Trudności w adaptacji protezy całkowitej dolnej – opis przypadku

Trudności w adaptacji protezy całkowitej dolnej – opis przypadku

Agnieszka Nowakowska, Tomasz Dąbrowa
Trudności w adaptacji protezy całkowitej dolnej – opis przypadku
Difficulty in a complete lower denture adaptation – a case report
Katedra i Zakład Protetyki Stomatologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Streszczenie
Przedstawiono opis leczenia protetycznego pacjentki z całkowitym brakiem zębów w żuchwie i obecnością stałych
uzupełnień protetycznych w szczęce odtwarzających ciągłość łuku zębowego z zakresie od 16 do 26. Występowały
u niej długotrwałe trudności w adaptacji dolnej protezy całkowitej, wynikające z braku stabilizacji na podłożu protetycznym, co skutkowało unoszeniem się jej podczas otwierania ust i znacznie utrudniało mowę. Podobne problemy
występowały podczas użytkowania wszystkich poprzednio wykonanych czterech dolnych protez całkowitych. Przeprowadzone leczenie polegało w pierwszym etapie na wstępnej korekcie dotychczas użytkowanej protezy. Następnie
wykonano nowe uzupełnienie wykorzystując metodę wrocławską leczenia pacjentów z bezzębiem. Dokładne badanie
i wybór właściwej metody postępowania zapewniły uzyskanie pozytywnego wyniku terapeutycznego.
Słowa kluczowe: proteza całkowita dolna, trudności adaptacyjne.
Abstract
A case of prosthetic treatment was presented of the female patient with full upper arch fixed restorations form 16 to 26
opposing edentulous mandible. The patient experienced long-term adaptation difficulties of the complete lower denture
and was not able to adjust to incorrectly designed previous dentures due to lack of their stabilization on the prosthetic
field and consequent speech difficulties. The treatment consisted of the initial correction of the currently used lower denture followed by manufacturing of a new prosthesis according to Wrocław method of edentulous patient rehabilitation.
Thorough examination and appropriate treatment method selection led to a positive therapeutic outcome.
Key words: complete lower denture, difficulty in adaptation.
Wstęp
Często przedłużająca się adaptacja do protez
całkowitych, zwłaszcza dolnych, może być uwarunkowana trudnymi warunkami anatomiczno-czynnościowymi, błędami w projektowaniu lub
wykonaniu klinicznym i laboratoryjnym. Może także mieć związek z czynnikami osobowości i psychiki pacjenta. W warunkach klinicznych można
się spotkać z trzema różnymi postawami pacjentów. Pierwsza grupa to osoby akceptujące zarówno prawidłowo, jak i nieprawidłowo wykonane protezy. Drugą grupę stanowią osoby nieakceptujące
poprawienie wykonanych protez. Trzecia grupa
to pacjenci, którzy nie są w stanie zaakceptować
protez ze względu na obiektywne błędy w ich wykonaniu [1, 2, 3, 4]. Wielu pacjentów oczekuje, że
całkowite protezy ruchome zastąpią zęby własne,
a pojawiające się problemy z adaptacją powodują
często zaprzestanie ich użytkowania. Stan ten dotyczy najczęściej protez dolnych [5]. Na dobrej stabilizacji protez zależy pacjentom, którzy są młodzi,
aktywni zawodowo i biorą czynny udział w życiu
towarzyskim. Brak odpowiedniej stabilizacji może
spowodować obawę leczonych przed widoczną
obecnością protez, a przez to pogorszyć ich komfort życia.
DENTAL FORUM /2/2013/XLI
Uzyskanie zadowalającej retencji i stabilizacji
całkowitej protezy dolnej stanowi wyzwanie dla
lekarza stomatologa zwłaszcza w przypadku, gdy
obecne są wszystkie własne zęby w szczęce lub
gdy brakujące zostały uzupełnione protezami stałymi. Istniejące warunki zwarciowo-artykulacyjne powodują, że proteza dolna będzie szczególnie narażona na działanie sił wyważających. Siły te powinny
równomiernie obciążyć wyrostek zębodołowy żuchwy, zwłaszcza kiedy jest on zanikły. Prawidłowo
wykonana proteza dolna powinna zostać wkomponowana w przestrzeń neutralną, a w ustawieniu zębów sztucznych należy uwzględniać napięcie warg,
policzków oraz wielkość i położenie języka [6, 7].
W trudnych sytuacjach klinicznych należy rozważyć możliwość leczenia implantoprotetyczego.
Jednak pomimo wzrostu dostępności leczenia
z zastosowaniem wszczepów, istnieje duża grupa
pacjentów, którzy z różnych powodów nie mogą
skorzystać z tej nowoczesnej terapii. Zwiększanie
się liczby osób w wieku podeszłym, a także pogarszająca się sytuacja ekonomiczna na świecie
sprawiają, że zapotrzebowanie na ruchome osiadające uzupełnienia protetyczne wzrasta [8].
Metodą leczenia protetycznego, którą można
zalecić w trudnych warunkach w celu wykonania
PRACE KAZUISTYCZNE
103
Agnieszka Nowakowska, Tomasz Dąbrowa
protezy całkowitej jest metoda wrocławska leczenia protetycznego pacjentów z bezzębiem, ewentualnie zmodyfikowana metoda wrocławska [9,
10, 11, 12]. W obu metodach wzornik zwarciowy
dolny kształtuje się uwzględniając przestrzeń neutralną. Wycisk czynnościowy żuchwy przy ustach
zamkniętych poprzedza poszerzenie czynnościowe obrzeża próbnej protezy dolnej materiałem
termoplastycznym lub silikonowym o przedłużonym okresie plastyczności. Wycisk wykonuje się
kształtując materiał wyciskowy od strony policzkowej i wargowej metodą fonetyczną, a od strony
językowej z wykorzystaniem zmiany położenia dna
jamy ustnej podczas przechylania i odchylania głowy. Metoda ta jest zalecana zwłaszcza u pacjentów z trudnościami adaptacyjnymi do poprzednio
wykonanych protez całkowitych.
Opis przypadku
Pacjentka M.K. lat 58 zgłosiła się do Katedry Protetyki Stomatologicznej AM we Wrocławiu w celu
wykonania protezy całkowitej dolnej. W wywiadzie
pacjentka podała, że obecnie użytkowana proteza
posiada bardzo słabą stabilizację, ulega unoszeniu
przy otwieraniu ust powodując dyskomfort podczas mówienia. Ostatnie zęby w żuchwie usunięte
zostały w 2010 roku, z powodu zaawansowanej
choroby przyzębia. Od tego momentu pacjentka
miała wykonane cztery protezy dolne, ale żadna z nich nie spełniała wymogów funkcjonalnych
w zadowalającym stopniu. We wszystkich protezach zęby ustawione były poza grzbietem wyrostka zębodołowego z wychyleniem dopoliczkowym
w odcinkach bocznych oraz dowargowo w odcinku przednim (Ryciny 1, 2 i 3).
W szczęce badaniem klinicznym stwierdzono
obecność dwóch stałych metalowo-ceramicznych
mostów osadzonych na filarach 16 i 13 oraz 24
i 26; zęby 12, 11, 21, 22, 23 pokryte były koronami protetycznymi. W żuchwie występowało bezzębie z podłożem zanikłym twardym wg Supple.
Język posiadał prawidłową wielkość i ruchomość,
wędzidełko wargi dolnej dochodziło do grzbietu
wyrostka zębodołowego. Nie stwierdzono dolegliwości ze strony stawów skroniowo-żuchwowych,
występował prawidłowy tor i zakres odwodzenia
żuchwy oraz prawidłowe napięcie mięśni żucia.
Zęby boczne w użytkowanej protezie ustawione
były poza wyrostkiem zębodołowym (dopoliczkowo), a zęby przednie zostały znacznie wychylone
w celu doprowadzenia do kontaktu z obecnymi
zębami przednimi w szczęce. Płyta protezy nie
pokrywała całego podłoża protetycznego, zwłaszcza w odcinku przednim odsłonięty był stok przedsionkowy wyrostka zębodołowego.
W pierwszym etapie leczenia skorygowano nieprawidłowe położenie zębów bocznych w protezie
dolnej poprzez zredukowanie ich wymiaru policzkowo-językowego od strony przedsionkowej.
Spowodowało to poprawę utrzymania protezy,
ograniczając w pewnym stopniu jej unoszenie się
z podłoża protetycznego podczas otwierania ust.
Następnie przystąpiono do wykonania nowego uzupełnienia protetycznego. Wykonano wyciski anatomiczne szczęki i żuchwy. Na następnej
wizycie dostosowano przygotowaną w laboratorium techniki dentystycznej dolną płytę podstawową, stosując w tym celu testy Herbsta. Na tak
przygotowanej płycie wykonany został wzornik
zwarciowy. W dalszym postępowaniu ustalono
Rycina 1. Proteza dolna całkowita – pacjentka M.K. lat 58.
Figure 1. Mandibular complete dentine.
104
PRACE KAZUISTYCZNE
DENTAL FORUM /2/2013/XLI
Trudności w adaptacji protezy całkowitej dolnej – opis przypadku
wysokość zwarcia i ukształtowano wał wzornika
z uwzględnieniem prawidłowego wkomponowania
w przestrzeń neutralną. Zęby ustawione zostały
na szczycie wyrostka zębodołowego bez ich nadmiernego wychylenia. Odtworzono możliwe do
uzyskania stosunki zwarciowo-artykulacyjne. Uzyskano również poprawę estetyki. Po dostosowaniu próbnej protezy, poszerzono ją czynnościowo
stosując testy Herbsta. Następnie pobrano wycisk
czynnościowy żuchwy przy ustach zamkniętych.
Średnio gęsty silikonowy materiał wyciskowy typu
kondensacyjnego nałożono na powierzchnię dośluzówkową próbnej protezy oraz na powierzchnie zewnętrzne. Pacjentce polecono wykonywanie
ruchów czynnościowych kształtujących obrzeże
oraz powierzchnie policzkowo-wargowe i językowe przyszłej protezy. Wymawiała ona przy tym
długie „ee” i „u” oraz pochylała głowę do przodu
i odchylała ją do tylu. Ruchy głowy służyły zarejestrowaniu potencjalnej przestrzeni dla trzonu
protezy dolnej. Na kolejnej wizycie gotową protezę
dolną dostosowano w jamie ustnej. Pacjentkę pouczono o sposobie jej użytkowania (Rycina 4).
Podczas pierwszej wizyty kontrolnej pacjentka
podała, że ustąpiło uciążliwe unoszenie się protezy, poprawie uległa wymowa oraz funkcja żucia.
Pomimo tego nie zrezygnowała ze stosowania
środków adhezyjnych do protez. Dokonano niewielkiej korekty protezy, polegającej na odciążeniu miejsca nadmiernego ucisku na policzkowym
stoku wyrostka zębodołowego żuchwy po stronie
lewej.
Na kolejnej wizycie, która miała miejsce po
dwóch tygodniach od oddania protezy, pacjentka
wyraziła zadowolenie z jej użytkowania. Podała
też, że częstość stosowania środków adhezyjnych
uległa zmniejszeniu. Podczas badania kontrolnego
nie stwierdzono zmian o charakterze stomatopatii.
Prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie protezy spowodowało zadowalający efekt estetyczny
i funkcjonalny, dzięki czemu doszło do szybkiej
Rycina 3. Proteza dolna całkowita.
Figure 3. Mandibular complete dentine in oral cavity
(without occlusion).
Rycina 4. Proteza dolna całkowita.
Figure 4. Mandibular complete dentine in oral cavity (in
occlusion).
adaptacji uzupełnienia protetycznego. Pozwoliło
to odstąpić od ewentualnego leczenia implantoprotetycznego.
Podsumowanie
Pomimo trudności w adaptacji wykonanych
w ostatnich dwóch latach czterech dolnych protez
całkowitych, aktualnie przeprowadzone leczenie
zakończyło się powodzeniem. Wnikliwe badanie kliniczne i analiza warunków anatomicznych
i zwarciowo-artykulacyjnych pozwoliły uzyskać
zadowalające efekty leczenia w tym trudnym przypadku klinicznym. W sytuacjach takich polecana
jest metoda wrocławska, w której dochodzi do
niezakłóconego czynnikami zewnętrznymi kształtowania zasięgu protezy dolnej z wykorzystaniem
wszystkich możliwych miejsc retencyjnych.
Piśmiennictwo
Rycina 2. Proteza dolna całkowita.
Figure 2. Mandibular complete dentine.
DENTAL FORUM /2/2013/XLI
[1]
Guaran F.A., Clifford T., Cooper C., Lamey P.J. Influence
of psychological factors on the acceptance of complete
denture. Gerontology. 2001;18(1):35–40.
PRACE KAZUISTYCZNE
105
Agnieszka Nowakowska, Tomasz Dąbrowa
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
Panek H., Napadłek P., Sosna-Gramza M., Dobosz A.
Zależność adaptacji protez ruchomych od wybranych
uwarunkowań ogólnoustrojowych i miejscowych. Protet
Stomatol. 2004;54(1):16–22.
Romanowicz M., Drobnik K. Pozastomatologiczne przyczyny braku adaptacji i akceptacji protez całkowitych
u pacjentów leczonych protetycznie (przegląd piśmiennictwa). Protet Stomatol. 2005;40(2):118–121.
Sierpińska T., Namiot D., Gołębiewska M., Kobierska A.
Analiza przyczyn niezadowolenia z protez ruchomych
osiadających u pacjentów w podeszłym wieku. Protet
Stomatol. 1996;46(6):281–284.
Suza e Silva M.E., Silami de Magalhaes C., Feirreira e
Ferreira E. Complete removable protheses: from expectation to (dis)satisfaction. Gerontology. 2009;26:143–149.
McNaugher G.A., Benington J.C., Frejman R. Developing
a Schedule of normative denture treatment Reed. Gerontology. 2001;18(1):41–50.
[7] Rozmus-Ogińska M., Nowakowska D. Rola języka w stabilizacji protezy dolnej całkowitej. Poradnik Stomatologiczny. 2011;4:150–154.
[8] Carlsson G.E, Omar R. The future of complete dentures in
oral rehabilitation. A critical review. J Oral Rehabil. 2010;
37(2):146–156.
[9] Płonka B. Leczenie protetyczne pacjentów z bezzębiem. Metoda wrocławska. Rozprawa habilitacyjna. Wrocław; 1970.
[10] Płonka B. Znaczenie przestrzeni neutralnej dla stabilizacji
całkowitych protez dolnych. Protet Stomatol. 1969;19(3):
119–124.
[11] Ziętowska D., Płonka B. Wycisk mukodynamiczny przy
ustach zamkniętych bezzębnej szczęki i żuchwy. Protet
Stomatol. 1982;32(4):153–158.
[12] Nowakowska D., Baluch M., Fiącek A., Napadłek P. Zastosowanie klinicznej lokalizacji przestrzeni neutralnej
przy wykonywaniu dolnej protezy w bezzębiu. Wrocł Stomat. 2001:107–113.
Adres do korespondencji:
Katedra i Zakład Protetyki Stomatologicznej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
ul. Krakowska 26
52-425 Wrocław
e-mail: [email protected]
106
PRACE KAZUISTYCZNE
DENTAL FORUM /2/2013/XLI