Emisja głosu, fizjologia i patologia

Katarzyna Leopold
EMISJA GŁOSU, FIZJOLOGIA I PATOLOGIA.
ZESTAW ĆWICZEŃ EMISYJNYCH I DYKCYJNYCH
Głównym narzędziem w pracy nauczyciela jest jego głos. Dlatego każdy nauczyciel
powinien używać swojego głosu w taki sposób żeby wystarczył mu na długie lata pracy
zawodowej. Żeby prawidłowo posługiwać się swoim głosem należy znać jego fizjologię,
a także patologię by w razie wystąpienia pierwszych objawów chorobowych natychmiast
zgłosić się do lekarza foniatry, który specjalizuje się w leczeniu chorób głosu.
Tworzenie głosu: Podczas fazy wydechowej podnosi się ciśnienie w krtani, która jest
zamknięta nagłośnią. Wysokie ciśnienie wprowadza w drgania fałdy głosowe oraz powoduje,
że nagłośnia się otwiera i zamyka (działa jak pokrywka garnka). Nagłośnia powoduje słabe
fale akustyczne. Rozwieranie się
i zamykanie (drganie) fałdów głosowych
zagęszcza i rozrzedza powietrze wydechowe co fizycznie stanowi dźwięk a fizjologicznie
głos. Głos ten rozbrzmiewa powyżej krtani czyli w jamie gardłowej i ustnej.
Fizjologiczne cechy głosu:
a). charakter głosu: - czysty
- dźwięczny
b). wysokość głosu: - zależny od długości, napięcia, masy i kształtu fałdów
głosowych, mieści się w granicach u kobiet od 170 - 900 Hz (sopran, mezosopran,
alt), mężczyźni od 80 - 410 Hz (tenor, baryton, bas)
c). średnie położenie głosu: - wysokość głosu osiągana przy najmniejszym wysiłku,
jest to zakres głosu używany w czasie mowy, obejmuje zakres 4-8 półtonów,
u kobiet c1, mężczyzn c
d). natężenie głosu: - intensywność czyli siła głosu, maksymalne natężenie szeptu
wynosi 50 db, mowy 60 db, krzyku 80 db
e). nastawienie głosowe: -to sposób przejścia fałdów głosowych z ustawienia
głosowego do fonacji., nastawienie miękkie to nastawienie fizjologiczne.
f). czas fonacji: - to czas trwania śpiewania samogłoski a lub o na tej samej
wysokości w czasie jednego wdechu, przeciętny 20 - 25 s.
g). zakres głosu: - przeciętny to od 1,5 do 2 oktaw
Objawy patologiczne głosu, które mogą świadczyć o rozwijającym się procesie chorobowym
jakiegoś składnika aparatu artykulacyjnego:
a). charakter głosu: - matowy
- obłożony (chrząkanie)
- ochrypły (jeśli trwa dłużej niż 3 tygodnie może świadczyć o stanie
przed rakowym)
- bezgłos
- głos party z nadmiernym napięciem mięśni szyi
b). średnie położenie głosu: - obniżenie głosu powyżej 5 tonów świadczy o
nadmiernym "zużywaniu" się głosu
c). nastawienie głosowe: - twarde, czyli zbyt silne
- chuchające, czyli zbyt słabe ze szczeliną w tylnym odcinku głośni
d). czas fonacji: - jeśli jest poniżej 10 s. może świadczyć o poważnych zaburzeniach.
Nieprawidłowe brzmienie głosu nazywa się dysfonią. Ma ona różne postacie do afonii(czyli
bezgłosu. Przede wszystkim przyczyną są:
a). anomalie w budowie krtani
b). schorzenia krtani
c). niewłaściwy sposób tworzenia głosu
ad a). - dysfonia dysplastyczna
- asymetrie krtani
od b). - stany zapalne krtani:
1. Ostre zapalenie krtani, powstałe na skutek przeziębienia, po infekcji wirusowej lub
bakteryjnej, w przebiegu zapalenia zatok bocznych nosa lub z dolnych dróg oddechowych.
Objawy: - głos obłożony
- nawet zanik głosu
- kaszel i parestezja krtani
- zaczerwienienie fałdów głosowych i ich obrzęk
- suchość śluzówki
- obecność wydzieliny
Praca zawodowa a ostre zapalenie krtani:
- nie mówić, nie śpiewać przez okres 7 dni
- mało chodzić
- nie biegać - wysycha śluzówka
- wykluczyć papierosy, alkohol, ostre przyprawy
Leczenie: - środki p - kaszlowe
- środki p - obrzękowe
- preparaty jodu
- witaminy
- antybiotyki
Konsekwencje nieprzestrzegania zaleceń:
- wylewy krwawe do fałdów głosowych
- polipy fałdów głosowych
- przejście ostrego zapalenia krtani w przewlekłe zapalenie krtani
2. Przewlekłe zapalenie krtani, może być konsekwencją nie leczonego zapalenia, może
być konsekwencją zapalenia zatok, dolnych dróg oddechowych, może powstać u palaczy
tytoniu, u alkoholików, u alergików, u osób pracujących w zanieczyszczonym środowisku.
Przewlekłe zapalenie krtani może mieć różne postacie z różnymi objawami.
Objawy: - chrypka
- męczliwość głosu
- nieprawidłowe nastawienie głosowe
- parestezje krtani (swędzenie, drapanie, pieczenie)
- załamywanie się głosu
- skrócony czas fonacji
- zawężenie skali głosu
- fałdy głosowe pogrubiałe lub cienkie w zależności od postaci zapalenia
- głos party mówiony z wysiłkiem
Leczenie: - usunięcie przyczyny
- spokój głosowy (do 14 dni)
- środki p - zapalne
- antybiotyki
- leczenie klimatyczne
- jontoforeza
- inhalacje
Po leczeniu , rehabilitacja głosu i odbudowa prawidłowej emisji by zapobiec
nawrotom.
ad c).- zmiany organiczne wtórne powstałe wskutek niewłaściwej emisji głosu:
1. Guzki fałdów głosowych - to małe, punktowe, wielkości łepka szpilki uwypuklenia
śluzówki na dolnym brzegu fałdów głosowych.
I stadium - guzki miękkie, które są utworzone z pod nabłonkowego obrzęku
II stadium - guzki twarde , są pod nabłonkowym bliznowaceniem
i przerostem nabłonka.
Przyczyny: - zbyt wysoka częstotliwość głosu mowy
- nadużywanie głosu o dużym natężeniu
- hipotonia narządu głosowego (zwiotczenie)
- niedomoga koordynacyjna narządu głosu
- przewlekłe zapalenie krtani
Objawy: - głos matowy z chrypką
- głos drżący a nawet dwudźwięczny
- nastawienie chuchające
- czas fonacji skrócony
- tor oddechowy żebrowo - oddechowy
- oddech spłycony
Leczenie: - spokój głosowy do 6 miesięcy
- ćwiczenia oddechowe
- leki p - obrzękowe
- inhalacje
- jontoforeza
2. Polip fałdu głosowego - to kulisty guzek wielkości od łepka szpilki do ziarnka
grochu. umiejscowiony na górnej powierzchni fałdu głosowego.
Przyczyna: - nie leczone guzki fałdów głosowych
Leczenie: koniecznie leczenie chirurgiczne
Każdy nauczyciel zdając sobie sprawę z zagrożeń jakie mogą wystąpić w przypadku
nadużywania głosu powinien wykonywać ćwiczenia zapobiegające schorzeniom oraz używać
swojego głosu w sposób fizjologiczny nie narażając go na ciągłe nadwyrężanie.
Zestaw ćwiczeń emisyjnych
1. Ciche mruczenie przez nos, jakby przedłużona wymowa spółgłoski mmm...
2. Łączenie samogłosek ze spółgłoską m, sylaby należy wymawiać bez wysiłku i powoli:
mma, mme, mmy, mmi, mmo, mmu, amm, omm, emm, ymm, imm, amma, ommo, emme,
ymmy, immi,
3. Łączenie samogłosek ze spółgłoską n: nna ..... jak wyżej.
4. Wymawiać samogłoski a e i o u y i, kolejno jak najdłużej nie zmieniając natężenia głosu.
5. Wymówić krótkie zdanie szeptem, półgłosem, głosem pełnym i krzycząc.
6. Wymawiać szeptem zdanie " o szyby deszcz dzwoni" zwiększając stopniowo siłę szeptu.
7. Wymawiać samogłoskę "a" modulując głosem.
8. Wydobywać głos z przepony (można się tego nauczyć zaczynając od ćwiczenia
„wyrzucania” z siebie wyrazów jednocześnie się pochylając.
Głos nauczyciela powinien być czysty, dźwięczny, przyjemny dla ucha. Do tego służą
ćwiczenia emisji głosu. Drugą bardzo ważną rzeczą w pracy nauczyciela jest to, że powinien
on posiadać odpowiednią dykcję, żeby mowa jego była zrozumiała dla całej grupy. Dlatego
powinien on również pracować nad dykcją.
Zestaw ćwiczeń dykcyjnych
1. Bąk: Spadł bąk na strąk a srtąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk a bąk się zląkł.
2. Byczki: W trzęsawisku trzeszczą trzciny, trzmiel trze w Trzciance trzy trzmieliny, a trzy
byczki znad Trzebyczki z
trzaskiem trzepią trzy trzewiczki.
3. Bzyk: Bzyczy bzyk znad Bzury zbzikowane bzdury, bzyczy bzdury, bzdurstwa bzdurzy i
nad Bzurą w bzach bajdurzy, bzyczy bzdury, bzdurnie bzyka, bo zbzikował i ma bzika!
4.Cietrzew: Trzódka piegży drży na wietrze, chrzęszczą w zbożu skrzydła
chrząszczy,wrzeszczy w deszczu cietrzew w swetrze, drepcząc w kółko pośród gąszczy.
5. Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.
Opracowała: Katarzyna Leopold
Logopeda Dyplomowany
Literatura:
1. G. Jastrzębwska, "Logopedia - pytania i odpowiedzi", Wydawnictwo Uniwersytetu
Opolskiegi, Opole 1999