale do kraju
już nie wrócił. Do końca życia tęsknił za
ojczyzną oraz najbliższymi. Z rodzicami
spotkał się potem już tylko raz, podczas
pobytu w Karlsbadzie. Siostra Ludwika
odwiedziła Fryderyka we Francji, była
również przy nim w ostatnich chwilach
jego życia.
■■ Pierwsze utwory, polonezy, skomponował,
■■ Fryderyk Franciszek Chopin urodził się
1 marca lub 22 lutego 1810 r. w Żelazowej
Woli, na Mazowszu. zmarł 17 października
1849 r. w Paryżu.
■■ Rodzice Chopina to Justyna
z Krzyżanowskich i Mikołaj Chopin.
Ojciec Fryderyka był Francuzem.
■■ Chopin miał trzy siostry: Ludwikę, Izabelę
i Emilię. Ta ostatnia zmarła na gruźlicę
w wieku 14 lat.
■■ Dzieciństwo i lata szkolne Chopin spędził
w Warszawie. Wakacje spędzał u przyjaciół
w różnych miejscowościach na terenie
kraju, gdzie poznawał polską muzykę
ludową oraz wiejskie zwyczaje i obrzędy.
mając siedem lat; jako „cudowne dziecko”
zadziwiał warszawską arystokrację swoją
techniką gry i muzykalnością podczas
występów w najznamienitszych salonach;
w krótkim czasie stał się ulubieńcem
stołecznej publiczności.
■■ Kompozytor był entuzjastycznie
przyjmowany zarówno w ojczyźnie,
jak i w innych krajach, które odwiedzał.
Od najmłodszych lat był uważany za
geniusza, co wyrażano następująco:
„Szczególna zdatność, geniusz muzyczny”
(Elsner), „Panowie, czapki z głów! Oto
geniusz!”, „Dzieła Chopina to armaty
ukryte w kwiatach” (Schumann), „Rodem
warszawianin, sercem Polak, a talentem
świata obywatel” (Norwid).
■■ Chopin do końca życia był silnie związany
ze swoją rodziną, miał także liczne grono
przyjaciół w kraju i za granicą, o czym
świadczy pozostała po nim bogata
korespondencja.
■■ Najważniejszymi kobietami w życiu
Chopina, oprócz matki i sióstr, były:
Konstancja Gładkowska – pierwsza,
młodzieńcza miłość kompozytora,
Maria Wodzińska – przez rok
narzeczona Fryderyka, oraz George
Sand, francuska pisarka – przez
dziewięć lat jego towarzyszka życia,
przyjaciółka i opiekunka.
■■ Ulubionym instrumentem Chopina
był fortepian. To właśnie na
fortepian komponował swoje
utwory czasem z towarzyszeniem
innych instrumentów.
■■ Chopin komponował mazurki
– miniatury fortepianowe
nawiązujące do polskich tańców
ludowych i narodowych: mazura,
kujawiaka, oberka. Tworzył także
inne tańce wzorowane na ludowych:
krakowiaki, polonezy, oraz tańce
salonowe – walce. Wszystkie
przeznaczone były do słuchania.
■■ Warszawskie utwory
Chopina były komponowane
w charakterystycznym dla
wczesnego romantyzmu stylu
brillante – błyskotliwym,
melodyjnym, wirtuozowskim.
■■ Ostatnim życzeniem kompozytora
było przewiezienie jego serca do
ojczyzny. Starsza siostra Chopina,
Ludwika Jędrzejewiczowa, spełniła
wolę brata – urna z jego sercem
została umieszczona w filarze
kościoła Św. Krzyża w Warszawie.
■■ Imię Chopina noszą ulice wielu miast,
szkoły, uczelnie, filharmonie, a także
statki oraz Międzynarodowy Port
Lotniczy – Okęcie w Warszawie.
■■ W czasie powstania listopadowego
lub krótko po jego upadku skomponował Etiudę c-moll op. 10 nr 12,
nazwaną później „Rewolucyjną”.
Ponadto tworzył dzieła nawiązujące
do brzmienia polskiej muzyki
ludowej.
punkt