SYGNET DRUKARSKI PETERA SCHÖFFERA MOGUNCJA (XV w
Transkrypt
SYGNET DRUKARSKI PETERA SCHÖFFERA MOGUNCJA (XV w
SYGNET DRUKARSKI PETERA SCHÖFFERA MOGUNCJA (XV w.) „Książki to są najlepsi twoi przyjaciele. Nie wyśmieją, nie zdradzą, a nauczą wiele.” Jan Rak (1820-1909) „Podróżnik książkowy” Czerwiec 2013 Zakochaj się w Lubelszczyźnie … A czy znasz ty, bracie młody, Twoje ziemie, twoje wody? Z czego słyną, kędy giną, W jakim kraju i dunaju? A czy znasz ty, bracie młody, Twojej ziemi bujne płody? Twe kurhany i mogiły, I twe dzieje, co się śćmiły? Wyleć ptakiem z tego gniazda, Miłać będzie taka jazda, Spojrzyć z góry na twe ziemie I rodzinne twoje plemię ... „Pieśń o ziemi naszej” Wincenty Pol 2 Nieuchronnie zbliża się czas zasłużonego odpoczynku. Przed nami wakacje. Nasza propozycja na wakacje to Ziemia Lubelska. Zwolnij, zjedź z utartego szlaku i odkryj tajemnice, jakie skrywa przed tobą województwo lubelskie. Dąbrowica Wyjeżdżając z Lublina w kierunku Nałęczowa, zaledwie 7 kilometrów od miasta, możemy znaleźć się w podlubelskiej wsi odnotowanej w historii Polski już w 1317 r., kiedy to niejaki Ostasz - podstoli krakowski, otrzymał od Władysława Łokietka pozwolenie na lokowanie na prawie magdeburskim wsi w posiadanych przez siebie włościach. Była to Dąbrowica. Firlejowie uczynili wkrótce z Dąbrowicy swe gniazdo rodowe i do nazwiska dopisywali "de Dombrowicza". Kariera Firlejów rozpoczęła się wraz z wiekiem XVI. Twórcą potęgi rodu był Mikołaj, bardzo zręczny dyplomata, który doszedł do najwyższych godności w państwie - uzyskał buławę wielką Koronną, a ponadto znacznie rozszerzył rodowe włości. Panujący łaskawie spoglądali w tym czasie na dąbrowicki ród, zwłaszcza przychylność królowej Bony była na tyle widoczna, że ukuło się wówczas przysłowie "Stroi baba Firleje". Kolejni przedstawiciele rodu są już gruntownie wykształconymi na zachodzie właścicielami ogromnych majątków, sprawują wysokie urzędy państwowe i utrzymują kontakty z wybitnymi przedstawicielami polskiego renesansu, ale ich siedzibą rodową pozostaje Dąbrowica. W połowie XVI w. w miejsce dawnego zamku pojawia się rezydencja, przebudowana w początkach XVII w. na reprezentacyjny pałac z trzema basztami, arkadowymi galeriami i ogrodem w stylu włoskim. Niestety okres świetności rezydencji w Dąbrowicy i samego rodu Firlejów zbliżał się ku końcowi a zgasł zupełnie w połowie wieku XVIII. Pałac dotąd tętniący życiem, budzący zainteresowanie współczesnych odwiedzany często przez Kochanowskiego zaczął coraz bardziej popadać w ruinę. Dzierżawcy i kolejni właściciele majątku, zwłaszcza po wygaśnięciu rodu Firlejów – Lewartów, nie poświęcali mu tyle uwagi, co pierwsi właściciele. Pałac niszczał, zachowując mimo to, coś z dawnej świetności. 3 Próbę przywrócenia pałacu do życia podjęli około roku 1924 ojcowie Jezuici, ale ich wysiłki przerwała wojna. Obecnie w odbudowanych pomieszczeniach zamku ma swoją siedzibę Diecezjalny Dom Rekolekcyjny. Komunikację z Lublinem zapewniają autobusy miejskie linii 3 i 54. 3 54 DĄBROWICA - Szerokie - Nałęczowska - Morwowa - Wojciechowska - al. Kraśnicka - Al. Racławickie - Krakowskie Przedmieście - Kapucyńska - pl. Wolności - Bernardyńska - Zamojska - al. Unii Lubelskiej - Fabryczna Wolska - Kunickiego - Pawia - Długa - Wyzwolenia - Głuska - GŁUSK [DOMINÓW] DĄBROWICA – Nałęczowska – Morwowa – Wojciechowska – Zana - Bohaterów Monte Cassino - Armii Krajowej - Orkana - Roztocze - Jana Pawła II - al. Kraśnicka - WĘGLIN W Dąbrowicy znajdują się liczne ścieżki rowerowe oraz szlaki turystyczne. 0d 2011 do 2017 trwa w Dąbrowicy Jarmark Firlejowski, którym to miejscowość obchodzi swoje 700-lecie. Następnie proponujemy wybrać mniej uczęszczaną trasę i z drogi nałęczowskiej, tuż za granicami Lublina w Uniszowicach skręcić w lewo i wzdłuż rzeczki Łazęgi (jest to główny dopływ lubelskiej Czechówki) kierować się w stronę Motycza. Nasza droga wiedzie przez malowniczy Wojciechów z górującą nad okolicą surową wieżą ariańską z XV w., która jest częścią dawnych fortyfikacji obronnych. Choć ślady osadnictwa na tym terenie sięgają... VIII w., dziś miejscowość słynie z kowali-artystów. To właśnie tu w czerwcu każdego roku ściągają tysiące turystów na odbywające się Ogólnopolskie Warsztaty Kowalskie i Targi Sztuki Kowalskiej. 4 Wojciechów Kuźnia Romana Czernieca Jedna z najsłynniejszych kuźni w Polsce wybudowana w 1920 r. Do dziś wykonywane są tu ręcznie wyroby artystyczne, naprawiane narzędzia rolnicze oraz podkuwane konie. Kuźnię odwiedzają liczne grupy wycieczkowe z kraju i zagranicy. Gospodarz snując barwne opowieści z kowalskiego życia, wykonuje dla nich pokaz kucia podkowy. W bocznym skrzydle kuźni znajduje się prywatna galeria wyrobów kowalskich. Każdego roku w lipcu odbywają się tu ogólnopolskie imprezy, w których bierze udział kilkudziesięciu mistrzów kowalstwa z kraju i zagranicy. W tym roku w dniach: 12 - 14 lipca 2013 r Muzeum Kowalstwa Pierwsze w Polsce muzeum dokumentujące kowalstwo. Można w nim zobaczyć w pełni wyposażoną starą kuźnię z paleniskiem, kowadłem, miechem kowalskim oraz metalowe wyroby użytkowe – grace, motyki a także wasąg oraz drewniane brony. Wśród kilkuset eksponowanych wyrobów artystycznych na uwagę zasługują m.in. pas cnoty i patera na owoce wykonana przez kobietę. W muzeum goście mogą zagrać marsza kowalskiego na kowadle, zaostrzyć siekierę na ręcznej szlifierce, posłuchać opowieści o pracy kowala i dowiedzieć się dlaczego podkowa przynosi szczęście. Muzeum zajmuje najwyższą kondygnację Wieży Ariańskiej. Wieża „Ariańska” Została wybudowana w latach 1520-1530. Jest to jedyna na Lubelszczyźnie tego typu gotycko – renesansowa budowla. Początkowo pełniła rolę domu mieszkalnego właścicieli Wojciechowa. W latach 1550-1598 znalazł w niej swoją siedzibę zbór kalwiński. W pocz. XVII w. kolejny właściciel Wojciechowa Paweł Orzechowski herbu Rogala wybudował na północ od wieży wygodny pałac, a tę przeznaczył na spichlerz. W 1910 roku Natalia i Józef Popławscy przekazali zniszczoną wieżę Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości, które już w 1911 roku przystąpiło do jej odbudowy. Prace kierowane przez Jana Koszczyc Witkiewicza przerwała wojna. Powtórną próbę odbudowy spotkał ten sam los 5 w 1939 roku. Dopiero w 1972 ponownie przystąpiono do gruntownego remontu. Tym razem udało się to bez przeszkód i po trzech latach swoją siedzibę znalazł tu Gminny Ośrodek Kultury. Wieża ta została opisana przez Stefana Żeromskiego w „Nawracaniu Judasza” Wojciechowskie Muzeum Regionalne Usytuowane na trzecim piętrze Wieży Ariańskiej Wojciechowskie Muzeum Regionalne pozwala cofnąć się w czasie do lat 20 – tych XX w. Jego wnętrze stylizowane jest na wzór chałupy Wojciechowskiej w pełni wyposażonej w sprzęty i narzędzia którymi posługiwali się niegdyś nasi przodkowie. W drugiej części muzeum znajdują się eksponaty pochodzące z wykopalisk archeologicznych min. fragmenty naczyń i kafle średniowieczne. Do najciekawszych eksponatów średniowiecznych można zaliczyć półgrosz świdnicki oraz zapinkę do książki. Dawne dzieje Wojciechowa obrazuje ciekawie odwzorowana makieta dawnego średniowiecznego grodu, z którego do naszych czasów przetrwała wieża z fragmentem murów i suchą fosą. W Muzeum eksponowana jest również historia folkloru Ziemi Wojciechowskiej. Przy Muzeum działa Galeria Sztuki Ludowej, w której można nabyć podkowę „na szczęście” i inne wyroby miejscowych twórców oraz wybić pamiątkową monetę. Muzeum czynne codziennie w godz. 10.00 - 17.00 W niedzielę nieczynne. Czas zwiedzania Muzeum 30 min. Cennik: bilet ulgowy - 4,00 zł; bilet normalny 5,00 zł; W cenie biletu jest zwiedzanie Muzeum Kowalstwa Wojciechosko Zagroda Pobyt w Zagrodzie - prywatnym "Mini skansenie” obejmuje zwiedzanie chałupy, stodoły i warsztatu stolarskiego. Dla grup zorganizowanych możliwość pokazu: młynkowanie zboża, młócenie cepami, pranie na tarze, przędzenie wełny, kręcenie elementów strzechy - strzeszoków i gajdoków oraz karmienie zwierząt: koza, kuc, owca, króle, ptactwo. Istnieje także możliwość zorganizowania warsztatów z lepienia wyrobów z gliny i bibułkarstwa. Kościół p.w. św. Teodora w Wojciechowie Późnobarokowy, drewniany kościół pod wezwaniem św. Teodora wybudowany został w 1725 r. Jego fundatorem był Teodor Orzechowski – ówczesny właściciel wsi. W 1802 roku, kolejna właścicielka Wojciechowa o nazwisku Morska otoczyła 6 kościół wspaniałym murowanym parkanem. Wnętrze kościoła wykonano w stylu późnobarokowym. W drewnianym, barokowym ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z 1836 r. Ołtarze zdobią bezcenne kurdybany - skóry o bogatym ornamencie tłoczonym, malowane i złocone. Na cmentarzu kościelnym znajduje się drewniana, czworoboczna dzwonnica wzniesiona jednocześnie z kościołem oraz nagrobek Felicjany z Fredrów Grodzickiej z 1892 r. i płyta nagrobna Stanisława Spinka herbu Prus z XVI w. Na wschód od kościoła znajduje się cmentarz grzebalny założony w 1846 r. połączony ze świątynią wspaniałą aleją kasztanową. Na jego terenie znajduje się wiele starych, cennych nagrobków, z których na szczególną uwagę zasługuje kaplica grobowa Świeżawskich oraz grobowce rodziny Dąbrowskich i Felicjana Grodzickiego. Młyn Hipolit z Muzeum Minerałów Młyn ''Hipolit'' zbudowany w 1937 r. w zakolu rzeki Bystrej. Jego oryginalne wnętrze z zachowanymi maszynami i wyposażeniem pełni obecnie funkcję domu mieszkalnego. Część parteru została zaadaptowana na Muzeum Minerałów. Można zobaczyć tu, gromadzoną od ponad 20 lat, kolekcję minerałów z całego świata. Kolekcja liczy ok. 2 tysięcy eksponatów. 7 Najnowszym okazem jest bryła węgla brunatnego o masie ok. 40 kg z widoczną korą drzewa i słojami oraz skamieniała ryba pochodzącą z Brazylii, doskonale zachowana z wyraźną skórą i łuskami, która liczy sobie ok. 250 mln lat. Rzadkością jest również fulguryt, stopiona krzemionka pod wpływem uderzenia pioruna, pochodzący z pustyni Mohawe w Arizonie (USA), zwana śladem pioruna. We młynie istnieje możliwość wynajęcia pokoju ze ścianami wyłożonymi solą kłodawską do inhalacji. Wspaniałą atrakcją są pokazy płukania i odlewania złota oraz pokazy wybuchu wulkanu. Nałęczów Prawdopodobnie już w VIII lub IX wieku powstał gród na dogodnym do obrony wzgórzu, dzisiaj nazywanym górą Poniatowskiego. Już wtedy gród nazywany był Bochotnicą - od płynącej wąwozem u podnóża wzgórza rzeczki Bochotniczanki (od słowa bochot - plusk, chlupot). W okresie powstania państwa polskiego środek osady został przeniesiony na wzgórze kościelne, gdzie stoi dziś kościół parafialny, a w średniowieczu stała także budowla obronna. W I połowie XIV wieku w Bochotnicy powstaje parafia (kościół p.w. św. Jana Ewangelisty). W tym wieku także dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim, wkrótce potem powstał folwark, - dwór posadowiono w rejonie obecnego pałacu Małachowskich - do dziś stoi pochodząca z tego okresu budowla, zwana oficyną pałacową. Położenie Bochotnicy sprzyjało rozwojowi: powstały młyny, stawy rybne, zajazd. W 1523 właścicielami wsi została rodzina Samborzeckich, która w ciągu 100 lat wykupiła wiele dóbr ziemskich na terenie parafii od okolicznej drobnej szlachty - wtedy powstał klucz Bochotnicki. 8 Jest to miasto o bardzo ciekawej architekturze, położone u zbiegu rzek: Bystrej i Bochotniczanki oraz sieci wąwozów lessowych. Jest miejscowością uzdrowiskową. Nazwa Nałęczów pojawiła się w 1751 roku, kiedy to część jej dóbr nabył Stanisław Małachowski i od swojego herbu - Nałęcz - nadał imię zakupionym dobrom. Przystąpił do budowy swojej rezydencji, zwanej dziś Pałacem Małachowskich. Z tego okresu pochodzi także ozdobny park nałęczowski. Historia uzdrowiska Nałęczów rozpoczęła się w XIX wieku. Przy okazji poszukiwania na tych terenach rud żelaza. Odkryto, że wiele źródeł w posiadłości posiada walory lecznicze. Urządzono tu uzdrowisko z łazienkami. W XIX wieku stał się najmodniejszym uzdrowiskiem w Królestwie Polskim. Zbudowano dla gości duży budynek, obecnie "Stare Łazienki". Szybki rozwój uzdrowiska został przerwany w czasie Powstania Listopadowego, kiedy to rosyjskie wojsko kompletnie zrujnowało majątek Małachowskich, a zwłaszcza łazienki, których właściciele już nie odbudowali. Próbowali poprawić sytuację majątku przez produkcję cukru - buraki przerabiano w pomieszczeniach dawnych łazienek - ale interes się nie udał i Małachowscy sprzedali majątek. Rozpad klucza przyspieszył ukaz o uwłaszczeniu z 1864 roku. Wskrzeszenie uzdrowiska było dziełem trzech lekarzy - sybiraków: Konrada Chmielewskiego, Wacława Lasockiego a zwłaszcza Fortunata Nowickiego, który w 1877 wydzierżawił dobra Małachowskich. Trakt Lublin Kazimierz wyprowadzono z terenu parku. Pierwsi goście zjechali w roku 1880. Następne lata, aż do wybuchu pierwszej wojny światowej, to złoty okres Nałęczowa, który stał się bardzo ważnym punktem na mapie życia kulturalnego narodu. Przebywa tu nie tylko wielu wybitnych lekarzy, ale też literaci, wśród nich Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus. Obecność inteligencji wpływa na podniesienie poziomu miejscowej oświaty, rozwija się spółdzielczość, dobre wyniki gospodarcze zakładu leczniczego i napływ gości podnoszą ogólny poziom życia w miejscowości. Dzięki temu, powstały tu ciekawe muzea, które dziś warto zwiedzić. Muzeum Bolesława Prusa Muzeum biograficzno-literackie najwybitniejszego pisarza polskiego pozytywizmu zajmuje sale w Pałacu Małachowskich, w których Bolesław Prus zamieszkiwał niejednokrotnie podczas wakacji. Muzeum gromadzi pamiątki i materiały dokumentujące życie i twórczość pisarza, ze szczególnym uwzględnieniem jego związków z Nałęczowem i rodzinną Ziemią Lubelską. W 2002 roku ostała odsłonięta Ławeczka z Bolesławem Prusem tuż przed Pałacem Małachowskich Muzeum czynne: od środy do piątku 9.00 -16.00 sobota, niedziela 9.00-15.00/w poniedziałki i wtorki muzeum nieczynne / 9 Muzeum Stefana Żeromskiego Muzeum Stefana Żeromskiego mieści się w dawnej pracowni pisarza, wybudowanej w 1905 roku według projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza. Chata została wybudowana za honorarium otrzymane za “Popioły” i była letnim domem Stefana Żeromskiego. Pisarz kończył w niej powieść “Dzieje grzechu”, napisał “Dumę o hetmanie”, “Słowo o bandosie” , “Różę”. Obecnie w Chacie mieści się Muzeum Stefana Żeromskiego, otwarte 17 czerwca 1928 roku. Za Chatą, w dolnej części ogrodu znajduje się Mauzoleum Adam Żeromskiego, syna Oktawii i Stefana, zmarłego na gruźlicę 30 lipca 1918 r. w wieku osiemnastu lat. Strzelista budowla z kamienia wapiennego została zbudowana w 1922 r. według projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza. Czynne w godz. 10.00 - 16.00 od wtorku do niedzieli W poniedziałki nieczynne Kościół rektoralny św. Karola Boromeusza Drewniany kościółek, a właściwie kaplica pw. św. Karola Boromeusza, została wzniesiona w l. 1917-19 z fundacji Luizy (Ludwiki) Benni. Kaplica, według życzenia fundatorki, służy od początku kuracjuszom i wczasowiczom. Zbudowana jest ona w stylu zakopiańskim, przeniesionym do Nałęczowa przez Jana Witkiewicza. Wewnątrz warto zobaczyć drewniany ołtarz, w którym znajduje się obraz św. Karola Boromeusza, biskupa Mediolanu, patrona chorych. W kościółku msze święte odprawiał kardynał Karol Wojtyła, podczas pobytu w Nałęczowie. Powiadają: "Nałęczów leczy serce". Zapraszamy Was na przechadzkę po parku zdrojowym śladami znanych pisarzy, którzy poszukiwali weny twórczej pośród szumu nałęczowskich drzew, śpiewu ptaków i leczniczej mocy wód mineralnych tryskających tu do dziś ze źródełek o nazwach: Wiara, Nadzieja, Miłość. A może przysiądziecie na ławeczce obok Bolesława Prusa… W Nałęczowie był chyba każdy z nas, ale tuż obok Nałęczowa ok. 5 km na północny wschód, jest ciekawe miejsce, które odwiedzają tylko nieliczni. Polecamy. 10 Czesławice Wieś Czesławice posiada kilkuwiekową historię. W XV wieku wspomina o niej Jan Długosz przy omawianiu parafii Bochotnica Kościelna. Wówczas nosiła nazwę Czasławice. XV-wieczne księgi ziemskie lubelskie mówią, że Czasławice były rozdrobnioną wsią szlachecką. W XVI wieku właścicielami byli Samborzeccy następnie Leśniowieccy, potem Roztworowscy. Kolejnymi właścicielami byli Gałęzowscy, a ostatecznie od 1777 roku Małachowscy, którzy założyli w sąsiedztwie Czesławic nałęczowskie uzdrowisko. W 1856 roku dobra te przejął Tytus Rakowski. Po ukazie carskim z 1864 roku, nadającym ziemię chłopom, przy Rakowskich pozostał tylko folwark, który zmienił w krótkim czasie kilku właścicieli. W 1886 roku od Konstancji z Orłowskich Czemierziny folwark odkupili Werniccy. Rodzina Wernickich wywodzi się od Wierzynka, podskarbiego Kazimierza Wielkiego. Członkowie rodu na przestrzeni wieków brali udział w konfederacji barskiej, w powstaniu kościuszkowskim, w wyprawie Napoleona na Moskwę oraz w powstaniu styczniowym. Grób Wernickich na cmentarzu w Nałęczowie Po śmierci Elżbiety Wernickiej w 1900 roku majątek stał się własnością córki Zofii i jej męża Bronisława Lilpopa. Zofia ufundowała w Czesławicach szkołę w stylu zakopiańskim według projektu Koszczyc-Witkiewicza, gdzie pod pozorem kursu koronkarskiego prowadziła tajne nauczanie w końcu XIX i na początku XX wieku. Budynek ten spłonął w latach sześćdziesiątych. Zofia Lilpopowa cieszyła się opinią osoby szlachetnej, troszczącej się o ludzi na wsi. Kolejnym właścicielem majątku Czesławice zostaje w 1920 roku Tomasz Milowicz. Był nim do wybuchu II wojny światowej. Podczas okupacji dobra były zarządzane przez Niemców. Po II wojnie powstał tu PGR. W 1955 roku Wyższa Szkoła Rolnicza z Lublina przejęła majątek Czesławice jako swój Zakład Doświadczalny. 11 Zespół pałacowo-parkowy w Czesławicach został wpisany do rejestru zabytków w 1977 roku. Projektantem części architektonicznej był sam Leonardo Marconi. Park w Czesławicach jest jednym z najpiękniejszych na Lubelszczyźnie. Zaprojektowany w 1886 roku, jest wymieniany w literaturze fachowej jako wybitny przykład twórczości Waleriana Kronenberga. Wśród drzewostanu parkowego znajduje się siedem pomników przyrody, m.in. miłorząb dwuklapowy liczący 120 lat, sosny: wejmutki, iglicznia, trójcierniowa. Ponad 150 drzew kwalifikuje się do objęcia ochroną prawną. Obszar parku wynosi 18 hektarów. Droga w parku obsadzona jest kasztanowcami a zakończona bramą w formie toskańskiej kolumnady. Na terenie parku znajduje się figura świętego Antoniego z Dzieciątkiem, wykonana z białej ceramiki. Z zespołu pałacowo-parkowego do okolicznych folwarków oraz do Nałęczowa wybiegały aleje wysadzone starodrzewem. Obecna właścicielka uratowała go od całkowitej degradacji. Udostępnia park dla zwiedzających i planuje ożywienie miejsca poprzez organizowanie na terenie pałacu i parku imprez kulturalnych. Z Nałęczowa możemy wybrać się dalej w kierunku Kazimierza a potem promem do urokliwego Janowca ale to już temat na następną wyprawę…… Opracowała młodzież pod opieką Barbary Klepackiej 12 Wszystkim czytelnikom „Bibliofila” życzymy wesołych, słonecznych i przede wszystkim bezpiecznych wakacji, by nadchodzący czas odpoczynku był spokojny, jednocześnie pełen miłych i niezapomnianych wrażeń. By te wakacje dały Wam możliwości rozwijania zainteresowań i oddania się swoim pasjom. Maturzystom, odchodzącym ze szkoły życzymy samych sukcesów na kolejnym szczeblu edukacji oraz realizacji planów życiowych. A wszystkim przypominamy, że tylko bezpieczne wakacje mogą być radosne i udane. Do zobaczenia we wrześniu … 13 The well-earned time of relaxation is coming. Holidays are ahead of us. We suggest visiting Lublin region during holidays. Slow down, go off the usual route and discover the mysteries hidden in our region. DĄBROWICA Leaving Lublin in the direction of Nałęczów, only 7 km off the city we can find ourselves in a village already marked in the history of Poland in 1317. At that time a man named Ostasz who was a Lord High Steward from Cracow, received the rights from Wł. Łokietek to found the village within his own estate. It was Dąbrowica. The Firley family made the village their family nest and put “de Dombrowicza” to their name. The Firley’s career began in the XVI century. Mikołaj was the man, who made the family so powerful. He was a skillful diplomat, achieved the highest position in the country ( a great crown warder) and extended the estate of the family. The rulers favored the Firleys especially the queen Bona. The consecutive representatives of the family were thoroughly educated in the west, held the top governmental positions , were in contact with the outstanding representatives of the Polish renaissance but Dąbrowica still remained their family seat. In the XVI c the mansion appears in the place of the former castle. At the beginning of the XVII c it is transformed into an elegant palace with 3 towers, arcaded galleries and a garden in an Italian style. Unfortunately, the time of splendor of the mansion and the Firley’s family was approaching its end. The palace, full of life, arousing interest among contemporary people, often visited by Kochanowski, began to fall into ruin. Tenants and consecutive owners, Lewarts, after the Firleys died out, did not pay enough attention to it. The palace decayed but still had some part of its glamour .Around 1924 the Jesuits tried to revive the palace but the war stopped their efforts. Nowadays in the renovated castle there is the seat of the diocesan house of retreat. WOJCIECHÓW One of the most famous forge built in 1920.Today the tradition remains alive and hand made works of blacksmithing art are still manufactured, farming tools are repaired and horses are shoed here. The forge is visited by numerous tourists from the country and abroad. The host tells the visitors the stories from the blacksmith’s life and shows how to shoe the horse. In the side wing of the forge there are some private works of blacksmithing art. Every year in July nationwide events are held here. Numerous masters of blacksmithing art take part in them. This year the events are held from 12 to 14 th of July. 14 The Blacksmith Museum It is the only museum of this type in Poland. It holds a collection of a fully equipped forge with an anvil and everyday metal tools- hoes, wooden harrows and a peasant’s cart. Among thousands of displayed exhibits a special attention deserves a chastity belt and a tazza made by a woman. In the museum the visitors can play the blacksmith’s march on the anvil, sharpen an axe or listen to the blacksmith’s stories. They can also find out why the horseshoe brings good luck. The museum is situated on the highest floor of the Arian Tower. The Arian Tower Built in 1520-1530.The only Gothic- Renaissance building of this type. At the beginning it was a residential building of the owners of Wojciechów. In years 1550-1998 was the seat of the Protestant Community. The next owner Paweł Orzechowski built a comfortable palace north to the tower and the tower itself converted into a granary. In 1910 Natalia and Józef Popławski handed down the ruined tower to the Society for the Preservation of Historical Monuments. In 1911 the society started to renovate the tower. The works conducted by Jan Koszyc Witkiewicz were stopped by the war. The next renovation was completed in 1972. After 3 years the tower housed the Commune Culture Center. The tower was described by St. Żeromski in “ Nawracanie Judasza”. The Wojciechów Regional Museum Located on the 3rd floor of the Arian Tower allows us to date back to the twenties of our century.It is equipped with object of work and everyday use once used by our ancestors. In the other part of the museum there are some archaeological exhibits :pieces of utensils. The museum also presents the history of the folklore of the Wojciechów land. Next to the museum there is a Folk Art Gallery where you can buy a horseshoe , other objects made by local craftsmen and stamp a coin. Wojciechowsko Zagroda (The Wojciechów Farmstead) You can visit here a peasant’s cottage, a barn and a carpenter’s workshop. Organized groups can watch old, everyday peasants’ activieties. There is also the possibility to organize the pottery workshopin this place. Saint Theodore’s Church In the Late Baroque style, a wooden temple was erected in 1725. Its founder was Teodor Orzechowski, in those days the owner of the village. The next owner, Morska, surrounded the church by a brick fence. The interior is in the late Baroque. In the wooden high altar there is a picture of Our Lady Perpetual Help from 1836. The altars are decorated with cordovans- dyed hides, densely decorated with glided and painted patterns. East to the church there is a cemetery 15 founded in 1846, linked with the temple by a splendid chestnut valley. Many old precious gravestones can be found there ( Dąbrowski and Świeżawski family, Felicjan Grodzicki). Hipolit Mill from the Mineral Museum Built in1937 by the Bystra River. Its original interior with the well preserved machines and equipment . A part of the ground floor was adapted to the Museum of Minerals. A collection of extraordinary exhibits from all over the world is open to visitors. NAŁĘCZÓW Built probably already in the VIII or IX th century on the hill called Poniatowski Mountain. The town was called The Bochotnica estate, the name derived from the small Bochotniczanka river running beneath the hill. It is a charming town with a very interesting architecture, located by the Bystra river and its tributary, the Bochotniczanka and by the network of loess gorges. Nałęczów is a health resort. Its name first appeared in1751when Stanisław Małachowski purchased the Bochotnica estate. The name Nałęczów is derived from the coat of arms of Stanisław Małachowski. Małachowski started building his residence, today known as the Małachowski Palace.The famous park also comes from this period. The history of Nałęczów dates back to XIX cwhen the healing mineral water was discovered there.The spa with baths was constructed. In the XIX c Nałęczów became one of the most fashionable health resorts in Poland. A large building was built for visitors – Old Baths.The fast development of the spa was disrupted by the November Uprising when the Russian army destroyed Małachowski’s property, especially the baths. The owners tried to improve their economic situation by producing sugar but this business was not successful and they sold the property.3 doctors: Konrad Chmielewski, Wacław Lasocki and Fortunat Nowicki revived the spa.The first guests started arriving in 1880. The next years until the outbreaks of the First World War was a golden age for Nałęczów. Many famous literary men like H. Sienkiewicz, B. Prus frequented this place.Nałęczów was the home of many associations and venues for creative work of many artists up to this day. Thanks to this many interesting museums were constructed here, Bolesław Prus Museum The only museum of the writer founded in the rooms of the first floor of Małachowski Palace. Here B. Prus lived during holidays. The museum collects all the memoires and the documents featuring the life and work of the writer. In 2002 a bench monument with B. Prus was erected next to Małachowski Palace. Stefan Żeromski Museum 16 It is an old summer atelier of the writer built in 1905,designed by Jan Koszyc Witkiewicz. The writer purchased the cottage from the money he received from writing “ Popioły”. Stefan Żeromski finished many of his books there. Now it is one of the oldest literary museums in Poland opened on 17th June 1928.Behind the cottage, in the garden, there is Adam Żeromski’s mausoleum. The son of Oktawia and Stefan died of tuberculosis at the age of 18.The mausoleum was also designed by Jan Koszyc Witkiewicz and built in 1922. Chapel of St.Charles Borromeo A wooden chapel founded by Ludwika Benni open for the visitors.It was builtin the Zakopane style and transported to Nałęczów by Jan Witkiewicz.Inside there is a wooden altar with the picture of St. Charles Borromeo, the bishop of Milan, the patron of the ill. Karol Wojtyłła conducted the holy masses there when he stayed in Nałęczów. CZESŁAWICE An old village Czesławice has a long history. Jan Długosz mentioned it while writing about Bochotnica Kościelna parish.At that time it was called Czasławice. In the XVI c among many owners were Samborzecki, Leśniowiecki and Rostworowski families. Later the village was in the hands of Gałęzowski and Małachowski families. In 1920 until the war Tomasz Milowicz was the owner of the property. During the war it was managed by Germans. After the war the Agricultural Academy in Lublin took it over. A brick stone palace in Czesławice from 1750 was designed by Leonardo Marconi. The manor park was founded around1886. The park is the most beautiful in the whole region. Among the trees there are 7 species classified as monuments of nature. In the park you can find the figure of St. Anthony with a Child. The palace and the park are a private property now. Tłumaczyła z młodzieżą: Anita Patkowska 17 Sapkowski niedoceniany … "Później mówiono, że człowiek ten nadszedł od północy, od bramy Powroźniczej" - tymi słowami Andrzej Sapkowski wprowadził Wiedźmina nie tylko do Wyzimy*, ale także do historii polskiej fantastyki. Mało osób wie jednak, że rozpoczynając tymi słowami swoje opowiadanie, nie planował umieszczenia go w książce a… w konkursie. Właśnie ta historia o strzydze, królu, wiedźminie i spisku zamku, została stworzona na potrzeby konkursu organizowanego w miesięczniku "Fantastyka". Jury nie uznało go za wystarczające, czytelnicy mieli jednak więcej wyrozumienia. Wywołując presję na autorze, udało im się dokonać swego. Sapkowski postanowił kontynuować historię o Geralcie z Rivii. Pierwsza książka oprawiona chwytliwym tytułem Ostatnie Życzenie wprowadza czytelnika w uniwersum Wiedźmina przedstawiając kolejne postacie jak Ciri czy Yennefer. A w każdym kolejnym opowiadaniu każdy może znaleźć coś dla siebie, czy to najróżniejsze opisy walk z potworami, czy wątki romantyczne. Przede wszystkim jednak jest to dzieło dojrzałe, autor obija się o postmodernizm (mimo wypierania się przy wielu okazjach Sapkowskiego) i ukazuje brutalny, ale jednak prawdziwy świat. Mordy, gwałty, porwania i wszelkie inne zbrodnie, pokazane są z fantastycznym realizmem a sama historia trzymająca przy kolejnych dramatycznych wydarzeniach, nie pozwala oderwać się szybko od książki. Czy zatem warto przeczytać? Bezsprzecznie, bez względu na preferencje, Wiedźmin to pozycja obowiązkowa dla każdego. Szczególnie, że Andrzej Sapkowski zapowiedział 18 kontynuację sagi. Może więc czas zostawić oklepane Pamiętniki Wampirów czy inny Zmierzch i zabrać się za to co dobre i polskie? Maciej Wiśniewski klasa 1 ft *Wyzima - duża metropolia, siedziba władcy oraz stolica Temerii. Miasto bogate i niezwykle istotne dla państwa. W ciągu swojej długiej historii było świadkiem wielu wydarzeń, zarówno radosnych, jak i tragicznych. Jest znakomitym miejscem dla rozwoju nauki, a poprzez obecność szlaków handlowych, również dla rozwoju handlu. Andrzej Sapkowski 19 Myśli o książkach Książka - nierozdzielny towarzysz, przyjaciel bez interesu, domownik bez naprzykrzania się. I.Krasicki Książki są jak ludzie, których wartość niepodobna rozeznać po stroju. J.Parandowski Są książki piękne jak kwiaty - i są książki pełne dojrzałości jak owoce. M.Jastrun Z książek wyrzuconych na wysypiska las nie wyrośnie. E.Grabosz Książki są jak towarzystwo, które sobie człowiek dobiera. Monteskiusz Nie trzeba wielkich mieć bibliotek, by przyjacielem książki zostać. H.Łochocka Ten jest najszczęśliwszy z ludzi, któremu nikt zapału do książek nie ostudzi. J.Kasprowicz Kto czyta książki, żyje podwójnie. Umberto Eco Biblioteka chroni przeszłość i tworzy przyszłość. M.Gorman Sitem czerpie wodę, kto chce uczyć się bez książek. A.F.Modrzewski Kiedy przeczytam nową książkę, to tak jakbym znalazł nowego przyjaciela, a gdy przeczytam książkę, którą już czytałem - to tak jakbym spotkał się ze starym przyjacielem. przysłowie chińskie W bibliotece znajdziesz wszystko, czego chcesz, starą prawdę, mądrą bajkę, piękny wiersz. Krystyna Wodnicka Telewizja to tylko zastępcza rozrywka dla mózgu, kto nie czyta, ten właściwie nie potrzebuje już głowy, nie mówiąc oczywiście o wyobraźni i fantazji. Billie Joe Książka to mistrz, co darmo nauki udziela, Kto ją lubi – doradcę ma i przyjaciela. Który z nim smutki dzieli, pomaga radości, Chwilę nudów odpędza, osładza cierpkości Ambroży Grabowski Opracowała: Monika Kozieł kl. 3bl 20 1) Ślubowanie 1. rzecz od ślubowad. 2. lm. D.-ao <<przysięga, przyrzeczenie, zobowiązanie>> Δ Ślubowanie poselskie <<uroczyste zobowiązanie posła na Sejmie PRL do wykonywania obowiązków dla dobra narodu >> 2) Średnik m III, D. –a, N. –kiem; lm M. –i <<znak przestankowy (;) pełniący funkcję pośrednią między funkcją kropki a przecinka >> :Stawiad średnik. Napisad coś po średniku. 3) Średniowiecze n I, blm <<okres historyczny od kooca starożytności (V w.) do schyłku XV w., do czasu upadku Bizancjum, wielkich odkryd i nowych prądów umysłowych, charakteryzujący się słabym rozwojem gospodarki towarowo-pieniężnej , w sferze ideologicznej - przewagą światopoglądu religijnego; wieki średnie>>: Wczesne, późne średniowiecze. Głębokie średniowiecze. Zabytki średniowiecza. Mroki średniowiecza 4) Średniówka ż III, CMs. –wce; lm D. –wek 1. lit. <<stały przedział między dwoma wyrazami dzielący wers na dwa człony, występujący w wierszach o budowie opartej na rachunku sylab, stóp lub akcentów>> 5) Środkowojęzykowy Δ jęz. Spółgłoski środkowojęzykowe <<spółgłoski: ś, ź, d, dź, o, których artykulacja polega między innymi na mniej lub bardziej intensywnym kontakcie środkowej części powierzchni języka z podniebieniem twardym; głoski miękkie, głoski palatalne>> 6) Światopogląd m IV, D. –u, Ms. –ądzie ; lm M. –y <<zespół, ogólnych przekonao dotyczących natury świata, człowieka w świecie, sensu jego życia oraz wynikających z tych przekonao ideałów, wyznaczających postawy życiowe ludzi i wytaczających linię ich postępowania>> 7) Świętojański << związany z dniem św. Jana (24 czerwca) lub z uroczystościami ludowymi obchodzonymi w wigilię tego dnia>>: Noc świętojaoska. Jarmark świętojaoski. Wianki, ognie, zabawy świętojaoskie. 8) Świtezianka ż III, CMs –nce; lm D. –nek 1. <<w podaniach ludowych: nimfa wodna, rusałka żyjąca w jeziorze Świteź>> 9) Taboryta m odm. Jak ż IV, CMs. –ycie; lm M. –yci, DB. –tów, hist. <<przedstawiciel radykalnego odłamu husytów czeskich propagujących reformę doktryny i organizacji kościoła, żądający zniesienia paoszczyzny i poddaostwa i wprowadzenia wspólnoty 21 majątkowej, walczący przeciw feudałom świeckim i duchownym oraz przeciw niemczyźnie; w lm nazwa tego odłamu>> <od nazwy miasta> 10) Tangens m IV, D. –u, Ms. –sie; lm M. –y, mat. <<w trójkącie prostokątnym: funkcja wyrażająca stosunek przyprostokątnej leżącej naprzeciw danego kąta ostrego do drugiej przyprostokątnej >> <z łc.> 11) Tautogram m IV, D. –u, Ms. –mie; lm M. –y, lit. <<utwór wierszowany, w którym każdy wiersz lub każdy wyraz zaczyna się od tej samej litery>> <z gr.> 12) Teatr m IV, D. –u, Ms. –trze; lm M. –y 1. Blm <<dziedzina sztuki polegająca na realizowaniu scenicznych utworów literackich, przeznaczonych na scenę przez autorów lub adaptowanych przez reżysera, obejmująca również operę, balet, pantomimę, rewię, itp.>> Opracowała: Agnieszka Bończewska kl II bl Bilbliografia: 1.Słownik języka polskiego Paostwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1984 rok 22 110 rocznica urodzin Józefa Czechowicza Dla upamiętnienia 110 rocznicy urodzin Józefa Czechowicza młodzież naszej szkoły 15 marca w godz. od 10.00 do 11.00 uczestniczyła w spotkaniu, które odbyło się w czytelni biblioteki szkolnej. Wiersze poety czytały uczennice klasy III el: Paulina Kukuryk i Katarzyna Kasperek oraz klasy III ap: Ewelina Chromczak i Paulina Dudziak. Montaż słowno-muzyczny o Janie Pawle II 22 marca 2013 roku uczniowie z grupy teatralnej FORUM pod kierunkiem Pani Barbary Kowalskiej, przedstawili Pensjonariuszom Domu Pomocy Społecznej KALINA montaż słowno-muzyczny o Janie Pawle II. W scenariuszu wykorzystano fragmenty „Tryptyku rzymskiego” Jana Pawła II. Oprawę muzyczną stanowiły utwory z płyt: „Papież nadziei”, „Pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny” . Spotkanie miało charakter uroczysty. Pensjonariuszom złożono wielkanocne życzenia oraz wręczono świąteczne kartki wykonane przez młodzież ze Szkolnego Koła Bibliotecznego pod kierunkiem Pani Barbary Klepackiej. 23 4 kwietnia montaż słowno-muzyczny o Janie Pawle II zaprezentowany został także dla uczniów naszej szkoły w czytelni biblioteki szkolnej. Grupa teatralna FORUM przygotowała i przedstawiła także montaże słowno-muzyczne dotyczące Konstytucji Trzeciego Maja, Katynia oraz akademię o miłości zatytułowaną „ Śpieszmy się kochać ludzi …”. Spotkania ludzi młodych i starszych mają na celu promowanie dialogu i solidarności międzypokoleniowej, uwrażliwienie młodych ludzi na potrzeby innych osób oraz szerzenie świadomości na temat wkładu osób starszych w funkcjonowanie całego społeczeństwa. Tydzień z Internetem 2013 Tydzień z Internetem odbył się w dniach 18 – 24 marca. W tym czasie zarówno instytucje publiczne posiadające komputery z dostępem do Internetu, jak i Latarnicy Polski Cyfrowej Równych Szans organizowali spotkania przybliżające różnorodne możliwości Internetu. 22 marca uczniowie klasy 1 ft ( Patryk Tołkacz, Rafał Serafin oraz Maciej Wiśniewski) uczestniczyli w zajęciach "Usiądź na moim miejscu”. Jest to scenariusz przygotowany przez Fundację Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo. Uczestnicy nie widząc obrazu na ekranie ani klawiatury próbowali korzystać z edytorów tekstu, pisali także na komputerze bez używania rąk, przy pomocy ołówka a także używając rękawic bramkarskich i bokserskich. 24 Uczniowie w praktyce przekonali się, jakich ogromnych trudności doświadczają osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnością przy korzystaniu z komputera i Internetu. Projekt „Przywróćmy miejscom pamięć„ Nasza szkoła wraz Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce oddział w Lublinie, była organizatorem projektu, którego celem było przywrócenie pamięci o miejscach, ludziach i wydarzeniach z naszej przeszłości oraz upamiętnienie 70 rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim. Uroczystość odbyła się 19 kwietnia 2013 r. o godz. 12.00 na Placu Zamkowym w Lublinie. Młodzież z klasy 2 dl pod kierunkiem Pani Iwony Smyk przygotowała spektakl "Mądrość króla Salomona, czyli rzecz o narodzie żydowskim". Dla uczniów lubelskich szkół ponadgimnazjalnych z zaproszonych szkół przygotowano grę miejską "Przywróćmy miejscom pamięć". Uczestnicy mieli do wykonania 10 zadań związanych z historią żydowskiego Lublina. W intencji tych, którzy przed siedemdziesięciu laty stanęli do nierównej walki i przeciwstawili się hitlerowcom, odmówiono modlitwę, wypuszczono w niebo baloniki z tekstem modlitwy w języku polskim i hebrajskim oraz złożono kwiaty pod tablicą upamiętniającą nieistniejącą już dzielnicę żydowską. 25 Obchody Lubelskiego Dnia Solidarności Międzypokoleniowej 26 kwietnia 2013 roku obchodziliśmy Lubelski Dzień Solidarności Międzypokoleniowej. Mszę Świętą w Archikatedrze Lubelskiej koncelebrował ksiądz Arcybiskup Metropolita Lubelski Stanisław Budzik. Barwny Korowód Międzypokoleniowy z transparentami w kolorystyce herbu Lublina przemaszerował ulicami: Lubartowską oraz Kowalską. Dzieci i młodzież reprezentująca szkoły zaśpiewała wspólnie piosenkę p.t.: „Koziołek lubelski”. Wspólnie połączono uczestników korowodu w MOST POKOLENIOWY. Na zakończenie uroczystości wszyscy uwiecznili swoją obecność na pamiątkowej fotografii. Spotkanie z Panem Janem Arczewskim 21 maja 2013 roku, młodzież z klas integracyjnych spotkała się z Panem Janem Arczewskim. 26 Jan Arczewski od maja 1986 roku prowadzi Telefon Zaufania dla Osób Niepełnosprawnych. To zaledwie mały fragment działalności Pana Jana. Życiowe motto Pana Jana brzmi: „Chorobo, nie oddam ci wszystkiego”. Pracuje zawodowo, podróżuje, pisze wiersze, spotyka się z młodzieżą. Żyje pełnią życia, mimo choroby. Pan Jan Arczewski w sposób niezwykle ciekawy opowiadał młodzieży o swoim życiu prywatnym, pasjach i pracy a także recytował swoje wiersze. Osobisty kontakt i wypowiedzi naszego gościa, świadczą o tym, że poezja którą tworzy jest autentyczna, wiarogodna i niepowtarzalna. Gra miejska "Wgraj się w Miasto Poezji" W ramach VI Lubelskich Spotkań Literackich "Miasto Poezji", Fundacja "5Medium" i Dom Słów Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN" byli organizatorami gry miejskiej "Wgraj się w Miasto Poezji". Jest to wydarzenie, mające na celu popularyzację twórczości Józefa Czechowicza wśród młodzieży, ukazanie Starego Miasta, jako miejsca przepełnionego historią i słowem. Dzięki nowym technologiom, stu młodych uczestników poznawało Lublin, jako miasto odgrywające znaczną rolę, na arenie polskiej oraz światowej literatury. Gra odbyła się 29 maja w godzinach od 11.00 do 14.00. Drużyny miały za zadanie pomóc bohaterom bajek, baśni i filmu odszukać Józefa Czechowicza i tym samym sprawić by wróciły do swoich dotychczasowych ról. Naszą szkołę reprezentowały z ogromnym zaangażowaniem uczennice z klasy II dl. Były to: Patrycja Krzewska, Sylwia Miącz i Aleksandra Zarzeczna. 27 Poeci na Podwalu W dniach 3-7 czerwca Lublin stał się „Miastem Poezji”. Do naszej szkoły zostali zaproszeni dwaj poeci. Dnia 6 czerwca we czwartek gościł Pan Sławomir Płatek. Jest to twórca nagradzany i wyróżniany w kilkudziesięciu ogólnopolskich konkursach literackich. Od trzech lat prowadzi portal www.salonliteracki.pl, jest zastępcą redaktora naczelnego. Portal współpracuje z redakcją Magazynu Internetowego Związku Literatów Polskich, Grupą Poetycką WARS, Grupą Twórczą OKNO. Animator kultury, współtwórca wydarzeń literackich, turniejów jednego wiersza i wieczorów autorskich. Juror w konkursach. Od września 2010 jest prezesem Stowarzyszenia Salon Literacki. Publikował w periodykach (m. in. Topos, Szafa, Korespondencja z ojcem, Migotania Przejaśnienia, Arterie), almanachach (m. in. w zbiorze Ziemio Moja wydanym w Wejherowie) i kilkudziesięciu zbiorach pokonkursowych. W piątek 7 czerwca natomiast mieliśmy przyjemność spotkać się z Panem Adamem Wiedemannem, poetą, prozaikiem, tłumaczem, krytykiem literackim i muzycznym, trzykrotnie nominowanym do nagrody Nike, Laureatem Nagrody Kościelskich w 1999, a także Nagrody Literackiej Gdynia 2008 za tom Pensum. Autor publikował m.in. w Tygodniku Powszechnym, Odrze, Zeszytach Poetyckich, Kresach, Nowym Wieku, Czasie Kultury, Pro Arte, Kursywie, Ha!arcie, Ricie Baum, Dzienniku Portowym. Był stałym felietonistą w Res Publice Nowej i Przekroju. Jego twórczość tłumaczona była na język angielski, niemiecki, słoweński i rosyjski . W spotkaniach uczestniczyli uczniowie klas: I dl i II dl pod opieką Pani Barbary Klepackiej i Pana Michała Fryziela. 28 Statystyka wypożyczeń roku szkolnym 2012/2013 Liceum Ogólnokształcące Klasa Ilość wypożyczonych książek I al 44 I bl 314 I cl 88 I dl 155 I el 65 I fl 35 II al 58 II bl 170 II cl 134 II dl 265 II el 182 II fl 469 III al 78 III bl 186 III cl 202 III dl 176 III el 90 III fl 78 Liceum Profilowane Klasa Ilość wypożyczonych książek III ap 107 Technikum Pocztowo – Telekomunikacyjne Klasa Ilość wypożyczonych książek III at 73 IV at 55 29 Technikum Ekonomiczno – Handlowe Klasa Ilość wypożyczonych książek I bt 19 I ct 61 I et 18 I ft 51 I gt 68 II bt 96 II ct 177 II et 507 II ft 358 II gt 136 III bt 72 III ct 92 III et 74 III ft 147 IV bt 107 IV ct 80 IV et 87 IV ft 54 Lista osób o najwyższym czytelnictwie w szkole Imię i nazwisko klasa Ilość wypożyczonyc h książek Dawid Kozłowski 2 et 343 Maciej Gospodaryk 2 fl 299 Katarzyna Lipińska 1 bl 169 Adrian Chołody 2 ft 134 Ewelina Fabian 1 bl 92 Opracowała Agnieszka Piszcz 30 Uczniowie A. Bawolska P. Kostyła Nauczyciele p. B. Kowalska p. M. Ostrowska 31