Stan i ochrona środowiska w województwie małopolskim w 2014 r.

URZĄD STATYSTYCZNY
W KRAKOWIE
31-223 Kraków, ul. Kazimierza Wyki 3
e-mail:[email protected] tel. 12 415 60 11 Internet: http://krakow.stat.gov.pl
Informacja sygnalna – Nr 13
Data opracowania - grudzień 2015 r.
STAN I OCHRONA ŚRODOWISKA
W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2014 R.
Informacja sygnalna zawiera statystyczną charakterystykę problemów zagrożenia i ochrony środowiska oraz
gospodarki wodnej w województwie małopolskim. Zakres prezentowanych danych odpowiada aktualnemu stanowi
prawnemu w tej dziedzinie.
Podstawowe źródło danych stanowią badania statystyczne GUS oparte głównie na sprawozdawczości rocznej
oraz zbiory administracyjne. Szczegółowe uwagi metodologiczne można znaleźć w publikowanej przez GUS Ochronie
środowiska http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2014,1,15.html
Wykorzystanie i ochrona powierzchni ziemi
Powierzchnia województwa małopolskiego według stanu w dniu 1 stycznia 2014 r. wynosiła
1518,3 tys. ha, tj. 4,9% ogólnej powierzchni Polski. Powierzchnia lądowa zajmowała 98,6% powierzchni
geodezyjnej województwa. Znaczną część powierzchni województwa zajmowały użytki rolne – 60,9%.
Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione stanowiły 30,5%, a grunty zabudowane i zurbanizowane –
6,1%. Pozostała niewielka część powierzchni to grunty pod wodami powierzchniowymi, a także nieużytki,
tereny różne oraz użytki ekologiczne.
Wykres 1. Struktura wykorzystania gruntów według ewidencji geodezyjnej
w województwie małopolskim w 2014 r.
Stan w dniu 1 I
1,4%
1,1%
6,1%
użytki rolne
grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione
30,5%
60,9%
grunty zabudowane i zurbanizowane
grunty pod wodami powierzchniowymi
pozostałe
-2W odniesieniu do stanu z dnia 1 stycznia 2013 r. w województwie małopolskim zwiększyła się
powierzchnia m.in. gruntów zabudowanych i zurbanizowanych (o 2,0 tys. ha), gruntów leśnych oraz
zadrzewionych i zakrzewionych (o 0,7 tys. ha), natomiast zmniejszeniu uległa powierzchnia użytków rolnych
(o 2,6 tys. ha).
Na użytki rolne, zajmujące łącznie 924,3 tys. ha, składały się w przeważającej mierze grunty orne
(71,2%), w dalszej kolejności łąki i pastwiska trwałe (20,7%), grunty rolne zabudowane (4,3%), sady (3,1%),
a pozostała niewielka część powierzchni (0,8%) przypadała na grunty pod stawami i rowami. Grunty leśne
oraz zadrzewione i zakrzewione – 463,8 tys. ha – w 95,0% były zajęte przez lasy. Grunty zabudowane
i zurbanizowane – 92,1 tys. ha – w prawie połowie (w 49,7%) przeznaczone były pod tereny komunikacyjne,
głównie pod drogi.
Wykres 2. Struktura wykorzystania gruntów zabudowanych i zurbanizowanych
w województwie małopolskim w 2014 r.
Stan w dniu 1 I
2,2%
3,6%
tereny komunikacyjne - drogi
1,8%
tereny mieszkaniowe
4,8%
tereny inne zabudowane
8,3%
44,9%
tereny przemysłowe
10,1%
tereny komunikacyjne - kolejowe
tereny rekreacji i wypoczynku
tereny zurbanizowane niezabudowane
24,3%
pozostałe
Tereny wiejskie zajmowały łącznie obszar 1352,7 tys. ha i stanowiły 89,1% ogólnej powierzchni
województwa małopolskiego, a tereny miejskie – 165,6 tys. ha (10,9%).
Z produkcji rolniczej i leśnej w 2014 r. wyłączono 210 ha gruntów rolnych i leśnych, w tym 175 ha
gruntów rolnych i 35 ha gruntów leśnych. Grunty te przeznaczono głównie na tereny osiedlowe (133 ha). Jest
to porównywalne do zmian w 2013 r., kiedy to z produkcji rolniczej i leśnej wyłączono 173 ha (w tym 115 ha
na tereny osiedlowe).
Powierzchnia gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających zagospodarowania
i rekultywacji według stanu w dniu 31 XII 2014 r. wynosiła 1928 ha, czyli o 8,2% więcej niż w 2013 r. W ciągu
omawianego roku zrekultywowano 167 ha, w tym na cele rolnicze przeznaczono 152 ha, a na cele leśne –
tylko 2 ha. Ponadto zagospodarowano 84 ha – w tym 81 ha na cele rolnicze.
Przed rokiem, z 1782 ha gruntów wymagających rekultywacji (stan w końcu 2013 r.) zrekultywowano
100 ha, w tym 86 ha przeznaczono na cele rolnicze i 4 ha na cele leśne. Jednocześnie w ciągu 12 miesięcy
2013 r. zagospodarowano łącznie 16 ha, w tym na cele rolnicze – 13 ha.
Ogółem, w 2014 r. zrekultywowano i zagospodarowano 251 ha, w tym 233 ha na cele rolnicze (wobec
116 ha w 2013 r., z czego 99 ha – na cele rolnicze).
-3-
Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej. Lasy
Obszary prawnie chronione w województwie małopolskim według stanu w dniu 31 XII 2014 r.
zajmowały łącznie 790,8 tys. ha, co stanowiło 52,1% powierzchni ogólnej województwa i 7,8% powierzchni
chronionej w Polsce. W odniesieniu do stanu z 2013 r. powierzchnia obszarów prawnie chronionych
nieznacznie się zmieniła – zwiększyła się o 28,5 ha. W strukturze obszarów objętych ochroną prawną
dominują obszary chronionego krajobrazu (72,5% areału chronionego oraz 37,7% powierzchni ogólnej),
jak również parki krajobrazowe (22,5% areału chronionego). Z kolei parki narodowe stanowiły 4,8%
powierzchni prawnie chronionej województwa.
Według powiatów, najwięcej obszarów chronionych odnotowano w nowotarskim – 130,5 tys. ha,
nowosądeckim – 126,4 tys. ha oraz w tarnowskim – 105,9 tys. ha. Największy udział obszarów chronionych
w powierzchni danego powiatu odnotowano w: tatrzańskim (92,9%), nowotarskim (88,5%), miechowskim
(86,4%), nowosądeckim (81,5%), brzeskim (75,9%) i tarnowskim (75,0%). Natomiast relatywnie najmniej
obszarów tego typu posiadało miasto Tarnów (0,1%) oraz powiaty: wielicki (0,3%) i oświęcimski (0,6%).
W Krakowie obszary objęte ochroną prawną wynosiły 4,9 tys. ha i stanowiły 14,9% powierzchni miasta.
W omawianym roku na 1 mieszkańca w województwie przypadało 2,4 tys. m 2 powierzchni obszarów
prawnie chronionych, przy czym najwięcej w powiecie miechowskim – 11,7 tys. m2, a najmniej w Tarnowie
– zaledwie 1 m2. W Krakowie na 1 mieszkańca przypadały 64 m 2 powierzchni prawnie chronionej.
Wykres 3. Powierzchnia obszarów prawnie chronionych
w % powierzchni ogółem według powiatów w 2014 r.
Stan w dniu 31 XII
olkuski
miechowski
52,1%
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
oświęcimski
Kraków
Tarnów
wielicki
wadowicki
brzeski
bocheński
tarnowski
myślenicki
w %:
suski
limanowski
Nowy Sącz
nowotarski
nowosądecki
gorlicki
75,0 i więcej
50,0 – 74,9
20,0 – 49,9
19,9 i mniej
tatrzański
Na terenie województwa małopolskiego znajdują się Siedziby Dyrekcji 5 parków narodowych
– Tatrzańskiego, Gorczańskiego, Babiogórskiego, Pienińskiego i Ojcowskiego. Powierzchnia parków
narodowych – 38,0 tys. ha, tj. 2,5% powierzchni ogólnej województwa, w porównaniu z 2013 r. zwiększyła
się zaledwie o 0,5 ha. Prawie połowa powierzchni parków narodowych (48,5%) objęta była ochroną ścisłą,
gdzie chroni się całą przyrodę i jest całkowicie zaniechana bezpośrednia ingerencja człowieka.
-4Liczba pomników przyrody w województwie małopolskim w 2014 r. wyniosła 2197, w tym
większość (77,7%) stanowiły pojedyncze drzewa w liczbie 1707. W dalszej kolejności były to grupy drzew
(210) i skałki (162). Województwo małopolskie skupiało 6,0% ogółu pomników przyrody w kraju. Według
powiatów najwięcej pomników przyrody było w: krakowskim, mieście Kraków i w powiecie nowosądeckim
(odpowiednio: 454, 279 i 164).
W końcu 2014 r. w województwie ochroną objętych było 85 rezerwatów przyrody o łącznej
powierzchni 3,4 tys. ha. W odniesieniu do roku 2013 ich powierzchnia nie uległa zmianie. Pod ścisłą ochroną
znajdowało się 381,2 ha, tj. 11,3% powierzchni rezerwatów. Najliczniejsze w województwie były rezerwaty
chroniące ekosystemy leśne (43) o łącznej powierzchni 2,0 tys. ha oraz rezerwaty krajobrazowe (15)
o łącznej powierzchni 0,8 tys. ha. Przeciętna powierzchnia rezerwatu wynosiła 39,6 ha, przy czym
najmniejsze były rezerwaty stepowe (średnio 4,8 ha), a największe torfowiskowe (jeden obiekt – 114,7 ha).
Średnia powierzchnia rezerwatów leśnych wynosiła 46,9 ha.
Parki krajobrazowe są terenami chronionymi ze względu na walory przyrodniczo-krajobrazowe,
a jednocześnie pełnią funkcję rekreacyjno-wypoczynkową – w województwie małopolskim wyodrębniono ich
11. Powierzchnia zespołu parków krajobrazowych (łącznie z powierzchnią rezerwatów i pozostałych form
ochrony przyrody) w 2014 r. wyniosła 178,2 tys. ha, tj. tyle samo, co rok wcześniej. Największym pod
względem powierzchni był Popradzki PK (54,4 tys. ha), drugim z kolei – PK Dolinki Krakowskie (20,7 tys.
ha), a trzecim - Ciężkowicko-Rożnowski PK (17,6 tys. ha).
Inne formy ochrony przyrody, które w 2014 r. występowały na terenie województwa to: stanowiska
dokumentacyjne w liczbie 54 (o łącznej powierzchni 55,8 ha), 46 użytków ekologicznych (1,2 tys. ha) oraz
4 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (163,0 ha).
Grunty leśne w 2014 r. w województwie małopolskim zajmowały obszar 440,5 tys. ha, tj. 29,0%
powierzchni ogólnej województwa i 4,7% powierzchni gruntów leśnych kraju. Powierzchnia lasów
(435,3 tys. ha) stanowiła prawie 99% obszaru gruntów leśnych. Pozostałą część, tj. niewiele ponad 1%
stanowiły grunty związane z gospodarką leśną. W strukturze własnościowej lasów więcej było lasów
publicznych (56,9%) niż prywatnych (43,1%). W zarządzie PGL Lasy Państwowe znajdowało się
203,7 tys. ha (46,2% powierzchni gruntów leśnych).
Lasy w większości skoncentrowane były w południowej części województwa, w powiatach takich jak:
nowosądecki (68,0 tys. ha), nowotarski (54,9 tys. ha), gorlicki (41,9 tys. ha), limanowski (36,7 tys. ha) i suski
(33,1 tys. ha). Zajmowały one łącznie ponad połowę, bo prawie 54% powierzchni lasów w województwie.
Wskaźnik lesistości w województwie małopolskim w omawianym roku wyniósł 28,7% (w Polsce
29,4%), wobec 28,6% przed rokiem, przy czym najwyższy odnotowano w powiatach: tatrzańskim i suskim
(po 48,3%), nowosądeckim (43,9%) i gorlickim (43,4%), a najmniejszy w powiecie proszowickim (1,6%).
Wykorzystanie, zanieczyszczenie i ochrona wód
Woda jest jednym z najważniejszych komponentów środowiska naturalnego, niezbędnym do życia
i prowadzenia działalności gospodarczej. W latach 2010-2014 pobór wody na potrzeby gospodarki
narodowej i ludności w województwie małopolskim wykazywał tendencję malejącą, co było wynikiem
ograniczania poboru wody na potrzeby produkcyjne (poza rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem)
z ujęć własnych. W 2014 r. pobór wody wyniósł 501,8 hm3, tj. 4,7% wielkości ogólnokrajowej. Był on o 3,9%
mniejszy niż w 2013 r.
-5Wykres 4. Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności według celów poboru
hm3
600
500
157,3
154,2
157,5
76,5
52,5
52,3
313,4
335,2
2010
2011
400
300
200
154,4
152,6
47,8
54,8
344,8
319,9
294,3
2012
2013
2014
100
0
eksploatacja sieci wodociągowej (pobór wody na ujęciach, przed wtłoczeniem do sieci)
do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych
na cele produkcyjne (poza rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem) z ujęć własnych
Na cele produkcyjne1 (poza rolnictwem – z wyłączeniem ferm przemysłowego chowu zwierząt,
leśnictwem, łowiectwem i rybactwem) pobrano z ujęć własnych 294,3 hm3, tj. 58,7% wody, do eksploatacji
sieci wodociągowej (pobór wody na ujęciach przed wtłoczeniem do sieci) 152,6 hm3 – 30,4%, a do
nawodnień w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych2 54,8 hm3 – 10,9%.
Spośród powiatów, w 2014 r. największy pobór wody miał miejsce w krakowskim – 248,8 hm3
(49,6%, tj. prawie połowa poboru wody ogółem w województwie), w mieście Kraków – 70,3 hm3 (14,0%)
i w oświęcimskim – 59,6 hm3 (11,9%). Najmniej wody pobrano w powiatach: dąbrowskim – 0,2% poboru
wody w województwie, gorlickim i w m. Nowy Sącz – 0,4%.
Pobór wody w powiecie krakowskim był przeznaczony głównie na cele produkcyjne, podobnie jak
w powiecie olkuskim i w Tarnowie, podczas gdy w Krakowie wiązał się przede wszystkim z eksploatacją sieci
wodociągowej. Natomiast w powiecie oświęcimskim aż 73,5% poboru było przeznaczone do nawodnień
w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych.
W omawianym okresie zużyto 456,6 hm3 wody, tj. 4,5% wielkości krajowej. Było to mniej o 4,0% niż
w roku 2013 r. Przemysł zużył 289,6 hm3, w tym prawie 97% przeznaczono na cele produkcyjne. Zużycie
wody przez wodociągi sieciowe wynosiło 112,2 hm3 (24,6%), a do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie zużyto
54,8 hm3 (12,0% ogółu).
Struktura zużycia wody w ostatnich latach uległa niewielkiej zmianie. Zużycie wody na potrzeby
przemysłu stanowiło 63,4% ogółu zużycia, tj. o 2,8 p. proc. mniej niż w 2013 r. W skali roku spadł także
udział eksploatacji sieci wodociągowej – o 0,8 p. proc. a wzrósł udział nawodnień w rolnictwie i leśnictwie
– o 2,0 p. proc.
Największe zużycie, analogicznie jak w przypadku poboru wody, odnotowano w powiecie
krakowskim, w powiecie oświęcimskim i w mieście Kraków, a najmniejsze – w powiatach dąbrowskim,
suskim i gorlickim. W powiecie krakowskim wyniosło ono 246,9 hm3, tj. ponad połowę, bo 54,1% zużycia
wody w województwie małopolskim. Wynikało to głównie z potrzeb przemysłu, na który w powiecie
krakowskim przypadało 96,3% ogółu zużycia.
1 Dotyczy jednostek organizacyjnych wnoszących opłaty za pobór z ujęć własnych rocznie 5 dam 3 i więcej wody podziemnej albo 20 dam 3 i więcej wody
powierzchniowej lub odprowadzających rocznie 20 dam 3 i więcej ścieków.
2 Dotyczy jednostek organizacyjnych rolnictwa, leśnictwa i rybactwa zużywających wodę na potrzeby nawadniania gruntów rolnych i leśnych o powierzchni od
20 ha oraz na potrzeby eksploatacji stawów rybnych o powierzchni od 10 ha.
-6Wykres 5. Struktura zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności
według celów poboru
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
23,4
22,9
22,6
23,8
24,6
15,5
10,6
10,3
10
12
61,1
66,5
67,1
66,2
63,4
2010
2011
2012
2013
2014
na cele przemysłowe
w rolnictwie i leśnictwie
eksploatacja sieci wodociągowej
W analizowanym roku zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych województwa
małopolskiego wyniosło 88,3 hm3, tj. 7,4% w skali Polski. Po raz kolejny zużycie to było niższe niż
w roku poprzednim, tym razem nieznacznie, co przełożyło się na minimalny spadek zużycia wody
w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca województwa z 26,4 m3 w 2013 r. do 26,3 m3
w 2014 r. Świadczy to o utrzymującej się tendencji do oszczędzania wody.
Wykres 6. Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych
m3
hm3
100
80
26,8
26,6
26,6
26,4
26,3
89,2
88,9
89,2
88,5
88,3
30
25
20
60
15
40
10
20
5
0
0
2010
2011
ogółem w hm3
2012
2013
2014
na 1 mieszkańca w m3
Na stopień degradacji i zanieczyszczenia zasobów wodnych w znacznym stopniu wpływa ilość
wytwarzanych ścieków. W omawianym roku w województwie małopolskim do wód powierzchniowych lub do
ziemi odprowadzono 502,7 hm3 ścieków komunalnych i przemysłowych, tj. 5,6% ogółu ścieków
odprowadzonych do wód lub do ziemi w Polsce. Było to o 9,7% mniej niż w 2013 r. Na ścieki odprowadzone
bezpośrednio z zakładów przypadało 80,2% (403,3 hm3), a pozostała część – na ścieki komunalne. Z ogółu
ścieków, ponad połowa wymagała oczyszczania, w tym większość oczyszczono mechanicznie.
W latach 2011-2014 ilość ścieków wymagających oczyszczania wykazywała tendencję malejącą.
W 2014 r. oczyszczania wymagało 260,7 hm3 ścieków (o 2,4% mniej niż w poprzednim roku), w tym 98,2%
zostało oczyszczonych. Najwięcej ścieków było oczyszczanych mechanicznie – 55,7% i z podwyższonym
usuwaniem biogenów – 33,4%, biologicznie oczyszczono 8,2%, a chemicznie – 0,9% ogółu ścieków
wymagających oczyszczania. Na przestrzeni ostatnich lat uległa zmianie struktura ścieków przemysłowych
-7i komunalnych wymagających oczyszczania. W porównaniu z 2010 r. zwiększył się odsetek ścieków
oczyszczanych mechanicznie i biologicznie, a spadł - oczyszczanych chemicznie oraz z podwyższonym
usuwaniem biogenów.
Wykres 7. Struktura ścieków przemysłowych i komunalnych
odprowadzonych do wód lub do ziemi w 2014 r.
w tym ścieki wymagające oczyszczania
oczyszczane z
podwyższonym
usuwaniem
biogenów;
17,4%
oczyszczane
biologicznie;
4,2%
51,9%
48,1%
oczyszczane
chemicznie;
0,4%
oczyszczane
mechanicznie;
29,0%
ścieki wymagające oczyszczania
nieoczyszczane;
0,9%
pozostałe
Powiaty, które wytworzyły najwięcej ścieków wymagających oczyszczania odprowadzonych do wód
lub do ziemi to: powiat olkuski - 49,3% udziału, miasto Kraków – 17,5%, powiat oświęcimski – 5,1%.
Jednocześnie najmniej tego typu ścieków odprowadzono w powiatach: proszowickim (0,2%), dąbrowskim
i miechowskim (po 0,3% udziału w wielkości wojewódzkiej).
Wykres 8. Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczania
odprowadzone do wód lub do ziemi według powiatów w 2014 r.
olkuski
miechowski
260,7 hm3
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
oświęcimski
Kraków
Tarnów
wielicki
wadowicki
brzeski
bocheński
tarnowski
myślenicki
suski
ścieki ogółem w hm3:
limanowski
Nowy Sącz
4,1 i więcej
gorlicki
2,8 – 4,0
nowotarski
nowosądecki
1,4 – 2,7
1,3 i mniej
tatrzański
Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 18 miast o dużej skali zagrożenia środowiska
ściekami. Odprowadziły one 86,4% ścieków wymagających oczyszczania w województwie. Czołówkę
stanowiły: Bukowno, Kraków i Tarnów. W 2014 r. w Bukownie odprowadzono do wód lub do ziemi 126,1 hm3
ścieków wymagających oczyszczania, tj. 1939,8 dam3/km2, w Krakowie – 45,5 hm3, tj. 139,2 dam3/km2,
a w Tarnowie – 10,4 hm3, tj. 144,2 dam3/km2, podczas gdy średnia wojewódzka wynosiła 17,2 dam3/km2.
-8W
województwie
małopolskim
w omawianym
roku działało 317 oczyszczalni ścieków
(przemysłowych i komunalnych). Wśród nich znajdowały się 244 oczyszczalnie ścieków komunalnych,
w tym 179 typu biologicznego i 65 z podwyższonym usuwaniem biogenów.
W ostatniej dekadzie (od 2004 r.) liczba oczyszczalni komunalnych zwiększyła się o 17, natomiast
oczyszczalni przemysłowych – spadła o 15. W 2014 r. w stosunku do 2013 r. przybyły 2 oczyszczalnie
ścieków komunalnych z podwyższonym usuwaniem biogenów, ale ubyła 1 biologiczna oczyszczalnia
ścieków komunalnych. Oczyszczalni ścieków przemysłowych było 73, w tym: 43 typu biologicznego
(o 5 mniej niż w 2013 r.), a ponadto 23 oczyszczalnie typu mechanicznego (tyle samo, co rok wcześniej),
5 chemicznych (o 1 mniej) i 2 z podwyższonym usuwaniem biogenów (również tyle samo, co rok wcześniej).
W końcu 2014 r. w rozbiciu terytorialnym najwięcej oczyszczalni ścieków komunalnych działało
w powiecie nowotarskim (28 obiektów), nowosądeckim (26 obiektów) i krakowskim (22 obiekty), a najmniej
w powiecie miechowskim (4) oraz po 1 oczyszczalni w Nowym Sączu i Tarnowie. W Krakowie działało
8 oczyszczalni ścieków komunalnych, w tym 6 biologicznych i 2 z podwyższonym usuwaniem biogenów.
Według
danych
szacunkowych
w
województwie
małopolskim
62,7%
ludności
korzystało
z oczyszczalni ścieków. Odsetek ten w ciągu ostatniej dekady systematycznie wzrastał. W 2004 r.
przekroczył połowę i wyniósł 51,1%, a dla porównania w 2013 r. – 59,6%. Największy odsetek ludności
korzystającej z oczyszczalni ścieków odnotowano w Tarnowie – 100%, Krakowie – 97,6% i Nowym Sączu
– 86,3% oraz w powiatach: oświęcimskim (74,9%), chrzanowskim (71,9%) i tatrzańskim (68,6%), natomiast
najmniejszy – w powiatach: proszowickim (31,3%), suskim (31,8%) i nowosądeckim (33,9%).
Rozbudowa
sieci
wodociągowej
i
kanalizacyjnej
wpływa
(pośrednio)
na
zmniejszenie
zanieczyszczenia wód i gleby. Długość sieci wodociągowej rozdzielczej (bez połączeń prowadzących do
budynków i innych obiektów) w 2014 r. w województwie małopolskim wynosiła 19,0 tys. km, czyli więcej
o 22,4% niż w 2004 r. i o 2,7% niż w 2013 r. Długość sieci kanalizacyjnej (ogólnospławnej i na ścieki
gospodarcze) w relacji do 2004 r. była ponad dwukrotnie większa, a w stosunku do 2013 r. wzrosła o 9,2%
i wyniosła 13,5 tys. km.
Zanieczyszczenie i ochrona powietrza
Duże znaczenie dla ochrony środowiska ma związane z industrializacją regionu ograniczenie emisji
zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z zakładów przemysłowych. W 2014 r. na terenie województwa
działały 134 zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza3, tj. 7,5% ogółu tego typu zakładów
w Polsce. Liczba tych zakładów w województwie małopolskim nie uległa zmianie w porównaniu z 2013 r.
Większość z nich, tj. 67,2%, posiadało urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych, natomiast 18,7%
było wyposażonych w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń gazowych.
Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w województwie małopolskim z zakładów szczególnie
uciążliwych dla czystości powietrza wyniosła w ciągu roku łącznie 112,0 tys. t (bez CO2). Na przestrzeni
ostatnich dwóch lat zmniejszyła się emisja zanieczyszczeń pyłowych, a emisja zanieczyszczeń gazowych
(bez CO2) utrzymała się na prawie niezmienionym poziomie.
3 Dotyczy jednostek organizacyjnych ustalonych przez Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych na podstawie określonej wysokości opłat
wniesionych w 1986 r. za roczną emisję substancji zanieczyszczających powietrze według stawek określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
13 I 1986 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (Dz. U. Nr 7, poz. 40, z późniejszymi zmianami). Ustalona
zbiorowość badanych jednostek może być powiększona jedynie w szczególnych przypadkach, np. o jednostki nowo uruchomione lub rozbudowane o wysokiej
skali progowej emisji zanieczyszczeń.
-9W 2014 r. z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza wyemitowano 3,0 tys. t
zanieczyszczeń pyłowych (0,2 t na 1 km2 powierzchni), co stanowiło 6,4% ogólnopolskiej emisji pyłów
z wyżej wymienionych zakładów (w Polsce również średnio 0,2 t na 1 km 2); w skali roku nastąpił spadek
emisji pyłów o 15,6%.
Wykres 9. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych
pyłowe
gazowe (bez CO2)
tys. t
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
t
0,3
tys. t
160
0,25
140
0,2
t
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
120
100
0,15
80
0,1
60
40
0,05
0
2010
2011
2012
2013
ogółem w tys t/rok
na 1
20
0
2014
km2
2010
2011
2012
ogółem w tys t/rok
w tonach
2013
2014
na 1 km2 w tonach
Najwięcej zanieczyszczeń pyłowych zanotowano w Krakowie – 1,3 tys. t/rok, tj. 43,4% ogółu
wytworzonych w województwie. Na kolejnych miejscach uplasowały się: Tarnów – 0,5 tys. t/rok (16,5%)
i powiat chrzanowski – 0,3 tys. t/rok (8,4%).
Z kolei zanieczyszczeń gazowych (z CO2) najwięcej wyemitowano także w Krakowie – 44,7% ogółu
emisji, w powiecie krakowskim – 15,5% i w powiecie chrzanowskim – 14,6%.
Wykres 10. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych
według powiatów w 2014 r.
pyłowe
olkuski
gazowe (bez CO2)
miechowski
olkuski
miechowski
dąbrowski
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
oświęcimski
chrzanowski
Kraków
Tarnów
wielicki
wadowicki
oświęcimski
brzeski
bocheński
tarnowski
brzeski
bocheński
tarnowski
myślenicki
suski
Nowy Sącz
limanowski
Nowy Sącz
gorlicki
nowosądecki
nowotarski
tatrzański
w t/km
Tarnów
wadowicki
limanowski
nowotarski
Kraków
wielicki
myślenicki
suski
proszowicki
krakowski
gorlicki
nowosądecki
tatrzański
w t/km2
2
1,9 i więcej
0,4 - 1,8
0,2 - 0,3
0,1 i mniej
8,2 i więcej
0,6 – 8,1
0,3 - 0,5
0,2 i mniej
Na terenie 18 miast o dużej skali zagrożenia powietrza koncentrowało się około 94% wojewódzkiej
emisji zanieczyszczeń pyłowych i około 98% zanieczyszczeń gazowych. Emisja zanieczyszczeń pyłowych
koncentrowała się w miastach, zwłaszcza w Krakowie (43,4% ogółu emisji z zakładów szczególnie
- 10 uciążliwych dla czystości powietrza), Tarnowie (16,5%), Skawinie (7,9%) i Trzebini (6,4%). Biorąc pod
uwagę zanieczyszczenia gazowe, w czołówce znalazły się również: Kraków (44,7%), Skawina (15,4%),
Trzebinia (13,9%), Tarnów (13,3% ogółu emisji).
Wśród zanieczyszczeń gazowych dominował dwutlenek węgla (CO2), stanowiąc 98,9% ogólnej
emisji gazów. Ponadto w skład zanieczyszczeń wchodziły m.in. metan, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz
tlenek węgla. W omawianym roku emisja zanieczyszczeń gazowych bez CO 2 wynosiła 109,0 tys. t (7,2 t na
1 km2), tj. 6,9% wielkości krajowej. Było to o 0,4% więcej niż w 2013 r. Największa emisja zanieczyszczeń
gazowych bez CO2 przypadała na powiat oświęcimski – 39,4%, na Kraków – 24,9% i na Tarnów – 13,2%
udziału.
W urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń powietrza zatrzymano i zneutralizowano 630,6 tys. t
zanieczyszczeń pyłowych, tj. 99,5% zanieczyszczeń pyłowych wytworzonych i 116,0 tys. t zanieczyszczeń
gazowych, tj. 51,6% zanieczyszczeń gazowych wytworzonych (wskaźnik został wyliczony i przedstawiony
bez uwzględnienia emisji dwutlenku węgla, ze względu na duże wartości bezwzględne w wielkości jego
emisji). Stopień redukcji wytworzonych zanieczyszczeń gazowych w latach 2010-2014 zwiększył się z 45,9%
do 51,6%, podczas gdy w przypadku zanieczyszczeń pyłowych cały czas utrzymywał się na stosunkowo
wysokim poziomie (99,4% – 99,5%).
Najwyższy stopień redukcji zanieczyszczeń pyłowych odnotowano w powiatach: krakowskim,
chrzanowskim – po 99,8% i oświęcimskim – 99,7%. Natomiast największy stopień redukcji zanieczyszczeń
gazowych (bez CO2) wystąpił w powiatach: olkuskim – 97,3%, wielickim – 95,9% i brzeskim – 83,0%.
Spośród zneutralizowanych zanieczyszczeń gazowych (bez CO 2) dwutlenek siarki stanowił 74,0%,
tlenek węgla – 10,5%, węglowodory – 3,8%, tlenki azotu – 4,2%, a resztę pozostałe gazy (głównie amoniak,
dwusiarczek węgla, fluor, siarkowodór i związki chloroorganiczne) – łącznie około 7,5%.
Odpady
W województwie małopolskim nadal występuje problem zanieczyszczenia środowiska dużą ilością
wytwarzanych i nagromadzonych odpadów. Jednak ogólna ilość odpadów (z wyłączeniem odpadów
komunalnych) dotychczas składowanych (nagromadzonych) w ciągu dekady wykazywała tendencję
malejącą i w końcu roku 2014 wyniosła 114,3 mln t, tj. 6,8% wielkości krajowej. Było to o 36,1% mniej niż
w 2004 r. Na 1 km2 powierzchni województwa przypadało 7,5 tys. t odpadów, według powiatów najwięcej
w Krakowie - 110,9 tys. t/km2, powiecie olkuskim i chrzanowskim – odpowiednio: 66,1 i 48,4 tys. t/km2.
Aż 60,3% wojewódzkiej ilości odpadów nagromadzonych w środowisku oraz 53,9% odpadów wytworzonych
w ciągu roku koncentrowało się w 8 miastach, takich jak: Kraków, Trzebinia, Oświęcim, Libiąż, Skawina,
Bukowno, Alwernia i Tarnów.
W 2014 r. 141 zakładów4 (objętych badaniem) wytworzyło 6,1 mln t odpadów (4,6% w skali kraju),
tj. mniej o 39,7% niż w 2004 r. i o 5,5% niż w 2013 r. Liczba zakładów wytwarzających odpady spadła
w ujęciu rocznym o 5, stanowiąc 7,1% liczby notowanej dla Polski. Odpady poddane odzyskowi stanowiły
57,9% wszystkich odpadów wytworzonych w ciągu roku, 33,3% przekazano innym odbiorcom, 5,0%
odpadów unieszkodliwiono, a pozostałe 3,8% zmagazynowano czasowo. Ze względu na zmianę metodologii
badania realizowanego na formularzu OS-6 w roku 2015 (dane za rok 2014) ilość odpadów wytworzonych
poddanych odzyskowi, unieszkodliwionych i przekazanych innym odbiorcom jest nieporównywalna z danymi
4 Dotyczy zakładów, które wytworzyły w ciągu roku powyżej 1 tys. ton odpadów lub nagromadziły 1 mln ton i więcej odpadów (z wyłączeniem odpadów
komunalnych).
- 11 za lata poprzednie. Dane od 2014 r. dotyczące odpadów odzyskanych i unieszkodliwionych obejmują
odpady zagospodarowane przez wytwórcę we własnym zakresie. (Dane za lata poprzednie dotyczyły
odpadów odzyskanych i unieszkodliwionych zarówno we własnym zakresie, jak i przekazanych innym
odbiorcom w celu odzysku lub unieszkodliwienia.)
Wykres 11. Struktura odpadów wytworzonych (z wyłączeniem odpadów komunalnych) w 2014 r.
zmagazynowane
czasowo
3,8%
unieszkodliwione
5,0%
poddane odzyskowi
(we własnym zakresie)
57,9%
przekazane innym
odbiorcom
33,3%
W latach 2010–2013 ilość wytworzonych odpadów komunalnych z roku na rok malała, jednak
w końcu tego okresu tendencja ta uległa wyhamowaniu. W 2014 r. zebrano 764,2 tys. t odpadów stałych, co
oznacza wzrost o 8,9% w stosunku do roku poprzedniego. Z ogólnej ilości stałych zebranych odpadów
komunalnych 85,1% pochodziło z gospodarstw domowych, 12,6% z handlu, małego biznesu, biur i instytucji,
a 2,3% z usług komunalnych. Wywieziono 1612,4 dam3 nieczystości ciekłych.
Wykres 12. Odpady komunalne zebrane w ciągu roku
tys. t
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
751
766
479
2010
487
2011
ogółem
764
702
712
474
2012
520
2013
651
2014
w tym z gospodarstw domowych
Na 1 mieszkańca w województwie przypadało 193,4 kg odpadów komunalnych zebranych
(zmieszanych i wyselekcjonowanych) w ciągu roku (w kraju średnio 214,1 kg). Ilość odpadów zmieszanych
bez wyselekcjonowanych wyniosła 599,0 tys. t. Selektywnie zebrano 21,6% odpadów komunalnych, czyli
165,2 tys. t (tj. o 50,8% więcej niż w 2013 r.). Z ogółu szkło stanowiło 24,8%, tworzywa sztuczne – 16,7%,
odpady biodegradowalne – 20,0%, wielkogabarytowe – 16,1%, papier i tektura – 8,3%, metale – 1,0%.
- 12 Selektywną zbiórkę odpadów biodegradowalnych objęto badaniem od 2006 r., a łączna ilość
zebranych odpadów tego typu systematycznie rosła do 2011 r., po czym zaczęła spadać. W 2013 r. ich
udział w ogólnej liczbie odpadów komunalnych zebranych selektywnie był o 3,3 p. proc. niższy niż w 2012 r.
W 2014 r. tendencja spadkowa uległa odwróceniu i udział ten ponownie nieznacznie wzrósł – do 1/5 ogółu.
Wykres 13. Struktura odpadów komunalnych zebranych selektywnie
1,0%
2014
8,3%
24,8%
16,7%
16,1%
20,0%
13,1%
1,5%
2013
13,6%
27,7%
20,2%
12,2%
19,6%
5,2%
papier i tektura
szkło
tworzywa sztuczne
metale
odpady wielkogabarytowe
odpady biodegradowalne
inne
Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest w dalszym ciągu ich
deponowanie na składowiskach. W 2014 r. 72,6% zebranych odpadów zmieszanych trafiło na składowiska.
W końcu roku były 23 czynne kontrolowane składowiska (zajmujące powierzchnię 87,1 ha) oraz 239
nielegalnych wysypisk. W ciągu roku zlikwidowano ponad 2 tys. dzikich wysypisk śmieci.
Powierzchnia składowania odpadów niezrekultywowana (według stanu w końcu grudnia 2014 r.)
wynosiła 725,3 ha i w porównaniu z końcem 2013 r. zwiększyła się minimalnie - o 0,1%. Najwięcej
niezrekultywowanych terenów składowania odpadów w 2014 r. znajdowało się w: Krakowie (273,3 ha),
w powiecie chrzanowskim (115,2 ha) i w Tarnowie (105,2 ha).
Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska
Zapobieganie degradacji środowiska wymaga ponoszenia nakładów finansowych na ekologiczne
przedsięwzięcia. W 2014 r. nakłady na ochronę środowiska w województwie małopolskim ukształtowały
się na stosunkowo wysokim poziomie, wynosząc 1218,5 mln zł (w cenach bieżących), tj. 8,6% nakładów
w Polsce poniesionych na ten cel. W porównaniu z 2010 r. wzrosły one dwukrotnie, a w odniesieniu do
2013 r. – o 40,8%. Najwięcej środków pieniężnych przeznaczono na gospodarkę ściekową i ochronę wód –
610,5 mln zł, tj. około połowy (50,1%) nakładów ogółem, w tym głównie na sieć kanalizacyjną
odprowadzającą ścieki i wody opadowe 69,5% i na oczyszczanie ścieków 30,2%. Na ochronę powietrza
atmosferycznego i klimatu wydatkowano 466,4 mln zł, tj. 38,3% nakładów ogółem.
W województwie małopolskim największe kwoty na środki trwałe służące ochronie środowiska
wydatkowano w mieście Kraków – 446,3 mln zł, (tj. 36,6% ogółu), a także w powiatach: oświęcimskim –
109,4 mln zł, tarnowskim – 82,5 mln zł i nowotarskim – 70,6 mln zł, a najmniej w powiecie proszowickim –
1,9 mln zł, w mieście Nowy Sącz (3,1 mln zł), w powiecie dąbrowskim (3,3 mln zł) i brzeskim (6,9 mln zł).
Na 1 mieszkańca przypadało 362 zł nakładów (średnio w kraju 370 zł), przy czym najwięcej w powiatach:
oświęcimskim – 706 zł, w mieście Kraków – 587 zł i w powiecie olkuskim – 533 zł, a najmniej w mieście
Nowy Sącz – 36 zł, w powiecie proszowickim – 44 zł oraz w powiecie dąbrowskim – 55 zł.
- 13 Wykres 14. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska
i gospodarce wodnej (ceny bieżące)
mln zł
1400
1200
1000
1249
800
600
400
200
796
603
433
866
702
596
416
483
532
0
2010
2011
na ochronę środowiska
2012
2013
2014
na gospodarkę wodną
Nakłady na środki trwałe służące gospodarce wodnej w 2014 r. wyniosły 532,3 mln zł, tj. więcej niż
w poprzednim roku o 10,3% (14,0% nakładów krajowych). Największy udział w nakładach ogółem stanowiły
środki przeznaczone na zbiorniki i stopnie wodne (44,0%) oraz ujęcia i doprowadzenia wody (31,4%).
Wykres 15. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska
i gospodarce wodnej na 1 mieszkańca według powiatów w 2014 r.
zł
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
na ochronę środowiska
na gospodarkę wodną
W przekroju terytorialnym, najwięcej środków pieniężnych na gospodarkę wodną wydano
w powiecie wadowickim – 212,8 mln zł, w Krakowie – 85,8 mln zł i w Tarnowie – 31,1 mln zł. Na
1 mieszkańca nakłady wynosiły średnio 158 zł, (przeciętnie w kraju 99 zł), przy czym najwięcej w powiecie
wadowickim – 1338 zł, oświęcimskim – 354 zł i myślenickim – 281 zł oraz w Tarnowie – 278 zł.
Podstawowym źródłem finansowania nakładów na ochronę środowiska były środki własne
w wysokości 707,4 mln zł, które stanowiły ponad połowę (58,1%) ogółu nakładów, a także środki
z zagranicy – 246,9 mln zł (1/5 ogółu nakładów) i fundusze ekologiczne – 134,7 mln zł (11,1%).
- 14 Na gospodarkę wodną z funduszy ekologicznych przeznaczono 243,7 mln zł (45,8% ogółu
nakładów na ten cel), ze środków własnych pochodziło 81,4 mln zł (15,3%), z zagranicy - 87,2 mln zł, tj.
16,4%, a z budżetu centralnego – 48,5 mln zł, tj. 9,1%.
Efekty rzeczowe w zakresie ochrony środowiska w latach 2013-2014 to, m.in.:
– przekazanie w 2014 r. do eksploatacji urządzeń o zdolności do redukcji zanieczyszczeń
pyłowych 452 t/rok oraz urządzeń o zdolności do redukcji zanieczyszczeń gazowych 116 t/rok
(w roku poprzednim – urządzeń o zdolności do redukcji zanieczyszczeń pyłowych 199 t/rok oraz
urządzeń o zdolności do redukcji zanieczyszczeń gazowych 1531 t/rok),
– wybudowanie 935,1 km sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki (w 2013 r. 859,9 km),
– powstanie 953 indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków (wobec 1472 rok wcześniej),
– przekazanie do użytku 1 podoczyszczalni ścieków przemysłowych (rok wcześniej – również 1),
– oraz przekazanie do użytku 4 nowych oczyszczalni ścieków komunalnych (przed rokiem – 7).
Efektami uzyskanymi w gospodarce wodnej w 2014 r. było:
– oddanie do użytku ujęć wodnych o wydajności 7,4 tys. m3/dobę (3,0 tys. m3/dobę w 2013 r.),
– oddanie 458,2 km sieci wodociągowej (w 2013 r. 404,4 km),
– regulacja i zabudowa rzek i potoków 69,4 km (przed rokiem 138,2 km),
– wykonanie 16,8 km obwałowań przeciwpowodziowych (rok wcześniej 20,8 km),
– wykonanie 1 stacji pomp na zawalach i obszarach depresyjnych (w 2013 r. – również 1).
Województwo małopolskie na tle innych województw
Interesująco przedstawia się porównanie województwa małopolskiego z innymi województwami,
zwłaszcza biorąc pod uwagę obszary prawnie chronione oraz, z drugiej strony, ilość wytwarzanych
zanieczyszczeń, ścieków odprowadzanych do wód lub do ziemi i wytwarzanych odpadów. Pod względem
powierzchni obszarów prawnie chronionych (wynoszącej 790,8 tys. ha) województwo małopolskie zajmowało
5 miejsce wśród województw, za: warmińsko-mazurskim, mazowieckim, wielkopolskim i podkarpackim,
a przed świętokrzyskim.
Natomiast według powierzchni parków narodowych (38,0 tys. ha) województwo małopolskie
znalazło się na 4 miejscu, za: podlaskim, podkarpackim i mazowieckim. Także pod względem wielkości
obszarów chronionego krajobrazu (573,1 tys. ha), nasze województwo lokowało się w pierwszej piątce, za:
warmińsko-mazurskim, mazowieckim, wielkopolskim i świętokrzyskim. Obszar prawnie chroniony związany
jest z bogactwem form krajobrazu i różnorodnością biologiczną i wpływa m. in. na atrakcyjność turystyczną
regionu.
Warto porównać województwo szczególnie z ościennymi województwami: podkarpackim, śląskim
i świętokrzyskim. W omawianym roku w sąsiednich województwach powierzchnia o szczególnych
walorach przyrodniczych wyniosła: w podkarpackim 800,7 tys. ha (44,9% powierzchni geograficznej
województwa), w świętokrzyskim 762,0 tys. ha (65,1%), a w śląskim 273,6 tys. ha (22,2%). W województwie
małopolskim powierzchnia obszarów prawnie chronionych zajmuje ponad połowę powierzchni geograficznej
województwa (druga lokata w kraju za województwem świętokrzyskim).
- 15 Poniższe zestawienie przedstawia województwo małopolskie w 2014 r. na tle sąsiednich
województw.
WYSZCZEGÓLNIENIE
Małopolskie
Podkarpackie
Śląskie
Świętokrzyskie
Powierzchnia województwaa w tys. ha ...........
1518
1785
1233
1171
w tym w %:
użytki rolne ......................................................
lasy ..................................................................
60,9
29,0
52,6
38,3
51,1
32,6
64,1
28,6
Powierzchnia o szczególnych walorach
przyrodniczych (stan w dniu 31 XII):
w tys. ha ..........................................................
w % powierzchni województwa .......................
na 1 mieszkańca w m2 ....................................
791
52,1
2348
801
44,9
3761
274
22,2
597
762
65,1
6032
Zużycie wody na potrzeby gospodarki
narodowej i ludności:
w hm3 ..............................................................
w tym w % ogółem:
przemysł .......................................................
rolnictwo i leśnictwob ....................................
457
246
382
1322
63,4
12,0
58,2
17,2
30,4
19,6
91,5
5,3
Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane
w % wymagających oczyszczaniac ....................
98,2
98,3
81,6
78,5
Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów
szczególnie uciążliwych dla czystości
powietrza w tys. ton:
pyłowych:
w tys. ton ......................................................
na 1 km2 w tonach ........................................
gazowych (bez CO2):
w tys. ton ......................................................
na 1 km2 w tonach ........................................
3,0
0,2
1,4
0,1
10,3
0,8
2,2
0,2
109
7,2
14,6
0,8
724
58,7
72,2
6,2
Odpady (z wyłączeniem odpadów
komunalnych) wytworzone w ciągu roku:
w tys. ton ......................................................
na 1 km2 w tonach ........................................
6079
400
1099
61,6
39246
3182
4867
416
Odpady komunalne zebraned (w ciągu roku):
w tys. ton .........................................................
na 1 mieszkańca w kg .....................................
764
193
380
134
1552
281
199
124
1218500
362
356534
168
2257833
492
690560
546
532261
158
193722
91
360380
78
64616
51
Nakłady na środki trwałe (ceny bieżące)
służące:
ochronie środowiska:
w tys. zł ........................................................
na 1 mieszkańca w zł ...................................
gospodarce wodnej:
w tys. zł ........................................................
na 1 mieszkańca w zł ...................................
a Stan w dniu 1 I; obszar lądowy (łącznie z wodami śródlądowymi), dane Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii. b Woda zużyta
do nawadniania w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych. c Odprowadzone do wód lub do ziemi. d Dane
szacunkowe.
Z walorami turystyczno-krajobrazowymi naszego województwa kontrastuje fakt, że znajdowało się
ono w pierwszej piątce wśród województw, plasując się na czwartym miejscu (po śląskim, łódzkim
i mazowieckim) pod względem ilości emisji zanieczyszczeń gazowych (bez CO 2) z zakładów szczególnie
uciążliwych dla czystości powietrza oraz na drugim miejscu (za śląskim) w ilości ścieków wymagających
oczyszczania odprowadzonych do wód lub do ziemi, a także na piątym miejscu (po śląskim, dolnośląskim,
łódzkim i świętokrzyskim) z uwagi na ilość odpadów wytworzonych w ciągu roku przypadających na 1 km 2
powierzchni województwa.
- 16 TABL. 1.
WYBRANE DANE O OCHRONIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
WYSZCZEGÓLNIENIE
2012
2013
2014
w liczbach bezwzględnych
2013=100
Wykorzystanie i ochrona powierzchni ziemi
Powierzchnia geodezyjna województwaa w tys. ha ..................
w tym: użytki rolne …………………………………………….
grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione ..........
grunty pod wodami powierzchniowymi ....................
grunty zabudowane i zurbanizowane ......................
nieużytki ...................................................................
1518
930
462
20,6
87,8
11,5
1518
927
463
20,6
90,1
11,5
1518
924
464
20,6
92,1
11,5
100,0
99,7
100,1
100,2
102,2
99,7
Grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające
rekultywacji i zagospodarowania (stan w dniu 31 XII) w ha ...
1886
1782
1928
108,2
Grunty (w ciągu roku) w ha: zrekultywowane ............................
zagospodarowane ........................
123
73
100
16
167
84
167,0
525,0
Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej
Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych
(stan w dniu 31 XII):
w tys. ha .................................................................................
w % powierzchni województwa ..............................................
na 1 mieszkańca w m2 ...........................................................
791
52,1
2358
791
52,1
2353
791
52,1
2348
100,0
x
99,8
Pomniki przyrody (stan w dniu 31 XII) ......................................
2207
2209
2197
99,5
Powierzchnia lasów (stan w dniu 31 XII) w tys. ha ...................
434
435
435
100,1
Lesistość (stan w dniu 31 XII) w % ...........................................
28,6
28,6
28,7
100,3
Wykorzystanie, zanieczyszczenie i ochrona wód
Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności:
w hm3 .....................................................................................
na 1 km2 w dam3 ....................................................................
555
36,5
522
34,4
502
33,0
96,1
95,9
Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności:
w hm3 .....................................................................................
w tym w % ogółem:
przemysł .............................................................................
rolnictwo i leśnictwob ..........................................................
eksploatacja sieci wodociągowejc ......................................
506
476
457
96,0
67,1
10,3
22,6
66,2
10,0
23,8
63,4
12,0
24,6
x
x
x
Długość sieci rozdzielczej (stan w dniu 31 XII) w km:
wodociągowej ........................................................................
kanalizacyjnejd .......................................................................
18067
11390
18508
12371
19006
13509
102,7
109,2
Oczyszczalnie ścieków:
przemysłowe ..........................................................................
komunalnee ............................................................................
75
238
69
243
73
244
105,8
100,4
Ludność korzystającaf z oczyszczalni ścieków w % ludności
ogółem .....................................................................................
58,1
59,6
62,7
x
Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane w %
wymagających oczyszczaniag ................................................
98,2
98,1
98,2
x
Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczania
odprowadzone do wód lub do ziemi:
w hm3 .....................................................................................
oczyszczane .......................................................................
nieoczyszczane ...................................................................
na 1 km2 w dam3 ....................................................................
268
263
4,7
17,6
267
262
5,0
17,6
261
256
4,8
17,2
97,6
97,7
96,2
97,7
a Stan w dniu 1 I; obszar lądowy (łącznie z wodami śródlądowymi), dane Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii.
b Woda zużyta do nawadniania w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych. c Bez zużycia wody na cele
przemysłowe przez wodociągi stanowiące własność gmin, wojewódzkich zakładów usług wodnych i spółek wodnych. d Łącznie
z kolektorami. e Miejskie i wiejskie pracujące na sieci kanalizacyjnej. f Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków - dane
szacunkowe, ludność ogółem - na podstawie bilansów. g Odprowadzone do wód lub do ziemi.
- 17 TABL. 1.
WYBRANE DANE O OCHRONIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM (dok.)
WYSZCZEGÓLNIENIE
2012
2013
2014
w liczbach bezwzględnych
2013=100
Ochrona powietrza atmosferycznego
Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie
uciążliwych dla czystości powietrza w tys. ton:
pyłowych ................................................................................
3,9
3,6
3,0
84,4
gazowych (bez CO2) ..............................................................
118,9
108,6
109,0
100,4
pyłowych ................................................................................
0,3
0,2
0,2
83,3
gazowych (bez CO2) ..............................................................
7,8
7,2
7,2
93,1
pyłowych ................................................................................
99,4
99,5
99,5
100,0
gazowych (bez CO2) ..............................................................
52,1
54,9
51,6
94,0
Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie
uciążliwych dla czystości powietrza na 1 km2 w tonach:
Stopień redukcji wytworzonych zanieczyszczeńa w %:
Odpady przemysłowe i komunalne
Odpady (z wyłączeniem odpadów komunalnych):
wytworzone w ciągu roku:
w tys. ton ............................................................................
6781
6431
6079
94,5
na 1 km2 w tonach ..............................................................
447
424
400
94,5
dotychczas składowane (nagromadzoneb; stan w końcu
roku):
w tys. ton ............................................................................
115281
114461
114301
99,9
na 1 km2 w tys. ton .............................................................
7,6
7,5
7,5
99,9
Tereny składowania odpadów w ha:
niezrekultywowane (stan w końcu roku) ................................
757
725
725
100,1
zrekultywowane w ciągu roku ................................................
62,0
-
-
x
609
592
599
101,1
191
136
83,1
61,1
20,4
24,8
14,4
58,1
ogółem ................................................................................
397
432
502
116,2
na 1 mieszkańca w kg ........................................................
118
129
149
115,9
Zebrane odpady komunalne zmieszanec (w ciągu roku)
w tys. ton ................................................................................
w tym z:
handlu, małego biznesu, biur i instytucji ................................
usług komunalnych ................................................................
gospodarstw domowych:
Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska
Nakłady na środki trwałe (ceny bieżące) służące:
ochronie środowiska:
w tys. zł ...............................................................................
702249
865596
1218500
140,8
na 1 mieszkańca w zł ..........................................................
210
258
362
140,3
gospodarce wodnej:
w tys. zł ...............................................................................
416189
482562
532261
110,3
na 1 mieszkańca w zł .........................................................
124
144
158
109,7
a Dotyczy zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych. b Na terenach własnych zakładów. c Dane szacunkowe.
- 18 TABL. 2.
WAŻNIEJSZE DANE O OCHRONIE ŚRODOWISKA WEDŁUG POWIATÓW W 2014 R.
Ścieki
przemysłowe
i komunalne
wymagające
oczyszczania
odprowadzone do
wód lub do ziemi
w dam3
Emisja
zanieczyszczeń
powietrzaa
WYSZCZEGÓLNIENIE
pyłowych
gazowych
(bez CO2) ogółem
w tonach/km2
WOJEWÓDZTWO .........................
w tym
oczyszczane
Odpady
(z wyłączeniem
odpadów
komunalnych)
wytworzoneb
w ciągu roku
w tys. ton
ogółem
Nakłady na środki
trwałe służące
w tym ochronie gospodarce
poddane środowiska
wodnej
odzyskowic
w tys. złotych
0,2
7,2
260737
255968
6079,2
3520,7 1218500,0 532261,3
bocheński .....................................
0,0
0,5
2519
2519
49,4
4,7
18111,0
3230,9
brzeski ...........................................
0,0
0,4
2296
2286
94,8
0,0
6949,2
6443,0
chrzanowski ....................................
0,7
21,1
12582
12529
1417,3
1020,5
21745,1
8411,0
Powiaty:
dąbrowski .......................................
-
-
758
758
-
-
3291,8
208,1
gorlicki ...........................................
0,1
0,3
2536
2496
17,3
3,2
25231,0
8435,9
krakowski ......................................
0,2
8,1
12447
11375
283,8
2,1
68285,4
7020,1
limanowski .....................................
0,0
0,0
2287
2287
18,0
0,0
29686,6
8998,2
miechowski ...................................
0,0
0,3
667
667
4,4
0,0
8019,9
278,1
myślenicki .......................................
0,0
0,2
2405
2399
35,5
2,4
61595,3
34982,9
nowosądecki ...................................
0,0
0,0
3132
3065
244,5
195,0
36209,2
13660,1
nowotarski .....................................
0,0
0,1
4002
4002
104,3
4,9
70553,0
8574,0
olkuski ............................................
0,3
3,3
128445
128445
1614,3
1486,5
60689,1
13287,3
oświęcimski ....................................
190,5 109366,6
54856,6
0,3
105,7
13329
9993
506,7
proszowicki ...................................
-
-
640
640
-
-
1929,5
193,5
suski ..............................................
-
0,0
1320
1320
38,9
5,0
35045,4
2480,5
0,0
1,1
2911
2777
43,7
0,0
82537,9
17012,3
tatrzański .......................................
-
0,0
2968
2968
5,0
4,8
28389,7
1290,5
wadowicki .......................................
0,1
0,4
2674
2674
30,0
6,2
38591,4 212849,6
wielicki .............................................
0,0
0,1
3462
3459
22,2
0,0
46254,7
397,4
Kraków ............................................
4,0
82,8
45505
45497
1338,0
566,1 446294,3
85751,8
Nowy Sącz ....................................
1,8
28,0
3468
3468
27,0
12,3
3061,1
12838,0
Tarnów ...........................................
6,9
199,3
10384
10344
184,1
16,5
16662,8
31061,5
tarnowski ..........................................
Miasta na prawach powiatu:
a Z zakładów szczególnie uciążliwych emitujących pyły, gazy lub równocześnie pyły i gazy; patrz: przypis 3, str. 8. b Patrz: przypis
4, str. 10. c We własnym zakresie przez wytwórcę.
Opracowanie: Anna Dziedzic, Dział Opracowań Regionalnych, tel. 12 656 30 57 wew. 25