prawo konkurencji i pomoc publiczna
Transkrypt
prawo konkurencji i pomoc publiczna
1|prof. Robert Grzeszczak: prawo konkurencji i pomoc publiczna – konspekt zajęć Prof. UW, dr hab. Robert Grzeszczak Katedra Prawa Europejskiego Wydział Prawa i Administracji UW PRAWO KONKURENCJI oraz POMOC PUBLICZNA Unijne reguły konkurencji odnoszą się do wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw zarówno prywatnych, jak i publicznych, działających na jednolitym rynku, w tym również do firm mających swą siedzibę poza UE, jeśli ich praktyki oddziałują niekorzystnie na handel między paostwami członkowskimi. Prawo konkurencji obejmuje zasadniczo wszystkie dziedziny gospodarki. Jego zastosowanie zostało traktatowo ograniczone tylko w przypadku rolnictwa (gdzie polityka konkurencji jest podporządkowana celom Wspólnej Polityki Rolnej). Odrębne zasady konkurencji obowiązują też w sektorze węgla i stali. Pojęcie konkurencji Brak definicji terminu „konkurencja”. Wytyczne wskazane w orzecznictwie TS: przesłanki skuteczności i wykonalności konkurencji, sprawa Societe Technique Miniere v. Maschinenbau Ulm 56/65 (1966) – przedmiotem prawa konkurencji będą „wszelkie formy aktywności, które mogą bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie wpływad na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, mogąc utrudniad realizację jego celów, a zwłaszcza powodowad jego sztuczne podziały utrudniając integrację.” Prawo traktatowe: TYTUŁ VII: WSPÓLNE REGUŁY W DZIEDZINIE KONKURENCJI, PODATKÓW I ZBLIŻENIA USTAWODAWSTW ROZDZIAŁ 1: REGUŁY KONKURENCJI SEKCJA 1: REGUŁY MAJĄCE ZASTOSOWANIE DO PRZEDSIĘBIORSTW Artykuł 101 TFUE (dawny artykuł 81 TWE) oraz art. 102 TFUE oraz artykuł 107 TFUE KARTELE Brak definicji terminu „konkurencja”. Wytyczne wskazane w orzecznictwie ETS: przesłanki skuteczności i wykonalności konkurencji * sprawa Societe Technique Miniere v. Maschinenbau Ulm 56/65 (1966) – przedmiotem prawa konkurencji będą „wszelkie formy aktywności, które mogą bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie wpływad na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, mogąc utrudniad realizację jego celów, a zwłaszcza powodowad jego sztuczne podziały utrudniając integrację.” Pojęcie „przedsiębiorstwo”- „każda jednostka zaangażowana w działalnośd gospodarczą, bez względu na formę prawną i sposób finansowania” spr. Höfner v. Macroton 41/90 (1991) oraz strukturę własności, spr. Telemarketing v. CLT 311/84 (1985). Również kilka niezależnych prawnie podmiotów można uznad za przedsiębiorstwo, jeśli „stanowią jednolitą organizacje elementów osobowych, materialnych i niematerialnych, które realizują szczególny, długoterminowy cel gospodarczy” sprawa ICI v. Komisja 48/69 (1972). 2|prof. Robert Grzeszczak: prawo konkurencji i pomoc publiczna – konspekt zajęć Eksterytorialnośd reguł prawa konkurencji: * sprawa ICI v. Komisja 48/69 (1972) * Woodpulp I 89, 104, 114, 116-117, 125-129/85 (1987) (obszar wykonania porozumieo). Sankcja nieważności i jej zakres (ex nunc, erga omnes),: Consten i Grundig 56 i 58/64 (1966). Stosunek sankcji cywilnoprawnych do kar nakładanych przez Komisję. Porozumienia, decyzje zrzeszeo oraz uzgodnione praktyki oraz „zachowania równoległe”, ICI v. Komisja 48/69 (1972), i spr. Woodpulp I 89, 104, 114, 116-117, 125-129/85 (1987). Wpływ na konkurencję – dogłębna i szczegółowa analiza ekonomiczna okoliczności związanych z badanym przypadkiem. Rozróżnienie konkurencji wewnętrznej i zewnętrznej. Zasada deminimis – rule of reason amerykaoskiego prawa antytrustowego (przesłanka nikłego skutku lub nieodczuwalności dla handlu wewnątrzwspólnotowego i stanu konkurencji): * Delimitis 234/89 (1991) – efekt skumulowany, Komunikat Komisji o tzw. „porozumieniach o niewielkim znaczeniu” z 22 grudnia 2001 r. NADUŻYCIE POZYCJI DOMINUJĄCEJ Znaczenie odpowiedniego wyznaczenia rynku właściwego; rynek właściwy produktowo (sektorowo)- wymienialnośd krzyżowa lub funkcjonalna, spr. United Brands 27/76 (1978), Decyzja Komisji 92/213 w sprawie Aer Lingus; rynek właściwy geograficznie (homogeniczne warunki konkurencji)- Przesłanki: charakteru i rozmiaru produkcji i konsumpcji towaru oraz możliwości i kosztów dostarczania produktów. „Istotna częśd rynku wspólnego” -ocena przez pryzmat wysokości obrotów i udziału w rynku, spr. Michalin 322/81 (1983) Pozycja dominująca- zdolnośd zapobiegania, ograniczania lub wykluczania ze skutecznej konkurencji poprzez działania niezależne od działao konkurentów i klientów (niezależnośd na rynku spowodowana przewaga technologii, praw wyłącznych itp. a nie dominacja ekonomiczna). Spr. Hoffman la Roche 85/76 (1978)-możliwośd istnienia konkurencji, spr. Metro S.B. 26/76 (1978)-udział w rynku i istnienie skutecznej konkurencji, bariery wejściowe; spr. Decyzja Komisji w sprawie GEMA 71/224 Dominacja zbiorowa (kolektywna) – spr. Italian Flat Glas T-68, 77-78/89-mimo dużego udziału w rynku i związków strukturalnych brak formalnej niezależności i strukturalnych związków ekonomicznych; Nadużycie pozycji dominującej – spr. Hoffman la Roche 85/76 (1978), spr. Tetra Pak II 33/94 (1996): praktyki antykonkurencyjne, praktyki eksploatacyjne wobec partnerów rynkowych i konsumentów, praktyki strukturalne 15. Odmowa dostępu do urządzeo kluczowych, spr. Bronner v. Mediaprint 7/97 3|prof. Robert Grzeszczak: prawo konkurencji i pomoc publiczna – konspekt zajęć POMOC PUBLICZNA Pojęcie pomoc publiczna nie zostało precyzyjnie określone w dokumentach Unii Europejskiej. Jednak pośrednio na podstawie art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) można uznać, iż pomocą publiczną jest wsparcie udzielane przedsiębiorstwu, o ile jednocześnie spełnione są następujące warunki: jest przyznawane przez Państwo lub pochodzi ze środków państwowych, udzielane jest na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku, ma charakter selektywny (uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa albo produkcję określonych towarów), grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi UE. Pomoc paostwa a) pojęcie pomocy paostwa – różnorodnośd form pomocy b) zakaz pomocy paostwa jako reguła prawa wspólnotowego (art. 107 ust. 1 TfUE (próg 100000 Euro otrzymanych na przestrzeni 3 lat) c) pomoc dozwolona z mocy oprawa art. 107 ust. 2 TFUE d) pomoc dopuszczalna po uzyskaniu zgody Komisji art. 107 ust. 3 TFUE pomoc regionalna pomoc sektorowa pomoc na realizację projektów w interesie europejskim pomoc przeznaczona na wsparcie kultury i dziedzictwa kulturowego pomoc przyznawana na podstawie decyzji Rady (na wniosek Komisji) e) system kontroli pomocy paostwa w ramach art. 88 TWE – wyłączna kompetencja Komisji do sprawowania kontroli nad już istniejącymi systemami pomocowymi oraz nowymi projektami. Postępowanie kontrolne nowej pomocy: zgłoszenie, kontrola wstępna do 2 m-cy, postępowanie kontrolne, decyzja Komisji f) obowiązek zwrotu nielegalnej pomocy paostwa. Możliwośd zaskarżenia działao komisji do Sądu. Aby wsparcie stanowiło pomoc publiczną, wymienione powyżej warunki muszą zaistnieć łącznie. W przypadku, gdy którykolwiek z powyższych warunków nie jest spełniony, nie mamy do czynienia z pomocą publiczną. Zgodnie ze „Wspólnotowymi zasadami dotyczącymi pomocy państwa - Vademecum” warunki określone powyżej należy rozumieć w następujący sposób: 1. Przekazanie zasobów państwowych: Zasady pomocy państwa obejmują wyłącznie środki, z zastosowaniem których wiąże się przekazanie zasobów państwowych (przez władze krajowe, regionalne lub lokalne, banki publiczne, fundacje itp.). Pomoc nie musi być koniecznie 4|prof. Robert Grzeszczak: prawo konkurencji i pomoc publiczna – konspekt zajęć udzielona przez państwo. Może być również udzielona przez prywatny lub publiczny organ pośredni wyznaczony przez państwo. 2. Korzyść ekonomiczna: Pomoc powinna stanowić korzyść ekonomiczną, której przedsiębiorstwo nie uzyskałoby w zwykłym toku działalności. A oto mniej oczywiste przykłady transakcji spełniających ten warunek: o firma kupuje lub dzierżawi grunt będący własnością skarbu państwa po cenie niższej od ceny rynkowej; o firma sprzedaje grunt skarbowi państwa po cenie wyższej niż cena rynkowa; o firma korzysta z uprzywilejowanego dostępu do infrastruktury nie uiszczając za to stosownej opłaty; o firma uzyskuje kapitał podwyższonego ryzyka od państwa na warunkach, które są bardziej korzystne niż warunki oferowane w sektorze prywatnym. 3. Selektywność: Pomoc państwa musi wpływać na równowagę pomiędzy niektórymi przedsiębiorstwami i ich konkurentami. Selektywność to cecha odróżniająca pomoc państwa od tzw. „środków ogólnych” (czyli środków, które mają zastosowanie do wszystkich firm we wszystkich sektorach gospodarki w danym państwie członkowskim). Za selektywny uważa się taki program, w przypadku którego władze zarządzające posiadają pewną swobodę decyzyjną. Kryterium selektywności spełnione jest również wówczas, gdy program ma zastosowanie tylko do części terytorium państwa członkowskiego (tak jest w przypadku wszelkich programów pomocy regionalnej i sektorowej). 4. Wpływ na konkurencję i wymianę handlową: Pomoc musi mieć potencjalny wpływ na konkurencję i wymianę handlową między państwami członkowskimi. Wystarczy wykazać, że beneficjent prowadzi działalność gospodarczą i działa na rynku, na którym istnieje wymiana handlowa pomiędzy państwami członkowskimi. Forma działalności beneficjenta nie ma w tej kwestii żadnego znaczenia (nawet organizacja nienastawiona na osiąganie zysku może prowadzić działalność gospodarczą). Komisja uważa, że niewielkie kwoty pomocy (pomoc zgodna z zasadą de minimis) nie mają potencjalnego wpływu na konkurencję i wymianę handlową między państwami członkowskimi. W związku z tym Komisja Europejska jest zdania, że pomoc taka nie wchodzi w zakres art. 87 ust. 1 Traktatu. Udzielanie pomocy publicznej w UE jest niezgodne z rynkiem wewn. (a zatem jest niedopuszczalne) z wyjątkiem sytuacji opisanych w TFUE. Wyjątki te zostały skatalogowane w przepisach art. 107 ust. 2 i 3 TFUE. Organem sprawującym kontrolę pomocy publicznej udzielanej w państwach członkowskich jest Komisja Europejska, zgodnie z art. 108 TFUE. Artykuł ten nakłada też na państwa członkowskie obowiązek uprzedniego informowania Komisji o wszelkich planach przyznania pomocy („obowiązek zgłoszenia pomocy”). Organem odpowiedzialnym za opiniowanie projektów pomocy, notyfikowanie ich Komisji Europejskiej, reprezentowanie rządu polskiego w postępowaniu przed Komisją i sądami europejskimi oraz monitorowanie pomocy publicznej udzielanej polskim podmiotom jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). W kompetencjach Prezesa UOKiK leży również udzielanie odpowiedzi na pytania kierowane przez podmioty udzielające i beneficjentów pomocy co do sposobu interpretacji przepisów o pomocy publicznej.