SCENARIUSZ ZAJĘĆ

SCENARIUSZ ZAJĘĆ
KLASA I GIMNAZJUM
Temat :Rodzaje dokumentów – jako ważny element w pracy bibliotecznej. Warsztat informacyjny
biblioteki.
1. Szczegółowe cele edukacyjne – zamierzenie nauczyciela-bibliotekarza:
Moim celem jest kształtowanie u uczniów postawy i nawyków racjonalnego konsumenta usług
biblioteki rozumianej jako centrum informacji. W związku z tym muszę zapoznać uczniów –
czytelników i użytkowników informacji ze zbiorami dokumentów gromadzonych w bibliotece, z
możliwościami zaspokojenia różnych potrzeb czytelniczych i informacyjnych, a także z organizacją
biblioteki oraz zasadami (regulaminem) korzystania z jej zbiorów.
2. Opis osiągnięć uczniów jako rezultat przeprowadzonych zajęć. Po zrealizowanych zajęciach
uczeń:
- nazwie rodzaje zbiorów (dokumentów) gromadzonych i udostępnianych w bibliotece i oceni je
w odniesieniu do swoich potrzeb,
- zna organizację biblioteki, a więc jej działy, pomieszczenia i ich funkcje oraz zasady
korzystania z biblioteki i jej zbiorów. Potrafi także sformułować swoje obowiązki jako
użytkownika usług biblioteki oraz zna i akceptuje zasady regulaminu bibliotecznego.
3. MATERIAŁ NAUCZANIA.
A. Uczeń użytkownikiem biblioteki. Rodzaje usług bibliotecznych. Ogólne funkcje zbiorów
biblioteki (centrum informacji) w szkole:
- podstawą pracy z książką, czasopismem i innymi dokumentami na lekcjach,
podstawą samodzielnej pracy uczniów poza lekcjami (zadania domowe, poszerzanie i
pogłębianie wiadomości zdobytych na lekcjach, referaty),
- materiałem do ćwiczeń w kształceniu uczniów jako użytkowników informacji,
- podstawą rozbudzania i rozwijania indywidualnych zainteresowań uczniów,
- warsztatem metodycznym dla nauczycieli i pomocą w ich pracy wychowawczej,
- materiałem do pedagogizacji rodziców i pracy na rzecz środowiska,
- źródłem informacji o regionie.
B. Zbiory biblioteczne. Rodzaje dokumentów gromadzonych i udostępnianych w bibliotece:
Zbiory biblioteki szkolnej obejmują dwie grupy materiałów:
1. Dokumenty piśmiennicze :
a) Podstawowe wydawnictwa informacji bezpośredniej – ogólne i specjalne (encyklopedie,
leksykony, słowniki językowe i rzeczowe, atlasy, roczniki statystyczne, tablice logarytmiczne,
teksty źródłowe, informatory, poradniki, kalendarze, księgi adresowe ) oraz wydawnictwa
informacji pośredniej (bibliografie, poradniki bibliograficzne, katalogi wydawnicze i
księgarskie).
b) Podręczniki dla uczniów, programy nauczania, podręczniki szkolne dla nauczycieli.
c) Lektury podstawowe do języka polskiego.
d) Lektury uzupełniające do języka polskiego.
e) Książki pomocnicze do nauczania różnych przedmiotów zatwierdzone przez MEN, literatura
popularnonaukowa i naukowa, książki poznawcze dla najmłodszych, literatura techniczna,
szczególnie w szkołach zawodowych.
f) Wybrane pozycje beletrystyki pozalekturowej dla dzieci i młodzieży , literatury pięknej.
g) Wydawnictwa albumowe z dziedziny sztuki i krajoznawstwa do księgozbioru podręcznego.
h) Wydawnictwa o tematyce regionalnej i dotyczącej patrona szkoły.
i) Wydawnictwa potrzebne do realizacji niektórych przedmiotów nauczania, jak teksty źródłowe,
normy, opisy patentowe.
j) Podstawowe wydawnictwa z pedagogiki, psychologii , dydaktyki, socjologii stanowiące pomoc
w pracy dydaktyczno wychowawczej nauczycieli.
k) Literatura fachowa potrzeba w pracy bibliotekarza.
l) Czasopisma dla młodzieży, dzienniki ogólnopolskie i lokalne, czasopisma popularnonaukowe,
naukowe, techniczne, czasopisma dla nauczycieli
m)
n)
2.
a)
Wydawnictwa z zakresu wychowania przeznaczone dla rodziców.
Niepublikowane dokumenty piśmiennicze: kronika, dyplomy, fotografie, wycinki prasowe.
Dokumenty niepiśmiennicze:
Dokumenty oglądowe (wizualne): zbiory ilustracji, np. grafika, reprodukcje malarstwa,
fotografie, mapy, plany rysunki techniczne, przezrocza, foliogramy, mikrofilmy, dyskietki
komputerowe z grami i programami edukacyjnymi.
b) Dokumenty dźwiękowe (audialne - słuchowe): płyty gramofonowe, magnetofonowe, płyty CD
c) Dokumenty oglądowo – słuchowe (audiowizualne): kasety video, filmy dźwiękowe, płyty CD
d) Gry dydaktyczne i towarzyskie.
Biblioteka mająca spore zbiory dokumentów drugiego i trzeciego rodzaju nazywana jest mediateką.
Zakres pojęciowy:
Dokument – zaświadczenie na piśmie, pisemny ślad czynności prawnej, przedmiot będący
dowodem, stwierdzający prawdziwość określonych okoliczności , faktów, stanów itp.
Książka – pewna liczba złożonych, zbroszurowanych i oprawionych arkuszy
papieru,
zadrukowanych tekstem literackim , naukowym lub użytkowym; dzieło wydane lub przeznaczone
do wydania w tej postaci; tekst wydrukowany na tych arkuszach.
Czasopismo – publikacja wydawana okresowo , w pewnych stałych terminach (od tygodnika do
półrocznika).
Płyta – cienki krążek ze sztucznego tworzywa zawierający mechaniczny zapis dźwięku.
Kaseta magnetofonowa i video – pojemnik z taśma magnetyczną przystosowany do zakładania go
do magnetofonu lub magnetowidu.
CD-ROM – dysk kompaktowy służący tylko do odczytu informacji .
Programy komputerowe – ciąg logicznie powiązanych służących do realizacji algorytmu, zwykle
pisany jest w odpowiednim języku programowania, np. .Basic, Pascal, C.
Foliogram –
Plansza – tablica, zwykle dużych rozmiarów, z rysunkiem, fotografią, dotycząca określonego
tematu.
4. Czas realizacji zajęć. Skuteczna realizacja zajęć wymaga dwóch godzin. Jest to gruntowne
zapoznanie się uczniów z nową dla nich biblioteką – centrum informacji.
5. Organizacja i przebieg zajęć:
Rodzaje dokumentów gromadzonych w bibliotece szkolnej i przez nią udostępnianych. Istotą tych
zajęć jest to, aby każdy uczeń otrzymał do ręki egzemplarz podstawowych rodzajów dokumentów
gromadzonych w bibliotece, aby umiał go nazwać oraz określić jego podstawową treść i funkcję.
Działania nauczyciela, polecenia i zadania dla uczniów:
- nauczyciel poleca zaprojektowanie nazw dla różnych rodzajów dokumentów bibliotecznych,
- nauczyciel poleca dwuosobowym zespołom uczniów przyporządkować konkretne dokumenty
biblioteczne do poszczególnych grup dokumentów,
- nauczyciel informuje, jakiego rodzaju dokumenty gromadzi tutejsza biblioteka szkolna, jakie są
ich ilości i warunki korzystania z nich.
Możliwe formy aktywności uczniów :
- uczniowie w niewielkich zespołach, wykonują zadanie, po czym w ogólnej dyskusji ustala się
podstawowe nazwy rodzajów dokumentów bibliotecznych,
- uczniowie wykonując polecenie nauczyciela, starają się ustalić , co dany dokument zawiera, co
dokumentuje,
- uczniowie w swobodnych wypowiedziach informują się wzajemnie o różnych dokumentach
bibliotecznych, z jakimi dotąd się zetknęli, także w bibliotekach innych niż szkolna. Starają się
ocenić ich przydatność, a także poziom trudności, na jakie mogliby napotkać przy korzystaniu z
nich.
6. Wykaz niezbędnych środków i materiałów.
Dokumenty gromadzone przez bibliotekę, kopie regulaminu biblioteki szkolnej, urządzenia
audiowizualne i elektroniczne do korzystania z dokumentów audiowizualnych i multimedialnych,
czyli „ naturalne środowisko” dokumentów i urządzeń technicznych biblioteki i szkoły.
7. Podsumowanie i ustalenie podstawowych rodzajów dokumentów gromadzonych w bibliotece.
Scenariusz zajęć z edukacji czytelniczej i medialnej
w klasie II gimnazjum
Temat : Budowa książki oraz jej funkcje społeczne.
1. Szczegółowe cele edukacyjne- Moim celem jest kształtowanie pozytywnego nastawienia
uczniów do książki w jej bogactwie rodzajowym, funkcjonalnym, edytorskim. Chcę się
przyczynić do tego, aby uczniowie włączyli książkę do swojego systemu wartości.
2. Opis osiągnięć uczniów jako rezultat przeprowadzonych zajęć:
- uczeń odkrywa, że książka jest wspaniałym, niezależnym od czasu, przestrzeni, a nawet
języka między nadawcą i odbiorcą, między autorem a czytelnikiem, między jednym a
drugim człowiekiem,
- uczeń dokona opisu zewnętrznego książki,
- uczeń wymieni miejsca gromadzenia i upowszechniania książek i innych dokumentów
czytelnikom, użytkownikom,
- uczeń wymieni podstawowe funkcje społeczne,
- zna budowę tekstu książki.
3. MATERIAŁ NAUCZANIA.
Budowa książki: cechy fizyczne: postać kodeksu, oprawa, okładka; część tekstu: tytulatura,
tekst wstępny, tekst główny: rozdziały, podrozdziały, akapity; aparat informacyjny książki :
spis treści, przypisy, bibliografia; informacje pozatekstowe: ilustracje, mapy, fotografie itp.
Kodeks – jest to współczesna forma książki, powstająca z napisanych lub zadrukowanych i
odpowiednio złożonych arkuszy papieru.
Oprawa – składa się: okładki, grzbietu, kapitałki, wyklejki.
Okładka – zabezpiecza książkę przed zniszczeniem i jest jak gdyby jej kartą wizytową, z
którą stykamy się najpierw.
Kapitałka – jest to pasek specjalnego ,zwykle kolorowego płótna, przyklejony do obu końców
wkładu książki.
Wyklejki – są sporządzone z mocnego papieru białego, kolorowego, lub zadrukowanego w
różne desenie.
Budowa tekstu książki:
Tytulatura - składa się z : tytuł grzbietowy, karta przedtytułowa, przedtytuł, karta tytułowa
współtwórców książki, metryka książki.
Tekst wstępny – tworzą go : dedykacja, motto, przedmowa i spis treści.
Tekst główny: rozdziały , podrozdziały, akapity, wyróżnienia.
Tekst pomocniczy, czyli aparat informacyjny to: spis treści, przypisy, bibliografia,
skorowidze, dodatki.
Informacje pozatekstowe: ilustracje, mapy, fotografie.
Funkcje społeczne książki:
- przekaźnikowa – utrwala dorobek intelektualny ludzkości,
- integracyjna – wiąże pokolenia, zbliża społeczeństwa,
- oświatowa – służy rozwojowi nauki, literatury, techniki,
- oparcie dla działalności religijnej, społecznej, publicznej,
- wychowawcza – uczestniczy w wychowaniu estetycznym,
- informacyjna,
- rozrywkowa,
-
terapeutyczna,
konsolacyjno-pocieszająca – biblioterapia.
4. Realizacja scenariusza wymaga 2-3 ilości zajęć lekcyjnych lub innych modułów
czasowych, np. wycieczka do księgarni, na kiermasz książki lub imprezę czytelniczą.
5. Organizacja i przebieg zajęć.
Budowa książki i jej funkcje społeczne.
Nauczyciel organizuje 3-osobowe zespoły, każdy jest wyposażony w książkę. Poleca uczniom
przeanalizować budowę danej książki, według opisu budowy książki zapisanego na tablicy.
Uczniowie ćwiczą opis książki, a następnie zapisują go na kartce, powodem jest sprawdzenia
nauczyciela osiągnięcia wyznaczonego celu lekcji.
6. Wykaz niezbędnych środków i materiałów:
- zestaw książek reprezentujących podstawowe rodzaje książek,
- około 10 książek dostosowanych dla przeprowadzenia ćwiczeń związanych
budową książki,
- krzyżówka
7. Podsumowanie lekcji i przypomnienie wiadomości nowo poznanych.
z
Scenariusz zajęć z edukacji czytelniczej i medialnej
w klasie I gimnazjum.
Temat: Czasopismo jako źródło różnorodnej wiedzy.
Cele nauczyciela:
- uporządkowanie wiedzy uczniów o prasie i czasopiśmie,
- kształtowanie nawyków czytelniczych związanych z określonymi,
- wskazanie czasopism jako źródła aktualnej wiedzy.
Cele operacyjne
Uczeń po lekcji:
- potrafi dokonać podziału czasopism według różnych kryteriów,
- zna strukturę czasopism, potrafi łatwo się w niej orientować,
- potrafi rozróżnić i scharakteryzować rodzaje tekstów zamieszczanych w prasie i
czasopismach,
- potrafi dokonać prawidłowego wyboru rodzaju czasopisma w zależności od aktualnej
potrzeby – kulturalnej rozrywki, aktualnej informacji, rozwijania zainteresowań i
zdobywania wiedzy.
Czas trwania zajęć : 90 minut (2 jednostki lekcyjne).
Treści i pojęcia:
1. Definicje podstawowych pojęć:
- prasa- ogół wydawnictw drukowanych periodycznie( gazet i czasopism),
odzwierciedlający zwykle aktualne procesy i zdarzenia polityczne, społeczne gospodarcze
i kulturalne, w szerszym znaczeniu także audiowizualne środki masowego przekazu (radio
i telewizja),
- gazeta – czasopismo o treści uniwersalnej zawierającej aktualne informacje,
- czasopismo – publikacja ciągła ukazująca się w regularnych odstępach czasu oraz
publikacje ciągłe ukazujące się w nieregularnych odstępach czasu,
- wydawca – to ktoś prowadzący działalność wydawniczą, instytucja albo firma uprawniona
do wydawania czasopism, książek, broszur, albumów itd, np. Ossolineum, Czytelnik,
Książka i Wiedza.
- Periodyk – wydawany nie częściej jeden raz w półroczu, ale nie rzadziej niż w roku
(półroczniki, roczniki).
2. Kryteria podziału prasy i czasopism ze względu na:
- częstotliwość ukazywania się: dzienniki (gazety), czasopisma, periodyki (dzienniki,
tygodniki, dwutygodniki, miesięczniki ,kwartalniki itd.),
- ze względu na zasięg: zakładowe, lokalne, krajowe, międzynarodowe,
- ze względu na adresata: dziecięce, młodzieżowe, kobiece, ogólne, specjalne),
- ze względu na profil: popularne, dla hobbystów, fachowe, zawodowe),
- ze względu na treść: sportowe, rozrywkowe, wyznaniowe, popularnonaukowe, naukowe,
społeczne, polityczne
3. Budowa i struktura czasopisma :
- karta tytułowa,
-
tytulatura,
metryka (stopka redakcyjna),
działy,
stałe rubryki,
spis treści,
dodatki.
4. Gatunki dziennikarskie:
- teksty informacyjne – wzmianki, wiadomości, sprawozdania,
- teksty publicystyczne – artykuł (wstępny, redakcyjny, dyskusyjny, okolicznościowy),
komentarz, felieton, recenzja, wywiad, polemika, kronika, list do redakcji, sprostowanie.
5.
-
Potrzeby czytelnicze odbiorców prasy:
szybkość , aktualność, zwięzłość informacji,
komentarze i wyjaśnienia wydarzeń,
wiedza na temat świata, kultury, ludzi,
informacje dotyczące określonych zainteresowań,
rozrywka – informacje, wywiady z ulubieńcami (aktorem, wykonawcą muzycznym,
sportowcem, idolem) teksty literackie, krzyżówki,
- ilustracje.
Przygotowujący zajęcia powinien zadbać, by podczas zajęć był możliwie szeroki dostęp do
różnego rodzaju czasopism.
Przebieg zajęć:
•
•
•
•
Wprowadzenie. Nauczyciel wspólnie z uczniami dokonuje klasyfikacji czasopism według
różnych kryteriów.
Ustalenie budowy i struktury przykładowych tytułów gazet i tygodnika; zwrócenie uwagi
na różnice.
Praca w grupach. Wykorzystując zdobyte wiadomości zaprezentuj wybrane czasopismo.
Podsumowanie lekcji, przypomnienie podstawowych treści.
Scenariusz zajęć z edukacji czytelniczej i medialnej
w klasie II gimnazjum.
Temat: Rynek wydawniczy i informacja o nim.
Czas : 90 minut (2 jednostki lekcyjne).
Cele nauczyciela:
- uporządkowanie wiedzy uczniów o wydawnictwie,
- kształtowanie nawyków czytelniczych związanych z określonymi,
- wskazanie wydawnictwa jako źródła aktualnej wiedzy.
Cele operacyjne:
Uczeń po lekcji:
- zna etapy wydawnicze,
- zna drogę książki w wydawnictwie, potrafi łatwo się w niej orientować,
- wie na czym polega reklama wydawnicza,
- potrafi wymienić kilka wydawnictw na obecnym rynku.
Treści i pojęcia:
1. Definicje podstawowych pojęć:
- wydawnictwo – przedsiębiorstwo państwowe, spółdzielcze lub firma prywatna wydająca
książki
- wydawca – to ktoś prowadzący działalność wydawniczą, instytucja albo firma uprawniona
do wydawania czasopism, książek, broszur, albumów itd, np. Ossolineum, Czytelnik,
Książka i Wiedza.
2. Etapy wydawnicze:
a) problemy produkcyjne – techniczna strona jest dla wydawcy bardzo ważna, określenie
cech wydawniczych książki po to, by podnieść jej wartość dla czytelnika.
b) programowanie wydawnicze – należy tu zaplanowanie charakteru wydawnictw, czyli
typologia ustalenia nakładu, ustalenie ceny, tę część uzależnia polityka kulturalna
państwa. Układanie planów wydawniczych wymaga wiedzy o prawidłowościach
funkcjonalnych typów książki. Bez tego trudno określić potrzeby i cenę. Prognozowanie
uzależnione jest od sojuszu z ekonomiką.
c) prace nad tekstem – tekstologia – decyzje wydawcy co do wyglądu książki i typologia
książki – całokształt klasyfikacji wg: formy wydawniczej, celu, przeznaczenia
czytelniczego. Redaktor naczelny rozdziela kompetencje dla poszczególnych redaktorów.
Tekst często zyskuje na wartości. Ocenia potencjał faktograficzny.
d) sztuka książkowa – rozwinęła swoją teorię we Francji, ZSRR. Na sztukę książkową
składa się: oprawa, obwoluta, wyklejka, ilustracje i czcionka.
Wydawnictwo zawiera umowę z autorem w ten sposób nabywa prawa autora do wydania
książki.
3. Droga książki w wydawnictwie.
a) Umowa z autorem – prawa autorskie.
b) Redakcja – krytyczna ocena ewentualnie poprawki i uwagi zgłoszone przez recenzentów.
c) Adiustacja – rewizja stylistyczna tekstu, sprawdzenie ścisłości podanych w maszynopisie
faktów.
d) Opracowanie techniczne – ustalenia: format, technikę druku, stopień i krój czcionki
(punkt typograficzny 0,376 mm), sposób opracowania graficznego kolumn, okładki,
wykonanie ilustracji i reprodukcji.
e) Drukarnia – przeprowadzenie korekty, przekształcenie maszynopisu w książkę,
f) Zecernia – przygotowanie składu drukarskiego, łamanie – podzielenie składu
drukarskiego na kolumny (strony), drukowanie arkuszy, składanie arkuszy,
broszurowanie.
g) Introligatornia – oprawa.
4. Reklama wydawnicza:
- „zapowiedzi wydawnicze”,
- drukowane katalogi nowości,
- katalogi tematyczne,
- prospekty ulotki,
- informacje w prasie, radio i telewizji,
- pismo fachowe „Nowe Książki”,
- subskrypcje (przedpłaty),
- książki z rabatem (dla hurtowni).
Głównym zadaniem wydawnictw jest dostarczenie na rynek starannie wydanych i
wartościowych książek.
Przebieg zajęć:
•
•
•
•
Wprowadzenie. Nauczyciel wspólnie z uczniami dokonuje przedstawienia etapów
wydawniczych. .
Ustalenie drogi książki w wydawnictwie.
Praca w grupie. Wykorzystując zdobyte wiadomości uzasadnij swoją decyzję w sprawie
wyboru określonej oferty wydawniczej.
Podsumowanie lekcji, przypomnienie podstawowych treści.