Historia Szwecji

KrÛtki zarys wiadomoúci o Szwecji
Wydany przez: Instytut Szwedzki
Paüdziernik 1998
Klasyfikacja: KZ 106 a Kc (Polish)
Historia Szwecji
Czternaúcie tysiÍcy lat temu obszar dzisiejszej Szwecji przykrywa≥a gruba pokrywa
lodowa. W miarÍ ustÍpowania lodowca zaczynajπ siÍ pojawiaÊ na tych terenach pierwsi
mieszkaÒcy. Najstarsza z odnalezionych w
po≥udniowej Szwecji siedzib ludzkich pochodzi mniej wiÍcej z 10 000 r. p.n.e. Od
r. 8000 do 6000 p.n.e. ludnoúÊ utrzymuje siÍ
z ≥owiectwa i rybo≥Ûstwa, wykorzystujπc
proste narzÍdzia z kamienia. Z epoki kamiennej, ktÛrej koniec przypada, jak siÍ
powszechnie przyjmuje, na r. 1800 p.n.e.,
zachowa≥y siÍ liczniejsze juø úlady ludzkich
siedzib i groby. NarzÍdziami z kamienia w
znacznie doskonalszej postaci pos≥ugiwano
siÍ rÛwniez w epoce brπzu, przypadajπcej na
lata 1800-500 p.n.e. Nazwa epoki pochodzi
od datowanych na te stulecia brπzowych
przedmiotÛw religijnych i broni. EpokÍ brπzu
w Skandynawii, zw≥aszcza na terenach dzisiejszej Danii, ale takøe Szwecji, cechuje
wysoki poziom kultury, o czym úwiadczπ na
przyk≥ad znalezione w grobach wytwory
ludzkiej rÍki. Po r. 500 p.n.e., kiedy g≥Ûwnym surowcem wytwÛrczoúc i narzÍdzi staje
siÍ øelazo, jest ich coraz mniej. We wczesnym okresie epoki øelaza (500 r. p.n.e.-400 r.
n.e), w okresie wÍdrÛwki ludÛw (400-550) i
tzw. okresie vendelskim (550-800) ≠ktÛrego
nazwa pochodzi od miejscowoúci Vendel w
Upplandii, gdzie chowano w ≥odziach miejscowych wielmoøÛw ≠ ludnoúÊ zamieszkujπca
SzwecjÍ osiada w niej na sta≥e i rolnictwo
staje siÍ podstawowπ dziedzinπ gospodarki.
Epoka wikingÛw i okres wczesnego
chrzeúcijaÒstwa
Tzw. epokÍ wikingÛw (lata 800-1050) cechuje wyraüna ekspansja na wschÛd. Wikingowie dokonujπ licznych wypraw ≥upieskich i handlowych na wschodnie wybrzeøa
Morza Ba≥tyckiego, zapuszczajπ siÍ rzekami
na tereny obecnej Rosji, gdzie zak≥adajπ
osady kupieckie i ksiÍstwa, czego przyk≥adem moøe byÊ choÊby ksiÍstwo Ruryka w
Nowgorodzie. Wikingowie operujπcy na
wschodzie docierajπ do Morza Czarnego i
Morza Kaspijskiego, rozwijajπc kontakty
handlowe z Bizancjum i dominiami arabskimi. W tym samym czasie, w IX w., przyjeødøa do Szwecji z misjπ chrystianizacji
Ansgar. Jednak dopiero w XI w. chrzeúcijaÒstwo obejmuje ca≥π SzwecjÍ, chociaø stara
nordycka religia pogaÒska utrzymuje siÍ
jeszcze w XII w., a pierwsza archidiecezja
szwedzka powstaje w r.1164. Ekspansja
Szwecji na wschÛd, wyprawy krzyøowe podejmowane w XII i XIII w. prowadzπ do
podporzπdkowania Finlandii krÛlestwu
szwedzkiemu.
Powstanie krÛlestwa
Oko≥o r. 1000 niezaleøne dotπd prowincje
Szwecji skupiajπ siÍ wokÛ≥ oúrodkÛw usytuowanych w zachodniej i wschodniej Gˆtlandii
oraz wokÛ≥ jeziora M‰laren, przede wszystkim w Upplandii. Od po≥owy XII w. trwajπ
ostre walki o w≥adzÍ miÍdzy rodami SwerkerydÛw i ErykidÛw, ktÛre w latach 11601250 panujπ na przemian. W tym okresie
g≥Ûwnymi oúrodkami administracyjnymi sπ
jednak w dalszym ciπgu prowincje posiadajπce w≥asne zgromadzenia (tingi) i prawodawstwo. Dopiero w drugiej po≥owie XIII w.
korona zyskuje wiÍksze wp≥ywy, zapewniajπc sobie autorytet i prÛbujπc ujednoliciÊ system prawny. W r. 1280 krÛl Magnus I Ladulås
(1275-1290) wydaje ustawÍ stanowiπcπ o organizacji spo≥eczeÒstwa wed≥ug modelu feudalnego. Jako organ doradczy, powo≥uje siÍ RadÍ
KrÛlestwa, w ktÛrej sk≥ad wchodzπ przedstawiciele warstwy moønych i duchowieÒstwa.
W r. 1350, za panowania Magnusa II Erikssona (1319-1363), kodeksy praw obowiπzujπce w poszczegÛlnych prowincjach zastÍpuje
jeden, wspÛlny dla ca≥ego kraju zbiÛr praw.
Okres hanzeatycki
W XIV w. intensywnie rozwija siÍ handel,
zw≥aszcza w grupie niemieckich miast cz≥onkÛw pod przewodnictwem Lubeki. Do po≥owy
XVI w. Hanza niemiecka opanowuje handel
Szwecji, czego konsekwencjπ stajπ siÍ powsta≥e w Szwecji nowe, prÍøne oúrodki kupieckie dzia≥ajπce w ramach Hanzy. W tym okresie swÛj rozwÛj przeøywa rÛwnieø stanowiπce
podstawÍ szwedzkiej gospodarki rolnictwo,
do czego w duøej mierze przyczynia siÍ wprowadzenie systemu trÛjpolowego oraz udoskonalenie narzÍdzi pracy. W r. 1350 dotyka
SzwecjÍ czarna úmierÊ, dziesiπtkujπc ludnoúÊ
i powodujπc d≥ugotrwa≥y kryzys gospodarczy.
Udaje siÍ go prze≥amaÊ dopiero w drugiej po≥owie XV w., kiedy na poprawÍ sytuacji ekonomicznej kraju zaczyna wp≥ywaÊ rosnπca
produkcja øelaza w úrodkowej Szwecji.
Unia kalmarska
W r. 1389 krÛlowa Danii i Norwegii, Ma≥gorzata I, zostaje rÛwnieø krÛlowπ Szwecji,
miÍdzy innymi dziÍki dziedzictwu i koligacjom rodzinnym. W r. 1397 z jej inspiracji
dochodzi do zawarcia unii kalmarskiej, na
mocy ktÛrej Norwegiπ, Daniπ i Szwecjπ ma
w≥adaÊ jeden, wspÛlny monarcha. Jednak
ca≥y okres unijny (1397-1521) znaczπ konflikty miÍdzy nadrzÍdnπ w≥adzπ krÛlewskπ a moønymi, buntujπcym siÍ niekiedy mieszczaÒstwem i stanem ch≥opskim. Wysi≥ki na rzecz
zachowania jednoúci narodowej oraz wspÛlnych z Hanzπ interesÛw handlowych prowadzπ w r. 1520 do tzw. krwawej ≥aüni w Sztokholmie, kiedy to na polecenie unijnego krÛla
duÒskiego Chrystiana II ginie osiemdziesiÍciu
przywÛdcÛw opozycji szwedzkiej. Egzekucja
staje siÍ powodem wybuchu powstania, w
wyniku ktÛrego w r. 1521 dochodzi do detronizacji Chrystiana II i wyniesienia na tron
szwedzki w r. 1523 Gustawa Wazy.
Okres panowania WazÛw
Za rzπdÛw Gustawa I (1523-1560) po≥oøone
zostajπ podwaliny pod budowÍ paÒstwowoúci szwedzkiej. KoúciÛ≥ staje siÍ instytucjπ
paÒstwowπ, jego dobra ulegajπ sekularyzacji,
idee reformacji znajdujπ swÛj wyraz w wielu
dziedzinach øycia. W tym czasie dochodzi
rÛwnieø do reorganizacji administracji na
wzÛr niemiecki i skupienia w≥adzy w rÍkach
monarchy. PozycjÍ monarchii wzmacnia
dodatkowo wprowadzona w r. 1544 zasada
dziedzicznoúci tronu. Dotychczas Szwecja
by≥a monarchiπ elekcyjnπ, co sprawia≥o, øe
ilekroÊ tron by≥ wolny, warstwa wyøsza mog≥a siÍ domagaÊ swoich praw. Wysi≥ki arystokracji zmierzajπce do ograniczenia uprawnieÒ monarchy na rzecz Rady KrÛlestwa za
panowania Eryka XIV (1560-1568), Jana III
(1568-1592) i Zygmunta (1592-1599) koÒczπ
siÍ niepowodzeniem. W okresie rzπdÛw
Karola IX (1599-1611) i Gustawa II Adolfa
(1611-1632) monarchia utrwala i umacnia
swojπ pozycjÍ. Po úmierci Gustawa II Adolfa
w r. 1632 w bitwie pod L¸tzen arystokracji
udaje siÍ przeforsowaÊ tzw. FormÍ Rzπdu,
ktÛra powo≥ujπc do øycia szereg ogniw
administracyjnych, zapewnia jej skuteczny
wp≥yw na sprawowanie w≥adzy. Realizowana
w okresach ma≥oletnoúci monarchÛw≠krÛlowej Krystyny i Karola XI ≠ przestaje obowiπzywaÊ w r. 1680, kiedy Karol XI dokonuje konfiskaty uprzednich nadaÒ ziemskich
dla arystokracji i szlachty. To posuniÍcie
sprowadza warstwÍ moønych do roli pos≥usznych krÛlowi urzÍdnikÛw.
Od epoki wielkoúci do polityki
neutralnoúci
Od rozpadu unii z Daniπ i Norwegiπ Szwecja
dπøy do opanowania basenu Morza Ba≥tyckiego, co znajduje swÛj wyraz w prowadzonych od lat 60. XVI w. wojnach z Daniπ. W
r. 1630 Szwecja z powodzeniem w≥πcza siÍ po
stronie niemieckich protestantÛw do wojny
trzydziestoletniej, Gustaw II Adolf staje siÍ
jednym z wiodπcych monarchÛw w Europie,
dwie wygrane wojny z Daniπ (1643-1645 i
1657-1658) przynoszπ zdobycze terytorialne
w postaci duÒskich prowincji Skanii,
Hallandii, Blekinge, Gotlandii i norweskich
Bohus, J‰mtlandii, H‰rjedalen. W obrÍbie
Szwecji znalaz≥a siÍ rÛwnieø Finlandia, czÍúÊ
niemieckich prowincji pÛ≥nocnych oraz ziemie dzisiejszych republik nadba≥tyckich, a
po pokoju westfalskim w r. 1648 i pokoju w
Roskilde w r. 1658 Szwecja staje siÍ prawdziwπ potÍgπ pÛ≥nocnej Europy. Ma rÛwnieø
przez pewien czas koloniÍ na terenie obecnego stanu Delaware w Ameryce PÛ≥nocnej.
KrÛtki zarys wiadomoúci o Szwecji
PaÒstwa pÛ≥nocne ok. r. 1450
WspÛlnoty Europejskiej i 1 stycznia 1995 r.
zostaje cz≥onkiem Unii Europejskiej (UE), za
czym w listopadzie 1994 r. opowiada siÍ w
referendum 52.3% SzwedÛw. Jako cz≥onek
UE, Szwecja zachowuje politykÍ nieaangaøowania siÍ w øadne sojusze militarne.
Finnmark
Laponia
Norwegia
H‰lsinglandia
Dalarna
V‰rmlandia
Finlandia
Upplandia
Zachodnia
Gˆtlandia
Sztokholm
Estonia
Wschodnia
Gˆtlandia
Smalandia
Kalmar
Dania
Inflanty
Gotlandia
Kurlandia
i
Skania
ck
a
yø
rz
K
on
ak
Z
Prusy
Pomorze
W po≥owie XV w. do Szwecji naleøa≥y po≥udniowo-zachodnie tereny Finlandii. Laponia,
jeszcze nie skolonizowana, znajdowa≥a siÍ poza granicami kraju. Granica wschodnia z Rosjπ
zosta≥a ustanowiona w r. 1323.
Nadal jednak ≠ nie liczπc ma≥ych hut øelaza i
kopalni miedzi w Falun ≠ jest ubogim krajem
rolniczym, opartym na gospodarce naturalnej,
nie dysponujπcym dostatecznymi úrodkami,
ktÛre pozwala≥yby na utrzymanie pozycji
mocarstwowej. W wyniku przegranej w
wielkiej wojnie pÛ≥nocnej (1700-1721) z si≥ami Danii, Polski i Rosji traci wiÍkszoúÊ zdobytych ziem po drugiej stronie Ba≥tyku, pozostajπc w granicach obecnej Szwecji i Finlandii. Podczas wojen napoleoÒskich Finlandia przypada w udziale Rosji, zostajπ rÛwnieø
utracone ostatnie posiad≥oúci na Pomorzu
Zachodnim. Uznany w r. 1810 za nastÍpcÍ
tronu Szwecji francuski marsza≥ek Jean Baptiste Bernadotte czÍúciowo rekompensuje te
straty, uzyskujπc w r. 1814 NorwegiÍ, po≥πczonπ ze Szwecjπ uniπ personalnπ. W r. 1905
w wyniku licznych debat dochodzi do poko-
jowego jej rozwiπzania. Od czasu krÛtkotrwa≥ych walk stoczonych z Norwegiπ w
r. 1814 w zwiπzku z tworzeniem unii personalnej Szwecja nie bierze udzia≥u w dzia≥aniach
wojennych i poczπwszy od I wojny úwiatowej
prowadzi politykÍ neutralnoúci w okresie
wojny i nieangaøowania siÍ w sojusze militarne w okresie pokoju, opierajπc swoje bezpieczeÒstwo na silnej armii. Mimo to w
r. 1920 przy≥πcza siÍ do Ligi NarodÛw, a w
r. 1946 do ONZ i w ramach tychøe organizacji uczestniczy w wielu misjach pokojowych.
ZakoÒczenie zimnej wojny i politycznego
podzia≥u Europy tworzy w latach 90. XX w.
nowe moøliwoúci dla szwedzkiej polityki
zagranicznej i bezpieczeÒstwa, nowe moøliwoúci udzia≥u Szwecji w procesie intergracji
Europy Zachodniej. Dlatego w r. 1991 Szwecja zg≥asza chÍÊ przystπpienia do grupy paÒstw
RozwÛj ustrojowy, gospodarczy i
polityczny
W r. 1718, po úmierci wojowniczego krÛla
Karola XII i poraøce Szwecji w wielkiej
wojnie pÛ≥nocnej, szwedzki parlament (Riksdag) i Rada KrÛlestwa sπ dostatecznie silne,
by wprowadziÊ nowπ FormÍ Rzπdu, ktÛra
znosi absolutyzm krÛlewski i zwiÍksza uprawnienia Riksdagu. W tzw. epoce wolnoúci
(1719-1772) Szwecja wykszta≥ca parlamentarnπ formÍ rzπdÛw: stronnictwa polityczne
zmieniajπ siÍ u w≥adzy w wyniku uzyskiwanego poparcia wiÍkszoúci. W r. 1772 Gustaw
III (1771-1792) na drodze bezkrwawego zamachu stanu redukuje rolÍ parlamentu, by w
r. 1789 przywrÛciÊ absolutyzm.
Osiemnastowiecznπ SzwecjÍ cechuje szybki rozwÛj kultury, na co majπ wp≥yw bliskie
kontakty z Francjπ. Szybko rozwijajπcy siÍ
wÛwczas handel zamorski doznaje dotkliwego uszczerbku podczas wojen napoleoÒskich, co w pierwszej po≥owie XIX w. prowadzi do ogÛlnej stagnacji i kryzysu gospodarczego. W drugiej po≥owie ubieg≥ego stulecia ≠ nie liczπc budowy kolei øelaznych i
rozwoju przemys≥u drzewnego ≠ Szwecja
nadal jest krajem biednym, w ktÛrym 90%
ludnoúci utrzymuje siÍ z rolnictwa. W konsekwencji dochodzi do wysokiej emigracji,
przede wszystkim do Ameryki PÛ≥nocnej.
Poczπwszy od drugiej po≥owy XIX w. do
r. 1930 wyjeødøa 1.5 mln. osÛb z kraju, ktÛry
w r. 1850 liczy zaledwie 3.5 mln. mieszkaÒcÛw, a w r. 1930 niewiele powyøej 6 mln.
Przemys≥ zaczyna siÍ rozwijaÊ w latach 90.
XIX w., by do r. 1930 przekszta≥ciÊ SzwecjÍ
w jedno z wiodπcych paÒstw przemys≥owych
w Europie po II wojnie úwiatowej.
Od r. 1809, po detronizacji Gustawa IV
Adolfa (1792-1809), w polityce wewnÍtrznej
kraju panuje spokÛj. Nowa konstytucja
(Forma Rzπdu) wprowadza monteskiuszowski podzia≥ w≥adz. KrÛtko potem nastÍpcπ
tronu Szwecji obwo≥uje siÍ francuskiego
marsza≥ka Jeana Baptiste Bernadotte, ktÛry
w r. 1818 zostaje krÛlem Karolem XIV
Janem (1818-1844). ChoÊ jego rzπdy cechuje
konserwatyzm, coraz wyraüniej zaznacza
swojπ obecnoúÊ liberalna opozycja. W r.
1842 wprowadza siÍ obowiπzkowπ naukÍ i
otwiera szko≥y powszechne. Rzπdy syna i
wnuka Karola XIV Jana, Oskara I (18441859) i Karola XV (1859-1872) dajπ úwiadectwo liberalnego prze≥omu: w r. 1846 znosi siÍ
gildie, w latach 50. i 60. XIX w. dopuszcza
siÍ wolny han-del, w r. 1862 powstajπ samorzπdy lokalne, a cztery lata pÛüniej dokonuje
siÍ reformy par-lamentarnej, zastÍpujπc istniejπcy od w. XV czteroizbowy parlament
stanowy dwuizbowym, ktÛry przetrwa do r.
1971, kiedy to zostanie wprowadzony system
jednoizbowy.
W w. XIX nastÍpuje rozwÛj popularnych
ruchÛw, wolnych koúcio≥Ûw, towarzystw
trzeüwoúci, organizacji kobiecych, ale przede
KrÛtki zarys wiadomoúci o Szwecji
Szwedzkie imperium w basenie Morza
Ba≥tyckiego 1658-1721
Tereny
norweskoszwedzkorosyjskie
Laponia
im
he
od
r
T
J‰mtlandia
cja
in
ow
Pr
H‰rjedalen
Finlandia
ia
Dalarna
Dania Norweg
wszystkim kszta≥tuje siÍ ruch robotniczy,
coraz silniejszy w miarÍ postÍpujπcej w drugiej po≥owie XIX w. industrializacji kraju.
Na prze≥omie wiekÛw staje siÍ on wyrazicielem poglπdÛw reformistycznych, a w r.
1917 pierwsi jego reprezentanci, socjaldemokraci, wchodzπ do rzπdu. W r. 1909 wprowadza siÍ powszechne prawo wyborcze dla
mÍøczyzn, w r. 1921 dla kobiet i ta w≥aúnie
data stanowi prze≥om w formach rzπdÛw
parlamentarnych. W latach 30., kiedy do
w≥adzy wracajπ socjaldemokraci, powstajπ
plany budowania spo≥eczeÒstwa dobrobytu,
realizowane we wszystkich zasadniczych
punktach po II wojnie úwiatowej.
Podczas II wojny úwiatowej powstaje rzπd
koalicyjny, w ktÛrego sk≥ad wchodzπ cztery
partie demokratyczne. Po wojnie w≥adzÍ
przejmujπ socjaldemokraci, a urzπd premiera
piastujπ kolejno: Per Albin Hansson, po jego
úmierci, od r. 1946 do 1969, Tage Erlander i
do r. 1976 Olof Palme. W latach 40. i 50. za
rzπdÛw socjaldemokratÛw wspÛ≥pracujπcych
blisko z innymi partiami demokratycznymi
przeprowadza siÍ duøo reform, ktÛre k≥adπ
podwaliny pod budowÍ szwedzkiego paÒstwa dobrobytu.
Jednoczeúnie pojawiajπ siÍ liczne g≥osy za
zmianπ starej, obowiπzujπcej od r. 1809
konstytucji. Po d≥ugich debatach w r. 1974
zostaje przyjÍta nowa Forma Rzπdu, ktÛra
stanowi, øe w≥adzÍ w paÒstwie sprawujπ
obywatele wybierani w wolnych powszechnych wyborach. Parlament wydaje ustawy,
úciπga podatki i powo≥uje rzπd, ktÛry jest
przed nim odpowiedzialny. KrÛl zachowuje
urzπd g≥owy paÒstwa, ale jego uprawnienia
ograniczajπ siÍ do funkcji czysto reprezentacyjnych. Po úmierci Gustawa VI Adolfa
(1950-1973) tron obejmuje Karol XVI
Gustaw, pierwszy krÛl Szwecji, ktÛry sprawuje w≥adzÍ zgodnie z zasadami nowej konstytucji. W r. 1980 zostaje wniesiona poprawka do sukcesji, ktÛra gwarantuje rÛwne
prawa dziedziczenia mÍskim i øeÒskim potomkom. Oznacza to w praktyce, øe nastÍpcπ
tronu jest ksiÍøniczka Wiktoria, nie zaú jej
m≥odszy brat Karol Filip.
åwiatowy kryzys gospodarczy, na ktÛrego
pog≥Íbienie wp≥ynÍ≥y w r. 1973 drastyczne
podwyøki cen ropy, powoduje wzrost bezrobocia w Szwecji. Szybki rozwÛj przemys≥u w
latach 50. i 60. oraz szybki wzrost produkcji
na poczπtku lat 70. przynoszπ sta≥π poprawÍ
poziomu øycia, ktÛry w drugiej po≥owie lat
70. roúnie nieco wolniej, a u schy≥ku lat 80.
pozostaje bez zmian.
Kryzys gospodarczy prowadzi do odejúcia
od w≥adzy socjaldemokratÛw, ktÛrych w
wyniku wyborÛw parlamentarnych w r. 1976
zastÍpuje niesocjalistyczny rzπd koalicyjny, a
jego premierem zostaje Thorbjˆrn F‰lldin,
przewodniczπcym Partii Centrum. Spory
wokÛ≥ przysz≥oúci rozwoju energii jπdrowej
powodujπ duøo zmian personalnych. Wybory
parlamentarne w r. 1982, zdominowane problemami bezrobocia i deficytu budøetowego,
koÒczπ siÍ zwyciÍstwem socjaldemokratÛw.
Na czele rzπdu staje Olof Palme. DziÍki
dewaluacji i energicznym dzia≥aniom rzπdu
udaje siÍ poprawiÊ sytuacjÍ gospodarczπ
kraju. Zdecydowanie wiÍkszy udzia≥ Szwecji
Sztokholm
a
iÒsk
ka F
o
t
a
Z
Estonia
Ingria
Rosja
Bohus
Inflanty
Gˆteborg
Gotlandia
Smalandia
Hallandia
Roskilde
Kopenhaga
ie
ck
Blekinge
Skania
Kurlandia
y
a≥t
eB
z
or
M
Rosja
Brema
Pomorze
Polska
W latach 1658-1721 Szwecja by≥a potÍgπ na pÛ≥nocy Europy. Po poraøce w wielkiej wojnie
pÛ≥nocnej (1700-1721) utraci≥a swoje prowincje na po≥udniu i wschodzie Zatoki Botnickiej, a
takøe w Niemczech, zachowujπc jedynie niewielkπ czÍúÊ Pomorza.
w miÍdzynarodowym obrocie handlowym w
r. 1983 i w latach nastÍpnych pozwala zrÛwnowaøyÊ krajowy budøet, co rzπd wykorzystuje, poszerzajπc sektor paÒstwowy.
ZabÛjstwo premiera Olofa Palmego 28
lutego 1986 r. by≥o dla SzwedÛw, od blisko
dwustu lat nienawyk≥ym do tego rodzaju
politycznej przemocy, ogromnym szokiem.
Palmego zastÍpuje Ingvar Carlsson, ktÛry we
wszystkich istotnych kwestiach kontynuuje
politykÍ poprzednika.
W latach 80. ulega zahamowaniu gwa≥towny wzrost produkcji cechujπcy dotychczas
gospodarkÍ szwedzkπ. U schy≥ku dekady i
na poczπtku lat 90. produkcja przemys≥owa
zaczyna spadaÊ i odnotowuje siÍ ujemny
bilans p≥atniczy. Jednoczeúnie poszerzenie
sektora paÒstwowego negatywnie obciπøa
gospodarkÍ. Wzrost bezrobocia wp≥ywa na
pog≥Íbianie siÍ deficytu budøetowego i szybko rosnπcy d≥ug publiczny. Roúnie rÛwnieø
niezadowolenie z rzπdÛw socjaldemokratÛw.
W wyniku wyborÛw parlamentarnych w r.
1991 zastÍpuje ich niesocjalistyczny gabinet
koalicyjny, w ktÛrym urzπd premiera obejmuje przywÛdca Partii Umiarkowanej, Carl
Bildt. Pomimo wysi≥kÛw zmierzajπcych do
oøywienia przesiÍbiorczoúci i znacznych
oszczÍdnoúci w sektorze paÒstwowym koalicji nie udaje siÍ uporaÊ z bezrobociem, z rosnπcym deficytem budøetowym i z coraz
wiÍkszym d≥ugiem publicznym.
Wybory parlamentarne w r. 1994 koÒczπ
siÍ ponownym dojúciem do w≥adzy socjaldemokratÛw, ktÛrzy formujπ rzπd mniejszoúciowy, wybierajπc na premiera Ingvara
KrÛtki zarys wiadomoúci o Szwecji
Carlssona. W marcu 1996 r. Carlsson rezygnuje z urzÍdu z powodÛw osobistych i
zastÍpuje go dotychczasowy minister
finansÛw, Gˆran Persson.
Szwecja po≥owy lat 90. nadal zmaga siÍ z
wysokim poziomem bezrobocia, sporym
deficytem budøetowym i znacznym d≥ugiem
publicznym. Socjaldemokratyczny rzπd
realizuje politykÍ oszczÍdnoúci i wyøszych
podatkÛw. Jednak korzystniejsze tendencje
gospodarcze na rynku miÍdzynarodowym,
wzrost eksportu i stabilniejszy bilans p≥atni-
czy pozwalajπ øywiÊ nadziejÍ na lepsze perspektywy w przysz≥oúci. Mimo kryzysu gospodarczego, ktÛry doknπ≥ kraj w pierwszej
po≥owie lat 90., SzwecjÍ w dalszym ciπgu
cechuje wysoki poziom øycia i duøy zakres
zabezpieczeÒ socjalnych.
Wazowie
Gustaw I
Eryk XIV
Jan III
Zygmunt
Karol IX
Gustaw II Adolf
Krystyna
(regent od 1521)
(regencja 1632-1644)
1523-1560
1560-1568
1568-1592
1592-1599
1604-1611
1611-1632
1644-1654
Wittelsbachowie, linia Pfalz-Zweibr¸cken
Karol X Gustaw
Karol XI
(regencja 1660-1672)
Karol XII
Ulryka Eleonora
1654-1660
1672-1697
1697-1718
1719-1720
Fryderyk I Heski
1720-1751
(regent od 1599)
Instytut Szwedzki (SI) jest agencjπ rzπdowπ
powo≥anπ do propagowania wiedzy o Szwecji
za granicπ. Wydaje liczne publikacje w wielu
wersjach jÍzykowych poúwiÍcone najrÛøniejszym aspektom szwedzkiego spo≥eczeÒstwa.
Niniejszy biuletyn stanowi czÍúÊ serwisu
informacyjnego SI. Dane w nim zawarte moøna
wykorzystywaÊ pod warunkiem podania ørÛd≥a.
Oldenburgowie, linia Holstein-Gottorp
Adolf Fryderyk
Gustaw III
Gustaw IV Adolf
(regencja 1792-1796)
Karol XIII
1751-1771
1771-1792
1796-1809
1809-1818
Bernadotte
Karol XIV Jan
Oskar I
Karol XV
Oskar II
Gustaw V
Gustaw VI Adolf
Karol XVI Gustaw
1818-1844
1844-1859
1859-1872
1872-1907
1907-1950
1950-1973
1973-
WiÍcej informacji moøe udzieliÊ Ambasada KrÛlestwa
Szwecji lub Konsulat Szwedzki w Polsce.
Svenska Institutet
Box 7434, SE-103 91 Stockholm, Sweden
Adres dla interesantów: Sverigehuset (Sweden House),
Hamngatan/Kungsträdgården, Stockholm
Tel. +46-8-789 20 00 Fax +46-8-20 72 48
E-mail: [email protected] http://www.si.se
Svenska
Institutet
ISSN 1101-6183 Bohlins Grafiska, Kristianstad
KrÛlowie Szwecji od r. 1523