Program PPS Frakcja Rewolucyjna

Stanisław Kajzer
Dla wszystkich poszukujących prawdy i rozwiązań – najlepiej, a tak wynika z toczącej się
dyskusji, gdy ma się mętlik w głowie, wrócić do korzeni. Może to ruszy sprawę z
martwego punktu.
Program polityczny Polskiej Partii Socjalistycznej -Frakcja Rewolucyjna uchwalony
na X Zjeździe PPS, I Zjeździe PPS-FR 1 (marzec 1907 r.)
Rzeczywista, wszechstronna demokratyzacja nie jest możliwa przy zależności od obcego
państwa, podległość obcemu państwu tamuje prawidłowy rozwój społeczny, szkodzi
interesom kultury narodowej , naraża kraj i lud na spotęgowany wyzysk i ucisk ze strony
tego państwa. Tylko w wolnym , niepodległym kraju, kasa robotnicza może się rozwinąć
swobodnie, objawić całą swą potęgę, urzeczywistnić w pełni demokratyzację urządzeń
państwowych i przeprowadzić swoje cele socjalistyczne:
1. Powszechne 2 , równe, bezpośrednie i tajne głosowanie dla wszystkich obywateli
bez różnicy płci, po ukończeniu 20 lat życia. Przedstawicielstwo proporcjonalne.
2. Parlament składający się z jednej tylko izby posłów. Bezpośrednie
ustawodawstwo ludowe (referendum i inicjatywa).
3. Szeroki samorząd prowincjonalny i gminny.
4. Obieralność urzędników administracyjnych i ich odpowiedzialność sądowa.
5. Bezpłatny wymiar sprawiedliwości i bezpłatna pomoc prawna, obieralność
sędziów. Odszkodowanie dla niewinnie uwięzionych i zasądzonych. Zniesienie
kary śmieci i kar cielesnych. Zastąpienie kary więzienia oraz zesłania środkami
wychowawczo-poprawczymi.
6. Zniesienie armii stałej, zastąpienie jej milicją ludową i powszechne uzbrojenie
ludu.
7. Postępowy podatek od dochodów i spadków. Zniesienie wszystkich podatków
pośrednich i ceł, obciążających artykuły pierwszej potrzeby.
8. Państwowa i gminna organizacja służby zdrowia. Bezpłatność pomocy
lekarskiej i lekarstw. Bezpłatne szpitale.
9. Oddzielenie Kościoła od państwa i uznanie wszelkich związków kościelnych i
religijnych za stowarzyszenia prywatne.
10. Bezpłatne, obowiązkowe i świeckie nauczanie, umożliwienie jak najszerszego
dostępu do szkół wszystkich stopni przez dostarczenie uczącym się środków
utrzymania.
11. Zniesienie wszelkiego ucisku narodowego. Zabezpieczenie praw mniejszości
narodowych w szkole, urzędzie i sądzie.
12. Zupełne równouprawnienie wszystkich obywateli bez różnicy płci, rasy,
narodowości, wyznania, zarówno pod względem praw osobistych, jak i
politycznych.
13. Zupełna wolność słowa, druku, zebrań i stowarzyszeń.
14. Gwarancje nietykalności osobistej.
W celu ochrony praw pracownika Polska Partia Socjalistyczna dąży do następujących
reform:
1. Ośmiogodzinny najwyżej dzień roboczy, bez wyjątków i zastrzeżeń, zupełny
odpoczynek raz w tygodniu wynoszący co najmniej 42 godziny.
1
Z dok. programowych I Zjazdu PPS – Frakcji Rewolucyjnej, marzec 1907 r.
2
Wygubienia dotyczą zagadnień jakie częściowo zostały zrealizowane w PRL
2. Zakaz pracy nocnej z wyjątkami dopuszczalnymi przez robotnicze związki
zawodowe. Zakaz pracy nocnej kobiet i robotników młodocianych (do 18 lat) bez
żadnych wyjątków.
3. Zakaz pracy dzieci do lat 15, specjalne ustawy ochronne dla uczniów i robotników
młodocianych (od 15 do 18 lat)
4. Zakaz pracy dla kobiet i robotników młodocianych w zawodach szczególnie
dla ich zdrowia szkodliwych.
5. Uwalnianie kobiet od pracy na 4 tygodnie przed i 6 tygodni po połogu z
wypłacaniem na ten czas zarobków.
6. Ścisłe przepisy dotyczące higieny miejsc pracy i bezpieczeństwa pracujących.
7. Zarządzenia mające na celu ograniczenie i stopniowe wyparcie chałupnictwa
(kapitalistycznego przemysłu domowego).
8. Zniesienie kar fabrycznych
9. Państwowe ubezpieczenie robotników od wypadków przy pracy, od braku
pracy, niezdolności do pracy, starości, choroby; zaopatrzenie wdów i sierot;
demokratyczna organizacja ubezpieczeń oparta na współudziale związków
zawodowych robotniczych w kierowaniu odpowiednimi instytucjami.
10. Oznaczenie minimum płac na podstawie porozumienia władz ze związkami
zawodowymi. Równa płaca dla mężczyzn i kobiet za równą pracę.
11. Sądy przemysłowe i rolnicze, złożone w połowie z przedstawicieli robotników, w
połowie z przedsiębiorców, dla rozstrzygania zatargów wynikających z umowy o
pracę.
12. Inspektorat przemysłowy i rolniczy, wybierany przez robotników. Inspektorki
pracy kobiecej.
13. Zapomogi państwowe i gminne dla giełd pracy i sekretariatów robotniczych.
14. Ministerstwo Pracy
15. Obwarowanie ustaw ochronnych odpowiedzialnością karną przedsiębiorców.
Wreszcie Polska Partia Socjalistyczna żądać będzie przejścia pod samorząd
zdemokratyzowanych władz krajowych niektórych środków wytwarzania i
komunikacji jak koleje żelazne, kopalnie, huty, przedsiębiorstwa zmonopolizowane
przez związki fabrykantów, o ile ukrajowienie to będzie korzystne dla ogółu spożywców,
oraz dla robotników, zatrudnionych w tych przedsiębiorstwach.
W dziedzinie stosunków wiejskich Polska Partia Socjalistyczna dąży:
1. Do organizacji zawodowej robotników rolnych, na zasadach takich samych, na
jakich oparte są organizacje robotników przemysłowych. Do organizacji
małorolnych - w celu walki z wyzyskiem i uciskiem.
2. Do zaprowadzenia ochrony pracy robotników zgodnie z zasadami wyłożonymi
powyżej z uwzględnieniem odrębnych warunków pracy na roli.
3. Do zaprowadzenia w produkcji rolnej gospodarki jak najwydajniejszej, z
największą zarazem korzyścią dla włościan i całego społeczeństwa:
• przez zaopatrzenie bezrolnych i małorolnych w dostateczną do
prowadzenia samodzielnej gospodarki ilość ziemi. Środkiem do tego jest
wywłaszczenie gruntów państwowych, donacyjnych, apanażowych oraz
większej własności rolnej prywatnej. Grunty te oddane będą w długoletnią
dzierżawę bezrolnym i małorolnym, pod zarządem władz krajowych.
Grunta państwowe, donacyjne, apanażowe wywłaszczane będą bez
odszkodowania. Odszkodowanie obszarników bez względu na rozmiary
wywłaszczonego gruntu nie powinno przewyższać sumy, zapewniającej im
utrzymanie dożywotnie wraz z rodziną.
• przez ukrajowienie lasów z dogodnymi dla włościan warunkami
otrzymywania budulca, drzewa na opał i ściółki.
•
przez dostarczenie rolnikom taniego kredytu dla zagospodarowania się,
ulepszania gruntów kosztem kraju, popieranie spółek włościańskich i
kooperatyw, zniesień szachownicy, zakładanie gospodarstw wzorcowych,
stacji doświadczalnych, szkół rolniczych i w ogóle szerzenie wiedzy
rolniczej, usunięcie zgodnie z naszym programem ciężarów militaryzmu i
dzisiejszego sytemu podatkowego.
Jak Państwo wiecie, w sposób konsekwentny stoję na stanowisku doprowadzenia zmian
rozpoczętych REWOLUCJĄ SOLIDARNOŚCIOWĄ do końca – poprzez zmianę systemu
wyłaniania przedstawicieli do organów ustawodawczych - poprzez zmianę ordynacji
wyborczej. OPARCIE JEJ NA JEDNOMANDATOWYCH OKRĘGÓW WYBORCZYCH.
Praktyka pokazuje, że tylko tak można przejść na następny etap rozwoju. Kto tego nie
może wyrozumować lub nie widzi jest (tu proszę sobie wpisać odpowiednie dla siebie
słowo) ……………… !.
Wracając znowu do historii proponuje refleksję nad niżej zamieszczonym historycznym
tekstem:
Demokratyczny charakter wyborów parlamentarnych na podstawie opracowania
„Objaśnienia programu PPS 3 "
z „Żądań programowych Polskiej Partii Socjalistycznej:
1. Powszechne, równe, bezpośrednie i tajne głosowanie dla wszystkich obywateli bez
różnicy płci, po ukończeniu 20 lat życia. Przedstawicielstwo proporcjonalne.
„Program mówi, że głosowanie powinno być bezpośrednie. Oznacza to, że wyborcy z
całego okręgu wyborczego powinni głosować od razu na posła, a nie podzieleni na małe
grupki, z których każda wybiera jednego wyborcę, a ci dopiero schodzą się i wybierają z
siebie posła (jak to się dzieje przy wyborach do Dumy). Bezpośredniość wyborów ma dla
ludu bardzo wielkie znaczenie: po pierwsze, przy podziale ludności na prawyborców i
właściwych wyborców, tych ostatnich jest mała garstka (zwykle kilkudziesięciu) łatwo ich
zatem nastraszyć lub przekupić, po wtóre zaś, i to jest najważniejsze, przy wyborach
bezpośrednich każda partia doradza wyborcom, by głosowali na jednego jakiegoś
człowieka, który jest znany i o którym wiedzą, jaki program on wyznaje. Wybory wtedy
mają od razu charakter zasadniczy, każdy wyborca wie, o co idzie, zaś przy wyborach
pośrednich partie muszą znajdywać kilkudziesięciu kandydatów w każdym okręgu
wyborczym, ludzi mało znanych, których osobami nie są w takim stopniu złączone hasła
partyjne.
Tu musimy zwrócić uwagę, że u nas niektóre partie żądają dla Królestwa sejmu, ale
chcą żeby ten sejm wybierał z pośród siebie delegację, która by udawała się do Dumy
wszechrosyjskiej. Ta delegacja byłaby zatem wybierana przez wybory pośrednie. To
byłoby dla ludu pracującego wysoce niekorzystne. Gdy bowiem w sejmie polskim była
większość przeciwna ludowi, np. narodowo- demokratyczna, to ona wybrałaby do delegacji
samych narodowych demokratów i lud nie miałby tam wcale przedstawicieli. Otóż my nie
chcemy żadnej Dumy, żądamy naszego parlamentu, z prawami równymi Dumie, ale jeśli
byśmy mieli posłać posłów do Petersburga, to powinniby oni być wybierani nie przez sejm
polski, ale przez całą ludność w powszechnym, równym ,bezpośrednim i tajnym
głosowaniu.4
3
4
A. Wroński „Objaśnienia programu PPS" wyd. Kraków 1908 r.
Wroński „Objaśnienia programu PPS" wyd. Kraków 1908 r., s. 70
„Przedstawicielstwo powinno być proporcjonalne. Idzie o to, że wybory mogą być
dokonywane dwojakim sposobem: albo cały kraj jest podzielony na tyle okręgów
wyborczych, ilu jest posłów, albo okręgi są bardzo duże i każdy z nich wysyła kilku
posłów.
Odbywa się to tak, że wyborca pisze na kartce wyborczej tyle nazwisk ilu posłów
wybiera okręg. Potem wszyscy ci, którzy dostaną większość, uznani są za wybranych. Otóż
ten sposób ma swoją złą stronę. Niech na przykład w okręgu będzie 100 000 wyborców,
okręg wysyła trzech posłów i są w nim dwie partie; przy głosowaniu na kandydatów pada
60 tyś głosów narodowo demokratycznych i 40 tysięcy socjalistycznych. Wtedy wszyscy
trzej endecy dostaną po 60 tyś głosów i zostaną wybrani, a socjaliści, choć z nimi stoi aż 40
tyś głosujących, nie wejdą do parlamentu.
Żeby temu zapobiec zaprowadza się głosowanie proporcjonalne, które polega na
tym, że w naszym przykładzie każdy wyborca ma prawo napisać na kartce tylko 2 nazwiska
(zawsze o jedno mniej od liczby posłów, którzy mają być wybrani). Co z tego wyniknie?
Oto dwóch endeków dostanie po 60 tysięcy, dwóch pepeesowców po 40 tyś; wybrani będą
wtedy dwaj endecy i jeden pepeesowiec, ten który dostał choć kilka głosów więcej od
drugiego ( co zwykle następuje), albo którego los wyznaczy. W ten sposób mniejszość ma
swoje przedstawicielstwo i jest ono proporcjonalne, ustosunkowane od przekonań ludności.
Są i różne inne sposoby zapewnienia przedstawicielstwa proporcjonalnego, ale je
pominiemy. Najprostszy jednak sposób przystosowania przedstawicielstwa do zdania
ludności jest: jeden poseł na jeden okręg.” 5
Dwa końcowe zdania wraz z całym bagażem dzisiejszych doświadczeń przesyłam, z
gorącą prośbą o szczególnie wnikliwą analizę, Zbyszkowi Wieczorkowi, stałemu
adwersarzowi z nadzieją na olśnienie.
5
Wroński „Objaśnienia programu PPS" wyd. Kraków 1908 r., s. 74