Doc. dr inż. Józef Zamojski (1931

Wiesław SERUGA
Andrzej BUZE
Henryk ŚWIĄTEK
Doc. dr inż. Józef Zamojski
(1931-2015)
Doc. dr inż. Józef Zamojski –
wielce zasłużony dla Elektrotechniki Polskiej,
współtwórca nowoczesnych pojazdów trakcyjnych, człowiek o rzadko spotykanych zaletach
charakteru – zmarł w 2015 r. w wieku 84 lat.
Był autorem licznych opracowań naukowych i technicznych, w dziedzinie trakcji
elektrycznej, zwykle zakończonych cennymi
wdrożeniami. Uznawano Go w kraju za
wybitnego specjalistę w zakresie elektrycznych maszyn trakcyjnych.
Urodził się w Warszawie. Był synem
drukarza, który przebył szlak bojowy
z Armią gen. Andersa. Matka zmarła w 1950 r.
prof. dr hab. inż. Wiesław SERUGA
dr inż. Andrzej BUZE
mgr inż. Henryk ŚWIĄTEK
e-mail: [email protected]
Instytut Elektrotechniki,
ul. M. Pożaryskiego 28, 04-703 Warszawa
PRACE INSTYTUTU ELEKTROTECHNIKI
ISSN-0032-6216, LXIII, zeszyt 273, 2016
DOI: 10.5604/00326216.1210823
Szkołę powszechną ukończył w 1944 r.
Jeszcze jako uczeń, wstąpił w 1943 r. do
tajnej organizacji „Orlęta”, działającej
w ramach Armii Krajowej. Przechodził tam
rozmaite formy szkolenia wojskowego
i walk obronnych, ucząc się także historii
Polski i Wojska Polskiego oraz geografii i terenoznawstwa. Podczas Powstania
Warszawskiego brał udział w akcjach wspomagających powstańców i ludność cywilną
(np. budowa barykad, roznoszenie ulotek,
wykonywanie i rozlepianie plakatów patriotycznych).
Warszawskie Liceum Ogólnokształcące im. Ks. Józefa Poniatowskiego ukończył w 1949 r. Jest absolwentem Politechniki Warszawskiej. W 1953 r., otrzymał
dyplom inżyniera elektryka o specjalności
maszyny elektryczne. Studia magisterskie
ukończył w 1960 r. W 1972 r. obronił
z wyróżnieniem pracę doktorską pt. „Kryteria wyboru właściwego wariantu maszyn
trakcyjnych prądu stałego obliczanego
w oparciu o metody numeryczne” i uzyskał
tytuł doktora nauk technicznych.
Przez całą swą działalność zawodową, którą rozpoczął w 1952 r., pracował
w Instytucie Elektrotechniki na stanowiskach naukowych: asystenta, starszego
asystenta oraz docenta. Dzięki swej wiedzy,
zdolnościom i aktywności szybko awansował, przy czym powierzano mu coraz trudniejsze i bardziej odpowiedzialne funkcje.
W 1964 r. został kierownikiem nowo
powołanej pracowni obliczeń trakcyjnych.
Od 1967 r. prowadził pracownię maszyn
prądu stałego, jednocześnie tworzył i rozwijał
zespół współpracowników. W 1979 r. został
Zastępcą Kierownika Zakładu Trakcji
Elektrycznej Instytutu Elektrotechniki.
Jego specjalnością były prace
projektowe i konstruktorskie maszyn, jak
też obliczenia trakcyjne. W czasie gdy obliczenia techniczne wykonywano za pomocą
suwaka logarytmicznego i kalkulatora, stał
się pionierem wdrażania techniki cyfrowej
do zadań projektowych. Rodziła się w ten
sposób, automatyzacja prac inżynierskich,
umożliwiająca efektywne wykonywanie obliczeń wielu wariantów danego rozwiązania.
Wykorzystując tę nową jakość sposobu projek-
174
towania, doc. Zamojski ze swoim zespołem
opracował projekty kilkudziesięciu typów
maszyn trakcyjnych o mocy od kilku kW
do 1 MW i napięciu od 24 V do 3000 V, na
potrzeby komunikacji kolejowej, miejskiej,
kopalnianej i przemysłowej. Jego działalność obejmowała też maszyny elektryczne
stosowane poza trakcją, np. w przemyśle
obrabiarkowym. Uczestniczył w realizacji
kilkudziesięciu opracowań projektowych,
technologicznych i badawczych, w wykonaniu wielu urządzeń technologicznych
do uruchomienia produkcji uzwojeń oraz
komutatorów kilkunastu typów maszyn trakcyjnych pochodzenia krajowego i zagranicznego, remontowanych w ZNTK Mińsk
Mazowiecki. Należy też wymienić prace
nad poprawą jakości układów izolacyjnych
w tym wdrożone do produkcji bandażowanie wirników taśmą szklano-epoksydową,
które także obecnie daje takie korzyści
techniczno-ekonomiczne. Rozwiązywał również wiele problemów konstrukcyjnych
i technologicznych mających na celu poprawę niezawodności maszyn. Przykładowo.
z Jego udziałem dokonano głębokiej modernizacji silników jednostki trakcyjnej 3WE,
charakteryzujących się dużą awaryjnością.
Wraz z rozwojem asynchronicznych napędów trakcyjnych prądu przemiennego, zespół doc. Zamojskiego podjął prace
nad trakcyjnymi silnikami asynchronicznymi.
Zostały wówczas opracowane projekty silników napędowych do tramwaju i trolejbusu.
Godna uwagi jest różnorodność podejmowanych prac. Część z nich wychodziła
poza tematykę maszynową. Warto chociażby
wymienić projekt rozwiązania transportu
węgla w kopalni Konin do 2030 r. Specjalnością doc. Zamojskiego stały się obliczenia trakcyjne, wykonywane na potrzeby
Instytutu oraz na zamówienia zewnętrzne.
Owocem skłonności do „nowinek technicznych” były zainicjowane przez Niego, przed
wieloma laty – prace nad samochodami
elektrycznymi. W rezultacie, powstały modele
doświadczalne: samochodów, autobusu oraz
rowerów z napędem elektrycznym. Nie
było więc przypadkiem, że doc. Zamojski
należał do międzyzakładowego zespołu
problemowego, który zajmuje się tą tema-
W. Seruga, A. Buze, H. Świątek
tyką pod egidą Politechniki Warszawskiej.
Nowością było też podjęcie prac nad
silnikami liniowymi, czego efektem stała
się seria wyprodukowanych silników tego
rodzaju oraz kilka zrealizowanych napędów
liniowych.
Podejmował przede wszystkim
prace o znaczeniu praktycznym – takie miał
nastawienie i takie było zapotrzebowanie
rozwijającego się przemysłu elektrotechnicznego w kraju oraz potrzeby użytkowników taboru. Już pierwsza prowadzona
przez Niego praca na początku działalności
zawodowej jest tego przykładem. Wykonał
wówczas badania silników zespołów trakcyjnych, eksploatowanych w Trójmieście. Badania te doprowadziły do korzystnych zmian
konstrukcyjnych tych maszyn. W kolejnych
latach działalności rozwijał współpracę
z przemysłem i eksploatacją. Współpracował z zakładami wytwarzającymi maszyny
elektryczne (DOLMEL, EMIT, WAMEL
BOBRME KOMEL), producentami taboru
(PAFAWAG, HCP CEGIELSKI, KONSTAL)
i zapleczem technicznym trakcji (OBRPS
i COBiRTK), jak też z zakładami eksploatującymi tabor. Prowadził prace dla Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego i na
potrzeby Górnictwa Węglowego.
Doc. Zamojski przez ponad czterdzieści lat kierował pracami badawczymi
w Zakładzie Trakcji Elektrycznej Instytutu.
Jest autorem i współautorem ok. 200 prac
naukowo-badawczych oraz 30 publikacji w tym
monografii i książek. Jest współautorem
6 patentów i jednego wzoru użytkowego oraz
dwukrotnie laureatem nagrody zespołowej
w Konkursie Mistrz Techniki: w 1965 r.
(wyróżnienie) i w 1968 r. (III nagroda).
Doc. Zamojski, przy swym wielkim
zaangażowaniu w pracę zawodową, znajdował czas na działalność społeczną. Pełnił
funkcje w instytutowej organizacji SEP.
Był współtwórcą budowy kortu tenisowego
na terenie Instytutu Elektrotechniki a następnie,
do ostatnich dni, dbał o utrzymanie kortu
w należytym stanie. Przez wiele kadencji
pełnił z wyboru funkcję Prezesa Sekcji
Tenisa.
Za pracę zawodową i społeczną był
wielokrotnie uhonorowany odznaczeniami
Doc. dr inż. Józef Zamojski (1931-2015)
państwowymi – Srebrnym Krzyżem Zasługi
oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, jak też odznakami medalami
i dyplomami za zasługi dla przemysłu maszynowego oraz transportu – za wkład do
elektryfikacji PKP, a także odznaką – Zasłużony Pracownik Instytutu Elektrotechniki.
Wszystkie powierzone funkcje sprawował przez wiele lat, co świadczyło,
że zawsze był odpowiedzialnym i twórczym
pracownikiem. Już od początku kariery
zawodowej był oceniany jako – „młody,
zdolny, sumienny, pracowity, dociekliwy pracownik naukowy, dobry organizator, nie
zrażający się trudnościami”. Niezwykle ceniona
była jego wiedza fachowa, inicjatywa,
175
zaangażowanie, zdolności organizacyjne
a jednocześnie skromność oraz bardzo życzliwy stosunek do współpracowników i podwładnych. Ceniono go za prawość charakteru
oraz za życzliwość ludziom. Zawsze był
gotowy służyć innym radą i pomocą. W swym
postępowaniu kierował się dobrem innych
oraz Instytutu Elektrotechniki.
Pamiętany jest jako człowiek o nieskazitelnym charakterze, ciepły, otwarty z poczuciem humoru. Będąc świetnym narratorem,
potrafił bardzo interesująco mówić o swych
bogatych przeżyciach i doświadczeniach.
Był jednym z budowniczych Instytutu Elektrotechniki oraz współtwórcą jego
wysokiej pozycji w kraju i za granicą.
184
W. Seruga, A. Buze, H. Świątek
IEl, Warszawa 2016. Nakład 80 egz. Ark. wyd. 14,88. Ark. druk. 11,00. Pap. off. Kl. III. 80 g.
Oddano do druku w lipcu 2016 r.
Druk ukończono w lipcu 2016 r.
Redakcja  Wydawnictwo Naukowo-Techniczne
Indeks nr 37656