Orzeczenie o stopniu niepe³nosprawności a orzeczenie zdolności

Szozda R. Orzeczenie
Orzecznictwo
Lekarskieo 2008,
stopniu5(1):
niepe³nosprawnoœci
39-41
a orzeczenie zdolnoœci do pracy u nauczyciela ...
39
Orzeczenie o stopniu niepe³nosprawnoœci a orzeczenie
zdolnoœci do pracy u nauczyciela jako wzajemnie
wykluczaj¹ce siê dokumenty (studium przypadku)
Pronouncement about disability grade vs pronouncement about work
ability in teacher as both excluded documents (case study)
RYSZARD SZOZDA
Przedsiêbiorstwo „ELSIT” sp z o.o. Gliwice
Zarz¹d G³ówny Polskiego Towarzystwa Orzecznictwa Lekarskiego
Streszczenie
Jako przyk³ad niejednoznacznoœci przepisów omówiono przypadek
nauczycielki, posiadaj¹cej orzeczenie o zdolnoœci do pracy w szkole a
jednoczeœnie orzeczenie o niepe³nosprawnoœci, wskazuj¹ce na zdolnoœæ
jedynie do pracy w warunkach zak³adu pracy chronionej poza ogólnym
rynkiem pracy. Zdaniem autora nale¿y d¹¿yæ ujednolicenia przepisów,
bowiem omawiany przyk³ad oœmiesza polski system prawny.
Summary
As ex ample of non synonymous of legislations the author describe
example of teacher, who has both pronouncement to work ability as
teacher and pronouncement about disability grade, which show work
ability only in special work enterprise outside the general work market.
In Author's mind we must strive to uniformity the laws, because this
example radicule the Polish law system.
S³owa kluczowe: Niepe³nosprawnoœæ, zdolnoœæ do pracy,
niejednoznacznoœæ przepisów, sprzecznoœæ przepisów
Key words: Disability, work ability, non synonymous of legislations,
contradictions of laws
© Orzecznictwo Lekarskie 2008, 5(1): 39-41
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.ol.21net.pl
Ryszard Szozda
Nades³ano: 06.05.2008
Zakwalifikowano do druku: 29.05.2008
44-101 Gliwice, skr. poczt. 215
Tel. 601 449 386, e-mail: [email protected]
Wstêp
Przedsiêbiorstwo „ELSIT" sp z o.o. Gliwice
wi¹cy akt wykonawczy do ustawy z roku 1997 [1]
pochodzi z roku 2003 [2]. W artyku³ach 29-31 omaOrzecznictwo w Polsce znajduje siê obecnie
w „rozkwicie” z uwagi na liczne przepisy prawne wia standardy kwalifikowania do niepe³nospraww tym zakresie. Przyk³adem jest orzecznictwo po- noœci. Artyku³ 30 omawia umiarkowany stopieñ
niepe³nosprawnoœci. Kwalifikuje siê do niego nazarentowe (dotycz¹ce niepe³nosprawnoœci) oraz
dotycz¹ce zdolnoœci do pracy w rozumieniu prze- ruszenie sprawnoœci organizmu powoduj¹ce czasow¹ pomoc w pe³nieniu ról spo³ecznych czyli
pisów wykonawczych do Kodeksu pracy. Przyk³ady mo¿na mno¿yæ. Autor postanowi³ omówiæ czasow¹ zale¿noœæ osoby od otoczenia, polegaprzyk³ad nauczycielki, posiadaj¹cej wzajemnie j¹c¹ na udzielaniu wsparcia w czynnoœciach samoobs³ugowych, prowadzeniu gospodarstwa dowykluczaj¹ce siê orzeczenia to znaczy orzeczenie
o umiarkowanym stopniu niepe³nosprawnoœci mowego, wspó³dzia³ania w procesie leczenia,
rehabilitacji, edukacji oraz w pe³nieniu ról spo³eczoraz orzeczenie o zdolnoœci do pracy na nie dostosowanym do niepe³nosprawnoœci stanowisku nych w³aœciwych dla ka¿dego cz³owieka w zale¿noœci od wieku, p³ci, czynników spo³ecznych i kulnauczycielki w szkole.
turowych. Pomoc ta musi posiadaæ znamiona czêœciowej pomocy w pe³nieniu ról spo³ecznych czyli
Zasady prawne
wyst¹pienie co najmniej jednej okolicznoœci, o któOstatni przepis dotycz¹cy kwalifikowania do rej mowa wy¿ej. Niepe³nosprawnoœæ (niezale¿nie
poszczególnych stopni niepe³nosprawnoœci, stano- od stopnia – w tym wypadku jednak umiarkowa-
40
nego) oznacza nie tylko naruszenie sprawnoœci organizmu ale te¿ utrudnienie, ograniczenie lub niemo¿noœæ pe³nienia ról spo³ecznych jako elementu
uczestnictwa w ¿yciu spo³ecznym jako takim [3].
Aktualnie obowi¹zuj¹ce przepisy dotycz¹ce
orzecznictwa w rozumieniu Kodeksu pracy pochodz¹ z roku 1996 [4], a kolejne nowelizacje z lat
1997 i 2001 [5,6]. Za³¹cznik nr 1 do aktu prawnego z roku 1996 oraz akty prawne z lat 1997 i 2001
zawieraj¹ tabele, wymieniaj¹ce czynniki szkodliwe, zakres badañ wstêpnych, okresowych, czêstotliwoœæ oraz uwagi. W orzekaniu lekarz uprawniony do wykonywania badañ opiera siê na danych ze skierowania na badanie, natomiast sama
konstrukcja przepisu nie wskazuje, kto i w jakim
przypadku mo¿e byæ zakwalifikowany lub nie do
danej pracy itp. To wynika z tak zwanej „wiedzy
medycznej”, nabywanej w trakcie szkoleñ i specjalizacji oraz piœmiennictwa fachowego a tak¿e
„zasad” wypracowanych wspólnie z zak³adami
pracy, dla potrzeb których okreœlony lekarz wydaje orzeczenia. Ten sam „przypadek” mo¿e uzyskaæ
orzeczenie o braku przeciwwskazañ do pracy bez
zastrze¿eñ, z zastrze¿eniami (na przyk³ad z uwagi
na profilaktyczne przeciwwskazania) lub o istnieniu przeciwwskazañ. Od orzeczenia lekarza dokonuj¹cego badania mo¿na odwo³aæ siê do jednostki „nadrzêdnej” – mo¿e to uczyniæ zarówno
badany jak i zak³ad pracy. Oczywiœcie – we wskazanym orzecznictwie panuje niestety ba³agan [7].
„Tytu³owy” przypadek
Kobieta, nauczycielka lat 59 (z uprawnieniami
emerytalnymi ale nadal pracuj¹ca) otrzyma³a od
dyrekcji szko³y skierowanie na badanie kontrolne.
Wskazano w nim, ¿e przed³o¿y³a orzeczenie o stopniu niepe³nosprawnoœci, z którego wynika, ¿e od
kilku lat stan jej zdrowia jest inny, ni¿ wynika to
z orzeczenia o braku przeciwwskazañ do wykonywania pracy nauczycielki, wydanego przez lekarza uprawnionego. W dokumencie bowiem, wydanym przez Powiatowy Zespó³ do Spraw Orzekania o Niepe³nosprawnoœci wskazano nie tylko
istnienie umiarkowanego stopnia niepe³nosprawnoœci ale tak¿e zdolnoœæ do zatrudnienia jedynie
w warunkach pracy chronionej. W skierowaniu na
badanie kontrolne podkreœlono, ¿e w szkole (zatrudniaj¹cej) brak jest mo¿liwoœci dostosowania
stanowiska pracy dla osoby niepe³nosprawnej
w aspekcie ustawy z roku 1997 [1], szko³a nie posiada statusu zak³adu pracy chronionej a z Karty
Nauczyciela nie wynikaj¹ ¿adne szczególne uprawnienia dla niepe³nosprawnych nauczycieli.
Jednoczeœnie zainteresowana przed³o¿y³a
w szkole zaœwiadczenie od specjalisty okulisty,
Orzecznictwo Lekarskie 2008, 5(1): 39-41
w którym stwierdza³, ¿e z powodu stanu narz¹du
wzroku, bêd¹cego powodem uzyskania orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepe³nosprawnoœci, jest ona „zdolna do pracy w charakterze nauczyciela fizyki oraz do obs³ugi komputera przez
1 godzinê dziennie a ponadto nie mo¿e wykonywaæ pracy fizycznej” [8, 9].
W tym miejscu nale¿y nadmieniæ, ¿e nauczycielka ta posiada³a wa¿ne badania profilaktyczne a na
skierowaniu w opisie stanowiska pracy wskazywano „praca g³osem, praca na komputerze” (bez sprecyzowania czasu pracy na komputerze a wiêc bez
mo¿liwoœci okreœlenia, czy wspomniana praca jest
prac¹ przy komputerze w rozumieniu prawnym czy
te¿ nie). Nie wskazano przy tym faktu, i¿by nauczycielka wykonywa³a pracê fizyczn¹.
Z uwagi na z³o¿ony problem (w aspekcie wzajemnych stosunków na linii zainteresowana-dyrekcja) wydano skierowanie na badanie konsultacyjne do Wojewódzkiego Oœrodka Medycyny Pracy
(gdzie wzbudzi³o zrozumia³e zainteresowanie), za³¹czaj¹c skierowanie z Dyrekcji oraz zaœwiadczenie okulisty, o którym mowa wy¿ej. W wyniku badania konsultacyjnego uzyskano opiniê WOMP
w sprawie: „Zdolna w okularach do pracy w zawodzie nauczyciela. Przeciwwskazana praca fizyczna”.
Dlatego te¿ jako lekarz sprawuj¹cy profilaktyczn¹ opiekê zdrowotn¹ nad pracownikami szko³y, zatrudniaj¹cej w/w nauczycielkê, wyda³em orzeczenie o braku przeciwwskazañ do pracy na zajmowanym przez Ni¹ stanowisku.
Dyskusja
W nawi¹zaniu do obowi¹zuj¹cych przepisów
prawnych u wspomnianej wy¿ej nauczycielki brak
jest podstaw do orzeczenia istnienia przeciwwskazañ do pracy w szkole na stanowisku nauczycielskim. Nawet bowiem „praktyczna jednoocznoœæ
z wysok¹ krótkowzrocznoœci¹” (czyli schorzenia
rozpoznane u niej) nie stanowi¹ przeciwwskazania do zatrudnienia na podstawie odnoœnych przepisów prawnych [4,5,6]. Natomiast stan taki stanowi wskazanie do uznania umiarkowanego stopnia niepe³nosprawnoœci zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami [1,2] aczkolwiek z piœmiennictwa nie
do koñca to wynika [9]. Jest to jeden z przyk³adów sprzecznoœci przepisów obowi¹zuj¹cych
w Polsce.
Brak jest podstaw do stwierdzenia, ¿e stan badanej stanowi o jej zdolnoœci jedynie do pracy
w warunkach pracy chronionej.
Jednoczeœnie uwagê zwracaj¹ treœci zaœwiadczeñ wskazuj¹ce nie wiadomo dlaczego na wyko-
Szozda R. Orzeczenie o stopniu niepe³nosprawnoœci a orzeczenie zdolnoœci do pracy u nauczyciela ...
nywanie pracy fizycznej przez nauczyciela fizyki
(jakiej ?), pomimo braku takiego stwierdzenia
w skierowaniu na badanie, zdolnoϾ do pracy przy
komputerze na okres do 1 godziny dziennie (nie
znalaz³em w piœmiennictwie uzasadnienia takiego
stwierdzenia) oraz uzale¿nienie zdolnoœci do pracy nauczyciela od noszenia okularów (jest to jakby uzasadnione, ale czy, je¿eli nauczyciel prowadzi wyk³ad i nie ma za³o¿onych okularów, to wyk³adu prowadziæ nie mo¿e ?).
W zasadzie w polskim piœmiennictwie brak jest
prac dotycz¹cych ca³oœciowego ujêcia problemu
okreœlonego w tytule pracy a piœmiennictwo zagraniczne, z uwagi na nieco inne rozwi¹zania
prawne i problemy z nich wynikaj¹ce, nie stanowi
materia³u porównawczego, nadaj¹cego siê do ana-
41
lizowania i dyskusji. Opublikowane do tej pory
artyku³y [10, 11, 12] oraz prace wyg³aszane na
konferencjach ale jeszcze nie opublikowane aczkolwiek przes³ane do publikacji [13,14] stanowi¹
omówienie problemu, którego ilustracj¹ jest niniejszy artyku³. Jednoczeœnie autor zdaje sobie sprawê, ¿e piœmiennictwo dotycz¹ce tematyki, stanowi¹cej treœæ niniejszej pracy dopiero siê tworzy.
Podsumowanie
Nale¿y d¹¿yæ ujednolicenia przepisów, bowiem
omawiany przyk³ad oœmiesza polski system prawny.
Niniejsza praca winna stanowiæ tego uzasadnienie.
Piœmiennictwo
1. Ustawa z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej
i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych.
Dz. U. 123, poz. 776, 1997.
2. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy I Polityki
Spo³ecznej z 15 lipca 2003 w sprawie orzekania
o niepe³nosprawnoœci I stopniu niepe³nosprawnoœci. Dz.
U. 139, poz. 1328, 2003.
3. Wyrok SN z 20 sierpnia 2003. II UK 386/02. OSN 213/
2003.
4. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia I Opieki Spo³ecznej
z 30 maja 1996 w sprawie przeprowadzania badañ
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich
wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Dz. U. 69, poz. 332, 1996.
5. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej
z 20 maja 1997 zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie w sprawie
przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz
orzeczeñ lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych
w Kodeksie pracy. Dz. U. 60, poz. 375, 1997.
6. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 5 kwietnia 2001
zmieniaj¹ce rozporz¹dzenie w sprawie przeprowadzania
badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej
opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ
lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych
w Kodeksie pracy. Dz. U. 37, poz. 451, 2001.
7. Szozda R. Badania profilaktyczne pracowników. Lekarz
2005, 12: 72-77.
8. Rozporz¹dzenie Ministra pracy i Polityki Socjalnej
z 21.12.1998 w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy
na stanowisku wyposa¿onym w monitory ekranowe. Dz.
U. 148, 973, 1998.
9. Stopyra W. Orzecznictwo okulistyczne. Kompendium.
Górnicki Wyd Med Wroc³aw 2006.
10. Pilecki R. Rozbie¿noœci orzecznicze w orzekaniu o ubytku
s³uchu dla ró¿nych potrzeb. Orzecznictwo Lekarskie 2004,
1: 101-106.
11. Szozda R. Orzecznictwo rentowe, pozarentowe,
odszkodowawcze oraz zwi¹zane z Kodeksem pracy
i przepisami wykonawczymi do niego - osobliwoœci
polskiego orzecznictwa. Orzecznictwo Lekarskie 2007, 2:
101-105.
12. Szozda R, Kozakiewicz J. NiezdolnoϾ do pracy
w rozumieniu
rentowym,
niepe³nosprawnoœæ
w rozumieniu pozarentowym i przeciwwskazania do
zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy w przypadku
uszkodzenia s³uchu - osobliwoœci polskiego orzecznictwa.
Medycyna Ogólna 2007, 4: 345-351.
13. Szozda R. NiezdolnoϾ do pracy w rozumieniu rentowym,
niepe³nosprawnoœæ w rozumieniu pozarentowym
i przeciwwskazanie do zatrudnienia w rozumieniu
Kodeksu pracy w przypadku pylicy p³uc - osobliwoœci
polskiego orzecznictwa. Krakowskie Dni Medycyny Pracy,
Kraków, 13-15.06.2007: 57.
14. Szozda R. NiezdolnoϾ do pracy w rozumieniu rentowym,
niepe³nosprawnoœæ w rozumieniu pozarentowym
i przeciwwskazanie do zatrudnienia w rozumieniu
Kodeksu pracy w przypadku przewlek³ego zapalenia
oskrzeli - osobliwoœci polskiego orzecznictwa.
VI Ogólnopolskie Sympozjum Naukowe Dni Orzecznictwa
Lekarskiego Poznañ 2007. Poznañ 28-30 czerwca 2007: 27.