turcja - Ambasada RP w Ankarze

TURCJA
Biuletyn Informacyjny
Wydziału Promocji, Handlu
i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze
maj 2013 r.
Nr. 5/2013
Spis treści
Gospodarka/PKB
Budżet i finanse
Prywatyzacja
Giełda
Inflacja
Deficyt na rachunku bieżącym (CAD)
Wymiana handlowa Turcji
Sektor energii
Sektor ropy i gazu
Sektor obronny
Transport lotniczy
Transport szynowy
Fuzje i przejęcia
Sektor rolno-spożywczy
Współpraca gospodarcza Turcji
Inwestycje
ICT
Rynek farmaceutyczny
www.ankara.trade.gov.pl
2
4
5
6
6
7
7
8
9
11
12
13
13
14
14
15
16
16
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 5/2013
GOSPODARKA/PKB: Dn. 1.04.2013 r. TurkStat (TÜİK) opublikował dane nt. wzrostu tureckiej
gospodarki w IV kw. oraz w całym 2012 r. - po wzroście w tempie 9,2% w 2010 r. i 8,8% w 2011 r., w
2012 r. oczekiwano początkowo wzrostu rzędu 4-5%, ale po kolejnych słabych kwartałach roku, rząd
obniżył prognozę wzrostu do 3,2%, podczas gdy niezależne ośrodki analityczne sugerowały wzrost w
przedziale 2,3-2,6%. Tempo wzrostu PKB w ostatnim kwartale 2012 r. w porównaniu do tego samego
okresu w 2011 r. spowolniło do 1,4% w cenach stałych (najniższy wynik kwartalny od III kw. 2009 r.),
w rezultacie obniżając wzrost gospodarczy w całym 2012 r. do 2,2%.
Kwartalne wzrosty PKB Turcji, rdr, %
15%
12.6%
12.4%
10.4%
9.3%
8.7%
9.3%
10%
7.0%
5.9%
5.3%
5.3%
5%
2012Q4
2012Q3
2012Q2
2011Q4
2011Q3
2011Q2
2011Q1
2010Q4
2010Q3
2010Q2
2010Q1
2009Q4
2009Q3
2009Q2
2009Q1
2008Q4
2008Q3
2008Q2
2008Q1
0.9%
0%
2012Q1
3.3%2.9%
1.6%1.4%
2.6%
-5%
-2.8%
-7.0%
-7.8%
-10%
-15%
-14.7%
Źródło: TurkStat, Delegatura UE w Ankarze
PKB Turcji w 2012 r. wyniósł 117,7 mld TL (64,8 mld USD). W ostatnim kwartale 2012 r. skurczyły
się zarówno inwestycje prywatne (-9,2%) jak i konsumpcja prywatna (-0,8%), wzrosły natomiast
inwestycje publiczne (o 21,4%) i wydatki budżetowe (o 7,1%). Tym niemniej, kontrybucja popytu
krajowego do wzrostu ogółem okazała się ujemna na poziomie -1,5 pp. Dzięki relatywnie dobrym
wyniom, eksport netto wniósł 2,9 pp. do wzrostu w IV kw. 2012 r. Spowolnienie tempa wzrostu
spowodowane zostało głównie przez niski popyt krajowy, jako że konsumpcja krajowa wniosła
ujemną kontrybucję do wzrostu (0,6 pp.), podczas gdy eksport netto oraz wydatki i inwestycje
publiczne podniosły tempo wzrostu o 1,9 i 2,9%. Obawiając się dalszego spowolnienia, rząd obniżył
prognozę wzrostu PKB w 2013 r. do 4%.
W kryzysowym 2009 r., gospodarka turecka skurczyła się o 4,8% w a następnie przyspieszyła do 9,2%
w 2010 r. i kontynuowała wzrost w tempie 8,8% w 2011 r.
2
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
Chociaż wskaźniki wzrostu PKB spowolniły znacząco w 2012 r. w porównaniu do ub. 2 lat, ub.r.
tempo wzrostu gospodarczego Turcji na poziomie 2,2% należy do najszybszych na świecie. Na 2013 r.
rząd przyjął cel wzrostu PKB w wysokości 4% oraz 5% w 2015 r. (Przegląd informacji ekonomicznych
Delegatury UE w Ankarze, kwiecień 2013 r.; HDN, 1.04.2013 r.)
Wicepremier Babacan przewiduje dla Turcji wzrost PKB o 4% w 2013 r., z 2% kontrybucją ze strony
konsumpcji krajowej i 2% z eksportu. Babacan ocenił, że ryzyka i zagrożenia dla wzrostu są w Turcji
obecnie bardzo niskie i przypomniał, że w okresie od szczytu światowego kryzysu finansowego w
kwietniu 2009 r. do końca 2012 r. Turcja zdołała stworzyć 4,7 mln nowych miejsc pracy, podczas gdy
dla całej UE liczba ta wynosiła 6 mln, a w USA – 5 mln. Wg Babacana inflacja na koniec 2013 r.
spadnie do rekordowo niskiego poziomu 5,3% pod warunkiem, że nie będzie niespodziewanych
wzrostów cen energii na rynkach światowych, która w ub.r. przyniosła deficyt rachunku bieżącego w
wysokości 70 mld USD (z czego ponad 60 mld USD stanowił koszt importu energii). Rząd Turcji
liczy, że rozpoczęty proces normalizacji w relacjach z Kurdami przyniesie zakończenie akcji
terrorystycznych, które kosztowały dotąd życie setek osób, a koszt finansowy (pośredni i bezpośredni)
związany z walką z terroryzmem oraz utratą w szczególności szeregu szans rozwojowych dla Turcji
szacuje się na ok. 300 mld USD. (TODAY’S Zaman Online, 12.04.2013 r.)
W wystąpieniu podczas zorganizowanego w Waszyngtonie przez Stowarzyszenie Tureckiego
Przemysłu i Biznesu (TÜSİAD), Uniwersytet Koç oraz Fundancję Badań Ekonomicznych (ERF)
panelu pt. „Turkish Economy: Opportunities and Challenges”, dyrektor Banku Światowego - Turcja
Martin Raiser stwierdził, że od odbicia się z recesji po kryzysie w 2009 r. Turcja i jej gospodarka
doskonale sobie radzą, z perspektywą utrzymania obecnej dynamiki przez kolejną dekadę dzięki
młodej populacji. Raiser potwierdził, że Turcja to wschodząca gwiazda gospodarcza na skalę
regionalną i światową, niezbędna jest jednak kontynuacja reform strukturalnych. Realizowane w Turcji
inwestycje w infrastrukturę, które zmniejszają poziom wykluczenia społecznego, są konieczne dla
wyrównywania znacznych różnic w poziomie rozwoju regionalnego, widocznych szczególnie
3
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
pomiędzy 3 wielkimi aglomeracjami (Stambuł, Ankara, Izmir) a innymi ośrodkami w kraju. (HDN,
24.04.2013 r.)
BUDŻET i FINANSE: Dzięki zwiększeniu dochodów budżetowych o 21,6% w porównaniu do tego
samego okresu 2012 r. (na skutek wzrostu wpływów podatkowych i przychodów z prywatyzacji), w I
kw. 2013 r. deficyt budżetowy Turcji spadł o 86% (do 897 mln TL). Cel rządowy na koniec br.
zakłada roczny deficyt budżetowy na poziomie 33,95 mld TL, deficyt w I kw. 2013 r. stanowi ok.
2,6% tej kwoty co wskazuje na realność osiągnięcia powyższego celu. Do dobrego wyniku I kw.
przyczyniły się wysokie wpływy z prywatyzacji (4,9 mld TL) oraz zwiększona ściągalność podatków,
a także relatywny wzrost popytu krajowego, który zwiększył wpływy z podatków pośrednich. Jako
jeden z pozytywnych przykładów zwiększonej dyscypliny podatkowej minister finansów Şimşek
wymienił turecką spółkę przesyłu energii BOTAŞ, która w ostatnim kwartale ub.r. po okresie przerwy
spowodowanej problemami finansowymi wznowiła płacenie podatków - w br. BOTAŞ zapłacił
ogółem 2 mld TL, z czego 1,3 mld TL tytułem zaległości i 700 mln TL bieżących należności. (HDN,
16.04.2013 r.)
Skarb Państwa upłynnił za sumę 1,5 mld USD kolejną transzę 30-letnich euroobligacji,
oprocentowanych 4,95% (2,01 pp. powyżej porównywalnych obligacji USA). Zainteresowanie
inwestorów było ok. 3-krotnie wyższe od podaży – ok. 55% emisji sprzedano inwestorom w USA,
16% kupili inwestorzy z Wlk. Brytanii, 16% inwestorzy tureccy a 12% - inwestorzy z różnych krajów
europejskich. Rentowność poprzedniej emisji 30-letnich tureckich obligacji/bonów skarbowych w
grudniu 2012 r. była niższa i wynosiła 4,35%. Skarb planuje w br. pozyskanie środków finansowania
zewnetrznego w wysokości 13,7 mld USD (7,6 mld USD), dotychczas zrealizowano ok. 55% ogólnej
kwoty pożyczki (4,2 mld USD). (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze,
5-11.04.2013 r.)
Ministerstwo Finansów wdraża kolejną amnestię podatkową dla ściągnięcia tureckich aktywów z
zagranicy. W zamian za ujawnienie aktywów firm i biznesmenów tureckich przechowywanych za
granicą w postaci inwestycji portfelowych do dn. 31.07. br. i sprowadzenie tych środków do kraju do
końca br., po opłaceniu podatku wg stałej stawki 2% ujawniający nie będą obciążani żadnymi
kolejnymi podatkami, nie muszą również ujawniać źródła pochodzenia środków. MF oczekuje, że
akcja może przynieść napływ ok. 130 mld USD (na podstawie danych BIS (Bank for International
Settlements) w Bazylei). MF zapowiada także ewentualne dodatkowe kontrole operacji zagranicznych
tych tureckich biznesmenów, którzy nadal zechcą ukrywać ulokowany za granicą i niezgłoszony w
kraju majątek. Podobną akcję “motywacyjną” przeprowadzono w 2008 r. w odniesieniu do
nieujawnionych środków finansowych zgromadzonych w kraju i za granicą – akcja ta przyniosła wg
MF sprowadzenie do kraju ok. 28 mld Euro. Po 2001 r. turecki system bankowy zreformowano, należy
obecnie do najzdrowszych na świecie, żaden bank turecki nie potrzebował pomocy państwowej
podczas kryzysu 2008 r, tureckie instrumenty dłużne zapewniają odpowiedni poziom rentowności przy
uwzględnienia zidentyfikowanych ryzyk, a Turcja zyskała w ostatnim okresie reputację kraju
bezpiecznego dla lokowania oszczędności i inwestycji – w tym kontekście niezrozumiałe wydaje się
dlaczego MF ucieka się do „amnestii” aby nakłonić tureckich biznesmenów do lokowania
oszczędności w kraju. Można podejrzewać, że środki o których mowa zostały pozyskane nie w pełni
legalnie. W świetle wysokiego zapotrzebowania Turcji na finansowanie zewnętrzne (deficyt na
rachunku bieżącym, zadłużenie sektora prywatnego), rząd podejmuje racjonalne działania, istnieje
jednak obawa o transparentność tej operacji i ewentualną legalizację środków pochodzących z
4
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
nielegalnego źródła. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 12-18.04.i
19-24.04.2013 r.)
Rząd zwiększył presję na bank centralny w celu wywołania kolejnej obniżki stóp procentowych,
podważając wiarygodność instytucji odpowiedzialnej za politykę monetarną Turcji. Zastrzeżenia
premiera i ministra gospodarki wynikają głównie z rozczarowania wynikami wzrostu gospodarczego w
2012 r. (2,2% wzrostu PKB) – bank centralny jest oskarżany o hamowanie wzrostu poprzez
ograniczanie popytu oraz inwestycji firm. W utrzymującym się od pewnego czasu sporze, prezes
banku centralnego broni niezależności banku, dla którego głównym celem jest utrzymanie stabilności
cen i kontrola wzrostu inflacji. Wysokość stóp procentowych krytykują także organizacje samorządu
gospodarczego. Równolegle, rząd postanowił rozszerzyć dostępność nowych subsydiów dla kredytów
zaciąganych przez firmy sektora MSP w państwowym Halkbank (budżet dopłacać będzie 50%
kosztów obsługi wszystkich kredytów firm MSP udzielanych za pośrednictwem Halkbank zamiast
35% dla kredytów w wysokości do 25 tys. TL). Mechanizm pozwoli na obniżenie realnego kosztu
takich kredytów do poniżej 6%, zgodnie z sugestią premiera Erdoğana. (Tygodniowy przegląd informacji
ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 5-11.04.2013 r.)
Zgodnie z oczekiwaniami, bank centralny/Rada Polityki Pieniężnej (MPC) obniżył o 50 pb. 3 główne
stopy procentowe (stopę referencyjną obniżono z 5,5 do 5%, 1-dniową stopę depozytową do 4%, a 1dniową stopę lombardową do 7%), co doprowadziło do gwałtownego obniżenia zysku z tureckich
obligacji państwowych. Jednocześnie, bank centralny podwyższył wymogi dotyczące poziomu
obowiązkowych rezerw walutowych banków kredytowych (także złota), przechowywanych przez
CBRT, na pokrycie ich zobowiązań w TL. Działanie BC wynika zarówno z presji rządu jak i realnej
oceny sytuacji makroekonomicznej w związku z publikacją wyników wzrostu PKB w 2012 r. W
efekcie, rentowność tureckich obligacji państwowych spadła do poziomu 5,57%. Bank centralny starał
się pobudzić przyspieszenie gospodarcze od połowy ub.r., m.in. poprzez kolejne obniżki stóp we
wrześniu 2012 r. Popyt krajowy pozostaje jednak na niskim poziomie, chociaż aktywność kredytowa
rośnie w tempie szybszym niż oczekiwał tego bank. Bank może rozważyć dalsze obniżki stóp w
przypadku nadmiernej aprecjacji liry, czego efektem może być przyspieszenie deficytu na rachunku
bieżącym CAD oraz pogorszenie warunków dla eksporterów. (HDN, 16.04.2013 r.; Tygodniowy przegląd
informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 12-18.04.2013 r.)
Rząd poszukuje metod obniżenia “rynkowych” stóp procentowych dla kredytów zaciąganych przez
firmy na inwestycje, jednocześnie dąży do ograniczenia opłat i kosztów obsługi bankowej oraz
utrzymania umiarkowanego poziomu konsumpcji krajowej. Analitycy oczekują, że bank centralny i
urząd nadzoru bankowego podejmą kroki w kierunku obniżenia kosztów kredytów inwestycyjnych, z
jednoczesnym obniżeniem popytu na kredyty konsumpcyjne, które w kwietniu br. przyspieszyły o
27% w porównaniu do tego samego miesiąca rok wcześniej. Ministerstwo Handlu i Ceł zapowiedziało
wprowadzenie nowej ustawy o ochronie konsumentów, która ustali górny pułap opłat dla 60 kategorii
usług bankowych. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 19 –
25.04.2013 r.)
PRYWATYZACJA: W celu przyspieszenia planowanej w II kw. 2013 r. prywatyzacji sekcji gier
losowych Tureckiej Loterii Państwowej, turecka Administracja ds. Prywatyzacji podpisała umowę z
zewnętrzną firmą Pglobal umowę dot. wykonania części procedur procesu prywatyzacji
uruchomionego pod koniec 2012 r. (stosowne regulacje dot. outsourcingu usług weszły w życie w
5
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
2010 r.). Powołano Komisję Przetargową i Komisję ds. Wyceny, z udziałem administracji
prywatyzacyjnej, MF i Podsekretariatu ds. Skarbu, udziałem w postępowaniu dot. udzielenia 10-letnej
licencji na prowadzenie loterii interesuje się szereg tureckich podmiotów. Przetarg zostanie ogłoszony
po finalizacji procedur wyceny i przygotowaniu dokumentacji. Pierwszy przetarg zrealizowany w maju
2009 r. został anulowany na skutek niespełnienia wymagań przez oferentów (podniesienie ceny
podczas aukcji). (HDN, 24.04.2014 r.)
GIEŁDA: Premier Recep Tayyip Erdoğan zainaugurował otwarcie nowej Giełdy Stambulskiej
(Bourse İstanbul), która powstała z połączenia liczącej 28 lat Stambulskiej Giełdy Towarowej
(İMKB), Stambulskiej Giełdy Złota i Giełdy Instrumentów Pochodnych (IAB). W ceremonii otwarcia
uczestniczyli ponadto wicepremier Ali Babacan, minister ds. UE Egemen Bağış, prezes Urzędu
Nadzoru Rynków Kapitałowych (SPK) Vahdettin Ertaş oraz İbrahim Turhan, niedawno mianowany
prezes giełdy. Operacje nowej giełdy rozpoczęto 5 kwietnia br., indeks İMKB 100 zastąpił indeks
Bourse İstanbul 100 (BIST 100). Uruchomienie połączonej giełdy stanowi konsekwencję nowej
ustawy o rynkach kapitałowych (publikacja w Dz.U. z dn. 30.12.2012 r.).
Prezes SPK Vahdettin Ertaş,wicepremier Ali Babacan, premier Recep Tayyip Erdoğan, prezes BIST İbrahim
Turhan oraz minister ds. UE Egemen Bağış (od lewej) podczas ceremonii oficjalnego otwarcia stambulskiej
bursy. (Fot.: AA, Metin Pala)
Decyzja o połączeniu giełd pod jednym zarządem stanowi element planu wykreowania Stambułu jako
regionalnego centrum finansowego. Giełda planuje wprowadzenie opcji indeksowych w II kw. br. oraz
opcji walutowych do końca 2013 r. (TODAY’S Zaman Online, 4.i 5.04.2013 r.)
INFLACJA: Wg danych TurkStat, w marcu br. poziom inflacji w Turcji wzrósł powyżej oczekiwań o
0,66% w stosunku do lutego, rosnąc w ujęciu rdr do 7,29% (7,03% miesiąc wcześniej). W omawianym
miesiącu, poziom inflacji średniorocznej wyniósł 8,33%. Dane te wskazują na rosnące zagrożenie
niekontrolowanym wzrostem inflacji. W marcu najbardziej wzrosły ceny napojów alkoholowych i
6
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
wyrobów tytoniowych – o 16,31% w ujęciu rocznym, znacząco też wzrosły ceny żywności i napojów
bezalkoholowych (o 2,04%). Wg ekonomistów, za wzrost inflacji odpowiadają głównie rosnące stale
ceny żywności, które zapewne nadal będą napędzać inflację. (HDN, 3.04.23013 r.)
Wg prezesa Banku Centralnego Erdema Başçı, nie ma potrzeby rewizji prognozy poziomu inflacji w
Turcji, który wyniesie w 2013 r. średnio 5,3%. Bank zapowiada kontynuację “elastycznej polityki
monetarnej” ze stałym dostosowywaniem do fluktuacji na rynkach globalnych. Po obniżce głównych
stóp procentowych 16 kwietnia br. o 50 pb., stale spada rentowność tureckich obligacji państwowych
(5,17% dn. 30.04). Jak wskazują dane, w okresie ub. 12 mies. tureckie obligacje radziły sobie najlepiej
wśród 20 głównych rynków wschodzących. (TODAY’S Zaman Online, 30.04.2013 r.)
DEFICYT NA RACHUNKU BIEŻĄCYM (CAD): W pierwszych 2 mies. br. deficyt na rachunku
bieżącym Turcji wzrósł o 9,6% w porównaniu do tego samego okresu ub.r., do 10,9 mld USD, głównie
za sprawą spowolnienia gospodarczego, które przyczynia się do powiększenia ujemnego salda
wymiany handlowej. Komentując te dane, minister gospodarki przyznał, że CAD na koniec 2013 r.
może być nieco wyższy niż na koniec ub.r., ale różnica będzie w granicach tolerancji przyjętych w
średniookresowym programie gospodarczym (MTEP) na lata 2012-2014. Jednocześnie, rząd
spodziewa się efektów wdrożonych programów ukierunkowanych na wzrost eksportu oraz
zmodyfikowanego w ostatnim czasie systemu zachęt inwestycyjnych, które powinny zwiększyć
napływ inwestycji bezpośrednich oraz strategicznych. W 2012 r. Turcja dokonała znaczącej redukcji
poziomu CAD w porównaniu do 2011 r. – do 48,9 mld USD, co odpowiadało ok. 6% PKB (ok. 10%
rok wcześniej). (HDN, 12.04.2013 r.)
WYMIANA HANDLOWA TURCJI: Pomimo 3,5% wzrostu wolumenu eksportu do UE w lutym
br., udział UE w tureckim eksporcie spadł do 41% (41,9% rok wcześniej). W omawianym miesiącu, do
głównych rynków eksportu tureckich towarów należały Niemcy (1,08 mld USD), Irak (851 mln USD),
Wlk. Brytania (682 mln USD), ZEA (606 mln USD), Rosja (579 mln USD) i Włochy (577 mln USD).
W lutowym eksporcie dominowały pojazdy mechaniczne i części motoryzacyjne (1,4 mld USD), kotły
przemysłowe i maszyny (998 mln USD), żelazo i stal (919 mln USD), kamienie i metale szlachetne
(837 mln USD), dzianiny (711 mln USD), oraz maszyny i sprzęt elektryczny (709 mln USD).
W omawianym okresie, import do Turcji z krajów UE zwiększył się o 5,2 % do 7 mld USD.
Jednocześnie, udział obszaru UE w ogóle importu do Turcji spadł do 36,5% w porównaniu do 37,8%
w tym samym miesiącu 2012 r. W czołówce eksporterów na rynek turecki znalazły się: Rosja (2,01
mld USD), Niemcy (1,875 mld USD), Chiny (1,829 mld USD), USA (954 mln USD), Włochy (906
mln USD) i Iran (866 mln USD). Główne towary importowane do Turcji w tym okresie to: paliwa i
oleje mineralne (4,51 mld USD), kotły przemysłowe i maszyny (2,16 mld USD), żelazo i stal (1,4 mld
USD), maszyny i sprzęt elektryczny (1,33 mld USD), kamienie i metale szlachetne (1,1 mld USD),
pojazdy mechaniczne (1,1 mld USD) oraz tworzywa sztuczne i produkty z tworzyw sztucznych (1,09
mld USD). (Przegląd informacji ekonomicznych Deleagtury UE w Ankarze, kwiecień 2013 r.)
Minister Gospodarki Zafer Çağlayan poinformował, że dn. 1.05.2013 r. wejdzie w życie umowa o
wolnym handlu (FTA) Turcja-Korea Płd. podpisana 1.08.2012 r. Umowa składa się z części
“ramowej” i “handlowej”, przewiduje rozpoczęcie negocjacji nt. współpracy inwestycyjnej i
swobodnego przepływu usług w ciągu roku od daty wejścia w życie umowy handlowej. FTA określa
7
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
zasady wzajemnego otwarcia rynków pomiędzy Turcją i Koreą, m.in. stopniowe znoszenie ceł (do
zerowej stawki) w 90% wszystkich pozycji dwustronnej wymiany handlowej w ciągu 10 najbliższych
lat. W dacie wejścia w życie FTA, Korea wprowadzi zerową stawkę celną na 80% towarów
importowanych z Turcji, w przypadku Turcji zerowe stawki celne obowiązywać będą dla 65%
towarów importowanych z Korei. Po upływie max. 7 lat obowiązywania umowy, cła zostaną
obustronnie zniesione na wszystkie towary przemysłowe, a po upływie 10 lat, w wymianie
dwustronnej zerowe stawki celne zostaną wprowadzone na 52% produktów rolno-spożywczych. (HDN,
1.04.2013 r.)
W lutym br. Turcja wyeksportowała do Iranu złoto o wartości 117,9 mln USD, co sugeruje, że pomimo
bardziej rygorystycznego stosowania sankcji ekonomicznych USA, oba kraje wznowiły handel
“ropa/gaz za złoto”, aczkolwiek na poziomie nieco niższym niż w szczytowym okresie 2012 r.
(wolumen 1,8 mld USD w lipcu ub.r.). USA chcą wstrzymania wymiany Turcja-Iran, która zapewnia
Iranowi dostęp do finansowania, odcięty poprzez zablokowanie uczestniczenia w globalnym systemie
bankowym. W styczniu br., Turcja całkowicie wstrzymała eksport złota do Iranu, podczas gdy banki i
dilerzy oczekiwali na wprowadzone ostatecznie 6.02 przez USA obostrzenia w kontroli handlu
metalami szlachetnymi. USA udzieliły Turcji 6-mies. wyłączenia z sankcji przeciwko Iranowi, które
wygasa w lipcu br. Łączna wartość złota wyeksportowanego przez Turcję do Iranu wzrosła w lutym
br. o 18% mdm i osiągnęła poziom 551,6 mln USD (w porównaniu do 466 mln USD na koniec
stycznia br.), a w przypadku ZEA, które w przeszłości służyły jako kraj tranzytowy do Iranu – do
402,3 mln USD (371 mln USD w styczniu tego roku). Utrzymuje się przekonanie, że handel z Iranem
będzie kontynuowany na obecnym niskim poziomie, nie doprowadzając do zadrażnień. Turcja, która
jest największym odbiorcą irańskiego gazu ziemnego, znacząco zredukowała ilość ropy kupowanej w
Iranie, natomiast gospodarka nadal nie może sobie pozwolić na całkowitą rezygnację z dostaw
irańskiego gazu ziemnego. (HDN, 1.04.2013 r.)
SEKTOR ENERGII: W ciągu ub. 10 lat Turcja niemal podwoiła moc zainstalowaną krajowych
elektrowni, z 32 tys. MW w 2002 r. do 57 tys. MW w 2012 r. W podobnym tempie rośnie popyt na
energię elektryczną w Turcji (ok. 8% rocznie), w efekcie na przestrzeni kolejnej dekady należy
spodziewać się ok. 80% wzrostu popytu. (HDN, 17.04.2013 r.)
Turecki potencjał w zakresie OZE jest dwukrotnie wyższy od średniej UE i pozwala na osiągnięcie
kontrybucji energii elektrycznej z OZE do bilansu energetycznego Turcji na poziomie 30% do roku
2023. Wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych przy zastosowaniu niemieckich
technologii promowali niemieccy biznesmeni (ponad 50 firm) podczas Turecko-Niemieckiego Forum
Energetycznego w TOBB, przy okazji wizyty w Ankarze wicepremiera – ministra gospodarki RFN
Philippa Röslera. Strona niemiecka złożyła deklarację pomocy w wykorzystaniu OZE oraz rozwoju
energetyki nuklearnej, pomimo decyzji o wycofaniu się Niemiec z jej stosowania do 2022 r. Rozmowy
dotyczyły ponadto udziału niemieckich firm w modernizacji tureckich elektrowni konwencjonalnych
oraz poprawy efektywności energetycznej. (HDN, 13.04.2013 r.)
Rosyjski Rosatom, który wybuduje 1. turecką elektrownię atomową w Mersin-Akkuyu, chce
współpracować z tureckimi firmami przy realizacji projektu, oferując im 49% udziałów w
przedsięwzięciu. W umowie rząd Turcji wcześniej zezwolił Rosatom na przekazanie innej firmie 49%
należących do firmy udziałów w Akkuyu NGS – spółce zależnej Rosatom powołanej do realizacji
8
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
projektu. Propozycja jest adresowana do tureckich przedsiębiorców zainteresowanych energetyką
jądrową, posiadających certyfikaty operacyjne zatwierdzone przez UE, w szczególności podmiotów
rekomendowanych przez tureckie ministerstwo Energii i Zasobów Naturalnych. Rosatom rozpocznie
budowę elektrowni w Akkuyu w połowie 2015 r., uruchomienie produkcji energii elektrycznej
przewiduje się na 2019 r. Koszt budowy elektrowni o mocy zainstalowanej 4800 MW (4 bloki po 1200
MW) wyniesie 22 mld USD, Rosatom w całości sfinansuje realizację przedsięwzięcia, m.in. z
kredytów zaciągniętych w 20 bankach.
Akkuyu będzie produkować rocznie ok. 35 mld kWh energii elektrycznej, zaspakajając docelowo 10%
popytu Turcji na energię elektryczną, kolejne 10% pochodzić będzie z 2. tureckiej elektrowni
atomowej w Sinop. Turcja zgodziła się na zakup ustalonej części energii produkowanej przez
elektrownię, w cenie stałej 12,35 centów USA za 1 kWh przez pierwsze 15 lat – jest to znacznie
powyżej aktualnych cen rynkowych (7 - 8 centów/kWh). (HDN, 10.04.2013 r.; TODAY’S Zaman Online,
12.04.2013 r.)
Wprowadzone ostatnio zmiany legislacyjne zezwalają zarządom lokalnych jednostek
administracyjnych ubiegać się o kredyty udzielane przez państwowy bank inwestycji i rozwoju İller
Bank na sfinansowanie przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem OZE, w szczególności na
projekty związane z oświetleniem ulic, oświetleniem dekoracyjnym, zasilaniem urządzeń
komunalnych, itp. O kredyty wystąpiło dotąd ogółem 42 zarządy miast oraz 3 specjalne administracje
terenowe. 35 zarządów miast i administracji lokalnych wystąpiło z wnioskami o zezwolenie na
produkcję energii elektrycznej ze źródeł geotermalnych, natomiast 10 wniosków dotyczyło
wykorzystania energii solarnej i wiatrowej. İller Bank ocenia wnioski w aspekcie technicznym, proces
ewaluacji trwa do 3 mies. Następnie, dla zaakceptowanych projektów bank zorganizuje przetargi na
realizację. Od 2015 r. zarządy miast będą w całości odpowiedzialne za oświetlenie ulic i obiektów
publicznych (parki, centra kultury i wypoczynku, parkingi, systemy bezpieczeństwa), co stanowić
będzie dodatkowe obciążenie dla ich budżetów. (HDN, 20.04.2013 r.)
SEKTOR ROPY I GAZU: BP i Statoil, podmioty dominujące w grupie zarządzającej ekploatacją pól
gazowych Shah Deniz II w Azerbejdżanie zapowiedziały ogłoszenie pod koniec czerwca br. decyzji
ws. wyboru pomiędzy TAP i Nabucco West gazociągu, który uzyska prawa do realizacji dostaw do
Europy. W połowie kwietnia, niemiecka spółka RWE odsprzedała należące do niej 17% udziałów w
Nabucco austriackiemu OMV (również udziałowiec Nabucco West). Również inna niemiecka spółka
Bayerngas wyraziła brak zainteresowania propozycją przystąpienia do konsorcjum. Pozostali
udziałowcy Nabucco West pospieszyli z zapewnieniem, że konsorcjum prowadzi rozmowy z kilkoma
dużymi, europejskimi graczami na rynku gazowym, które mogą wkrótce dołączyć do konsorcjum,
pozostali udziałowcy deklarują pozostanie w konsorcjum co najmniej do ogłoszenia czerwcowej
decyzji. Utrzymują się jednakże obawy o dominację spółek państwowych w konsorcjum Nabucco
West – obecnie partnerami projektu są: największy udzialowiec austriacki OMV, bułgarski BEH,
turecki Botaş, węgierski MOL i rumuński Transgaz. Nabucco West konkuruje z gazociągiem Trans
Adriatic Pipeline (TAP) o dostęp do gigantycznych złóż gazu azerskiego z pól Shah Deniz II nad M.
Kaspijskim, które są największą nadzieją Europy na uniezależnienie się od dostaw gazu z Rosji
(zaspakaja ok. ¼ popytu europejskiego, tj. 500 mld m3 rocznie). Z tego względu oba projekty mają
znaczenie strategiczne, przy czym część ekspertów twierdzi, że Nabucco lepiej niż TAP służyć będzie
interesom najbardziej uzależnionym od rosyjskiego gazu regionom Europy płd.-wschodniej.
9
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
Dzięki udziałom w 2 ważnych “kaspijskich” gazociągach, Turcja jest w dobrej pozycji do utrzymania
roli korytarza energetycznego dla Europy - państwowe spółki naftowe TPAO i BOTAŞ (spółka
przesyłowa) posiadają 20% udział w projekcie gazociągu Trans-Anatolian Pipeline project (TANAP),
Turcja posiada także udziały w gazociągu Nabucco. W ostatnim okresie, różne źródła międzynarodowe informują o zamiarze sprzedaży przez azerski państwowy SOCAR 29% z posiadanych
udziałów w polach gazowych Shah Deniz II norweskiemu Statoil, brytyjskiemu BP i francuskiemu
Total. (HDN, 16.04.2013 r.; TODAY’S Zaman Online, 17.04.2013 r.)
Rosja uznała planowany ropociąg Samsun-Ceyhan za nieuzasadniony i nierealny ekonomicznie
(wypowiedź rosyjskiego ministra ds. Energii Aleksandra Nowaka), co sugeruje odstąpienie Rosji od
projektu. Rurociąg miał transportować rosyjską ropę z tureckiego wybrzeża M. Czarnego do Ceyhan
nad M. Śródziemnym. Projekt, którego koszt szacowano na 1 mld USD, ogłoszono we wrześniu 2006
r. jako wspólne przedsięwzięcie tureckiego Çalık Holding i włoskiej Eni, uzyskaniem udziałów po
25% każdy zainteresowane były rosyjskie spółki naftowe Rosneft i Transneft. Ankara i Moskwa
akceptowały przedsięwzięcie – Turcja dąży do ograniczenia ruchu tankowców przez cieśniny Bosfor i
Dardanele (przepływa przez nie ponad 100 mln t. produktów ropopochodnych rocznie), Rosja szuka
nowych tras dostępu do rynków globalnych, tureckie cieśniny to jedyna droga morska dla rosyjskiej
ropy. Po początkowej euforii, Rosja zaczęła jednak zgłaszać zastrzeżenia związane z ok. 40%
wyższymi kosztami transportu ropy do Ceyhan. W grudniu 2012 r. strona rosyjska zaproponowała
cenę transportu rurociągiem w wysokości 55 USD/t., strona turecka nalega na 77 USD/t. Roczną
przepustowość Samsun-Ceyhan zaprojektowano na poziomie 50 mln t. co oznacza koszt transportu o
ok. 1 mld USD wyższy niż zakładano, nie do zaakceptowania dla rosyjskich inwestorów. Ekonomikę
przedsięwzięcia kwestionował wcześniej Transneft, wskazując na wyższą atrakcyjność kosztową
planowanego w owym czasie ropociągu Trans-Balkan Pipeline (z bułgarskiego portu Burgas nad M.
Czarnym do greckiego Alexandroupolis), projekt ten został jednakże odrzucony przez rząd Bułgarii w
grudniu 2011 r. ze względów ekologicznych. Innym utrudnieniem jest turecki zakaz współpracy z Eni
w związku z zaangażowaniem firmy w eksploracje na Cyprze. (TODAY’S Zaman Online, 21.04.2013 r.)
Po względnej normalizacji relacji politycznych Turcja-Izrael (Izrael przeprosił oficjalnie za ostrzelanie
w maju 2010 r. konwoju Mavi Marmara z pomocą dla strefy Gazy, podczas akcji zginęło 8 obywateli
tureckich i jeden obywatel USA pochodzenia tureckiego), Izrael zabiega o przywrócenie poprzedniego
poziomu współpracy gospodarczej z Turcją. Chodzi w szczególności o poprowadzenie przez
terytorium Turcji od jej południowego wybrzeża podmorskiego gazociągu, którym izraelski gaz
ziemny płynąć ma do Europy. W 2009 r. u wybrzeży Izraela odkryto duże złoża gazu – do końca br.
ma powstać 18 nowych szybów wydobywczych (koszt ok. 1,8 mld USD). Turcja unika deklaracji dot.
nawiązania współpracy z Izraelem w dziedzinie energii czekając na uregulowanie innych kwestii
polityki regionalnej. Izrael wydelegował do udziału w 12. Międzynarodowej Konferencji nt. Ropy i
Gazu (TUROGE) w Ankarze w dn. 10-11.04. br. specjalnego wysłannika ambasadora Michaela
Lotem, który wystąpił na konferencji podczas panelu “Potential Sources of Alternative Supplies –
Regional Developments”. Tematyka konferencji obejmowała m.in. rolę Turcji dla bezpieczeństwa
energetycznego Europy; dywersyfikację źródeł i przebiegu magistrali gazowych; najnowsze odkrycia
złóż węglowodorów; wiercenia i produkcję w regionie mórz Śródziemnego i Czarnego oraz w Płn.
Iraku; przyszłość węglowodorów niekonwencjonalnych i ich wpływ na globalny rynek energii;
regionalna dynamika produktów naftowych. (HDN, 11.04.2013 r.)
10
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
Turecka państwowa kompania naftowa TPAO i węgierski MOL – uczestnicy konsorcjum Nabucco
West – będą wspólnie poszukiwać złóż ropy naftowej na rosyjskiej Syberii. Do końca maja br. obie
firmy podejmą decyzje ws. ewentualnego partnerstwa w eksploracjach i wydobyciu na polu naftowym
Bay Tugan, gdzie od wczesnych lat 1950-tych MOL wyprodukował 50 mln baryłek ropy naftowej i
spodziewa się wydobyć do roku 2040 dodatkowe 100 mln baryłek. TPAO ma uzyskać 50% udział w
wydobyciu, istnieją też szanse włączenia TPAO do wydobyciua na innych syberyjskich polach
naftowych objętych koncesją MOL. MOL prowadzi ponadto (w gronie innych 11 krajów) operacje w
obszarze energii w Iraku. Również TPAO wydobywa ropę naftową za granicą, obecnie największe
operacje prowadzone są w Kazachstanie. W przypadku powodzenia partnerstwa MOL i TPAO w
Rosji, wspólne operacje mogą zostać rozszerzone na inne kraje trzecie. (TODAY’S Zaman Online,
21.04.2013 r.)
Do końca br. azerski SOCAR (właściciel 80% udziałów w TANAP) ma zdecydować czy przyjmie
propozycję Turcji zaangażowania się w poszukiwania złóż ropy naftowej oraz gazu ziemnego u
tureckich wybrzeży M. Czarnego i Śródziemnego (prowincje Iskenderun, Mersin i Antalya). We
współpracy z SOCAR w poszukiwaniach ropy i gazu na tureckim szelfie, Turcja chciałaby zastosować
ten sam model, jaki stosuje z innymi zagranicznymi kompaniami naftowymi – w przypadku
znalezienia złóż, strony dzielą się zyskami, natomiast w przypadku niepowodzenia – prywatne firmy
pokrywają w całości koszty eksploaracji. Poszukiwania zasobów węglowodowrów u wybrzeży M.
Śródziemnego prowadzą grecki Cypr i Izrael, ostatnio dołączył także Egipt ogłaszając przetarg na
wykonanie wierceń. (HDN, 10.04.2013 r.)
Angielsko-turecka spółka Genel Energy poinformowała o odkryciu we współpracy z turecką spółką
naftową Petoil i Autonomią Kurdyjską (KRG) znaczącego złoża ropy naftowej w płn. Iraku. W
komunikacie Genel Energy zaznaczono, że zasobność 1. z 5 szybów Chia Surkh umożliwia produkcję
11.950 baryłek ropy oraz 15 mln stóp3 gazu ziemnego dziennie. Partnerzy przystąpili do kolejnych
odwiertów w celu oceny zasobności złoża (szacuje się je wstępnie na 300 mln baryłek ropy) oraz
wypracować plan produkcji w I poł. 2014 r. Pole Chia Surkh należy w 60% do Genel Energy,
pozostałe 40% - w równych częściach do Petoil i KRG. Genel Energy to największy producent ropy i
gazu w irackim Kurdystanie. Firma chciała zaangażować się na rynku Płd. Iraku, ale została
zdyskwalifikowana przez rząd w Bagdadzie z powodu operacji w KRG. Kurdyjska ropa po raz
pierwszy umieszczona na rynkach międzynarodowych (30 tys. t.) na początku kwietnia br. pochodziła
z należącego do Genel Energy pola naftowego Taq Taq. (HDN, 11.04.2013 r.)
SEKTOR OBRONNY: W 2012 r. globalne wydatki na cele obronne relatywnie spadły (o 0,5% rdr)
dzięki cięciom w USA i w krajach europejskich, które zrównoważyły wzrosty wydatków na obronność
w Chinach i Rosji. Ponad 80% ogółu nakładów na ten cel poniosło 15 krajów, w tym Turcję, która
wydała na cele wojskowe ogółem 18,2 mld USD (wzrost o 1,2% w stosunku do 2011 r.). Wg
Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), wydatki Turcji na obronność stanowiły w
2012 r. 2,3% tureckiego PKB (0,1% poniżej średniej światowej). W czołowej 15, Turcja należała do 6
krajów, które w 2012 r. zwiększyły wydatki na cele wojskowe w stosunku do 2011 r. (TODAY’S Zaman
Online, 15.04.2013 r.)
Turecka firma sektora obronnego i cywilnego Otokar zastąpi BMC jako dostawca opancerzonych
pojazdów taktycznych dla sił bezpieczeństwa. Zamówienie, które miał zrealizować BMC (transportery
Kirpi) warte jest 82 mln TL w cenach 2013 r. Umowę z Otokar na dostawę różnego typu pojazdów
11
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
wojskowych podpisał SSM - Zamawiający ze strony tureckich sił zbrojnych. Z powodu opóźnień w
realizacji kontraktu, 20 marca br. BMC otrzymał 1-mies. ostateczny termin dostawy 175 transporterów
opancerzonych Kirpi oraz 105 ciężarówek.
Otokar dostarczy kołowe pojazdy opancerzone Cobra dla sił specjalnych. Fot. Otokar
Pomimo wygranej BMC w przetargu w 2009 r. dzięki zaprezentowanym zaletom Kirpi, Otokar
kontynuował prace projektowe, które zaowocowały stworzeniem typoszeregu pojazdów
opancerzonych różnej wielkości. Oprócz Otokar, kompetencje w zakresie projektowania i produkcji
pojazdów wojskowych posiada turecki koncern FNNS. (HDN, 12.04.2013 r.)
TRANSPORT LOTNICZY: Turkish Airlines (THY) ogłosił decyzję o zakupie w firmie Boeing 95
nowych samolotów wąsko-kadłubowych typu B737. W cenach katalogowych, wartość kontraktu
szacuje się na 9,4 mld USD (7,2 mld Euro), z pewnością jednak zostanie udzielony rabat w związku z
wielkością zamówienia i wcześniejszych zamówień THY. Samoloty prawdopodobnie wejdą do
eksploatacji w latach 2016-2021. Zaledwie miesiąc wcześniej THY poinformował o planowanym
zakupie 117 samolotów pasażerskich w Airbus (dostawa w latach 2015- 2020). Łącznie ze swoją
“tanią” linią AnadoluJet, THY posiada obecnie 215 samolotów pasażerskich i 9 transportowych
(cargo), lata do 221 portów lotniczych w 98 krajach, co stawia linie na 5. miejscu wśród
przewoźników na świecie. THY posiada największą sieć połączeń z jednego portu “przesiadkowego” –
lotniska Stambuł.
Wkrótce zostanie ogłoszony przetarg na budowę 3. portu lotniczego w Stambule, który docelowo
obsługiwać będzie 150 mln pasażerów rocznie. Jednocześnie, w THY występują silne napięcia w
relacjach pracowników z zarządem – związek zawodowy Hava-İş Union, do którego należy ok. 14 tys.
spośród ogółu 15.857 osób zatrudnionych w THY, planuje w najbliższym czasie akcje strajkowe.
Strony nadal nie doszły do porozumienia ws. ponownego zatrudnienia 305 osób zwolnionych po
protestach w 2012 r. związanych z żądaniem podwyżki uposażeń (nadal nie wypłacono także
należności z tego tytułu). Rząd jest zdeterminowany aby nie doszło do strajku w THY, minister
finansów Şimşek stwierdził, że “THY, jest kluczową spółką dla interesów i bezpieczeństwa
narodowego. Rząd nie dopuści do przerwania operacji przewoźnika.” Administracja ds. Prywatyzacji
12
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
powiązana z Ministerstwem Finansów posiada 49,12% udziałów w THY. Statut przewoźnika
umożliwia rządowi mianowanie 7 spośród 9 członków zarządu, w którym większościowe udziały
akcjonariuszy giełdowych (50,88%) reprezentowane są przez 2 niezależnych członków zarządu.
Równolegle podano informację o zawarciu umowy o lotnictwie cywilnym Turcja-Rosja, która
przyznaje tureckim firmom nieograniczony dostęp do rosyjskiej przestrzeni powietrznej w przelotach
do portów lotniczych w krajach WNP (Azerbejdżan,Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan,
Mołdowa, Uzbekistan, Tadżykistan i Rosja). Umowa pozwala także tureckim przewoźnikom na
zwiększenie częstości lotów do Japonii nad terytorium Rosji. (Tygodniowy przegląd informacji
ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 5-11.04.2013 r.)
Turkish Airlines (THY) podpisał umowę zakupu firmy MNG Technic, która świadczy usługi obsługi
technicznej w porcie lotniczym Atatürk w Stambule. Umowa zostanie zrealizowana poprzez przejęcie
udziałów w firmie po zatwierdzeniu transakcji przez turecki Urząd ds. Konkurencji. THY posiada już
firmę obsługową Turkish Technic, uznawaną za jedną z najlepszych w regionie w dziedzinie obsługi
technicznej, usług napraw i remontów samolotów (MRO). MNG Technic posiada uprawnienia i
możliwości równoczesnej obsługi technicznej 16 samolotów wąsko-kadłubowych lub 4 szerokokadłubowych i 8 wąsko-kadłubowych. (HDN, 5.04.2013 r.)
TRANSPORT SZYNOWY: Chiński South Locomotive & Rolling Stock Corp. (CSR) i turecki
MNG Holding zainwestują 110 mln USD w uruchomienie w Ankarze (Sincan) zakładu produkującego
wagony metra. CSR wygrał przetarg na dostawę 324 wagonów dla metro w Ankarze najniższą ceną
391,2 mln USD, ale został oskarżony o niewypełnienie warunku offsetowego wykorzystania do
produkcji 51% dostaw z lokalnego źródła. Projekt CSR-MNG zostanie zrealizowany w 2 etapach – w
pierwszym, powstanie fabryka, która wyprodukuje 200 lekkich wagonów dla metra, w 2-gim –
inwestycja obejmie budowę zakładu remontowego i utrzymania taboru (obsługa 150 pojazdów
szynowych rocznie). Budowa potrwa ok. 1 roku, zatrudnienie docelowo przewidywane jest na 350
pracowników tureckich i 30 chińskich inżynierów. Odrębnie, chiński Zonda i turecki Tukie podpisały
protokół z biurem gubernatora prowincji Siirt na założenie zakładu produkującego autobusy
elektryczne (2 tys. autobusów rocznie). (HDN, 11.04.2013 r.; ISPAT News, 15.04.2013 r. http://www.
invest.gov.tr/en-US/infocenter/news/Pa Turcja i Chiny budują także wspólnie linię szybkich kolei, która połączy
Ankarę i Stambuł. ges/150413-chinese-csr-manufacturing-light-rail-cars-in-turkey.aspx).
W październiku br. ma nastąpić otwarcie budowanego od 2004 r. podmorskiego tunelu kolejowego,
który de facto połączy po raz pierwszy w historii linią kolejową Pekin i Londyn. Tunel o długości 76
km, ułożony na głębokości 60 m pod dnem Bosforu, zapewni kolejowe połączenie europejskiego i
azjatyckiego brzegu cieśniny w Stambule, ale także Bliskiego Wschodu, Środkowej Azji i Dalekiego
Wschodu z Europą (poprzez linię Kars-Tbilisi-Baku). Do końca br. zostanie ukończona linia szybkiej
kolei na trasie Eskişehir-Stambuł, przeprawa kolejowa tunelem Marmaray stanowić będzie
przedłużenie tej linii. Czas podróży szybką koleją na trasie Ankara-Stambuł skróci się z obecnych 6 do
3 godz. Turcja zainwestowała w ostatnich latach 26 mld USD w rozwój transportu kolejowego. Do
roku 2023 zostaną ukończone kolejne linie szybkiej kolei, m.in. Ankara-Sivas, Ankara-Bursa i AnkaraIzmir (łącznie 10 tys. km). (TODAY’S Zaman Online, 25.04.2013 r.)
FUZJE I PRZEJĘCIA: W ostatnim okresie zrealizowano duże transakcje w sektorach handlu
detalicznego, medycznego i energii.
13
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
-
-
-
Yıldız Holding (grupa Ülker) podpisał umowę o cesji udziałów z Sabancı i francuskim Dia
Group dotyczącą przejęcia sieci dyskontowej DiaSa (wszystkie firmy grupy Sabancı mają
nazwy kończące się na "Sa"). Obecnie, hiszpańska Grupa Dia jest większościowym (60%)
udziałowcem w DiaSa, gdzie Sabancı posiada 40%. Transakcję przygotował Gözde Venture
Capital, spółka zależna Ülker Group. Yıldız Holding ma zapłacić 320 mln TL (136 mln Euro)
za przejęcie 1.300 sklepów DiaSa, w dodatku do swoich 1.200 sklepów sieci "Şok”.
Największym graczem na tureckim rynku dyskontów detalicznych jest turecka sieć BIM (3.655
sklepów). Jednocześnie, jak donosi Reuters, grupa Sabancı negocjuje zakup 38,8% udziałów w
CarrefourSa, gdzie do Carrefour należy większościowy pakiet 58,2% udziałów. Sabancı nie
ukrywa, że nie jest zadowolony z wyników finansowych CarrefourSa i chce odsprzedać
Carrefour S.A. należące do niego 33,8% (Carrefour posiada 52,2% akcji, 2,2% akcji znajduje
się w obrocie na giełdzie stambulskiej). – obecnie nie wiadomo kto kupi udziały Sabancı w
CarrefourSa.
Brytyjski prywatny fundusz inwestycyjny Pamplona wyraził wstępną zgodę na zakup
większościowego pakietu udziałów w tureckiej sieci szpitali Medical. Grupa Medical zarządza
największą w Turcji siecią prywatnych szpitali (ogółem 18, zapewniające 3 tys. łóżek). 40%
udziałów w Medical należy do amerykańskiej (USA) grupy Carlyle, pozostałe udziały należą
do 2 rodzin tureckich (po 30%).
Niemiecki E.On sfinalizował przejęcie 50% udziałów w EnerjiSa od austriackiego Verbund Sabancı pozostaje 50% udziałowcem w EnerjiSa. EnerjiSa obecnie zarządza ankarską spółką
dystrybucji energii elektrycznej i wygrał w ostatnim czasie 2 przetargi prywatyzacyjne na
kolejne regiony dystrybucji energii elektrycznej z ofertą łączną ok. 3 mld USD. (Tygodniowy
przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 19 – 25.04.2013 r.; HDN, 20.04.2013 r.)
SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY: Po 13 latach UE zezwoliła na import tureckich produktów
mleczarskich na rynki Unii – dopuszczenie obowiązuje od 3 kwietnia br. W 2000 r. UE uznała za
niezgodne wymogami UE tureckie standardy ochrony zdrowia konsumentów w produktach
mleczarskich, import tego typu produktów z Turcji wstrzymały wówczas również kraje spoza UE
stosujące standardy Unii (m.in. niektóre kraje Bliskiego Wschodu). Zastrzeżenia UE budziły w
szczególności kwestie ochrony zdrowia zwierząt i zabezpieczenia konsumentów przed skutkami
chorób odzwierzęcych zawartych w produktach mleczarskich, jak również brak adekwatnych
mechanizmów kontroli na etapie produkcji (w tym – stworzenie odpowiednich warunków higieny i
badań laboratoryjnych). Zabiegi o zniesienie zakazu UE dla importu tureckich produktów
mleczarskich zintensyfikowano od 2006 r. W I fazie, do eksportu dopuszczono 6 tureckich firm: Aynes
Gıda, Pinar Süt, Ak Gıda, Tat Konserve Sek Süt İşletmesi, Natura Gıda i Unilever’s Algida. W br.
Turcja zwiększyła zachęty dla rozwoju hodowli bydła do poziomu 2,2 mld TL (83 mln w 2012 r.).
Turcja produkuje obecnie 16,5 mln t. mleka dziennie. (HDN, 2.04.2013 r.; TODAY’S Zaman Online,
1.04.2013 r.)
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA TURCJI: W dniach 9-11.04. w Stambule odbył się 16.
Eurazjatycki Szczyt Gospodarczy organizowany dorocznie przez Fundację Marmara Group Strategic
and Social Research1. Podobnie jak w ubiegłych latach, Szczyt zgromadził głównie polityków
wysokiego szczebla oraz przedstawicieli izb gospodarczych z państw bałkańskich, Kaukazu i Azji
Środkowej oraz władz tureckich (przewodniczący Parlamentu Cemil Çiçek oraz minister ds. leśnictwa
1
www.marmaragrubuvakfi.org
14
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
i gospodarki wodnej Veysel Eroğlu). W tegorocznej edycji Szczytu wzięli udział prezydenci Albanii,
Macedonii i Kosowa oraz byli prezydenci Bułgarii, Estonii, Kirgizji, Mołdowy, Mongolii i Rumunii.
Dość liczne reprezentowane były kraje afrykańskie – wbrew „Eurazji” w nazwie spotkania, zgodnie
natomiast z kierunkami ekspansji gospodarczej Turcji. Sesjami tematycznymi tradycyjnie objęte były
takie zagadnienia, jak: gospodarka, energetyka, „kultura i dialog ekologiczny”, „modernizacja a
kobiety”, „opieka zdrowotna i edukacja” oraz „technologie komunikacyjne i bezpieczeństwo”. Do
udziału w szczycie zaproszono posła Andrzeja Jaworskiego, eksperta ds. Azerbejdżanu (pobyt w
Stambule w związku z udziałem w sesji poświęconej energetyce „Wyzwania i rozwiązania dla
regionów Morza Czarnego i Kaspijskiego”. (Informacja Konsulatu Generalnego RP w Stambule,
19.04.2013 r.)
Turcja i Rosja chcą osiągnąć poziom 100 mld USD w wymianie dwustronnej, obecnie wolumen
obrotów wzajemnych wynosi ok. 34 mld USD. W tureckim imporcie z Rosji dominują surowce
energetyczne i metale (ok. 87%), dlatego obie strony deklarują wolę dyswersyfikacji handlu i jego
rozszerzenia na sektory stosujące nowe technologie, takie jak branża motoryzacji, przemysł
stoczniowy i maszynowy, czemu sprzyjać ma rozwój wspólnych centrów logistyki i transportu. W
Turcji działa blisko 500 firm z kapitałem rosyjskim, natomiast tureckie firmy budowlane realizują w
Rosji kontrakty o wartości łącznej 50 mld USD. W rosyjskim National Research Nuclear University w
Moskwie studiują tureccy przyszli inżynierowie technologii nuklearnych, którzy znajdą zatrudnienie w
budowanej przez Rosatom elektrowni atmowej w Mersin-Akkuyu. Aktualnie, harmonogram prac
zakłada urochomienie elektrowni w 2019 r. (HDN, 20.04.2013 r.)
Turcja zainteresowana jest zwiększonymi inwestycjami Kuwejtu w dziedzinie energii, ochrony
zdrowia, budowie infrastruktury w Turcji, sektorze bankowym i edukacji – w dziedzinach, w których
Turcja planuje inwestycje na poziomie 350 mld USD w okresie najbliższych 10 lat. Kuwejccy
inwestorzy mogą liczyć na stworzenie szczególnie przyjaznych warunkaów dla inwestowania
(przykładowo, zwolnienia z VAT i opłat celnych związanych z uruchomieniem w Turcji produkcji
towarów dotychczas importowanych, nieodpłatny przydział terenu pod inwestycję). Szczególną rolę
mogą odegrać kuwejckie inwestycje w sektorze energii, jako że należący do OPEC Kuwejt jest jednym
z największych na świecie producentów i eksporterów ropy naftowej. (HDN, 19.04.2013 r.)
INWESTYCJE: Turecki Akkök Group, działający w sektorach chemicznym, energii, tekstylnym i
deweloperskim/nieruchomości, w 2012 r. zwiększył obroty o 7% (do 3,1 mld USD, zysk 409 mln
USD). W ub.r. firma zainwestowała 480 mln USD, a na 2013 r. planuje wzrost nakładów do 565 mln
USD, które zamierza ulokować w branży produkcji i handlu włóknem węglowym – firma przewiduje
wielkość inwestycji w tym segmencie na poziomie 1 mld USD w ciągu najbliższych 5 lat. Należąca do
Akkök Group firma chemiczna Aksa Acrylic Chemicals zawiązała z Dow Chemical Company spółkę
joint venture DowAksa, która będzie produkować i prowadzić obrót włóknem węglowym i
pochodnymi. DowAksa, RUSNANO i Holding Company Composite (HCC) podpisały w styczniu br.
porozumienie (Memorandum of Intent (MOI)), którego celem jest wypracowanie strategii
uruchomienia w Rosji produkcji półproduktów włókna węglowego, materiałów kompozytowych i
rozpuszczalników. Strony zgodziły się wspólnie zbadać możliwości dostaw dla przemysłu lotniczego,
infrastruktury, sektora energii, ropy i gazu i transportu, sprzedaży na rynek rosyjski i rynki
międzynarodowe. (HDN, 30.04.2013 r.)
15
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
Największy turecki deweloper i operator portów lotniczych TAV przystąpił do przetargu na budowę
3. lotniska w Stambule, który ma zostać rozstrzygnięty 3 maja br. (specyfikacje w cenie 100 tys. TL
dotąd wykupiło 15 tureckich i 2 zagranicznych oferentów). W przygotowaniu oferty, TAV korzystał z
usług 17 międzynarodowych firm konsultingowych – teren, na którym zaplanowano nowy port
lotniczy to obszar pokopalniany, gdzie niezbędne będą poważne roboty inżynieryjne. TAV budował
lotniska w Doha i Abu Dhabi, posiada doświadczenie w zakresie wykorzystania instrumentów
kredytowych, projektowania, budowy i obsługi portów lotniczych. Tydzień wcześniej, w celu
zaostrzenia konkurencji, Min. Transportu wprowadziło zmiany w specyfikacji istotnych warunków
przetargu, znosząc m.in. ograniczenie do 3 firm liczby uczestników w konsorcjach ubiegających się o
kontrakt oraz wymóg posiadania przez podmiot dominujący w konsorcjum co najmniej 51% udziałów.
Projekt ma być realizowany wg modelu BOT (Build-Operate-Transfer), który jest odmianą PPP. W
przetargu uczestniczą największe tureckie firmy - Doğuş Holding, Sabancı Holding i İÇ Holding.
(HDN, 29.04.2013 r.)
Amerykański Energy Allied International zainwestuje 3 mld USD w budowę zakładu
petrochemicznego w Turcji (produkcja amoniaku, kwasu siarkowego). Inwestycja ma szanse
zmniejszyć koszt importu tego typu materiałów do Turcji o 1,5 mld USD, stworzy także ok. 4 tys.
nowych miejsc pracy. (TODAY’S Zaman Online, 4.04.2013 r.)
ICT: Porozumienie pomiędzy Microsoft, Vodafone i Akbank dot. Cloud Computing umożliwi
tureckim firmom sektora MSP (małych i średnich przedsiębiorstw) korzystanie z połączonych usług
telekomunikacyjnych i informatycznych z nisko-kosztowymi inwestycjami. Firmy MSP będą mogły
używać programów Office (Word, Excel, Powerpoint, Exchange, Lync i Sharepoint) w swoich
wewnętrznych systemach informatycznych (IT) poprzez dowolne urządzenia mobilne (desktop, tablet,
smartfon) bez ograniczeń czasowych czy lokalizacji w Turcji. W kwietniu 2012 r. Vodafone Turkey
wprowadził aplikację “Kırmızı Bulut” (Red Cloud), która poprzez program Microsoft Office 365
udostępnia online firmom MSP system IT – w tym pocztę mailową, zarządzanie siecią i rozwiązania z
zakresu zarządzania, bezpieczeństwa informatycznego, itp. Za pośrednictwem Kırmızı Bulut firmy
MSP mogą kupować wyłącznie potrzebne im usługi i tworzyć własny wewnątrz-korporacyjny system
IT system bez ponoszenia dużych nakładów. Cloud Computing umożliwia firmom gromadzenie
danych oraz konkurowanie z dużymi firmami na równych prawach, oszczędności na inwestycjach,
poprawę komunikacji i produktywności dzięki oszczędności czasu pracy (równoległa praca kilku
pracowników na tym samym dokumencie). Firmy sektora MSP stanowią w Turcji 99% ogółu firm,
wytwarzają 55% PKB oraz odpowiadają za 60% całego eksportu. Aplikacja Microsoft Office 365 jest
dostępna wyłącznie dla firm w drodze partnerstwa (m.in. z Vodafone). (HDN, 3.04.2013 r.)
E-handel w Turcji zwiększył swój wolumen w pierwszych 2 mies. br. o 19,5% w porównaniu do tego
samego okresu rok wcześniej. Wg tureckiego Interbank Card Center, liczba transakcji dokonywanych
za pośrednictwem kart kredytowych, debetowych i innych magnetycznych kart bankowych wyniosła w
tym okresie 5.564 mld. W 2012 r. wartość transakcji przy użyciu kart bankowych wzrosła w Turcji do
poziomu 31 mld TL, do roku 2015 wzrośnie wg prognoz do 62 mld TL i osiągnie wolumen 316 mld
TL do 2023 r. (HDN, 2.04.2013 r.)
RYNEK FARMACEUTYCZNY: W 2012 r. w Turcji sprzedano ogółem 1,9 mld szt. opakowań
leków, podczas gdy w 2002 r. było to 700 mln szt. W okresie ub. 10 lat konsumpcja leków w Turcji
16
BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE
And Sokak No.: 8/17, 06680 Çankaya – ANKARA; Tel. (90.312) 468 09 90 / Fax: (90.132) 428 12 34
www.ankara.trade.gov.pl ; E-mail: [email protected]
______________________________________________________________________________________________
znacząco wzrosła – jak się szacuje w tureckich domach nagromadzono duże zapasy niezużytych
leków, które często stosowane są w Turcji w nadmiarze i wbrew zaleceniom lekarzy. Dowolne
stosowanie leków stało się w Turcji poważnym problemem z punktu widzenia zarówno stanu
zdrowotnego społeczeństwa jak i publicznego systemu ochrony zdrowia. Zmiany ustawodawstwa w
2002 r., a następnie w 2005 r., spowodowały zwiększoną dostępność i łatwość zakupu leków, a w
konsekwencji – wzrost popytu na leki kupowane bez recepty.
Jednocześnie, przeprowadzone w ostatnim okresie badania sondażowe SGK (turecka instytucja
ubezpieczeń społecznych) ujawniły, że w domach w całej Turcji przechowywane jest ok. 190 mln
opakowań leków, tj. średnio 11 produktów farmaceutycznych w każdym gospodarstwie domowym.
Wg szacunków, ok. 1/3 tych opakowań pozostaje w 80% niewykorzystana. Do najczęściej
przechowywanych leków należą środki przeciwbólowe, antybiotyki, leki na przeziębienia oraz
przeciwreumatyczne.
Wydatki per capita na zakup środków farmaceutycznych w krajach UE stanowią 7-10% ogółu
wydatków na cele związane z ochroną zdrowia, średnia dla OECD wynosi 17%, podczas gdy w Turcji
– blisko 40%. Dzięki wprowadzonym modyfikacjom przepisów, odsetek ten udało się nieco obniżyć w
ciągu ub. 2 – 3 lat, nadal jednak pozostaje zbyt wysoki. W Turcji wypisuje się rocznie blisko 350 mln
recept, z czego 45,6% wypisują lekarze rodzinni. Podczas gdy 15-20% pacjentów w UE otrzymuje
recepty od lekarza pierwszego kontaktu, w Turcji ten odsetek wynosi 95%. (TODAY’S Zaman Online,
11.04.2013 r.)
________________________________________________________________________________
Opracował: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze
Źródła: Materiały udostępnione przez Delegaturę KE/UE w Turcji dla wydziałów ekonomicznohandlowych
placówek
dyplomatycznych
krajów
UE
akredytowanych
w
Ankarze
(http://www.avrupa.info.tr), dzienniki Today‘s ZAMAN, i Hurriyet Daily News – kwiecień 2013 r.,
EDI Fortnightly (http://www.atid-edi.com), wyd. kwiecień 2013 r.; informacja własna (KG RP w
Stambule)
17