docPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII LICEUM
download 
Reklamacja Transkrypt
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII LICEUM
Zespół Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII rok szkolny 2016/2017 LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE TECHNIKUM i ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA zakres podstawowy A. Przedmiotowy system oceniania został opracowany na podstawie: 1. Rozporządzenia MEN z dnia 10 czerwca 2015r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 18.06.2015r. poz. 843). 2. Rozporządzenia MEN z dnia 17 czerwca 2016r. w spawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ( Dz. U. z 23.06.2016r. poz. 895). 3. Podstawy programowej z biologii, IV etap kształcenia (Dz. U. z 2012r. poz. 977) *Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r.] 4. Programu nauczania: Marek Kaczmarzyk - program nauczania biologii w zakresie podstawowym dla szkół ponadgimnazjalnych 5. Rozdziału 10 Statutu Zespołu Szkół im. I. Łukasiewicza w Policach B. Do nauki przedmiotu obowiązują: a) podręcznik: Biologia na czasie - zakres podstawowy, Emilia Bonar, Weronika Krzeszowiec-Jeleo, Stanisław Czachorowski nr ewidencyjny MEN 450/2012, wydawnictwo NOWA ERA b) zeszyt przedmiotowy i karty pracy C. Formy i metody sprawdzania i oceniania osiągnięd ucznia: Osiągnięcia uczniów są na bieżąco sprawdzane następującymi formami sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów: Praca klasowa: - czas trwania: od 1 do 2 godzin lekcyjnych - zakres punktowy: 20 - 35 punktów - w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania pracy klasowej w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów. - jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona, traci możliwośd zdobycia punktów za tę formę sprawdzania wiedzy i otrzymuje 0 punktów Sprawdzian: - czas trwania: do 45 minut - zakres punktowy: 15-25 punktów - zakres materiału obejmuje nie więcej niż pięd tematów lekcyjnych - w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania sprawdzianu w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów. - jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona, traci możliwośd zdobycia punktów za tę formę sprawdzania wiedzy i otrzymuje 0 punktów Kartkówka: - czas trwania: do 30 minut - zakres punktowy: 5-10 punktów - kartkówka nie musi byd wcześniej zapowiedziana - w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania kartkówki w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów. - jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona, traci możliwośd zdobycia punktów za tę formę sprawdzania wiedzy i otrzymuje 0 punktów Odpowiedź ustna: - zakres punktowy: 5 punktów - uczeo odpowiada z bieżącego lub zapowiedzianego wcześniej materiału - ocena z odpowiedzi nie podlega poprawie Praca indywidualna: Praca indywidualna obejmuje przygotowanie prezentacji, prezentacji multimedialnych umiejętnośd rozwiązywania zadao problemowych, zadania domowe, prowadzenie zeszytu przedmiotowego, udział w konkursach i projektach - zakres punktowy: 2-10 punktów - ocena z pracy indywidualnej nie podlega poprawie Praca na lekcji: - zakres punktowy: 2-10 punktów - praca na lekcji może przyjąd różne formy np. praca w grupach, praca samodzielna z wykorzystaniem materiałów dostępnych na lekcji (karta pracy, podręcznik), - ocena z pracy na lekcji nie podlega poprawie Aktywnośd: - zakres punktowy: 1-3 punktów (bez ograniczeo) - oceniany jest aktywny udział ucznia w lekcji i jego zaangażowanie. Warunki poprawy oceny za pracę pisemną: Jeden raz w semestrze uczeo może poprawid ocenę z wybranej formy pracy pisemnej (praca klasowa, sprawdzian, kartkówka). W tym celu musi zgłosid się do nauczyciela w terminie 2 tygodni przed wystawieniem oceny śródrocznej, rocznej. Warunkiem jest brak godzin nieusprawiedliwionych na lekcjach biologii oraz uzyskanie co najmniej 25% punktów przewidzianych za wybraną pracę. Warunki poprawy oceny rocznej: Aby poprawid ocenę roczną, uczeo musi w terminie 5-14.06.2017r. zgłosid się do nauczyciela, aby wykazad się wiedzą obejmującą zakres materiału z całego roku szkolnego. Warunkiem poprawienia oceny jest wykorzystanie wszystkich zaproponowanych form oceniania oraz brak godzin nieusprawiedliwionych na lekcjach biologii. Warunki uzyskania oceny celującej: Uczeo, który spełnia warunki oceny bardzo dobrej (uzyskał 85% punktów) może zdobyd 20 punktów procentowych na ocenę celującą realizując między innymi dodatkowe formy pracy: - napisanie testu sprawdzającego, wykraczającego poza program nauczania w danej klasie, - odniesienie sukcesu w konkursach przedmiotowych, - samodzielna realizacja projektów badawczych Postanowienia koocowe: Wszystkie prace pisemne (prace klasowe, sprawdziany, kartkówki) są przechowywane przez nauczyciela do następnego roku szkolnego i dostępne do wglądu dla uczniów i ich rodziców(opiekunów). W przypadku nieobecności na zajęciach uczeo ma obowiązek samodzielnie nadrobid zrealizowany materiał. D. Ocenianie ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych dostosowane jest do jego indywidualnych możliwości. Uwzględnia zalecania opinii lub orzeczenia PPP, jego zaangażowanie w postępy w nauce. E. Kryteria na poszczególne stopnie: Ocenę celującą otrzymuje uczeo, który: - posługuje się wiedzą pozapodręcznikową, będącą efektem jago samodzielnej pracy; - potrafi selekcjonowad i hierarchizowad wiadomości; - objaśnia zjawiska biologiczne z wykorzystaniem wiedzy z innych przedmiotów; - samodzielnie realizuje projekty badawcze; - bierze udział w działaniach dodatkowych (np. konkursy przedmiotowe). Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeo, który: - dostrzega i analizuje związki oraz zależności między zjawiskami, faktami i procesami biologicznymi; - potrafi stosowad zdobytą wiedzę teoretyczną do interpretowania zjawisk i procesów biologicznych; - formułuje wnioski, opinie i potrafi je uzasadnid; - samodzielnie i twórczo korzysta z różnych źródeł informacji. Ocenę dobrą otrzymuje uczeo, który: - wyjaśnia fakty, procesy, zjawiska biologiczne: dostrzega zależności między nimi; - poprawnie posługuje się terminologią biologiczną; - rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem poznanych metod; - za pomocą tekstu źródłowego, obserwacji i doświadczenia zdobywa informacje; - stosuje w praktyce zdobytą wiedzę. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeo, który: - opisuje podstawowe fakty, zjawiska i procesy biologiczne; - z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe problemy o małym stopniu trudności; - próbuje porównywad, wnioskowad i zajmowad określone stanowisko; - analizuje proste zależności przyczynowo-skutkowe; - odpowiada na proste pytania, korzystając z treści podręcznika lub innych znanych mu źródeł. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeo, który: - z pomocą nauczyciela opisuje elementarne fakty, zjawiska i procesy; - wykonuje proste zadania z pomocą nauczyciela lub podczas pracy w grupie; - jest w stanie nadrobid braki w podstawowych umiejętnościach. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeo, który: - mimo pomocy nauczyciela , możliwości korzystania z podręcznika lub innych stosowanych na lekcjach źródeł informacji nie podejmuje zadao lub nie rozwiązuje zadao odnoszących się do elementarnych faktów, procesów, zjawisk; - nie opanował treści niezbędnych do kontynuowania nauki; - nie potrafi odtworzyd fragmentarycznej wiedzy; - wykazuje brak systematyczności i chęci do nauki. F. WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Dział programu I. Od genu do cechy Lp 1 Temat Budowa i funkcje kwasów nukleinowych ocena dopuszczająca ocena dostateczna • określa rolę DNA jako nośnika informacji genetycznej • definiuje pojęcia: inżynieria genetyczna, replikacja DNA • wyjaśnia, z czego wynika komplementarnośd zasad • określa rolę polimerazy DNA w replikacji DNA • wymienia elementy budowy DNA i RNA • wyjaśnia regułę komplementarności zasad • przedstawia graficznie regułę komplementarności zasad • wymienia zasady azotowe wchodzące w skład obu typów kwasów nukleinowych • omawia proces replikacji DNA • wykazuje, że replikacja DNA ma charakter semikonserwatywny • wykazuje rolę replikacji DNA w zachowaniu niezmienionej informacji genetycznej • definiuje pojęcia: genetyka, nukleotyd • wymienia rodzaje RNA • określa rolę poszczególnych rodzajów RNA • porównuje budowę i rolę DNA z budową i rolą RNA • rozpoznaje na modelu lub ilustracji DNA i RNA 2 Geny i genomy • definiuje pojęcia: gen, genom, chromosom, chromatyna, kariotyp, pozagenowy DNA • przedstawia budowę chromosomu • wymienia organelle komórki zawierające DNA • definiuje pojęcia: nukleosom, chromosom homologiczny, komórka haploidalna, komórka diploidalna • podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i rozrodczych człowieka • oblicza liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę ocena dobra • wykazuje związek między kwasami nukleinowymi a cechami organizmów ocena bardzo dobra • uzasadnia koniecznośd zachodzenia procesu replikacji DNA przed podziałem komórki • przedstawia za pomocą schematycznego rysunku budowę nukleotydu DNA i RNA • wyjaśnia różnicę między eksonem a intronem • omawia organizację materiału genetycznego w jądrze komórkowym • wskazuje i nazywa miejsca występowania DNA w komórkach prokariotycznych i eukariotycznych • opisuje budowę chromatyny • charakteryzuje budowę i • uzasadnia różnice w budowie genomów bakterii i organizmów jądrowych • podaje przykłady wykorzystania badao DNA w różnych dziedzinach życia człowieka 3 Kod genetyczny • wyjaśnia pojęcia: kod genetyczny, kodon • wymienia cechy kodu genetycznego chromosomów w komórce diploidalnej danego organizmu rodzaje chromosomów w kariotypie człowieka • omawia sposób zapisania informacji genetycznej w DNA • analizuje schemat przepływu informacji genetycznej • wyjaśnia znaczenie kodu genetycznego • charakteryzuje cechy kodu genetycznego 4 Ekspresja genów • wymienia etapy ekspresji genów • omawia przebieg transkrypcji i translacji • określa cel transkrypcji i translacji • wyjaśnia rolę tRNA w translacji • rozróżnia etapy ekspresji genów • odczytuje kolejnośd aminokwasów kodowanych przez dany fragment mRNA przy pomocy tabeli kodu genetycznego • oblicza liczbę nukleotydów i kodonów kodujących określoną liczbę aminokwasów oraz liczbę aminokwasów kodowaną przez określoną liczbę nukleotydów i kodonów • nazywa cechy kodu genetycznego na podstawie schematów • zapisuje sekwencję nukleotydów mRNA oraz sekwencję kodującej nici DNA, znając skład aminokwasowy krótkiego odcinka białka • wskazuje i nazywa poszczególne etapy ekspresji genów w komórce • uzasadnia koniecznośd modyfikacji białka po translacji • określa znaczenie struktury przestrzennej dla funkcjonalności białek • omawia różnicę w ekspresji genów kodujących RNA i białka • opisuje budowę cząsteczki tRNA • omawia rolę polimerazy RNA w transkrypcji • omawia rolę rybosomów w ekspresji genu 5 Podstawowe reguły dziedziczenia • definiuje pojęcia: genotyp, fenotyp, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, • wykazuje zależnośd między genotypem a fenotypem • omawia badania Mendla • wyjaśnia mechanizm • ocenia znaczenie prac Mendla dla rozwoju genów recesywnośd • wymienia i rozpoznaje cechy dominujące i recesywne u ludzi • zapisuje genotypy: homozygoty dominującej, homozygoty recesywnej i heterozygoty • omawia I i II prawo Mendla • na schemacie krzyżówki genetycznej rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego • wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia jednego genu • wymienia inne przykłady dziedziczenia cech 6 Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią • wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci u człowieka za pomocą krzyżówki genetycznej • wyjaśnia mechanizm ujawnienia się cech recesywnych sprzężonych z płcią • wymienia przykłady chorób sprzężonych z płcią • wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia chorób sprzężonych z płcią • rozróżnia chromosomy płci i chromosomy autosomalne • wymienia przykłady cech związanych z płcią 7 Zmiany w informacji genetycznej • definiuje pojęcie rekombinacja genetyczna dziedziczenia cech zgodnie z I i II prawem Mendla • wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia dwóch genów • interpretuje krzyżówki genetyczne, używając określeo homozygota, heterozygota, cecha dominująca, cecha recesywna • omawia przykłady innych sposobów dziedziczenia cech • podaje przykłady mechanizmów dziedziczenia płci u innych organizmów • interpretuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia chorób sprzężonych z płcią genetyki • określa prawdopodobieostwo pojawienia się określonych genotypów i fenotypów potomstwa na podstawie genotypów rodziców • uzasadnia różnice w dziedziczeniu genów zgodnie z prawami Mendla i genów sprzężonych • uzasadnia, dlaczego mężczyźni częściej chorują na hemofilię i daltonizm niż kobiety • omawia różnice między chromosomem X a chromosomem Y • uzasadnia różnicę między cechami sprzężonymi a cechami związanymi z płcią • definiuje pojęcia: chromosomy płci, chromosomy autosomalne • wyjaśnia, w jaki sposób dziedziczy się hemofilę • opisuje znaczenie rekombinacji genetycznej w kształtowaniu zmienności • opisuje procesy warunkujące rekombinację genetyczną • omawia przebieg procesu crossing-over • rozróżnia mutacje • analizuje rodowody pod 8 Choroby genetyczne człowieka • definiuje pojęcie mutacja genetycznej spontaniczne i indukowane • rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe • wymienia czynniki mutagenne • klasyfikuje czynniki mutagenne • wymienia czynniki mutagenne • omawia skutki mutacji genowych • klasyfikuje mutacje ze względu na ich konsekwencje • omawia skutki mutacji chromosomowych • wyjaśnia, na czym polegają poszczególne rodzaje mutacji genowych i chromosomowych • definiuje pojęcie choroba genetyczna • charakteryzuje choroby jednogenowe z uwzględnieniem sposobu dziedziczenia, skutków mutacji, objawów i leczenia • klasyfikuje choroby genetyczne ze względu na przyczynę • wymienia przykłady chorób genetycznych • wyjaśnia, na czym polega profilaktyka genetyczna • charakteryzuje choroby chromosomalne z uwzględnieniem zmian w kariotypie, objawów i leczenia • wyjaśnia, w jaki sposób mutacje prowadzą do chorób nowotworowych • analizuje dziedziczenie wybranej choroby genetycznej jednogenowej • wyjaśnia, na czym polega poradnictwo genetyczne oraz wymienia sytuacje, w których należy wykonad badania DNA • klasyfikuje badania prenatalne oraz dokonuje ich charakterystyki kątem metody diagnozowania mutacji • rozróżnia mutacje w zależności od rodzaju komórki, w której mają miejsce • uzasadnia, że mutacje są źródłem zmienności organizmów • dostrzega wady i zalety badao prenatalnych • omawia znaczenie przeprowadzania testów pourodzeniowych • szacuje ryzyko wystąpienia mutacji u dziecka • rozróżnia wybrane choroby genetyczne II. Biotechnol ogia i inżynieria genetyczna 11 Biotechnologia tradycyjna • definiuje pojęcie biotechnologia • przedstawia zastosowania fermentacji mlekowej • wyjaśnia, na czym polega reakcja fermentacji • omawia wykorzystanie bakterii octowych • wymienia przykłady produktów otrzymywanych metodami biotechnologii tradycyjnej • przedstawia zastosowania fermentacji etanolowej • uzasadnienia różnicę między biotechnologią tradycyjną a biotechnologią nowoczesną • omawia na przykładach znaczenie fermentacji mlekowej • zapisuje reakcje fermentacji • dowodzi pozytywnego i negatywnego znaczenia zachodzenia fermentacji dla człowieka 12 Biotechnologia w ochronie środowiska • wymienia przykłady praktycznego wykorzystania organizmów do rozkładu substancji • definiuje pojęcia: oczyszczanie biologiczne, tworzywa biodegradowalne, biologiczne zwalczanie szkodników • wyjaśnia mechanizm biologicznego oczyszczania ścieków • omawia zastosowanie testów uzyskanych metodami biotechnologicznymi do oceny stanu środowiska • wymienia metody utylizacji odpadów komunalnych 13 14 Podstawowe techniki inżynierii genetycznej Organizmy • definiuje pojęcia: inżynieria genetyczna, organizm zmodyfikowany genetycznie, organizm transgeniczny, enzym restrykcyjny, wektor • omawia istotę funkcjonowania biofiltrów • wykazuje rolę mikroorganizmów w biologicznym oczyszczaniu ścieków • charakteryzuje metody utylizacji odpadów komunalnych • opisuje metody zwalczania szkodników z użyciem metod biologicznych • dowodzi roli przetwarzania odpadów komunalnych jako alternatywnego źródła energii • analizuje korzyści wynikające z zastosowania tworzyw biodegradowalnych zamiast tradycyjnych tworzyw sztucznych • ocenia zastosowanie metod biotechnologicznych do wytwarzania energii • wyjaśnia, czym zajmuje się inżynieria genetyczna • omawia sposoby otrzymania organizmów transgenicznych • analizuje poszczególne etapy: elektroforezy, metody PCR i wprowadzenia genu do komórki • wyjaśnia funkcję enzymów restrykcyjnych • wymienia techniki inżynierii genetycznej • wyjaśnia, na czym polega: sekwencjonowanie DNA, elektroforeza, łaocuchowa reakcja polimerazy, sonda molekularna • porównuje działanie ligazy i enzymów restrykcyjnych • określa cel wykorzystania sondy molekularnej • wymienia cele tworzenia • wyjaśnia cele tworzenia • określa rodzaje modyfikacji • analizuje argumenty za i zmodyfikowane genetycznie 15 Biotechnologia a medycyna roślin i zwierząt zmodyfikowanych genetycznie roślin i zwierząt zmodyfikowanych genetycznie genetycznych roślin oraz wskazuje cechy, które rośliny zyskują dzięki nim • określa korzyści wynikające ze stosowania zmodyfikowanych genetycznie zwierząt w rolnictwie, medycynie, nauce i przemyśle • omawia kolejne etapy transformacji genetycznej roślin i zwierząt • definiuje pojęcia: diagnostyka molekularna, terapia genowa • określa cel molekularnych metod diagnostycznych • wymienia przykłady molekularnych metod diagnostycznych • podaje przykłady leków uzyskiwanych dzięki zastosowaniu biotechnologii nowoczesnej • uzasadnia rolę organizmów zmodyfikowanych genetycznie w produkcji biofarmaceutyków • wyjaśnia, na czym polega terapia genowa • omawia badania prowadzone w ramach diagnostyki molekularnej • omawia techniki otrzymywania biofarmeceutyków • omawia możliwości związane z hodowlą tkanek i narządów w transplantologii • charakteryzuje poszczególne rodzaje terapii genowej • rozróżnia rodzaje terapii genowej • wyjaśnia znaczenie biotechnologii w otrzymywaniu materiałów medycznych nowej generacji 16 Klonowanie tworzenie • definiuje pojęcia: klonowanie, klon • udowadnia, że bliźnięta jednojajowe są naturalnymi • omawia rodzaje rozmnażania bezpłciowego jako przykłady przeciw genetycznej modyfikacji organizmów • ocenia rzetelnośd przekazu medialnego na temat GMO • rozróżnia molekularne metody diagnostyczne • dowodzi skuteczności badania prowadzonych w ramach diagnostyki molekularnej w indywidualizacji procesu leczenia • określa znaczenie wykorzystania komórek macierzystych w leczeniu chorób • ocenia skutecznośd leczenia schorzeo metodami terapii genowej • analizuje kolejne etapy klonowania ssakówt genetycznych kopii • wymienia przykłady organizmów będących naturalnymi klonami • wymienia cele klonowania DNA, komórek, roślin i zwierząt 17 Inżynieria genetyczna – korzyści i zagrożenia • podaje argumenty za i przeciw stosowaniu technik inżynierii genetycznej w badaniach naukowych, medycynie, rolnictwie, przemyśle i ochronie środowiska klonami naturalnego klonowania • wyjaśnia, w jaki sposób otrzymuje się klony DNA, komórek, roślin i zwierząt • omawia sposoby klonowania roślin i zwierząt • uzasadnia swoje stanowisko w sprawie klonowania człowieka • wyjaśnia, w jaki sposób GMO mogą wpłynąd negatywnie na środowisko naturalne Znaczenie badao nad DNA • podaje przykłady praktycznego zastosowania badao nad DNA w medycynie, medycynie sądowej, biotechnologii nowoczesnej, ewolucjonizmie i systematyce • definiuje pojęcie profil genetyczny • formułuje argumenty za i przeciw klonowaniu człowieka • ocenia wpływ produktów GMO na zdrowie człowieka • uzasadnia obawy etyczne związane z GMO • wyjaśnia, na czym polega zastosowanie badao nad DNA w medycynie, medycynie sądowej, biotechnologii nowoczesnej, ewolucjonizmie i systematyce • wyjaśnia sposób wykorzystania DNA do • ocenia przekaz medialny dotyczący klonowania, w tym klonowania człowieka • uzasadnia rolę klonowania w zachowaniu bioróżnorodności gatunkowej • omawia regulacje prawne dotyczące GMO w Unii Europejskiej • omawia sposoby zapobiegania zagrożeniom ze strony organizmów zmodyfikowanych genetycznie • ocenia przekaz medialny dotyczący badao naukowych oraz przewiduje skutki nierzetelnej informacji obecnej w mediach • podaje przykłady organizmów oraz pozyskiwanych od nich genów • analizuje kolejne etapy metody ustalania profilu genetycznego • omawia metody śledzenia funkcjonowania wybranego genu • przewiduje możliwe kierunki rozwoju inżynierii genetycznej na podstawie zdobytej wiedzy • rozpoznaje produkty GMO • wymienia argumenty za i przeciw stosowaniu zwierząt w eksperymentach naukowych 18 • rozróżnia klonowanie reprodukcyjne i terapeutyczne metodą transplantacji jąder komórkowych • omawia wykorzystanie badao DNA w medycynie sądowej • uzasadnia znaczenie analizy określenia pokrewieostwa oraz ustalenia lub wykluczenia ojcostwa III. Ochrona przyrody 19 20 Czym jest różnorodnośd biologiczna? Zagrożenia różnorodności biologicznej sekwencji DNA w badaniach ewolucyjnych i taksonomicznych • wymienia poziomy różnorodności biologicznej • wyjaśnia pojęcie różnorodnośd biologiczna • charakteryzuje poziomy różnorodności biologicznej • wskazuje trzy miejsca na Ziemi szczególnie cenne pod względem różnorodności biologicznej • omawia wskazany czynnik kształtujący różnorodnośd biologiczną • porównuje poziomy różnorodności biologicznej • wymienia przykłady gatunków zagrożonych wyginięciem • wymienia przykłady gatunków wymarłych • wylicza czynniki wpływające na stan ekosystemów • wyjaśnia różnice pomiędzy poziomami różnorodności biologicznej • charakteryzuje wybrane miejsca na Ziemi, szczególnie cenne pod względem różnorodności biologicznej • uzasadnia praktyczne znaczenie bioróżnorodności dla człowieka • opisuje metody pozwalające na określenie poziomu bioróżnorodności • podaje przykłady działalności człowieka przyczyniającej się do spadku różnorodności biologicznej • omawia przyczyny wymierania gatunków • wymienia miejsca najbardziej narażone na zanik różnorodności biologicznej • podaje przykłady gatunków inwazyjnych • wskazuje działalnośd człowieka jako przyczynę spadku różnorodności biologicznej • wyjaśnia przyczyny zanikania różnorodności biologicznej na świecie • analizuje wpływ rolnictwa na zachowanie różnorodności biologicznej • ocenia skutki wyginięcia • analizuje wpływ różnych czynników na kształtowanie się różnorodności biologicznej • analizuje zmiany różnorodności gatunkowej w czasie • dowodzi istnienia trudności w określaniu liczby gatunków na świecie • dowodzi istnienia różnic pomiędzy współczesnym wymieraniem gatunków a poprzednimi wymieraniami • przewiduje skutki osuszania obszarów podmokłych • omawia wpływ gatunków obcych, w tym inwazyjnych, na ekosystemy gatunków zwornikowych 21 Motywy i koncepcje ochrony przyrody • wymienia zadania ochrony przyrody • uzasadnia koniecznośd ochrony przyrody • omawia motywy ochrony przyrody • wymienia motywy ochrony przyrody • omawia wybrane motywy ochrony przyrody • charakteryzuje koncepcje ochrony przyrody • podaje przykłady działao w zakresie ochrony przyrody wynikających z poszczególnych motywów ochrony przyrody • uzasadnia koniecznośd podejmowania działao prowadzących do zachowania różnorodności biologicznej 22 Sposoby ochrony przyrody • wymienia sposoby ochrony przyrody • omawia wskazany sposób ochrony przyrody • charakteryzuje sposoby ochrony przyrody • uzasadnia koniecznośd ochrony gatunkowej • wymienia cele ochrony przyrody • wyjaśnia różnice pomiędzy sposobami ochrony przyrody • podaje przykłady ochrony in situ i ex situ • podaje przykłady sytuacji, w których niezbędna jest ochrona czynna • uzasadnia różnicę między ochroną bierną a ochroną czynną • wyjaśnia, dlaczego w stosunku do niektórych gatunków i obszarów stosowana jest ochrona ścisła, a do innych – ochrona częściowa • uzasadnia koniecznośd tworzenia banków nasion • podaje przykłady gatunków, które restytuowano • podaje przykłady działao, które dopuszcza się w przypadku ochrony częściowej 23 Ochrona przyrody w Polsce • wymienia formy ochrony przyrody w Polsce • omawia formy ochrony obszarowej przyjęte w Polsce • wyjaśnia rolę poszczególnych form ochrony przyrody • wskazuje na mapie parki narodowe • wyjaśnia różnice pomiędzy formami ochrony indywidualnej • charakteryzuje park narodowy położony najbliżej miejsca zamieszkania • rozpoznaje na ilustracji lub • klasyfikuje rezerwaty przyrody • podaje nazwy parków narodowych i krajobrazowych • wyjaśnia, czym resystytucja różni się od reintrodukcji • ocenia skutecznośd ochrony in situ i ex situ • wyjaśnia znaczenie otulin tworzonych wokół parków narodowych • klasyfikuje parki narodowe według daty założenia lub wielkości położonych najbliżej miejsca zamieszkania • wymienia po pięd nazw zwierząt, roślin i grzybów podlegających w Polsce ochronie gatunkowej • podaje przykłady działao podejmowanych w ramach ochrony czynnej 24 Międzynarodowe formy ochrony przyrody • wymienia międzynarodowe formy ochrony przyrody • charakteryzuje rezerwat biosfery jako międzynarodową formę ochrony przyrody fotografii omawiane wcześniej rośliny, zwierzęta i grzyby podlegające ochronie gatunkowej • wskazuje przykłady chronionych gatunków roślin i zwierząt występujących w najbliższej okolicy • wylicza parki narodowe w Polsce uznane za rezerwaty biosfery • definiuje pojęcie zrównoważony rozwój • omawia działalnośd organizacji zajmujących się ochroną przyrody ze względu na przedmiot ochrony i typ ekosystemu • wymienia działania zakazane i dozwolone na obszarach podlegających ochronie • wyjaśnia, na czym polega zrównoważony rozwój • określa znaczenie konwencji: ramsarskiej, CITES, booskiej w ochronie przyrody • podaje przykłady międzynarodowych inicjatyw w zakresie ochrony przyrody • uzasadnia koniecznośd globalnej ochrony przyrody • charakteryzuje parki narodowe w Polsce uznane za rezerwaty biosfery • ocenia znaczenie projektu Natura 2000 • rozróżnia typy obszarów sieci Natura 2000 • ocenia działalnośd organizacji zajmujących się ochroną przyrody • formułuje sądy dotyczące zasad zrównoważonego rozwoju oraz sposobów i możliwości wdrażania tych zasad • ocenia stopieo realizacji postulatów zrównoważonego rozwoju na świecie i w kraju • określa znaczenie Agendy 21
