XXII Tatrzańskie Sympozjum Naukowe Edukacja Jutra

Sprawozdanie z Konferencji Naukowo-Dydaktycznej
– XXII Tatrzańskie Sympozjum Naukowe Edukacja Jutra
(Zakopane, 20-22 czerwca 2016 r.)
W dniach 20-22 czerwca 2016 r. odbyło się w Zakopanem XXII Tatrzańskie
Sympozjum Naukowe „Edukacja Jutra”. Konferencja o charakterze naukowo-dydaktycznym
została już po raz siódmy zorganizowana przez Wyższą Szkołę Humanitas w Sosnowcu.
Ze względu na rangę i wielkość wydarzenia rokrocznie główny organizator jest
wspomagany przez współorganizatorów. W roku 2016 tej trudnej i wymagającej roli podjęli
się: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Uniwersytet Rzeszowski
reprezentowany przez dziekana Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego dr. hab. Ryszarda
Pęczkowskiego, prof. UR; Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie reprezentowany
przez dziekana Wydziału Pedagogiki i Psychologii prof. dr. hab. Ryszarda Berę, Instytut
Pedagogiki Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach reprezentowany przez
prodziekana ds. nauki Wydziału Humanistycznego prof. dr. hab. Romualda Kalinowskiego;
Uniwersytet Opolski reprezentowany przez dyrektora Instytutu Nauk Pedagogicznych prof.
dr. hab. Zenona Jasińskiego; oraz Wyższą Szkołę Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu
reprezentowaną przez rektora uczelni dr. Marka Lewandowskiego. Dzięki pracy organizatora
i współorganizatorów w stolicy Tatr mogło debatować ponad 120 naukowców
reprezentujących najważniejsze ośrodki naukowo-badawcze z Polski i z zagranicy (Republika
Czeska). Na miejsce obrad po raz kolejny wybrano hotel „Hyrny”.
Nad XXII TSN patronat Naukowy sprawował Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej
Akademii Nauk oraz Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Twórczych.
Patronat honorowy nad konferencją objęli: JM Rektor Wyższej Szkoły Humanitas w
Sosnowcu – dr hab. Michał Kaczmarczyk prof. WSH; Marszałek Województwa Śląskiego –
Wojciech Saługa; Starosta Tatrzański – Piotr Bąk; Burmistrz Miasta Zakopane – Leszek
Dorula; Prezydent Miasta Sosnowca – Arkadiusz Chęciński; Fundacja „Humanitas” (prezes:
Mariusz Lekston) oraz Fundacja Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego (prezes:
Grażyna Kaczmarczyk).
Cele TSN są stałe. Należy do nich: ukazanie myśli polskich i zagranicznych
naukowców w najważniejszych kwestiach dotyczących edukacji i nauk o niej oraz dokonanie
refleksji naukowej nad szeroko rozumianą problematyką edukacyjną. Uczestnicy konferencji
rokrocznie podejmują próbę określenia wizji edukacji w Polsce i w świecie współczesnym.
Trwałym założeniem organizatorów jest stworzenie ogólnopolskiej platformy porozumienia
w sprawach dotyczących edukacji i nauk o niej, w oparciu o teorię i działania praktyczne.
W Komitecie Naukowym przedsięwzięcia zasiadają najwybitniejsi przedstawiciele
środowiska pedagogicznego. Funkcję przewodniczącego od początku spotkań naukowych
u podnóża Tatr sprawował, zmarły 4 lutego 2016 r., prof. zw. dr hab. dr h.c. Kazimierz
Denek. Po jego śmierci obowiązki wynikające z funkcji przewodniczącego Komitetu
Naukowego konferencji pełnił jego zastępca, tj. wiceprzewodniczący Komitetu Naukowego
dr. hab. Piotrowi Oleśniewicz prof. WSB. Ponadto w Komitecie Naukowym zgodzili się
zasiąść: prof. dr hab. Ryszard Bera, prof. dr hab. Franciszek Bereźnicki, prof. dr hab. Ihor
Dobryansky (Ukraina), prof. dr hab. Krystyna Duraj-Nowakowa, prof. PhDr. Bohuslav
Hodaň, CSc. (Czechy), prof. dr hab. Zenon Jasiński, prof. dr hab. Romuald Kalinowski, prof.
dr hab. Wojciech Kojs, prof. dr hab. Maria Kozielska, prof. dr hab. dr h.c. Zbigniew
Kwieciński, prof. dr hab. Bronisław Marciniak, prof. dr hab. ks. Janusz Mastalski, prof. dr
hab. Zbyszko Melosik, prof. dr hab. dr h.c. Juliusz Migasiewicz, prof. dr hab. Katia Mitowa
(USA), prof. dr hab. Stanisław Palka, prof. dr hab. Ryszard Parzęcki, prof. dr hab. Józef
Półturzycki, prof. dr hab. Andrzej Radziewicz-Winnicki, prof. dr hab. Bogdan Szulc, prof. dr
hab. Bogusław Śliwerski, prof. dr hab. Jadwiga Uchyła-Zroski, prof. dr hab. Kazimierz
Wenta, prof. dr hab. dr h.c. Mykoła Zymomrya (Ukraina), prof. dr hab. Kazimierz Żegnałek,
dr hab. Andrzej Ćwikliński prof. UAM, dr hab. Jan Grzesiak, prof. UAM, dr hab. Michał
Kaczmarczyk, prof. WSH, dr hab. Anna Karpińska, prof. UwB, dr hab. Pola Kuleczka, prof.
UZ, dr hab. Władysława Łuszczuk, prof. WSH, dr hab. inż. Janusz Morbitzer, prof. WSB, dr
hab. Ryszard Pęczkowski, prof. UR, dr hab. Tomasz Zimny, prof. US, dr Marek
Lewandowski oraz dr Aleksandra Kamińska jako jego sekretarz.
Do zadań Komitetu Naukowego należało czuwanie nad wysokim poziomem
merytorycznym XXII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego Edukacja jutra zarówno
w trakcie podejmowanych przygotowań do tego wydarzenia, jak i podczas trwania obrad.
Komitet Naukowy czuwał nad merytoryczną stroną przygotowywanych monografii, których
tematyka podlega następnie krytycznym dyskusjom podczas toczących się obrad, dobiera ich
recenzentów oraz analizuje merytoryczną stronę przygotowywanych na konferencję
referatów.
Odpowiedzialność za stronę techniczną konferencji (przygotowanie miejsca pobytu,
stały kontakt z uczestnikami, przygotowanie materiałów konferencyjnych, niezbędnego
zaplecza dla toczących się obrad itp.) poniósł Komitet Organizacyjny w składzie: dr
Aleksandra Kamińska – przewodnicząca, dr hab. Piotr Oleśniewicz prof. WSB –
wiceprzewodniczący, mgr Ewa Kraus – sekretarz, dr Paulina Ratajczak i mgr Monika
Zielińska.
Obrady toczyły się na podstawie przygotowanych wcześniej monografii naukowych.
Monografię otwierającą tegoroczny cykl stanowi ostatnia autorska pozycja prof. zw. dr hab.
Kazimierza Denka Edukacja jutra. Między ideałem a codziennością, Oficyna Wydawnicza
Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 348, rec. prof. dr hab. Maria Kozielska. Ponadto debatowano
nad
dorobkiem
uczestników
tegorocznej
konferencji,
zebranym
w
następujących
monografiach wieloautorskich:
A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Aspekty wychowania i kształcenia
we współczesnej szkole, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 370,
rec.: prof. dr hab. Zenon Jasiński, dr hab. Anna Dudak i dr hab. Anna Kanios;
A. Kamińska, P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Kształcenie i pozaedukacyjna
aktywność człowieka od dzieciństwa do dorosłości, Oficyna Wydawnicza Humanitas,
Sosnowiec 2016, ss. 424, rec.: prof. dr hab. Krystyna Duraj-Nowakowa, dr hab.
Andrzej Ćwikliński.
W związku ze śmiercią prof. dr. hab. Kazimierza Denka na prośbę uczestników Tatrzańskich
Sympozjów Naukowych organizatorzy zdecydowali się na wydanie okolicznościowej
monografii, w której uczestnicy konferencji wspominali zmarłego profesora: A. Kamińska, E.
Kraus i P. Oleśniewicz (red.), Edukacja jutra. Filozofia życia Profesora Kazimierza Denka
(1932-2016), Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2016, ss. 242, rec.: dr hab. Edward
Nycz, dr hab. Bogdan Cimała. Część uczestników skorzystała z możliwości publikacji swoich
rozpraw w „Zeszytach Naukowych Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika” pod redakcją dr
Aleksandry Kamińskiej (nr 12/2016 oraz 13/2016). Wcześniejsze przygotowanie pełnej wersji
tekstów o wysokim poziomie merytorycznym umożliwia uczestnikom zapoznanie się z
poglądami autorów oraz tematyką poruszaną następnie w trakcie trwania obrad. Dzięki tej
praktyce uczestnicy Sympozjum mogli skupić się na merytorycznej dyskusji dotyczącej
różnorodnych problemów współczesnej pedagogiki.
Konferencja rozpoczęła się 20 czerwca 2016 r. Sympozjum zostało otwarte przez
prorektora Wyższej Szkoły Humanitas ds. organizacyjno-prawnych i polityki kadrowej dr
Mariusza Lekstona, któremu towarzyszył wiceprzewodniczącego Komitetu Naukowego dr
hab. Piotr Oleśniewicz. Referat wprowadzający zatytułowany Wspomnienia o Profesorze zw.
dr. hab. dr. h.c. wygłosił dr hab. Andrzej Ćwikliński prof. UAM. W wystąpieniu zostały
przedstawione najważniejsze elementy trudnego życiorysu profesora oraz etapy jego kariery
naukowej. Prelegent dokonał syntezy bogatego dorobku naukowego Profesora, zaznaczając
najważniejsze osiągnięcia i wnioski z jego aktywności.
Zwyczajowo w trakcie Tatrzańskich Sympozjów Naukowych odbywają się dwie sesje
plenarne, w których najwybitniejsi przedstawiciele polskiej nauki przedstawiają teoretyczne
tło zagadnień rozwijanych następnie w dyskusjach panelowych. W pierwszej sesji plenarnej,
odbywającej się pod przewodnictwem naukowym dr. hab. Andrzeja Ćwiklińskiego prof.
UAM, dr. hab. Edwarda Nycza prof. UO oraz dr hab. Marty Wrońskiej prof. UR, zostały
przedstawione referaty: prof. dr. hab. Stanisława Palki – Metodologiczne problemy badań
edukacyjnych; dr. hab. Ryszarda Pęczkowskiego – Małe szkoły – duże problemy finansowe;
dr. hab. Małgorzaty Kabat – Nauczycielska profesja w cywilizacji starożytnej i współczesnej;
dr. hab. Jana Grzesiaka – Edukacja jutra w trosce o tożsamość i jakość dydaktyki szkolnej i
akademickiej. Metodologiczne aspekty badań ewaluacyjno-projektujących oraz dr. Marka
Lewandowskiego – Wykorzystywanie aktywności ruchowej w kształceniu zintegrowanym
ucznia.
Prelegenci doszli do następujących wniosków:
badania
edukacyjne
są
składnikiem
badań
pedagogicznych.
W
badaniach
edukacyjnych występują dylematy metodologiczne związane między innymi z relacją
teorii z praktyką, badań ilościowych z jakościowymi, diagnozowania i wyjaśniania z
eksperymentowaniem [prof. dr hab. Stanisław Palka];
obecny system finansowania edukacji jest krzywdzący, szczególnie dla szkół małych,
położonych w gminach wiejskich, w których samorządy nie są w stanie
dofinansowywać szkół. Szkoły te dominują w polskim systemie oświaty, stąd
konieczne są zmiany systemowe, które uwypukliłyby ich specyfikę i podkreśliły
ważność tego typu placówek w edukacji uczniów [dr hab. Ryszard Pęczkowski];
powstanie najstarszego zawodu w znaczący sposób przyczyniło się do rozkwitu
starożytnej cywilizacji. Stąd zainteresowanie współczesnych swymi korzeniami łączy
się z odnalezieniem wskazówek przeciwdziałających rutynie i monotonii w
codziennych nauczycielskich czynnościach. Być może dawne maksymy pozwolą
zrozumieć zewnętrzne transformacje oraz umożliwią wkroczenie nauczającemu na
ścieżkę zmian swej mentalności i obranego stylu pracy [dr hab. Małgorzata Kabat];
dydaktyka ogólnej wyznacza istotne dyrektywy dla poszczególnych dydaktyk
szczegółowych. Ma to znaczenie na wszystkich szczeblach edukacji, poczynając od
edukacji przedszkolnej, poprzez edukację szkolną, do dydaktyki akademickiej
włącznie, jak również w dydaktyce studiów podyplomowych i badaniach
dydaktycznych. Wówczas wykazuje się autentyczną wysoką skuteczność procesów
edukacyjnych po stronie każdego z uczących się podmiotów. Ważne są również
mechanizmy interakcji w procesach edukacyjnych, a szczególnie wyznaczniki
konstruowania adekwatnych narzędzi pomiarów diagnostycznych, które stanowią
warunek sine qua non skuteczności kształtowania kompetencji ucznia (studenta) –
indywidualnie i w zespole [dr hab. Jan Grzesiak].
W drugiej sesji plenarnej, której przewodniczyli: prof. dr hab. Stanisław Palka, dr hab.
Anna Karpińska prof. UwB, dr hab. Piotr Oleśniewicz, prof. WSB oraz dr hab. Ryszard
Pęczkowski prof. UR, prelegantami byli:, dr hab. Janusz Morbitzer prof. WSB – Współczesna
przestrzeń obecności człowieka – między realnością a wirtualnością, prof. dr hab. Bogdan
Szulc – Wychowanie fizyczne i sport w polskiej rzeczywistości edukacyjnej oraz dr Aleksandra
Kamińska – Indywidualizm jako wartość w życiu człowieka ponowoczesnego a jego
funkcjonowanie w rodzinie. Wnioski prelegentów to:
współcześnie obserwujemy przenikanie i łączenie się dotychczas postrzeganych jako
całkowicie odrębne dwóch światów: realnego i wirtualnego. W rezultacie powstaje
świat, który można nazwać hybrydowym, w którym granice między światem realnym
i wirtualnym są jedynie umowne i w zasadzie tracą swój sens. Człowiek ery internetu
w coraz większym stopniu staje się obywatelem nowego hybrydowego świata. Świat
hybrydowy oznacza spektakularne poszerzenie przestrzeni dla rozmaitych form
aktywności, jak edukacja, nauka, praca czy rozrywka. Oferuje nowe możliwości, ale
też niesie nowe wyzwania i na obecnym etapie rozwoju trudne do zdefiniowania
zagrożenia [dr hab. Janusz Morbitzer prof. WSB];
w edukacji nie można pomijać wychowania fizycznego oraz kultury fizycznej i sportu.
Bez wychowania fizycznego nie można mówić o całokształcie działalności
wychowawczo-dydaktycznej. Polska szkoła charakteryzuje się jednak zasadniczymi
niedociągnięciami w zakresie krzewienia kultury fizycznej i organizacji sportu.
Również struktury władzy państwowej, regionalnej i samorządowej wykazują
mankamenty pracy w tej dziedzinie [prof. dr hab. Bogdan Szulc];
wolność
i
indywidualizacja
to
kluczowe
cechy
wyznaczające
kondycję
współczesnego, ponowoczesnego człowieka, od których nie ma we współczesnym
świecie ucieczki. Tym samym muszą one wpływać na kształt i funkcjonowanie
współczesnej rodziny, która jako instytucja pozbawiona szerszego społecznego
wsparcia staje się polem konfliktu i ciągłego renegocjowania indywidualnych
preferencji życiowych tworzących ją członków z możliwością funkcjonowania
rodziny jako całości. Jednocześnie rodzina nadal stanowi wartość dla współczesnego
człowieka, na co wpływ ma m.in. przesunięcie akcentu z jej funkcji prokreacyjnych
czy formy prawnej na funkcję emocjonalną, tj. trwałość współczesnej rodziny zależy
od ciągłego zaangażowania tworzących ją podmiotów w budowę silnej wspólnoty
emocjonalnej [dr Aleksandra Kamińska].
Obie sesje plenarne zostały zakończone dyskusjami, których celem było bezpośrednie
odniesienie do tez zaprezentowanych przez prelegentów.
Zasadnicza część obrad została przeniesiona do 5 paneli dyskusyjnych, w których
skupiono się na dyskusjach wokół wąsko zarysowanych problemów badawczych, tj.:
panel 1: Dzieci i młodzież w obszarze zainteresowań nauk pedagogicznych;
panel 2: Problemy osób dorosłych w obszarze zainteresowań nauk pedagogicznych;
panel 3: Kształcenie i pozaedukacyjna aktywność człowieka od dzieciństwa do
dorosłości;
panel 4: Szkolnictwo wyższe w perspektywie edukacji jutra;
panel 5: Wychowanie i rodzina w perspektywie edukacji jutra.
Panele dyskusyjne były spójne z treściami zawartymi w wieloautorskich, wymienionych
powyżej,
monografiach
naukowych.
Monografie
zostały
wcześniej
udostępnione
uczestnikom, przez co mogli się oni skupić na dyskusjach wokół treści problemowych,
zamiast
odtwórczej
prezentacji
przygotowanych
referatów.
Dyskutanci
doszli
do
następujących wniosków:
Integralną częścią Tatrzańskich Sympozjów (wcześniej Seminariów) Naukowych jest
organizacja tzw. Dnia Tatrzańskiego, w którym naukowcy biorą udział w wysokogórskich
wycieczkach. W tym roku uczestnicy przeszli przez Rusinową Polanę, skąd podziwiali
panoramę Tatr. Następnie uczestniczyli we mszy świętej w intencji śp. Profesora Kazimierza
Denka w Sanktuarium Matki Bożej Jaworzyńskiej Królowej Tatr.
Po zejściu z gór odbyło się zwyczajowe robocze spotkanie Komitetu Naukowego i
Komitetu Organizacyjnego Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego, w trakcie którego
omówiono wnioski z przebiegu dotychczasowych konferencji oraz propozycje związane z
przygotowaniem XXII edycji konferencji. Jednym z celów spotkania był wybór nowego
przewodniczącego Komitetu Naukowego Tatrzańskich Sympozjów Naukowych Edukacja
jutra, którym został (wybrany przez aklamację) prof. dr hab. Stanisław Palka.
Dzień Tatrzański zakończył się kolacją regionalną, w trakcie której uczestnicy XXII
Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego mogli degustować lokalne specjały.
Ostatni dzień konferencji, tj. 22 czerwca 2016 r., został poświęcony podsumowaniu
obrad. Dokonali tego moderatorzy pięciu wspomnianych paneli. Na zakończenie konferencji
nowy przewodniczący przestawił swoje wnioski oraz wizję dotyczącą dalszego rozwoju
konferencji ze szczególnym uwzględnieniem jej XXIII edycji.
dr Aleksandra Kamińska
Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego
XXII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego
Edukacja jutra