Analiza procesu odzyskiwania środków z masy upadłości

Tomasz Obal
Analiza procesu odzyskiwania środków z masy upadłości banków
Charakter działalności Bankowego Funduszu Gwarancyjnego daje unikalną szansę
na przeprowadzenie pogłębionej analizy procesów upadłościowych banków. Oprócz
elementu poszerzającego ogólną wiedzę o tym aspekcie działania systemu
bankowego, analiza ma także wymiar praktyczny.
Wiedza o tym, jak przebiegają procesy upadłościowe, jaka jest ich efektywność oraz
jak długo trwają może pomóc w bardziej precyzyjnym określeniu przewidywanego
kosztu upadłości banku oraz terminów i wielkości spłat wierzytelności BFG. Wiedza
ta jest także bardzo przydatna w kontekście analizy zasady mniejszego kosztu
stosowanej przy wyborze drogi postępowania z zagrożonym bankiem.
Należy przy tym pamiętać, że każda upadłość bankowa jest procesem specyficznym
i z trudem poddaje się analizie statystycznej. Wnioski wynikające z poniższej analizy
mają zatem charakter systemowy i nie powinny być wprost aplikowane do
pojedynczych upadłości.
W wielu przypadkach na proces upadłościowy wpływ miała skomplikowana sytuacja
prawna a na terminowość zwrotów środków z masy upadłości wątpliwości prawne, co
do trybu przekazywania środków Funduszowi.
Przedmiotem analizy była grupa 80 banków, w których zakończono postępowania
upadłościowe. Są to wszystkie te banki, których upadłość ogłoszono po wejściu w
życie ustawy o BFG i których postępowanie upadłościowe zakończyło się do końca
grudnia 2006 r.
Ile trwa postępowanie upadłościowe?
Jednym z kluczowych pytań wydaje się pytanie o długość okresu od ogłoszenia
upadłości do decyzji o ukończeniu postępowania.
1
W badanej grupie banków najdłuższe postępowanie trwało nieco ponad 11 lat (4125
dni). Najkrótsze zaś (BS Gryfów Śląski) trwało niewiele ponad 9 miesięcy. Jednak
było to nietypowe postępowanie. Szybkość jego zakończenia wynikała z braku
środków na jego prowadzenie co sprawia, że należy je traktować jako przypadek
ekstremalny. Po wyłączeniu BS Gryfów Śląski, najkrótsze („normalne”) postępowanie
trwało rok i pięć miesięcy. Średnia długość postępowania to 5 lat i 10 miesięcy (lub 6
lat bez Gryfowa).
Okazuje się więc, że postępowania upadłościowe charakteryzują się znaczną
przewlekłością.
Jedynie 5% postępowań zakończyło się w ciągu 2 lat. Zdecydowana większość
postępowań, bo aż 73% trwała od 2 do 8 lat, przy czym rozkład liczebności w tym
przedziale czasowym jest raczej równomierny. Dość znaczna część (22%)
postępowań trwała powyżej 8 lat.
Liczba upadłości w zależności od długości postępowania
25
20
20
20
18
15
9
10
5
9
4
0
0
<2
(2,4>
(4,6>
(6,8>
(8,10>
(10,12>
12<
Długość postępowania upadłościowego w latach
Biorąc pod uwagę fakt, że większość upadłości dotyczyła małych, lokalnych banków
spółdzielczych należy uznać, że czas trwania tych postępowań był zaskakująco długi.
Próbując szukać determinantów długości postępowania upadłościowego można
zadać pytania:
2
Czy długość postępowania zależy od wielkości banku?
Poniższy wykres przedstawia w formie graficznej zależność długości postępowania
upadłościowego od wartości wierzytelności BFG. Kwota wierzytelności BFG w tym
modelu reprezentuje wielkość banku.
Wielkość banku mierzona kwotą
wierzytelności BFG (zł)
Zależność między długością postępowania a wielkością banku
12 000 000,00
10 000 000,00
8 000 000,00
6 000 000,00
y = 407,02x + 863233
R2 = 0,0092
4 000 000,00
2 000 000,00
0,00
0
500
1 000
1 500 2 000 2 500 3 000
Długość postępowania w dniach
3 500
4 000
4 500
Pozostając jedynie na płaszczyźnie teoretycznej można było oczekiwać, że im
większy bank tym dłuższe będzie postępowanie. Po analizie modelu okazuje się, że
istotnie funkcja regresji liniowej badanej zależności wykazuje niewielkie nachylenie
dodatnie (zgodnie z oczekiwaniem). Jednak sama zależność jest absolutnie
statystycznie nieistotna. Wskazuje na to wartość współczynnika zgodności na
poziomie 1%.
Reasumując można powiedzieć, że w badanej zbiorowości nie występuje zależność
między długością postępowania a wielkością banku.
Czy długość postępowania zależy od daty upadłości?
W kwestii poszukiwania determinantów długości postępowania zbadano również
hipotezę o tym, że zarządzanie upadłością banku było na początku lat 90-tych
nowym obszarem działalności gospodarczej. Stąd też można było oczekiwać, że w
3
miarę zbierania doświadczeń (przez sądy oraz syndyków) długość postępowań
upadłościowych będzie ulegać skróceniu.
Zależność między datą upadłosci a długością postępowania
Długość postępowania
upadłościowego w dniach
4 500
4 000
3 500
3 000
2 500
2 000
1 500
R2 = 0,0178
1 000
500
0
1994-09-23 1995-04-11 1995-10-28 1996-05-15 1996-12-01 1997-06-19 1998-01-05 1998-07-24 1999-02-09 1999-08-28
Data ogłoszenia upadłosci
Chociaż rzeczywiście w zależności długości postępowania od daty upadłości
występuje trend malejący, okazuje się jednak, że sama zależność jest statystycznie
nieistotna (R2=2%).
Efektywność postępowań upadłościowych
Z punktu widzenia kosztów funkcjonowania systemu gwarantowania depozytów
jednym z kluczowych elementów jest stopień odzyskiwania wierzytelności z mas
upadłości. W poniższej analizie efektywność postępowań upadłościowych jest
reprezentowana przez udział środków odzyskanych z masy w całkowiej kwocie
środków uznanych przez sąd jako zasadnie dochodzone przez BFG.
Otóż średnio (średnia ważona) w zakończonych postępowaniach Fundusz odzyskał
29% całkowitej kwoty wierzytelności.
4
Liczba upadłości w zależności od udziału kwoty odzyskanej w
wierzytelności BFG
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
43
w tym
22
poniżej 2%
<20%
15
7
9
(60%,80%>
(80%,100%>
6
(20%,40%>
(40%,60%>
Udział kwoty odzyskanej
Większość zakończonych postępowań charakteryzowała się niską efektywnością. W
przypadku aż 54% postępowań z masy upadłości nie udało się odzyskać więcej niż
20% wierzytelności BFG. Przy tym, aż w 28% przypadków odzyskana kwota nie
przekroczyła 2% wierzytelności, co oznacza w praktyce, że dla wierzycieli
postępowanie upadłościowe nie miało żadnego znaczenia. Zwroty wierzytelności w
skali przekraczającej 80% udało się uzyskać w przypadku jedynie 11% postępowań.
Biorąc pod uwagę powyższe interesująca wydaje się odpowiedź na pytanie: od
czego zależy tak rozumiana efektywność postępowania upadłościowego. W
niniejszym opracowaniu zbadano zależność między efektywnością postępowania a
jego długością oraz wielkością banku.
Czy efektywność postępowania zależy od długości postępowania?
W teorii można oczekiwać, że im dłużej trwa postępowanie upadłościowe tym będzie
ono bardziej efektywne w sensie kwoty odzyskiwanych wierzytelności. Innymi słowy
syndyk szybko sprzedający aktywa i szybko kończący postępowanie musi godzić się
na niższe ceny aktywów, co w konsekwencji ogranicza środki odzyskiwane z masy.
Praktykę w badanym zakresie obrazuje poniższy wykres.
5
Udział kwoty odzyskanej w
kwocie dochodzonej
Zależność między długością postępowania a efektywnością
postępowania
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
R2 = 0,0072
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
Długość postępowania w dniach
3 500
4 000
4 500
Wyznaczona na podstawie analizowanych przypadków linia trendu (regresja liniowa)
rzeczywiście zgodnie z oczekiwaniami ma nachylenie dodatnie. Jednak współczynnik
zgodności R2 (1%) wskazuje, że badana zależność jest nieistotna statystycznie.
Średnia długość postępowania w grupie, w której odzyskano nie więcej niż 20%
wierzytelności wyniosła 1953 dni. Niewiele dłużej, bo 2030 dni średnio trwały
postępowania, w których odzyskano ponad 80% wierzytelności.
Czy efektywność zależy od wielkości banku?
Udział kwoty odzyskanej w
kwocie dochodzonej
Zależność między wielkością banku a efektywnością
postępowania
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
R2 = 0,0001
0
2 000 000
4 000 000
6 000 000
8 000 000
10 000 000
Wielk ość bank u mierzonak wotą wierzytelności BFG
12 000 000
6
Analizowany model wskazuje na to, że również wielkość banku nie ma wpływu na
efektywność postępowania upadłościowego. Współczynnik zgodności (w tym
przypadku na poziomie 0%) wskazuje na absolutny brak zależności.
Terminowość odzyskiwania środków
Przeprowadzona analiza objęła także badanie okresów, w jakich występują spłaty
wierzytelności.
Za
podstawę
wzięto
ogólną
kwotę
wierzytelności
BFG
w
zakończonych postępowaniach. Dokonano także zsumowania wszystkich transferów
z mas upadłości ze względu na okres jaki upłynął od upadłości do danej wpłaty z
masy upadłości.
Udział kwoty odzyskanej w wierzytelnosci w zależności od terminu
zwrotów
10,9%
12,0%
10,0%
8,0%
6,0%
4,0%
2,0%
0,0%
7,3%
2,3%
0,1%
0,5%
<1
2
3
3,0%
4
1,4%
5
6
7
1,7%
1,8%
8
9
0,5%
0,5%
10
11<
Czas upadłości w latach
Okazuje się, że największych wpłat dokonywano 5 i 7 lat po ogłoszeniu upadłości.
Przez pierwsze dwa lata wpłaty z mas były śladowe. Podobnie niewielkie kwoty
odzyskiwano po 9 roku od rozpoczęcia upadłości.
Wnioski:
1. Postępowania
upadłościowe
banków
charakteryzują
się
znaczną
przewlekłością.
2. Długość postępowania upadłościowego:
⇒ jest niezależna od wielkości banku,
⇒ jest niezależna od daty ogłoszenia upadłości.
3. Efektywność odzyskiwania środków z masy upadłości:
⇒ jest niezależna od długości postępowania,
7
⇒ jest niezależna od wielkości banku.
4. Niniejsza analiza statystyczna wykazuje brak zależności pozwalających na
określenie długości i efektywności postępowań upadłościowych banków.
5. Włączenie
wartości
postępowania
pieniądza
upadłościowego
w
czasie
obniżyłoby
do
tę
rachunku
efektywność
efektywności
w
stopniu
znacznym. Środowisko dynamicznie zmieniających się stóp procentowych
sprawia także, że porównywanie poszczególnych upadłości z punktu widzenia
wartości realnych byłoby utrudnione. Osiągnięcie znaczących realnych
zwrotów z masy jest bowiem znacznie łatwiejsze w sytuacji niskich stóp
procentowych.
Warszawa, styczeń 2007 r.
8