docSpis treści
download 
Reklamacja Transkrypt
Spis treści
Opis produktu finalnego projektu innowacyjnego testującego Temat innowacyjny: Poszukiwanie skutecznych metod zapewnienia trwałości funkcjonowania instytucji ekonomii społecznej Nazwa projektodawcy: Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL Tytuł projektu: Innowacje-przedsiębiorczość-rozwój Numer umowy: UDA-POKL.07.02.02-14-044/10-00 Spis treści Opis produktu finalnego projektu innowacyjnego testującego ......................................................... .. 2 I. Nazwa produktu finalnego ............................................................................................................... 2 II. Elementy składające się na produkt finalny ................................................................................... 2 III. Problem, na który odpowiada innowacja ....................................................................................... 3 IV. Użytkownicy, którzy mogą zastosować innowację ....................................................................... 4 V. Działania / nakłady / zmiany konieczne do zastosowania/wdrożenia innowacji ........................... 5 VI. Dostępność produktu finalnego dla jego przyszłych użytkowników ............................................ 7 VII. Zmiany w zakresie strategii upowszechniania ............................................................................ 7 VIII. Zmiany w zakresie strategii włączania do głównego nurtu polityki ........................................... 7 IX. Załączniki....................................................................................................................................... 7 Załącznik nr 1 – Terytorium społecznie odpowiedzialne – model i metody jego wdrażania. Na podstawie doświadczeń projektu „Innowacje – przedsiębiorczość - rozwój” i rozwiązań testowanych w jego ramach na terenie Mazowsza Płockiego. ............................................................ 9 Wstęp ................................................................................................................................................ 10 Czym jest terytorium społecznie odpowiedzialne? ........................................................................... 10 Opis elementów modelu i ich wzajemne oddziaływanie .................................................................. 14 Obszar I - Ekonomia społeczna jako czynnik rozwoju lokalnego: ............................................... .... 17 Obszar II - Miejsce ekonomii społecznej w polityce publicznej: ................................................ .... 22 Obszar III - Podmioty ekonomii społecznej i ich miejsce w sektorze usług społecznych: .......... .... 24 1 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego I. Nazwa produktu finalnego Model tworzenie terytorium społecznie odpowiedzialnego II. Elementy składające się na produkt finalny Produkt jest modelem opartym na efektach stosowania wszystkich produktów zaprojektowanych i przetestowanych w ramach projektu „Innowacje-przedsiębiorczość-rozwój”. Produkty te to: ● Model działania Spółdzielni Socjalnej Osób Prawnych „ Centrum Usług Środowiskowych” z siedzibą w Słupnie ● Model (flexibility) spółdzielni socjalnej osób prawnych z udziałem spółki wodnej (interwencji kryzysowej z wykorzystaniem instrumentów ekonomii społecznej) – Melioracja. ● Laboratorium Ekonomii Społecznej ● Założenia do projektu Strategii Rozwoju i Promocji Ekonomii Społecznej w województwie mazowieckim ● Model tworzenia trósektorowego partnerstwa na rzecz współpracy przedsiębiorców z podmiotami ekonomii społecznej ● Zasady tworzenia i powoływania "Klastra Podmiotów Ekonomii Społecznej", w oparciu o ideę partnerstwa trójsektorowego, jako mechanizmu wzmacniającego konkurencyjność przedsiębiorstw społecznych na terenie "Mazowsza Płockiego" Z tego powodu opisy finalnych produktów wymienionych powyżej należy traktować jako nieodłączne załączniki niniejszego opisu produktu. Ze względu jednak na zachowanie struktury dokumentacji określonej przez grantodawcę, formalnym załącznikiem-elementem produktu finalnego jest jedynie Załącznik nr 1 do niniejszego opisu: „Terytorium społecznie odpowiedzialne – model i metody jego wdrażania. Na podstawie doświadczeń projektu „Innowacje – przedsiębiorczość - rozwój” i rozwiązań testowanych w jego ramach na terenie Mazowsza Płockiego.” 2 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Warto dodać że produkty o których mowa powyżej mogą być także stosowane odrębnie bez konieczności wdrażania pełnego modelu terytorium społecznie odpowiedzialnego, bo w przypadku projektu „Innowacje – przedsiębiorczość – rozwój” pracy nad nimi kierowaliśmy zasadą godzenia ich uniwersalnego charakteru z jednoczesną dbałością o ich wzajemną komplementarność jako elementów opisywanego modelu. Także dlatego zachowaliśmy w ostatecznych opracowaniach ich formalną odrębność. III. Problem, na który odpowiada innowacja Najważniejsze problemy na które odpowiada model terytorium społecznie zaangażowanego to: brak istnienia metodologii tworzenia aktywnego środowiska społecznego przy wykorzystaniu instrumentów ekonomii społecznej. Problem ten dotyczy szczególnie środowisk szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne. brak mechanizmów dyfuzji innowacji ze sfery B+R do działań społecznych, pozwalających na zbudowanie trwałych mechanizmów interwencji publicznej w trudnych sytuacjach, środowiskach i na rzecz osób dyskryminowanych. konieczność poszukiwania i redefinicji nowej roli ekonomi społecznej w rozwoju społeczności na poziomie lokalnym i regionalnym potrzeba tworzenia społecznej przestrzeni w której możliwe by było konstruowanie nowych form organizacyjnych przedsiębiorstw i innych podmiotów ekonomii społecznej, szczególnie w warunkach współpracy trzech sektorów: administracji, biznesu i sektora społecznego (NGO). brak paradygmatu społecznej odpowiedzialności za poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań w sferze ekonomi społecznej a szczególnie: ◦ uwzględniania ekonomii społecznej w procesie projektowania rozwoju lokalnego ◦ poszukiwania i określania miejsca podmiotów ekonomii społecznej w sferze usług społecznych 3 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ◦ określania miejsca ekonomii społecznej w sferze polityk publicznych Są trzy najważniejsze grupy które mogą znaleźć, w modelu terytorium społecznie odpowiedzialnego, wsparcie rozwiązania swoich problemów: środowiska osób zagrożonych wykluczeniem i wykluczonych społecznie – poprzez zmianę ich roli z beneficjenta (osoby objętej wsparciem) na rolę aktywnego współkreatora rozwiązań społecznych z wykorzystaniem narzędzi ekonomii społecznej osoby odpowiedzialne z racji funkcji i/lub wykonywanego zawodu za tworzenie i realizację systemowych rozwiązań na rzecz rozwoju lokalnego i rozwiązywania problemów społecznych (politycy, urzędnicy samorządowi, pracownicy instytucji podległych JST itd.) poprzez uzyskanie społecznego wsparcia dla swoich działań osoby które z racji przyjęcia na siebie określonej misji społecznej (np. członkowie organizacji pozarządowych), lub powodowane poszukiwaniem skutecznych rozwiązań dla osiągania celów ekonomicznych (np. właściciele i zarządcy przedsiębiorstw) są zainteresowane możliwościami jakie im stwarza ekonomia społeczna – poprzez uzyskanie dostępu do potencjałów środowiska lokalnego umożliwiających w sposób innowacyjny rozwijanie ich działalności. Model stworzony w ramach projektu „Innowacje-przedsiębiorczość-rozwój” to pierwsza bodaj próba w Polsce kompleksowego i praktycznego wdrożenie idei terytorium społecznie odpowiedzialnego na potrzeby konkretnego subregionu w naszym kraju. Największe novum tego produktu to budowanie specyficznej kultury projektowania rozwoju i radzenia sobie z problemami lokalnymi na bazie zintegrowanych narzędzi wywiedzionych z obszarów: gospodarki, nauki, aktywności społecznej i polityk publicznych. IV. Użytkownicy, którzy mogą zastosować innowację Użytkownikami, choć właściwsze byłoby określenie współtwórcami terytorium społecznie odpowiedzialnego mogą być: samorząd i administracja samorządowa szczególnie na szczeblu gminnym i powiatowym oraz instytucje bezpośrednio z nimi powiązane 4 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego spółki wodne organizacje pozarządowe uczelnie wyższe środowiska osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i wykluczonych społecznie podmioty gospodarcze przedstawiciele władz regionalnych, w tym: ◦ samorząd województwa w tym specjalizowane centra polityk społecznych w zakresie strategii wspierania podmiotów ekonomii społecznej ◦ wyspecjalizowane jednostki regionalnego zarządu gospodarki wodnej w zakresie rozwiązań dla spółek wodnych ◦ Instytucja Pośrednicząca I i II stopnia dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, ◦ Instytucja Leader+ przedstawiciele władz centralnych, w tym: ◦ Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej odpowiedzialne za ekonomię społeczną, ◦ Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi odpowiedzialne za politykę wobec wsi i rolnictwa, ◦ Ministerstwo Środowiska w zakresie tworzenia społecznego wsparcia dla gospodarki wodnej, ◦ Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w zakresie kreowania polityki rozwoju i programowania środków Unii Europejskie Dokładne listy ostatecznych użytkowników poszczególnych elementów modelu/produktów finalnych można znaleźć w opisach poszczególnych produktów wymienionych powyżej. V. Działania / nakłady / zmiany konieczne do zastosowania/wdrożenia innowacji Model zakłada stałą kooperację (na różnych poziomach w przypadku różnych elementów/produktów modelu) wielu podmiotów życia społecznego na danych terenie. Trudno 5 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wskazać uniwersalną ich listę czy liczbę. Będą one uzależnione od charakteru terytorium na którym model będzie stosowany. Jego stosowanie czerpie z naturalnych zasobów i potencjałów środowiska i wywodzi swoją skuteczność z synergii która powstaje na ich styku i nie wymaga żadnych inwestycji strukturalnych czy technicznych, poza tymi które wskazane są w opisach finalnych produktów – elementów modelu. Stosowanie modelu wymaga jednak przygotowania wszystkich społecznych aktorów biorących udział w procesie w wdrażania modelu. Przygotowanie to powinno polegać na dostarczeniu odpowiedniej wiedzy na temat idei z których wywiedziono model, jego elementów i ich wzajemnych korelacji, mechanizmów społecznych jakie w jego ramach są uruchamiane itd. Przygotowanie to także znalezienie lokalnych, oryginalnych odniesień do problematyki społecznej jaka stanowi kontekst wdrażania modelu. Służyć temu ma dialog między środowiskowy i wspólna refleksja. Najlepszym narzędziem do tych przygotowań jest Laboratorium Ekonomii Społecznej będące jednym z produktów – elementów modelu. Najważniejszym jednak elementem umożliwiającym wdrożenie modelu jest zgoda na stosowanie modelu, determinacja i zaangażowanie ważnych lokalnych moderatorów zmiany społecznej (instytucji, organizacji, firm itd.) - konsensus społeczny w sprawie przyjęcia odpowiedzialności za społeczną tkankę wspólnego terytorium. Czas potrzebny na pełne wdrożenie modelu będzie różny w różnych środowiskach. Będzie warunkowany naturalną dynamiką społeczną obecną na określonym terytorium, poziomem zaangażowaniu itd. Testowanie modelu w ramach opisywanego projektu udziela w tym zakresie trzech wskazówek: skutki analizy problemów społecznych z perspektywy modelu terytorium społecznie zaangażowanego wprowadza nową jakość w myśleniu i planowaniu konkretnych rozwiązań w zakresie ekonomii społecznej już od pierwszych miesięcy jego stosowania okres w którym można mówić o względnie pełnym wdrożeniu modelu to okres 2-3 lat model ma na tyle otwartą architekturę że trudno wyznaczyć jego granicę – może być modyfikowany i rozwijany także po okresie wdrożenia jego najważniejszych elementów. 6 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego VI. Dostępność produktu finalnego dla jego przyszłych użytkowników Dostępność produktu zostanie zapewniona na poziomie udostępniania know how, stworzenia możliwości multiplikowania i osiągnięta za pomocą: opracowanie merytoryczne i wydanie skryptu omawiającego główne źródła metodologiczne którymi inspirowany był model terytorium społecznie odpowiedzialnego (200 szt.) przedstawienia modelu terytorium społecznie odpowiedzialnego w ramach: ◦ seminariów przewidzianych w projekcie (założono 5 seminariów w okresie upowszechniania) ◦ konferencji nt. wdrażania Mazowieckiej Strategii Rozwoju Ekonomii Społecznej stron www ◦ strony projektu ◦ strony Krajowej Instytucji Wspomagającej POKL promocja przez ROEFS, OWESy VII. Zmiany w zakresie strategii upowszechniania W procesie testowania produktu nie powstały istotne przesłanki do zmian w zakresie strategii upowszechniania. VIII. Zmiany w zakresie strategii włączania do głównego nurtu polityki W procesie testowania produktu nie powstały istotne przesłanki do zmian w zakresie strategii włączania do głównego nurtu polityki. IX. Załączniki Załącznik nr 1 – Terytorium społecznie odpowiedzialne – model i metody jego wdrażania. Na podstawie doświadczeń projektu „Innowacje – przedsiębiorczość - rozwój” i rozwiązań testowanych w jego ramach na terenie Mazowsza Płockiego. .............................................................. Imię, nazwisko, funkcja i podpis osoby/-ób składającej/-ych opis 7 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego W przypadku projektów realizowanych w partnerstwie (nie dotyczy partnerstwa ponadnarodowego) podpisy pod opisem składają przedstawiciele wszystkich instytucji partnerskich. 8 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załącznik nr 1 – Terytorium społecznie odpowiedzialne – model i metody jego wdrażania. Na podstawie doświadczeń projektu „Innowacje – przedsiębiorczość - rozwój” i rozwiązań testowanych w jego ramach na terenie Mazowsza Płockiego. Wstęp Odpowiedzialność jest pojęciem etycznym. Idea społecznej odpowiedzialności tworzyła się od czasów starożytnych filozofów. Początki odnajdujemy w teorii unitarystycznej mającej swoje źródło w klasycznych teoriach życia społecznego, głoszonych między innymi przez Platona, Arystotelesa czy św. Tomasza z Akwinu. Polskie ścieżki filozoficzne szczególnie istotne dla rozwijania refleksji dotyczącej odpowiedzialności społecznej to koncepcje Romana Ingardena czy myśl społeczna Jana Pawła II. Nie brak także inspiracji zewnętrznych wśród których warto wymieć dorobek J.McGuire, K.Davis i R.Blomastrom. Ci ostatni wiązali pojęcie społecznej odpowiedzialności przede wszystkich z kwestiami etycznymi związanymi z gospodarką i funkcjonowaniem przedsiębiorstw. Warto ich przywołać z tej racji że współczesne koncepcje społecznej odpowiedzialności są związane właśnie z dylematami etycznymi współczesnej gospodarki. Wiąże się to z trzema węzłowymi zwrotami historii która określiły charakter współczesnych procesów gospodarczych: powstania nowoczesnych form kapitałowych i grupy przedsiębiorców pod koniec XIX wieku, wielkiego kryzysu lat trzydziestych i wybuchu wielkich kontestacji społecznych w latach 60-tych XX wieku. Ten ostatni społeczny zwrot na stałe związał kwestie kapitalizmu, a szerzej przedsiębiorczości, a jeszcze szerzej ekonomii z perspektywą społecznej wrażliwości. Od tego czasu nie sposób sobie wyobrazić dyskusję nad problemami gospodarki z pominięciem wątków społecznych, czy inaczej – bez uwzględniania różnorodnych czynników społecznych. Jednym z efektów tego związku jest właśnie idea ekonomii społecznej. Silnych relacji gospodarki z kwestiami społecznymi, w krajach nowoczesnej demokracji nikt nie kwestionuje. Są jednak procesy i symptomy „społecznych ruchów tektonicznych” wskazujące że dotychczas wypracowane podejścia w tej materii już nie wystarczają. Dynamiczny 9 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego rozwój technologii coraz bardziej zastępujących człowieka w procesach produkcyjnych, stale rosnące aspiracje cywilizacyjne społeczeństw czy wreszcie ostatni kryzys każą poszukiwać nowych podejść i redefiniować „oczywiste oczywistości”. Idea terytorium społecznie odpowiedzialnego jest jedną z takich prób. Czym jest terytorium społecznie odpowiedzialne? Jak pisał Lucie Sauve: „Gospodarka społeczna jest stałym laboratorium, w którym przeprowadza się eksperymenty w dziedzinie spójności społecznej, jakości życia, innowacyjności, zrównoważonego rozwoju gospodarczego czy też po prostu – poszukiwania sposobów pokonywania codziennych trudności wspólnego życia na danym terytorium. Gospodarka społeczna to konkretny teren działania, na którą każdy może wpływać, gdyż poszukujemy i znajdujemy elementy wspólnej kultury u podstaw strategii odpowiedzialnego rozwoju naszych społeczeństw, gdzie trzeba się skoncentrować na: kulturze dialogu, kulturze krytycznego myślenia, kulturze autentyczności i zaangażowania, oraz na kulturze wolności, która stanowi warunek twórczych działań i odpowiedzialności.”1 Ten sposób myślenia o terytorium i jego związkach z gospodarką społeczną stał się punktem wyjścia do poszukiwań metodologii wielowątkowej pracy w której gospodarka mogłaby się spotkać z możliwościami i potencjałami jakimi dysponują społeczności lokalne. Liderem w pracach nad pojęciem terytorium społecznie odpowiedzialnego jest Stowarzyszenie REVES (http://www.revesnetwork.eu). Niniejszy model był inspirowany dorobkiem polskich i zagranicznych projektów realizowanych w ramach upowszechniania tej idei. Pierwotna idea społecznie odpowiedzialnego terytorium określana jest często skrótem TSR (z ang. Territories Socialement Responsable). Jeden z najważniejszych propagatorów TSR w Polsce Peter Wolkowinski tak pisze o tej idei: „TSR polega m.in. na tym, aby aktorzy danego terytorium, . Lucie Sauve za - Gospodarka Społeczna I Przedsiębiorstwo Społeczne - red. naukowa Ewa Leś Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2008 10 / 27 1 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wypracowywali własny strategiczny sposób myślenia, w oparciu o dostępne dane i specyfikę terytorium. Jest to możliwe przy pomocy wspólnie wypracowanego „języka”, wspólnych metod pracy i narzędzi, które pozwolą na wzięcie pod uwagę wszystkich wymiarów danego terytorium, określenie (streszczenie) ich, i sformułowanie wspólnych zasad. Pozwala to na budowę lokalnej strategii, wzmocnionej przez wymiar współpracy grup nad tym pracujących. Warto w tym miejscu dodać, iż proces TSR stale się poszerza i włącza coraz szersze kręgi pracowników, wolontariuszy, polityków, mieszkańców i innych partnerów.”2 Specyficzne w tej koncepcji jest odwołanie do pojęcia „terytorium” które jest znacząco rozszerzone w stosunku do potocznego rozumienia tego słowa. Odwołując się w dalszym ciągu do Petera Wolkowinskiego: „...termin „terytorium”, nie jest wyłącznie definicją danego obszaru administracyjnego. Jedno terytorium nie jest podobne do drugiego, gdyż składa się ono zarówno z poczucia przynależności „jestem stąd”, jak też własności „to jest moje” . W przypadku osób indywidualnych, o fakcie pochodzenia z danego terytorium, świadczy to, że je znają, potrafią je opisać, posiadają swoje przyzwyczajenia. Symbolizowane jest to często przez swoiste „szlaki czy „ścieżki”, które osoby identyfikują na danym terytorium: szlak, którym się chodziło do szkoły, do pracy, a jakim się dzisiaj chodzi do sklepu, szlaki rowerowe, ulice... Ale istnieją też szlaki mniej widoczne, choć równie ważne: zwłaszcza te dotyczące władzy: w jaki sposób podejmowane są decyzje, szlaki gospodarcze (np. zamknięcie danej fabryki, jej przebudowa w centrum kulturalne), szlaki manifestacji, wypadków, działań wojennych, czy też szlaki przyjaźni, stosunków międzyludzkich itp. Terytorium stanowi miejsce ukorzenienia wartości i symboli jego mieszkańców.”3 Takie definiowanie terytorium pozwala na analizę jego potencjału dalece wykraczającą poza ramy wyznaczane przez geografię. Wraz z odkryciem tak różnorodnych zasobów i możliwości obszary w których można projektować interwencję opartą o odpowiedzialność społeczną podlegają znacznemu rozszerzeniu. . Peter Wolkowinski - „Dobre rządzenie – wspólnym zarządzaniem?” - Ekonomia Społeczna Teksty 2006 . Peter Wolkowinski za - Gospodarka Społeczna I Przedsiębiorstwo Społeczne - red. naukowa Ewa Leś Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2008 11 / 27 2 3 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zgodnie z podejściem TSR najważniejsze pola na których realizuje się ten rodzaj interwencji społecznej to: Transport Polityka gospodarcza Polityka sprawiedliwości społecznej Polityka zarządzania otoczeniem i terytorium Konsumpcja, zakupowanie oraz polityka finansowa Zarządzanie terytorium i obywatelskość Zdrowie Mieszkalnictwo Kultura4 W modelu przez nas przyjętym skupiliśmy się na polityką sprawiedliwości społecznej, zarządzaniu otoczeniem, terytorium i obywatelskością. Ze względu na charakter projektu i silne powiązanie z ekonomią społeczną, model wiąże także swoje elementy mocno z lokalną polityką gospodarczą. Praca w tych obszarach jest w modelu terytorium społecznie odpowiedzialnego organizowana w oparciu w wzajemne interakcje terytorium z ludźmi którzy go zamieszkują: „Jeżeli rozwój lokalny dotyczy zarówno jednostek, jak i ich środowiska, wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy nimi, to jego celem nie jest sama jednostka lub środowisko, lecz interakcje występujące między nimi”5 Aby praca ta była skuteczna musi być poddana regułą których celem jest nie tylko osiąganie konkretnych rezultatów ale także dbałość o proces który tym działaniom towarzyszy. Najważniejsze reguły według których realizowany jest model terytorium społecznie odpowiedzialnego to: Podejście przekrojowe Zapobieganie i ostrożność Subsydiarność (pomocniczość) 4 . Na podstawie materiałów REVES 5 . P. Simonet za - Gospodarka Społeczna I Przedsiębiorstwo Społeczne - red. naukowa Ewa Leś - Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2008 12 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Partnerstwo Partycypacja Wiedza Spójność społeczna Równość przestrzenna Zrównoważony rozwój Odpowiedzialność gospodarcza Jakość Informacja Czas6 Model TSR zakłada że główną osią pracy realizowanej zgodnie ww. zasadami, jest kooperacja społeczności lokalnej z różnego typu instytucjami i innymi formalnymi podmiotami lokalnymi, w tym przede wszystkich organizacjami pozarządowymi. Praca ta jest moderowana przez pozarządowy podmiot zewnętrzny i komplementarny wobec lokalny współorganizator tego procesu. Metodologia zakłada także odrębne schematy pracy dla Samorządu i organizacji pozarządowych uwzględniające powyższe reguły i stały kontakt ze społecznością lokalną. Wdrażanie TSR w pracy Samorząd powinno przebiegać według następujących etapów: Potwierdzenie metody partycypacyjnej Kodyfikacja zasad Weryfikacja istniejących polityk samorządowych wobec zasad TSR Budowa procesu wdrażania zmian politycznych Sprawdzenie legalności proponowanych zmian Analiza konsekwencji proponowanych zmian Wyważenie wyboru zmian poprzez obliczenie kompleksowe Monitoring nowych zasad, metod 6 . Na podstawie materiałów REVES 13 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego W sferze organizacji społecznych (NGO) praca powinna być organizowana według następujących etapów: Identyfikacja lokalnych aktorów Wybór i dostosowanie zasad Opracowanie matrycy i wskaźników odpowiednich dla danego terytorium Weryfikacja przez komitet etyczny Możliwość zrewidowania wskaźników nie priorytetowych Wzięcie pod uwagę trudności i problemów i redefinicja zasad i wskaźników Przyznanie odpowiedzialności wykonawcom Opracowanie modelu weryfikacji dynamiki całości Sprawdzenie zasad i wskaźników, w sposób porównawczy7 Zainteresowanych pogłębieniem wiedzy na temat TSR zachęcamy do nawiązania kontaktów z Międzynarodowym Stowarzyszeniem REVES które „...zrzesza samorządy oraz podmioty ekonomii społecznej, a jego zadaniem jest zwiększanie szans na rozwój terytorium, na których działają. Stowarzyszenie REVES już od 1 6 roku pracuje nad jakością życia, a od czterech lat – nad pojęciem/procesem „społecznie odpowiedzialnego terytorium”. Jego plany obejmują: połączenie zdolności terytorium z jego podmiotami, opracowanie wspólnego języka, wywołanie prawdziwej debaty na temat orientacji politycznych, zidentyfikowanie mocnych i słabych stron każdego terytorium, podniesienie poziomu zrozumienia, zbudowanie bardziej spójnego społeczeństwa.”8 W Polsce zachęcamy do kontaktu także z jednym z partnerów w projekcie „Innowacje-przedsiębiorczość-rozwój” - stowarzyszeniem Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL prowadzącym stałą pracę nad tą metodologią także w ramach Centrum Badań Społeczności i Polityk Lokalnych Collegium Civitas w Warszawie. Opis elementów modelu i ich wzajemne oddziaływanie 7 . Na podstawie materiałów REVES 8 . Gospodarka Społeczna I Przedsiębiorstwo Społeczne - red. naukowa Ewa Leś - Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2008 14 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Model terytorium społecznie odpowiedzialnego opisany w poprzednim może być wdrażany za pomocą szeregu produktów opracowanych i przetestowanych w ramach projektu „Innowacjeprzedsiębiorczość-rozwój”. Narzędzia skutecznie wdrażające model to: Spółdzielnia socjalna osób prawnych realizująca usługi środowiskowe – opisana w produkcie: „Model działania Spółdzielni Socjalnej Osób Prawnych „Centrum Usług Środowiskowych” z siedzibą w Słupnie” ● Spółdzielnia socjalna osób prawnych przygotowująca społeczność do interwencji kryzysowej – opisana w produkcie: „Model (flexibility) spółdzielni socjalnej osób prawnych z udziałem spółki wodnej (interwencji kryzysowej z wykorzystaniem instrumentów ekonomii społecznej) – „Melioracja””. ● Laboratorium Ekonomii Społecznej – opisane w produkcie „Laboratorium Ekonomii Społecznej” ● Modelu partycypacyjnego planowania strategicznego w zakresie ekonomii społecznej – opisanego w produkcie: „Założenia do projektu Strategii Rozwoju i Promocji Ekonomii Społecznej w województwie mazowieckim” ● Modelu partnerstwa – opisanego w produkcie: „Model tworzenia trósektorowego partnerstwa na rzecz współpracy przedsiębiorców z podmiotami ekonomii społecznej” ● Klaster podmiotów ekonomii społecznej – opisanego w produkcie „Zasady tworzenia i powoływania "Klastra Podmiotów Ekonomii Społecznej", w oparciu o ideę partnerstwa trójsektorowego, jako mechanizmu wzmacniającego konkurencyjność przedsiębiorstw społecznych na terenie "Mazowsza Płockiego"” Model który prezentujemy zakłada społeczną odpowiedzialność terytorium w trzech newralgicznych obszarach: rozwoju lokalnym lokalnych politykach publicznych sieci usług społecznych. Już na pierwszy rzut oka widać że pomiędzy tymi obszarami zachodzą ścisłe korelacje, a realizacja zadań z jednego obszaru warunkuje sukces w innych. Za podstawową kategorię 15 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego uznaliśmy rozwój lokalnych, którego jakość jest uzależniona od jakości tworzonych i realizowanych polityk publicznych, a te z kolei są uzależnione od istniejącej sieci usług społecznych na których można wesprzeć tworzone praktyczne polityczne rozwiązania. W oczywisty sposób zachodzi także sprzężenie zwrotne gdzie to oferta w zakresie usług społecznych jest uzależniona od jakości decyzji politycznych, a te z kolei są funkcją wizji rozwojowych itd. Niezależnie jednak od hierarchii podyktowanych przyjęciem różnych punktów widzenia trzy poziomy odpowiedzialności są jasne: odpowiedzialność za wizję, odpowiedzialność za decyzję odpowiedzialność za praktyczne działania. Projektowaniu szeregu narzędzi powstałych w ramach projektu staraliśmy uwzględniać najważniejsze wyzwania do których odnosi się idea terytorium społecznie odpowiedzialnego a są to między innymi dylematy: Mieszkańcy stanowią największe bogactwo terytorium. Pracujących jest o wiele więcej niż bezrobotnych. Terytorium i mieszkańcy stanowią jeden żywy organizm. Jak polityka powinna odpowiadać na te proste fakty? Jak wspierać młodych? Jak wydłużyć aktywność seniorów? Jak ułatwiać kobietom dostępu do rynku pracy? Jak wprowadzać bezrobotnych na rynek pracy? Jak zmniejszać odpływu osób aktywnych zawodowo? Jak zachęcanie do przyjazdu osoby z zewnątrz? Jak podnosić atrakcyjność terytorium tak aby: ◦ uświadomić sobie, że terytorium jest żywym podmiotem, ◦ pracować nad tożsamością tego żywego podmiotu, ◦ wiedzieć, dlaczego jesteśmy dumni z tego terytorium 16 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ◦ uznawać mieszkańców za podstawową zaletę terytorium, ◦ ułatwiać powstawanie nowych projektów, ◦ budować lokalną synergię ◦ spopularyzować ideę zatrudnienia w nowych sektorach, ◦ jak rozróżniać „prawdziwe terytorium” od terytorium administracyjnego. Za punkt odniesienia w projektowaniu narzędzi modelu przyjęliśmy rolę ekonomii społecznej jako praktycznej emanacji idei terytorium społecznie odpowiedzialnego. W taki sposób powstał katalog narzędzi pozwalający na wdrażanie modelu Obszar I - Ekonomia społeczna jako czynnik rozwoju lokalnego: W obszarze tym realizujemy cele przede wszystkim z zakresu zmiany indywidualnych postaw wobec lokalnej przestrzeni społecznej i poczucia odpowiedzialności za nią. Ułatwiać to ma praktyczne działanie i/lub korzystanie z usług specyficznych podmiotów ekonomii społecznej. A są to: ● Spółdzielnia socjalna osób prawnych realizująca usługi środowiskowe – (produkt: „Model działania Spółdzielni Socjalnej Osób Prawnych „Centrum Usług Środowiskowych” z siedzibą w Słupnie”) Specyfika i innowacyjność tego narzędzia odnosi się do trzech wymiarów: Wymiar jednostkowy (praca z ludźmi) Spółdzielnia ta ma charakter animacyjny, tzn. jej niezbędnym elementem jest poruszenie, zaktywizowanie i upodmiotowienie ludzi związanych z jakimś problemem (niepełnosprawność). Spółdzielnia jest efektem tej mobilizacji konkretnego środowiska, jego upodmiotowienia. By była możliwa, potrzebna jest diagnoza aktywizacyjna wybranej grupy problemowej, a następnie dłuższa lub krótsza animacja. Praca zaczyna się od części edukacyjno-diagnostycznej. W proponowanym modelu spółdzielni będzie on realizowany w oparciu o know how wypracowane przez Laboratorium Ekonomii Społecznej. Uruchomienie działań diagnostycznych przez zespół liderów i ekspertów LES pozwoli przyjrzeć się problemom wybranej przez to grono grupy, która wymaga 17 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wsparcia. Potem następuje praca edukacyjna z pojedynczymi osobami, mniejszymi lub większymi grupami osób reprezentatywnych dla tego środowiska. Dzięki tym działaniom pozyskuje się kolejnych liderów, podnosi się poziom kompetencji tego środowiska, a także zyskuje się społecznie wypracowaną wiedzę dotyczącą kluczowych spraw ważnych dla tej zbiorowości. Całość tych działań stopniowo przygotowuje tę zbiorowość do „samodzielnego“ zmierzenia się ze swymi problemami. Zaczynają być gotowi do samoorganizacji i podjęcia dialogu z władzą samorządową. Ujawniają się stanowiska, opinie i kluczowe osoby wywodzące się z grupy problemowej, ale także inne, pośrednio związane z tą zbiorowością. Wymiar instytucjonalny (praca z instytucjami) Spółdzielnia według tego modelu wymaga zintegrowanego współdziałania przynajmniej dwóch partnerów instytucjonalnych: samorządu lokalnego i jednej organizacji pozarządowej, reprezentującej interesy środowiska osób wykluczonych. Wymiar instytucjonalny jest jednak zdecydowanie szerszy. W etapie pierwszym, animacyjno-kreacyjnym, proponowanym do realizacji w formie Laboratorium Ekonomii Społecznej, niezbędne jest współdziałanie instytucji społecznoedukacyjnych, biznesowym, pozarządowych i samorządowych, lokalnych i ponadlokalnych (np. regionalna szkoła wyższa, ponadlokalna organizacja pozarządowa, Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej OWES). Ich wspólny ogląd i działania edukacyjne dają szansę na innowacyną diagnozę i animację wybranej grupy/środowiska. Następny etap to inkubacja reprezentacji środowiskowej (tworzenie nowej lub wzmacnianie istniejącej organizacji pozarządowej), niezbędnej do utworzenia spółdzielni lub jej poszerzenia o nową usługę. Niezwykle ważną sferą instytucjonalną będzie stopniowe budowanie klastra usług społecznych, który powinien zaangażować różnorodne podmioty z wszystkich trzech sektorów z terenu miasta, powiatu lub subregionu. W przypadku środowiska osób niepełnospranych będą to organizacje pozarządowe zajmujące sie niepełnosprawnością, prywatni rehabilitanci, pielęgniarki, osoby od czynnej rehabilitacji i wypoczynku (art-terapia, dogoterapia, itp), organizatorzy wyjazdów, prowadzący ośrodki hotelowe i wypoczynkowe, przedstawiciele instytucji edukacyjnych, zdrowia, instytucje transportowe, cateringowe, artystyczne, religijne, szkoły kształcąc rehabilitantów, pracowników pomocy społecznej itp). 18 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wymiar strategiczny (dokumenty, polityki lokalne) Proponowana koncepcja powinna być zintegrowana z lokalną strategią rozwiązywania problemów społecznych. Optymalnie należałoby wprowadzić do niej zapis o środowiskowym programie (kierunku) kreowaniu i rozwiązywaniu problemów społecznych oraz wskazać rekomendowane instrumentarium realizacyjne w postaci Laboratorium Ekonomii Społecznej i spółdzielni socjalnej osób prawnych. Inną możliwością jest uchwalenie przez gminę lokalnej polityki publicznej wobec konkretnego środowiska/grupy/problemu. Możliwe jest wykorzystanie ustawy o działalności pożytku publicznego, by uruchomić wspólny ze sferą pozarządową środowiskowy program diagnostyczno-edukacyjny. ● Spółdzielnia socjalna osób prawnych przygotowująca społeczność do interwencji kryzysowej – opisana w produkcie: „Model (flexibility) spółdzielni socjalnej osób prawnych z udziałem spółki wodnej (interwencji kryzysowej z wykorzystaniem instrumentów ekonomii społecznej) – „Melioracja””. Obszarem który jest szczególnie interesujący do tego typu działań są zagadnienia melioracyjne i zagrożeń jakie powstają w związku z zaniedbaniami i brakiem odpowiedzialności za prawidłowe zabezpieczenie przed powodziami. Wskazywały na to zarówno diagnoza realizowana w ramach projektu jak i powszechnie znane doświadczenia ostatnich powodzi które nawiedzały nasz kraj w minionym dwudziestoleciu. To na co warto szczególnie zwrócić uwagę w tym rozwiązaniu to że: spółdzielnia tego typu przyczynia się do zintegrowania rozwiązania lokalnych problemów gospodarczych (zaniedbane melioracje), współpracy międzysektorowej na rzecz rozwiązania tego problemu, przy jednoczesnym stworzeniu miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Polega on na korelacji działań: ◦ mających charakter stricte gospodarczy w obszarze stworzenia zaniedbanego rynku melioracji szczegółowych, zapobiegających powodziom lokalnym; po deszczach nawalnych oraz powodziom roztopowym; 19 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ◦ mających charakter instytucjonalny, który umożliwi połączenie nieskoordynowanych dotąd działań organizacji pozarządowych (spółek wodnych) z działaniami samorządu gminnego i powiatowego; ◦ mających charakter społeczny, poprzez stworzenie lokalnych miejsc pracy dla osób o niskich kwalifikacjach i niskiej zatrudnialności, umożliwiając ich integrację społeczną; spółdzielnia taka z uwagi na włączenie jej w lokalne potrzeby będzie miała charakter trwałego miejsca pracy przy stosunkowo niewielkich nakładach przy jej założeniu, a jednocześnie finansująca się w całości z działań stricte gospodarczych. Jest to dość istotny wyróżnik w stosunku do tradycyjnych form aktywizacji zawodowej, które w wielu przypadkach mają charakter czasowy. W tym przypadku nowatorskość produktu finalnego, polega na znalezieniu takich mechanizmów, które łączą w sobie autentyczną potrzebę rynkową, z zainteresowaniem samorządu co decyduje o trwałości przedsięwzięcia. w istocie rozwiązanie to powoduje, że z jednej strony umożliwia się długofalowy rozwój gospodarczy, a drugiej zmniejsza koszty obciążenia systemu pomocy społecznej, z której korzystają osoby przewidziane do aktywizacji. W spółdzielni socjalnej zatrudnienie otrzymają bowiem osoby o najniższej zatrudnialności, mające problem z mobilnością, podnoszeniem kompetencji, i utrzymaniem stałego zatrudnienia. produkt łącząc w sobie interesy zarówno publiczne jak i społeczne jest działaniem zupełnie nowym w stosunku do stosowanej praktyki, w której wszystkie podmioty działają od siebie niezależnie, a nawet stronią od współpracy, co powoduje brak możliwości rozwiązywania problemów lokalnych, realizowanie działań często pozornych, bądź mających charakter incydentalnych, a jednocześnie nie mających żadnego wpływu na lokalny rynek pracy i integracji społecznej. Wobec braku kooperacji, i stabilnego sposobu działania, zadania spółek lub samorządu realizują firmy wyłonione ad hoc, często spoza społeczności gminnej jak i powiatowej. proponowane rozwiązanie jest tańsze w finansowaniu, z uwagi na stabilne funkcjonowanie firmy, jej specjalizację na rzecz działań melioracyjnych, obniża koszty pomocy społecznej, posiadając możliwości absorpcyjne do zaangażowania okresowo nawet do kilkudziesięciu 20 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego osób, bez potrzeby finansowania kosztownych działań aktywizacyjnych, opierając się jedynie na rachunku gospodarczym. Może być również miejscem czasowej aktywizacji w ramach działań Powiatowego Urzędu Pracy. w świetle wyzwań wynikających z zobowiązań europejskich (Dyrektywa Wodna), produkt finalny może przyczynić się do usprawnienia działań samorządowych łącząc w sobie efektywność gospodarczą i społeczna. Jak widać formuła ta nawiązuje także do obszaru tworzenia polityk publicznych ● Laboratorium Ekonomii Społecznej – (produkt - „Laboratorium Ekonomii Społecznej”) Rozwiązanie to odpowiada na specyficzne potrzeby i problemy które powstają w trakcie budowy terytorium społecznie odpowiedzialnego. Są to potrzeby i problemy w trzech obszarach: potrzeb indywidualnych dotyczących głównie: ◦ potrzeby nowoczesnej edukacji rozumianej jago rozszerzanie kwalifikacji zawodowej jak i „edukacji przez całe życie” opartego o edukację środowiskową ◦ poszukiwania i określania nowych form przygotowania do pełnienia ról społecznych i zawodowych związanych z funkcjonowaniem w ramach ekonomi społecznej ◦ zmiany postaw liderów i innych głównych aktorów życia społecznego w zakresie rozumienia roli i możliwości ekonomii społecznej jako mechanizmu kreującego rozwój lokalny potrzeb instytucjonalnych związanych głównie z: ◦ potrzebami tworzenia sieci relacji i współpracy w tym kreowania partnerstw na rzecz ekonomii społecznej ◦ potrzebą tworzenia stałej platformy dyskusji i wymiany doświadczeń z zakresu ekonomii społecznej ◦ potrzebą narzędzi pozwalających projektować instytucjonalną infrastrukturę społeczną na potrzeby ekonomii społecznej szczególnie poprzez: ▪ modernizację istniejących organizacji i instytucji ▪ powoływanie nowych instytucji i organizacji 21 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego potrzeb związanych z partycypacyjnym tworzenie polityk publicznych w tym głównie z: ◦ inicjowaniem i tworzeniem aktów prawa lokalnego wspierającego rozwój ekonomii społecznej ◦ wypracowywanie rozwiązań wspierających tworzenie polityk publicznych na szczeblu regionalnym i ogólnopolskim ◦ poszerzanie partycypacji publicznej poprzez włączanie w proces konsultacji nowe osoby, środowiska, instytucje i organizacje Laboratorium Ekonomii społecznej to przede wszystkim propozycja dla: liderów, animatorów i innych aktywnych aktorów ekonomii społecznej urzędników i polityków samorządowych zajmujących kreowaniem polityk publicznych środowisk akademickich rozwijających myśl teoretyczną i programy kształcenia nawiązujące do ekonomii społecznej i obszarów z nią powiązanych To co wyróżnia Laboratorium Ekonomii Społecznej na tle innych praktyk o zbliżonym charakterze to przede wszystkim: innowacyjna metodologia pracy grupowej inspirowana między innymi takimi ideami jak: konstruktywizm społeczny, teoria ról społecznych, badania w działaniu czy edukacja środowiskowa efekt wspólnotowego wytwarzania wiedzy mającej z jednej strony walor refleksji badawczej a z drugiej pozwalający na jej konkretne praktyczne wykorzystanie edukacyjny charakter nawiązujący do perspektywy edukacji (wg H. Giroux) - wizja edukacji jako publicznej sfery nabywania umiejętności władania własnym życiem. Obszar II - Miejsce ekonomii społecznej w polityce publicznej: Ten obszar w którym realizowany jest model terytorium społecznie odpowiedzialnego ma realizować przede wszystkim cele związane z partycypacyjnym tworzeniem polityk społecznych. 22 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ● Modelu partycypacyjnego planowania strategicznego w zakresie ekonomii społecznej (produkt: „Założenia do projektu Strategii Rozwoju i Promocji Ekonomii Społecznej w województwie mazowieckim”) Szczególnie istotne w tej propozycji jest to że: produkt odpowiada na potrzebę całościowego spojrzenia na problematykę rozwoju społecznej przedsiębiorczości regionu. Jednocześnie, ekonomia społeczna jest zjawiskiem przekrojowym, horyzontalnie łączącym różne dziedziny polityki społecznej oraz gospodarki, Strategia taka powinna wskazywać możliwości koordynowania polityk publicznych w tym zakresie finansowanych z takich źródeł, jak środki państwa, budżety JST oraz fundusze strukturalne (PO KL). strategia rozwoju ekonomii społecznej w istotny sposób mogą uzupełnić wieloletni regionalny plan działań na rzecz promocji i upowszechniania ekonomii społecznej oraz rozwoju sektora instytucji ekonomii społecznej i jej otoczenia w regionie. Komplementarność obu produktów – Planu i Założeń Strategii – może mieć o tyle istotną wartość, że pierwszy z tych dokumentów będzie opracowany przez środowisko instytucji samorządowej związanej silnie z tworzeniem i realizacją regionalnej polityki społecznej i pomocy społecznej (związek instytucjonalny z ustawą o pomocy społecznej), natomiast autorami Założeń będą głównie przedstawiciele środowiska pozarządowego i biznesowego. podstawowe wytyczne do produktu innowacyjnego, jakim będą Założenia Strategii Rozwoju ES, są następujące: ◦ ekonomia społeczna jest obecnie postrzegana powszechnie w politykach publicznych jako narzędzie integracji społecznej i rynku pracy, rzadko natomiast jako narzędzie autentycznego rozwoju lokalnego rozumianego całościowo, a nie w ujęciu jednostkowym/ grupowym; ◦ w fazie diagnozy uwypuklić należy istnienie i funkcjonowanie zróżnicowanej gamy podmiotów ekonomii społecznej, przekraczającej zarówno grupę tradycyjnych PES (organizacje pozarządowe, spółdzielnie), jak i nowopowstałych PES sfery socjalnej 23 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (spółdzielnie socjalne, WTZ, ZAZ, KIS, CIS) – takich jak partnerstwa lokalne, spółki wodne, klastry i inne porozumienia publiczno-społeczno-prywatne; ◦ realizacja paradygmatu społecznego, czy wręcz socjalnego ekonomii społecznej wymaga takich nakładów finansowych, które w ujęciu transakcyjnym stanowią przewagę poniesionych kosztów nad oczekiwanym zyskiem – społecznym i gospodarczym; ◦ zjawisko ekonomii społecznej obecnie wymaga wydobycia kluczowej dla społeczności lokalnych, a często pomijanej funkcji rozwojowej, łączącej całe środowiska i różne sektory we wspólnych przedsięwzięciach rozwojowych, w dostarczaniu potrzebnych lokalnemu środowisku usług (społecznych, transportowych, wytwórczych, innych) i produktów. Obszar III - Podmioty ekonomii społecznej i ich miejsce w sektorze usług społecznych: W tym obszarze realizowane są głównie cele z zakresu tworzenia sprawnej architektury podmiotów ekonomii społecznej i powiązań między nimi, a doświadczenia tak zdobyte można wdrażać do tworzenia systemowych rozwiązań z zakresu polityki społecznej, a w konsekwencji mogą wspierać także wizje terytorialnego rozwoju. Oba wymienione poniżej narzędzia mają także charakter przenoszenia i utrwalania poczucia społecznej odpowiedzialności za kreowanie sieci usług społecznych i odchodzenia od postaw jedynie roszczeniowych. Istotne jest także i to że w obu przypadkach za podstawę tworzenia sieci usług społecznych przyjęto rozwijanie kultury współpracy i praktyczną kooperację. ● Modelu partnerstwa (produkt: „Model tworzenia trósektorowego partnerstwa na rzecz współpracy przedsiębiorców z podmiotami ekonomii społecznej”) To narzędzie o szczególnie bogatej liście zadań wspierających idee terytorium społecznie odpowiedzialnego. Warto zwrócić uwagę że przewiduje ono działania skierowane do czterech środowisk będących istotnymi aktorami tej zmiany społecznej: Przedsiębiorcy: 24 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wspieranie działalności istniejących organizacji działających na rzecz przedsiębiorczości promowanie zaangażowania większej liczby przedsiębiorstw jako fundatorów poprzez akcje promocyjne i upowszechnianie dobrych praktyk, umożliwienie przedsiębiorstwom wykorzystania faktu udziału w funduszu w działaniach marketingowych i promocyjnych. ustanowienie konkursu dla przedsiębiorców odpowiedzialnych społecznie tworzenie/aktualizowanie bazy danych podmiotów ekonomii społecznej i jej udostępnianie zainteresowanym przedsiębiorcom poprzez stronę internetową. działania informacyjne kierowane do przedsiębiorców na temat społecznej odpowiedzialności biznesu. promowanie wolontariatu pracowniczego jako formy wsparcia w rozwiązywaniu problemów społecznych. promowanie możliwości przekazania 1% podatku konkretnym organizacjom pozarządowym poprzez rozpowszechnianie informacji m.in. przez biura rachunkowo-podatkowe rozliczające przedsiębiorców. Organizacje pozarządowe/ podmioty ekonomii społecznej tworzenie bazy danych podmiotów gospodarczych zainteresowanych działaniami CSR i jej udostępnianie zainteresowanym podmiotom ekonomii społecznej. uczenie NGO/PES inicjowania kontaktów z biznesem, opartych za wzajemnym zaufaniu i solidarności: ustalenie oczekiwań PES wobec przedsiębiorców – co może przedsiębiorstwo dać poza pieniędzmi, ustalenie, co organizacja może dać przedsiębiorcy w zamian za jego działania na rzecz organizacji/jej beneficjentów, sformułowanie partnerskiej oferty współpracy opartej na identyfikacji i zaoferowaniu wzajemnych benefitów. Sektor publiczny 25 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego szersze włączenie sektora publicznego jako pośrednika między biznesem a organizacjami pozarządowymi, poprzez uczenie podmiotów JST animowania współpracy między biznesem a III sektorem/PES, inicjowanie kontaktów, ułatwianie wymiany doświadczeń (konferencje, seminaria, dobre praktyki, publikacje, także w formie newslettera). zachęcanie do stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. inicjatywy ustawodawcze zmierzające do uproszczenia norm prawnych hamujących obecnie współpracę NGO/PES z przedsiębiorcami. Ogół społeczności lokalnej rozpowszechnianie wiedzy na temat społecznej odpowiedzialności biznesu w społeczności lokalnej – jej znaczenia dla rozwiązywania problemów na rynku pracy. rozpowszechnianie wiedzy na temat ekonomii społecznej w społeczności lokalnej: jej znaczenia dla rozwiązywania problemów na rynku pracy oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu poprzez tworzenie miejsc pracy w sektorze. wydawanie biuletynu poświęconego dobrym praktykom CSR we współpracy biznesu z NGO/PES oraz prezentującego ludzi prowadzących biznes w sposób odpowiedzialny społecznie. ● Klaster podmiotów ekonomii społecznej (produkt: „Zasady tworzenia i powoływania "Klastra Podmiotów Ekonomii Społecznej", w oparciu o ideę partnerstwa trójsektorowego, jako mechanizmu wzmacniającego konkurencyjność przedsiębiorstw społecznych na terenie "Mazowsza Płockiego"”) Ze względu na złożoność tematyki klastra odsyłamy do lektury opisu produktu wraz z załącznikami. To co najistotniejsze z perspektywy tworzenie terytorium społecznie odpowiedzialnego to to że przy opracowywaniu koncepcji klastra wzięto pod uwagę istotne z punktu możliwości wdrożenia czynniki determinujące rozwój klastra, którym nadano trzy wymiary: horyzontalny, wertyklany i liniowy. Są one poniekąd pochodnymi czynnikami , które wymienia Moss w 1995 r: 26 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ● elastyczność i otwartość struktury klastrowej, która umożliwia dostęp do nowych technologii, wiedzy i informacji, ● wysoka jakość powiązań i wzajemne zaufanie w relacjach pomiędzy uczestnikami klastra (kluczowy czynnik sukcesu w zakresie skutecznego funkcjonowania mechanizmu dyfuzji informacji i wiedzy, ● poziom kompetencji i jakość zasobów ludzkich (w ocenie Mossa jest decydującym czynnikiem skutecznego transferu i dyfuzji wiedzy. Wymiar horyzontalny będzie odwoływał się do kontekstu jednostkowego, gdzie fundamentem będzie budowanie więzi i relacji pracowników w stosunku do samych siebie jak i otoczenia zewnętrznego w oparciu o zaufanie. Wymiar wertykalny z kolei będzie odwoływał się do tworzenia relacji oraz powiązań gospodarczych i społecznych w strukturze poziomej poprzez kooperację i współpracę z sektorem gospodarczym, samorządowym i pozarządowym. Podstawowym jego celem będzie współpraca instytucjonalna zorientowana na budowanie potencjału społeczno-gospodarczego podmiotów ES. Wymiar liniowy to z kolei sieciowanie lokalnych aktorów sceny społeczno-gospodarczej w myśl dewizy W.Kelly, że „..w rynkowej przestrzeni gospodarki wartość płynie w sieciach”. Wymiar ten jest przestrzenią, w której następuje największa interakcja między poszczególnymi uczestnikami klastra i ma ona charakter zadaniowy i edukacyjny. Ponadto dużą rolę w tym kontekście będą odgrywały lokalne strategie czy ustawodawstwo. Dokładna lektura opisów produktów wskaże wiele innych powiązań bezpośrednio pomiędzy produktami jak i pomiędzy nadrzędną ideą terytorium społecznie odpowiedzialnym. To co najistotniejsze to to, że świadomość tej nadrzędnej idei jest obecna nie tylko „w literze” przygotowanych rozwiązań ale przede wszystkim w ich „duchu”. 27 / 27 Projekt „Innowacje- przedsiębiorczość-rozwój” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
