Orzecznictwo europejskie pomoże interpretować nowe przepisy o

Orzecznictwo europejskie pomoże interpretować nowe przepisy o umowach na czas
określony
Dzienniek Gazeta Prawna, Łukasz Sobolewski
Do kodeksu pracy 22 lutego 2016 r. trafi kontrowersyjny wyjątek pozwalający na przekraczanie limitów
zatrudnienia terminowego. Pracodawcy nie będą jednak mieli dowolności przy jego stosowaniu
Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz.
1220) wprowadza katalog przypadków, gdy limity dotyczące liczby i czasu trwania angaży terminowych będą
mogły być przekroczone. Jeden z nich zawiera nowy art. 251 par. 4 pkt 4 k.p. Zgodnie z tym przepisem zakaz
zatrudniania na podstawie umów na czas określony przez czas dłuższy niż 33 miesiące lub na podstawie więcej
niż trzech kolejnych umów nie będzie obowiązywał w sytuacji, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny
leżące po jego stronie. Jednocześnie zawarcie umowy terminowej przekraczającej ustawowe progi liczbowe i
czasowe będzie musiało służyć rzeczywistemu okresowemu zapotrzebowaniu i być niezbędne w świetle
wszystkich okoliczności. Wyjątek ten już teraz wywołuje liczne kontrowersje (pisaliśmy o tym w DGP nr
235/2015). Warto więc wiedzieć, w jakich okolicznościach może być stosowany. Wykładnia pojęć Artykuł 251 par.
4 pkt 4 k.p. zawiera pojęcia nieostre, takie jak „obiektywne przyczyny”, „rzeczywiste zapotrzebowanie” oraz
„niezbędność” istnienia dłuższej umowy na czas określony. Wymagają one właściwej wykładni, przy dokonywaniu
której może być pomocne orzecznictwo europejskie.
Przy jego interpretacji warto posłużyć się wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 4 lipca
2006 r. w sprawie C-212/04, Konstantinos Adeneler i inni v. Ellinikos Organismos Galaktoz (ELOG). Wskazano w
nim, że przez obiektywne powody należy rozumieć precyzyjne i konkretne okoliczności charakteryzujące
określoną działalność, mogące wynikać m.in. ze szczególnego charakteru zadań, dla wykonania których zawarto
umowę. Z kolei przez szczególne zadania należy rozumieć np. takie projekty, które stanowią zamkniętą całość i w
związku z tym generują okresowe zapotrzebowanie na pracę. Będzie to np. inwestycja budowlana czy projekt
polegający na przeprowadzeniu kampanii marketingowej. Na stanowiskach kierowniczych dodatkowym
uzasadnieniem dla stosowania art. 251 par. 4 pkt 4 k.p. będzie konieczność sprawowania nadzoru nad całym
procesem realizacji danego projektu. Trudno sobie przecież wyobrazić, aby jedynym rozwiązaniem miało być
zawarcie umowy na czas nieokreślony tylko dlatego, że dany projekt trwałby powyżej 33 miesięcy. Innymi słowy
zawarcie umowy terminowej dłuższej niż 33 miesiące (lub więcej niż trzy razy) będzie musiało być uzasadnione
istnieniem konkretnych okoliczności związanych w szczególności z działalnością, o którą chodzi, i z warunkami jej
wykonywania (por. post. TSUE z 24 kwietnia 2009 r. w sprawie C-519/08, Archontia Koukou v. Elliniko
Dimosio). (przykład 1)
Zastosowania omawianego wyjątku nie będą z kolei uzasadniały takie potrzeby pracodawców, które mają
charakter stały, np. firma reklamowa zatrudnia część osób na czas określony, bo ma ciągły niedobór pracowników
w dziale kreatywnym mimo że wolumen zleceń i obrotów utrzymuje się od kilku lat na stałym poziomie. Oznacza
to, że wyjątek określony w art. 251 par. 4 pkt 4 k.p. nie może zostać zastosowany, gdy przyczyny leżące po stronie
pracodawcy będą miały charakter subiektywny. Taką wykładnię potwierdza m.in. wyrok TSUE z 23 kwietnia 2009
r. w sprawie C-378/07, Kiriaki Angelidaki i inni v. Organismos Nomarchiakis Autodioikisis Rethymnis. W
orzeczeniu tym wskazano, że zawieranie kolejnych umów na czas określony tylko z tego powodu, że są one oparte
na przepisach zezwalających na ponowne zawieranie umów dla zaspokojenia pewnych potrzeb tymczasowych,
podczas gdy w rzeczywistości potrzeby te są zwyczajne i stałe, stoi w sprzeczności z prawem
UE. (przykład 2)
Obowiązki… Stosując omawiany wyjątek pracodawcy będą zobowiązani do zawiadomienia okręgowego inspektora
pracy, pisemnie lub elektronicznie, o umowie na czas określony zawartej z pominięciem limitów trzech umów lub
łącznego czasu ich trwania 33 miesięcy, ze względu na obiektywne przyczyny leżące po ich stronie. Zgłoszenia
trzeba będzie dokonać w terminie pięciu dni roboczych od zawarcia takiej umowy wraz ze wskazaniem przyczyn
jej zawarcia. Niedochowanie tego obowiązku jest wykroczeniem zagrożonym grzywną od jednego do trzydziestu
tys. zł.
…i ryzyko Firmy powinny jednak pamiętać, że zawarcie nieuzasadnionej umowy na czas określony na warunkach
art. 251 par. 4 pkt 4 k.p. niekoniecznie pozostanie dla nich bezkarne. Ustalenia przed sądem, że umowa czasowa
jest w istocie angażem bezterminowym, będą mogli domagać się osobiście sami pracownicy. Zależnie od
okoliczności sprawy możliwe będą również roszczenia dodatkowe, m.in. dotyczące odszkodowania z powodu
dyskryminacji, np. gdy się okaże, że szef oferował wieloletnie kontrakty terminowe jedynie kobietom. W
kontrolowaniu przyczyn zawarcia umowy terminowej przekraczającej dopuszczalne limity pomoże sądom nowy
obowiązek ustanowiony w art. 29 par. 11 k.p. Przewiduje on, że przy podpisywaniu umowy o pracę konieczne
będzie wskazanie bezpośrednio w treści kontraktu obiektywnych przyczyn jego zawarcia, jeżeli umowa będzie
zawarta na warunkach art. 251 par. 4 pkt 4 k.p.
PRZYKŁAD 1 Budowa platformy wiertniczej Pan Tomasz został zatrudniony przez Energia Mórz sp. z o.o. jako
inżynier kontraktu na podstawie umowy terminowej na trzy lata. Jego zadaniem było nadzorowanie budowy
platformy wiertniczej i uruchomienie jej działalności eksploatacyjnej. Z winy wykonawcy robót budowa
przeciągnęła się o cztery miesiące, co opóźniło cały projekt. W związku z tym kontrakt pana Tomasza został po
upływie trzech lat odnowiony na kolejne cztery miesiące. W tym przypadku można argumentować, że istnieją
obiektywne przyczyny, które uzasadniają niestosowanie limitów dla umów terminowych, tj. szczególny, okresowy
charakter zadań (nadzorowanie konkretnej budowy, z którym jest związane także zwiększone zapotrzebowanie na
zatrudnienie) czy też związek z prowadzoną działalnością (budowa platform wiertniczych na morzu, które jako
zamknięte całościowe projekty, wymagają nadzorowania przez tę samą osobę). PRZYKŁAD 2 W oczekiwaniu na
kryzys Pracodawca prowadzi biuro księgowe realizujące stały zakres zadań dla tego samego segmentu klientów.
Wobec rosnącej liczby obsługiwanych spółek zatrudnia pracownika, ale oferuje mu umowę na czas określony na
cztery lata. Firma robi tak, ponieważ ciągle się obawia, że rynek doświadczy kolejnego kryzysu finansowego i
chce mieć możliwość łatwego rozstania z podwładnym. Nie uzasadnia to jednak zawarcia umowy na czas
określony z pominięciem nowych limitów zatrudnienia terminowego.