Różnorodność fenotypowa w niepełnosprawności intelektualnej

Niepełnosprawność intelektualna
(NI, UU, MR, learning/intellectual
disability/difficulties)
dr n. med. Krzysztof Szczałuba
[email protected]
23.11.2016
Definicja
Wg AAMR*:
A. Wskaźnik ilorazu inteligencji w skali pełnej Wechslera (IQ) < 70
(na podstawie indywidualnego badania psychologicznego)
B. Zaburzenia w zakresie co najmniej 3 sfer: komunikacji z otoczeniem,
samodzielności, życia w domu, umiejętności interpersonalnych/społecznych,
korzystania z dóbr publicznych, ukierunkowania dążeń życiowych, edukacji,
wypoczynku, zdrowia i bezpieczeństwa
C. Początek w dzieciństwie
1. tylko A
2. A i B
3. A,B i C
*American Association on Mental Retardation. Mental Retardation: Definition, Classification and Systems of Supports,
wyd. 10, Waszyngton, 2002
Osoby dorosłe z NI?
1.
Zespoły wad wrodzonych + NI
n=26
2.
Kolagenopatie/zaburzenia tkanki łącznej
n=18
3.
Aberracje chromosomowe
n=12
4.
NI
n=12
5.
Endokrynopatie/choroby metaboliczne
n=8
6.
Dysplazje/dyzostozy/dysgenezje kostne
n=6
7.
Inne
n=6
NI co najmniej 50/88
Niepełnosprawność intelektualna (NI) - objaw kliniczny
PODZIAŁ
PODŁOŻE
NI graniczna
IQ 70-85
NI lekka
IQ 50-70
NI umiarkowana
IQ 35-50
NI znaczna
IQ 20-35
NI głęboka
IQ<20
ŚRODOWISKOWE
GENETYCZNE
CZĘSTOŚĆ W POLSCE:
Wald, Zaremba: 0,34% (głębszy stopień NI z
wykrywalnością do wieku metrykalnego 7-14 lat)
NI – wybrane sposoby klasyfikacji
• NI konstytucjonalna: 3%, IQ zwykle >50, typ szkolny, brak zmian
w OUN, ważny status psychospołeczny rodziny
• NI patologiczna: 0,3%, IQ zwykle <50, typ przedszkolny, zmiany
w OUN, brak wpływu rodziny
• Ze względu na okres działania czynnika wywołującego:
o. prenatalny (genetyczne [1/3], ch. matki, zakażenia,
niedożywienie, dystrofia);
o. perinatalny (SGA, zakażenia, niedotlenienie, krwawienia
ww.czaszkowe);
o. postnatalny (urazy, zakażenia)
Niepełnosprawność intelektualna lekka – przyczyny
(n=439, Bundey JMG 1989)
ZD
5,7%
FRAX
4,6%
inne aberracje chromosomowe
0,6%*
MPDz, inne choroby u noworodka,
powikłania infekcji wwmacicznej
2,7%
urazy/uszkodzenia w okresie
postnatalnym
3,2%
wada(-y) rozwojowa(-e) i zespoły
genetyczne
3,4%
nieznane
80%
* obecnie prawdopodobnie +5-17% w całej grupie NI (screening
telomerowy, CGH, CGH do mikromacierzy)
Niepełnosprawność intelektualna znaczna (NI) –
przyczyny (Curry AJMG 1997)
aberracje chromosomowe, w tym
ZD
4-28%*
FRAX
2-6%
wady OUN
7-17%
przyczyny środowiskowe,
wcześniactwo
5-13%
wada(-y) rozwojowa(-e) i zespoły
genetyczne
10-20%
nieznane
30-50%
* obecnie prawdopodobnie +5-17% w całej grupie NI (screening
telomerowy, CGH, CGH do mikromacierzy)
Zespół Downa
• Locus (loci): 21q22.1-q22.2 DSCR choć duplikacje poza tym regionem także
skutkowały DS
• Uwarunkowanie: 95% de novo, 2% z translokacji Robertsonowskiej (50%
rodzinne), 2% mozaika, 1% inne rearanżacje (głównie częściowa trisomia)
• Obraz kliniczny: umiarkowana NI, hipotonia, opóźnienie wzrastania, zez,
zaćma w w. dorosłym, miopia, niedosłuch przewodzeniowy, duży język,
słabe uzębienie, wiotkość stawowa, hipogenitalizm, wada serca, atrezja XIIcy, ch. Hirschsprunga, ch. tarczycy, ch. Alzheimera o wczesnym początku,
ostra białaczka limfoblastyczna
• Diagnostyka: PRENATALNIE: USG z NT i NB 97%, screening:  wolna
βHCG, PAPP-A, kariotyp z amniocytów, cell-free fetal DNA 99,7%
POSTNATALNIE: kariotyp
• Mechanizm: głównie nondysjunkcja w mejozie mat (¾ MI, ¼ MII)
• Postępowanie: objawowe, krótsze przeżycie
Zespół Pataua
• Uwarunkowanie: 90% de novo, 5-20% z translokacji
• Obraz kliniczny: najrzadsza trisomia wśród żywych
urodzeń. holoprozencefalia, polidaktylia, drgawki,
niedosłuch, małogłowie, rozszczep wargi i/lub
podniebienia, omphalocele, anomalie serca i nerek, NI. W
mozaice: heterogenność kliniczna od obrazu typowego po
łagodniejszy stopień NI i dłuższe przeżycie
• Diagnostyka: PRENATALNIE:, przesiew
USG+biochemiczny, kariotyp z amniocytów, cell-free fetal
DNA 80%, POSTNATALNIE: b. obrazowe mózgu, EEG,
audiogram, echokardiogram, USG nerek, kariotyp
• 44% nie przeżywa 1 m-ca, >70% zgon w ciągu 1. roku.
U pozostałych znaczny stopień NI.
Zespół Edwardsa
• Uwarunkowanie: <1% z translokacji
• Obraz kliniczny: zaciśnięta dłoń, palce 2 i 5 nakładają się na
3 i 4, IUGR, stopa łyżwiasta, małożuchwie, wydatna potylica,
małoocze, VSD, ASD, PDA, anomalie nerek, NI. W mozaice
zwykle łagodniejszy obraz (do normy IQ !!)
• Diagnostyka: echokardiogram, USG j. brzusznej.
PRENATALNIE screening:  AFP, wolna βhCG i uE3,
kariotyp z amniocytów, cell-free fetal DNA >99%
POSTNATALNIE: kariotyp
• Mechanizm: matczyna nondysjunkcja (90%), mozaiki (10%)
• 50% nie przeżywa 1. m-ca, 90% umiera przed rokiem
Zespół Wolfa-Hirschhorna (4p-)
•
•
•
•
•
Geny: WHSCR: WHSC1 i WHSC2 (funkcja nieznana)
Białko: nieznane
Locus: 4p; region krytyczny 165kpz
Uwarunkowanie: 87% de novo, 13% z translokacji
Obraz kliniczny: „hełm wojownika greckiego”,
małogłowie, niskorosłość pre- i postnatalna, różny stopień
NI, drgawki, asymetria twarzy, ptoza, anomalie mózgowia,
rozszczep wargi i/lub podniebienia, wada serca, anomalie
nerek
• Diagnostyka: EEG, bad. obrazowe mózgu,
echokardiogram, poziom IgA, kariotyp HRT 4p16.3 (6070%), MLPA/FISH/CGH (>95%)
• Postępowanie: u 2/3 napady nieświadomości reagujące na
kwas walproinowy
NI – aberracje chromosomowe
Jakie jest najbardziej prawdopodobne rozpoznanie u 6-latka
z rozszczepem podniebienia, tetralogią Fallota, wzrostem na
3. centylu dla wieku oraz NI?
A. ZD
B. Trisomia 13 lub 18
C. Zespół podniebienno-sercowo-twarzowy
D. Zespół uszno-podniebienno-paliczkowy
E. Zespół sercowo-twarzowo-skórny
NI w aberracjach
submikroskopowych –
del22q11
•
•
•
•
Geny: UFDIL, TBX1, VEGF
Locus: 22q11.2
Uwarunkowanie: 93% de novo
Obraz kliniczny: wada serca (74%) (zwłaszcza tetralogia Fallota,
przerwanie łuku aorty typu B, wady stożka), defekty immunologiczne,
nieprawidłowości podniebienia (69%), trudności w karmieniu,
opóźnienie rozwoju, trudności szkolne (70-90%), hipokalcemia (50%),
wady nerek (37%), zaburzenia psychiatryczne
• Diagnostyka: Ca, PTH, limfocyty T/B, przeciwciała, USG nerek,
wideolaryngoskopia, MLPA/FISH/CGH DGSCR (95%)(3 Mpz /1,5
Mpz); brak istotnej korelacji genotyp-fenotyp (mały % bez delecji
DGSCR ma delecję 10p13-p14)
• Mechanizm: zaburzenie rozwoju struktur łuków skrzelowych (efekt
dawki TBX1?)
• Postępowanie: leczenie wady serca, operacja podniebienia,
suplementacja Ca, w zaburzeniach odporności nie podawać żywych
szczepionek
NI w aberracjach submikroskopowych – del7q11
(zespół Williamsa)
•
•
•
•
Geny: ELN , LIMK
Locus: 7q11.23
Uwarunkowanie: większość de novo
Obraz kliniczny: zwężenie naczyń tętniczych, nadzastawkowe
zwężenie aorty (75%), cechy dysmorfii, chrypka, przepuklina,
wypadanie odbytu, ograniczenie ruchów w stawach lub
wiotkość więzadłowa, NI, specyficzne cechy zachowania,
hiperkalcemia, hiperkalciuria, niedoczynność tarczycy,
zaburzenia wzrastania w niemowlęctwie
• Diagnostyka: wapń i kreatynina, hh. tarczycy, badanie słuchu i
wzroku, USG nerek, echokardiogram, MLPA/FISH/CGH
WBSCR (~99%)
• Mechanizm: delecja ELN powoduje problemy naczyniowe,
delecja LIMK problemy poznawcze wzrokowo-przestrzenne
• Postępowanie: dorośli z ryzykiem wypadania płatka,
niewydolności krążenia, niedosłuchu, niedoczynności tarczycy,
cukrzycy
NI w aberracjach submikroskopowych – z.
Angelmana
•
•
•
•
Gen: UBE3A
Białko: ligaza E3A ubikwityny
Locus: 15q11-q13
Uwarunkowanie: utrata odmatczynego napiętnowanego
allela 15q11.2-q13 AS/PWSCR
• Obraz kliniczny: NI znaczna, znaczne opóźnienie rozwoju
mowy, ataksja, specyficzne zaburzenia zachowania,
małogłowie, drgawki
• Diagnostyka: małogłowie wtórne, drgawki przed końcem
3. roku życia, nieprawidłowe EEG (wysoka amplituda, fale
wolne 2-3Hz), MS-PCR, MLPA metylacyjne, delecja
matczynego allela 4-6 Mpz (65-75%), mutacje UBE3A
(10-20%), defekt imprintingu (2,5%), ojcowskie UPD
(<5%), nieznane
NI w aberracjach submikroskopowych – z. PraderaWilliego
• Geny: SNURF-SNRPN, MKRN3, MAGEL2, NDN
• Locus: 15q11-13
• Uwarunkowanie: utrata odojcowskiego napiętnowanego
allela 15q11.2-q13 AS/PWSCR
• Obraz kliniczny: niewydolność podwzgórzowa, hipotonia
noworodkowa, opóźnienie rozwoju, hiperfagia i otyłość,
niskorosłość, małe dłonie i stopy, hipogonadyzm, NI
• Diagnostyka: MS-PCR, MLPA metylacyjne, delecja
ojcowska 3-5 Mpz (~70%), matczyne UPD (~30%), defekt
centrum imprintingowego (2%)
• Postępowanie: uwaga na trudności w karmieniu w
niemowlęctwie, otyłość, zachowania obsesyjno-kompulsyjne,
psychozę, skoliozę, cukrzycę, osteopenię
NI w aberracjach submikroskopowych – z.
Rubinsteina-Taybiego
•
•
•
•
Geny: CREBBP, EP300
Locus: 16p13.3, 22q13
Uwarunkowanie: de novo
Obraz kliniczny: małogłowie, dziobiasty nos, szerokie kciuki i paluchy,
wnętrostwo, opóźnienie wzrastania, NI znaczna, wada serca, zez, ptoza, guzy
(oponiak, pilomatriksoma, białaczka), zaburzenia zachowania
• Diagnostyka: echokardiogram, MLPA/FISH/CGH CREBBP (~10%),
sekwencjonowanie CREBBP (40-60%), sekwencjonowanie EP300 (~3%)
• Mechanizm: nieprawidłowa acetylacja histonów
• Postępowanie: wzrok, słuch, wada serca
Przykłady NI w zespołach monogenowych
Wrodzone błędy metabolizmu: nieleczona fenyloketonuria,
galaktozemia (opóźnienie rozwoju mowy), kwasica
glutarowa I, deficyt biotynidazy, deficyty kreatyny,
homocystynuria, choroby spichrzeniowe
Czy niepełnosprawność intelektualna może
występować w przebiegu chorób monogenowych
typowo nie wykazujących tej cechy?
Praktycznie w każdym przypadku, gdy
mikrodelecja (i mikroduplikacja?)
NI w zespołach monogenowych – stwardnienie
guzowate (TS)
•
•
•
•
•
Geny: TSC1 and TSC2
Białka: hamartyna i tuberyna
Loci: 9q34, 16p13
Uwarunkowanie: 2/3 de novo
Obraz kliniczny: ogniska hipomelanotyczne, angiofibroma twarzy,
skóra szagrynowa, włókniaki okołopaznokciowe, guzy
podwyściółkowe, guzy korowe, astrocytoma, drgawki,
angiomiolipoma nerki, torbiele nabłonkowe nerki, <1% ryzyka
zezłośliwienia, rabdomioma w sercu (z tendencją do regresji),
limfangiomatoza płucna (TSC2, kobiety 20-40 lat), hamartoma oczne;
zespół mikrodelecyjny TSC2/ADPKD1
• Diagnostyka: MRI, echokardiogram, USG nerek, badanie w lampie
Wooda, EEG, sekwencjonowanie TSC1 (30% rodzinne) i TSC2 (50%
rodzinne)
• Mechanizm: nieprawidłowa aktywność białka supresorowego
nowotworów
• Postępowanie: USG nerek co 1-3 lata, ewent. CT/MRI nerek
(profilakt. embolizacja t. nerkowej), CT klatki piersiowej jeśli objawy
płucne
Zespół łamliwego chromosomu X (FRAX)
•
•
•
•
•
Gen: FMR-1
Białko: FMRP
Locus: Xq27.3
Uwarunkowanie: ekspansja ciągu powtórzeń trójnukleotydowych
Obraz kliniczny: opóźnienie rozwoju psychoruchowego, NI
(umiarkowana/znaczna u chłopców, łagodniejszy obraz u dziewcząt),
nadpobudliwość, zachowania autystyczne,
nosicielki premutacji: choroba obsesyjno-kompulsyjna, depresja, 20% POF,
nosiciele premutacji: drżenie zamiarowe, ataksja, parkinsonizm, dysfunkcja
autonomiczna (=FXTAS: >30% nosicieli i <5% nosicielek; 1,5% ♂ i 3%♀ z
ataksją o późnym początku; 1/3000 ♂)
dwa inne loci: FraXE: tylko NI, FraXF: brak fenotypu
• Diagnostyka: detekcja trypletów CGG PCR przesiewowy: szybki test, małe
premutacje; Southern: wszystkie klasy mutacji + allele prawidłowe, mozaiki,
koszt. Normalny allel: 5-44 powtórzeń, pośredni: 45-58 powtórzeń (szara
strefa), premutacja: 59-200 powtórzeń, mutacja: >200 powtórzeń
• Mechanizm: >200 powtórzeń = metylacja = inaktywacja = brak FMRP.
POF i FXTAS (59-200 powtórzeń) w wyniku mutacji typu nabycia funkcji (?)
NI – zespół łamliwego chromosomu X
Najlepszym testem diagnostycznym jest:
1.
ilościowy PCR
2.
NGS
3.
Southern
duże ekspansje +
status metylacji
Prawdopodobieństwo, że matka (zdrowa) chorego syna ma zakres
powtórzeń w obu allelach w granicach normy wynosi:
1.
50%
2.
25%
3.
10%
4.
5%
5.
0%
Genetyczne podłoże niepełnosprawności
intelektualnej
1. Aberracje chromosomowe (najczęstsze)
2. Defekty genowe
Hipoteza 1
Geny warunkujące różne aspekty funkcji poznawczych występują powszechnie w
genomie człowieka
Hipoteza 2
Więcej takich genów jest zlokalizowanych na chromosomie X niż na każdym
innym porównywalnym segmencie autosomu
chorzy mężczyźni / chore kobiety = 1,3/1
łatwiejsza identyfikacja genów
występujących w stanie
hemizygotycznym
Niepełnosprawność intelektualna sprzężona z
chromosomem X (XLMR)
1. XLMR w zespołach
(MRXS, z ang.: Syndromic X-linked Mental Retardation)
2. XLMR niespecyficzna
(MRX lub NS-XLMR, z ang.: Non-Specific X-linked Mental Retardation)
MRXS
MRX
?
zespół cech klinicznych pod
postacią niepełnosprawności
intelektualnej oraz specyficznych
objawów w badaniu
przedmiotowym (w tym objawów
neurologicznych)
niepełnosprawność
intelektualna jest
jedynym
charakterystycznym
objawem klinicznym
XLMR w zespołach - zespół Coffina-Lowry’ego
• Gen: RPS6KA3
• Locus: Xp22.2-p22.1
• Obraz kliniczny: NI znaczna/głęboka, krótkie miękkie
dłonie, małe końcowe paliczki palców, niskorosłość,
małogłowie, charakterystyczne cechy dysmorficzne, norma
IQ do znacznej NI u nosicielek
• Diagnostyka: rtg: pogrubienie kośćca, nieprawidłowe
kręgi, pseudonasady kości śródręcza, sekwencjonowanie
RPS6KA3 (35-40%)
• Mechanizm: RPS6KA3 uczestniczy w kaskadzie Ras
• Postępowanie: Risperidon w zaburzeniach zachowania,
echokardiogram
XLMR w zespołach - inne fenotypy
1. Autyzm - mutacje NLGN3/4
2. Ataksja móżdżkowa - mutacje genu oligofreniny
3. Wysokie stężenie trójjodotyroniny - mutacje SLC16A2
4. Dystonia - ARX
XLMR w zespołach - zjawisko heterogenności locus
5. Małogłowie - ATRX, MECP2, PQBP1, SMCX
6. Niskorosłość - PQBP1, SMCX
7. Paraplegia spastyczna - SLC16A2, ATRX, SMCX, MECP2
8. Padaczka - AGTR2, SYN1, ATRX, SLC6A8, ARX, SMCX
i inne
XLMR w zespołach - zjawisko heterogenności
klinicznej
dupMECP2 (NI
znaczna, infekcje)
encefalopatia
noworodkowa
MECP2
zespół Retta
PPM-X (psychoza,
obj. piramidowe, NI)
ARX
padaczka
miokloniczna ze
spastycznością
zespół
Westa
zespół
Partingtona
gładkomózgowie oraz
niezróżnicowane
narządy płciowe
MRX
Te same defekty genowe prowadzą zarówno do
fenotypu MRXS jak i MRX
Podłoże niespecyficznej niepełnosprawności
intelektualnej sprzężonej z chromosomem X
FMR2
IL1RAPL1
ARHGEF6
PAK3
MRX
TM4SF2
ZNF41
FACL4
DLG3
FTSJ1
GDI
J Med Genet 2005
XLMR - problem diagnostyczny
The clinical phenotype in institutionalised adult males with X-linked mental
retardation (XLMR)
Annales de Genetique 44, 2001
436 mężczyzn
22 mężczyzn z XLMR
16 z FRAX
2 z zespołem
Lujan-Fryns
4 z MRX
Nowoczesne techniki
diagnostyczne
Technika
Rozdzielczość
•
•
•
•
>0,04-0,25Mpz
śr. 0,04Mpz
>0,001Mpz
nieograniczona!
FISH
MLPA
aCGH z s. oligo
Sekwencjonowanie
następnej generacji
Mpz – milion par zasad
Zasada techniki CGH
• hybrydyzacja dwóch genomowych DNA, badanego i
referencyjnego, wyznakowanych fluorescencyjnie i
zmieszanych w proporcji 1:1, do prawidłowych
chromosomów
pacjent
2 kopie
1 kopia
kontrola
2 kopie
2 kopie
3 kopie
2 kopie
Science 1992; 258: 818-821
spot
Cy3 : Cy5
1.0 : 1.0
0.5 : 1.0
1.5 : 1.0
Zalety CGH
• badanie metodą CGH umożliwia identyfikację
zmian w genomie bez uprzedniej wiedzy
(podejrzenia) o ich istnieniu
• analiza całego genomu w jednym badaniu
• CGH do mikromacierzy (aCGH): identyfikacja
niewidocznych w standardowym badaniu
cytogenetycznym aberracji
submikroskopowych z niespotykaną jak dotąd
rozdzielczością!
aCGH – przydatność kliniczna
• metaanaliza 14.000 chorych z NI, wadami
rozwojowymi i prawidłowym kariotypem: 10%
• (IMiD) u 116 chorych z NI i dysmorfią: 11,8%
• aCGH z sondami subtelomerowymi u chorych:
1. z prawidłowym kariotypem: 3%
2. z nieprawidłowym kariotypem: 43%
Genet Med 2009; 11: 139-146
Am J Med. Genet 2008; 146: 2361-2369
Am J Med Genet 2008; 146: 2242-2251
Nowoczesne techniki
diagnostyczne
Technika
Rozdzielczość
•
•
•
•
>0,04-0,25Mpz
śr. 0,04Mpz
>0,001Mpz
nieograniczona!
FISH
MLPA
aCGH z s. oligo
Sekwencjonowanie
następnej generacji
Mpz – milion par zasad
NGS = Massive Parallel Sequencing
1. Tworzenie biblioteki – losowa fragmentacja DNA, ligacja z
linkerami
2. Amplifikacja biblioteki
3. Bezpośrednia krok-po-kroku detekcja każdego nukleotydu
dołączanego w reakcji sekwencjonowania
4. Setki tysięcy do setek milionów reakcji w trakcie
pojedynczego runu – massive parallel seq
- odczyty krótszych fragmentów niż w sekwencjonowaniu
sangerowskim
- odczyty cyfrowe
- sekwencjonowanie metodą paired-ends, czyli z obu końców
w dwóch równoległych reakcjach
Cały
genom
Sekwencja docelowa
Wszystkie
sekwencje
kodujące
(eksom)
Wybrane
fragmenty
Grupa badana
NGS – przydatność kliniczna
• deLigt i wsp.: 21000 genów (exome seq) u 100
chorych z NI znaczną: 16%
• wszystkie mutacje de novo, z tego: 10 w genach AD,
3 w genach XLR i 3 w nowych genach
• poza tym: 19 mutacji w genach funkcjonalnie
powiązanych z NI
N Engl J Med 2012
Sekwencjonowanie eksomowe w NI
• Podział NI do WES [Topper, 2010]: w zespołach,
niesyndromiczne sporadyczne, rodzinne
• Rabbani, 2014: przegląd WES w syndromicznej NI
(30 badań w 20 zespołach)
• Genotype-first: Classen, 2013; Rauch, 2012 (51 trios
z IQ<60): 1,41 mutacji de novo/pacjent
• Schuurs, 2013: rodzinne przypadki (warianty
recesywne?) – 19 rodzin z 2-5 osób z NI: 9 mutacji
patogennych
Sekwencjonowanie genomowe w NI
• Gilissen, 2013: 21/50 pacjentów z IQ<50 (20
wariantów dominujących de novo oraz jedna
homozygota złożona
• Jak dobierano grupę badaną?
1. aCGH: 12%
2. WES: 27%
3. WGS: 60%
Postępowanie diagnostyczne w NI
• Wnikliwa analiza trójpokoleniowego rodowodu wraz ze szczegółową
oceną rozwojową wszystkich chorych krewnych
• Ocena stanu zdrowia matki z okresu przedciążowego
• Ocena przebiegu ciąży
• Parametry fizyczne noworodka przy urodzeniu
• Ocena „kamieni milowych” rozwoju (w tym także analiza rozwoju
fizycznego)
• Wykluczenie fenyloketonurii i wrodzonej niedoczynności tarczycy
• Ocena psychologiczna IQ oraz postępów/osiągnięć szkolnych
• Badanie przedmiotowe ze zwróceniem uwagi na część neurologiczną i
cechy dysmorficzne
• Ocena kariotypu
• Wykluczenie zespołu łamliwego chromosomu X u osób płci męskiej
• Analiza chromosomów technikami submikroskopowymi
• Badanie rezonansu magnetycznego głowy (gdy objawy
neurologiczne/małogłowie/wielkogłowie)
• Badanie EEG (gdy drgawki)
• Screening metaboliczny
Neurology 2003; 60: 367-380
Postępowanie terapeutyczne w NI
Niepełnosprawność umysłowa - standardy postępowania
J. Pilch, T. Mazurczak, E. Szczepanik, E. Marszał. Standardy Medyczne
http://www.imed.pl/index.php?PAGE=telegram&TEL_CUR_ID=129&return=archives
„Dziecko z NI wymaga stałej, często wielospecjalistycznej opieki.
Wybór sposobu terapii zależy zarówno od czynnika etiologicznego
powodującego określone zaburzenie funkcji poznawczych jak
również od indywidualnego toru i tempa rozwoju dziecka.”
1.
Optymalny rozwój dziecka i zapobieganie pogłębianiu się NI (stymulacja,
dostosowanie stymulacji do potrzeb i pułapu umiejętności)
2.
Interwencja medyczna, psychologiczna i pedagogiczna
3.
Prawo do zasiłku
4.
Farmakoterapia tylko jako postępowanie wspomagające
5.
Ośrodki wczesnej interwencji , przedszkola integracyjne, grupy specjalne w
przedszkolach masowych i specjalnych, szkoły masowe z indywidualnym programem
nauczania, z klasami integracyjnymi, klasy specjalne w szkołach masowych, klasy
życia w szkołach specjalnych i szkoły życia
NI – poradnictwo genetyczne
Ryzyko NI u rodzeństwa osób chorych
- zależne od przyczyny NI (aberracja?, ch. monogenowa?)
- gdy przyczyna nieznana, ostrożne szacunki 1-25%
(czynniki środowiskowe  AR) – uwaga na rodziny MRX!
- dziecko z NI o nieznanej przyczynie = 10x ryzyko u rodzeństwa
Greenwood Genetic Center:
- 452 probandów ze śr. IQ=41 i obw. głowy na śr. 43c z idiopatyczną NI
- kolejne rodzeństwo probandów: 502 ♂ i 468 ♀
- 21% braci i 14% sióstr z NI
- wyższe ryzyko u rodzeństwa im wyższe IQ
Taking the Challenge: Finding Recurrence Risks in Idiopathic Mental Retardation. J.S. Collins, A.F.
Nave, G.A. Satten, R.E. Stevenson. Greenwood Genetic Center, Greenwood, S.C., 2002
NI - podsumowanie
• Objaw kliniczny także chorób genetycznie uwarunkowanych,
gdzie może występować jako jedyny symptom lub być
częścią zespołu wad/anomalii rozwojowych
• Najczęstsze uchwytne przyczyny genetyczne NI to aberracje
chromosomowe (na różnych poziomach detekcji) i defekty
pojedynczych genów. Efekt dawki genu (-ów).
• Opieka nad chorymi z NI jest opieką stałą i
wielospecjalistyczną