Asymetria informacji

Wykład:
Asymetria informacji,
moral hazard oraz
cyberprzestępczość
Asymetria informacji
Asymetria informacji – fakt, iż różne osoby dysponują różnymi
danymi / wiadomościami.
Asymetria informacji jest nie do uniknięcia, jej rozmiary
i konsekwencje zależą od struktury rynku.
Niedoskonałość informacji jest w gospodarce zjawiskiem
powszechnym.
Rynki, na których informacja nie jest doskonała,
nie są efektywne.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu
w ekonomii, 2004.
William Vickrey
(1914 - 1996)
James Mirrlees
(ur. 1936)
Nagroda Nobla (1996)
"for their fundamental contributions to the economic theory of
incentives under asymmetric information"
Joseph Stiglitz
(ur. 1943)
George Akerlof
(ur. 1940)
Michael Spence
(ur. 1943)
Nagroda Nobla (2001)
"for analyses of markets with asymmetric information"
Asymetria informacji
- rynek samochodów używanych
INFORMACJE
KUPUJĄCY
SPRZEDAJĄCY
CENY TRANSAKCYJNE
najczęściej średnie i niskie
LICZBA TRANSAKCJI
wyraźnie mniejsza niż przy równym
dostępie do informacji
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
ograniczona
WIELE OSÓB NIEZADOWOLONYCH;
NABYWCÓW ZNAJDUJĄ NAJGORSZE PRODUKTY
Asymetria informacji na rynku ubezpieczeń
Zakład ubezpieczeniowy nie jest w stanie śledzić stopnia
uzależnienia od papierosów, który ma negatywny wpływ
na zdrowie.
Osoby, które są najmniej narażone na wypadek, mogą się
nie zdecydować na wykupienie polisy.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Asymetria informacji
- rynek ubezpieczeń na życie
INFORMACJE
UBEZPIECZYCIEL
UBEZPIECZONY
CENY UBEZPIECZEŃ
rosną
LICZBA TRANSAKCJI
maleje
EFEKTYWNOŚĆ RYNKU
ograniczona
Z UBEZPIECZEŃ REZYGNUJĄ OSOBY NAJZDROWSZE;
FIRMY UBEZPIECZENIOWE ZACZYNAJĄ PONOSIĆ STRATY
Kredyty z utratą wartości – MSP oraz firmy duże
Okres
Kredyty z
utratą
wartości dla
dużych firm
(w mld PLN)
% ogółu
kredytów
Kredyty z
utratą
wartości dla
sektora MSP
(w mld PLN)
% ogółu
kredytów
VIII 2009
7,9
7,9%
13,9
10,9%
VIII 2010
9,0
9,4%
17,8
14,1%
VIII 2011
8,0
7,9%
18,6
13,0%
VIII 2012
10,1
9,3%
20,3
12,2%
VIII 2013
10,8
9,4%
22,0
13,2%
Źródło: NBP.
Wysokość oprocentowania nowych kredytów
Okres
Kredyty o
wartości do 1
mln PLN
Kredyty o
wartości powyżej
4 mln PLN
Kredyty dla
przedsiębiorców
indywidualnych
VIII 2010
6,4%
6,3%
8,1%
VIII 2011
6,7%
6,8%
8,7%
VIII 2012
7,0%
6,5%
9,3%
VIII 2013
4,5%
4,6%
7,0%
Źródło: NBP.
Liczba przestępstw związanych z dokumentami
Źródło: KGP, ZBP.
Łączna liczba i kwota udaremnionych
prób wyłudzeń kredytów
Wyłudzanie kredytów
Siedem osób podejrzanych o wyłudzanie kredytów i pożyczek ujęli funkcjonariusze
ABW. Zatrzymani byli członkami grupy, która - za pomocą fałszywych dokumentów i
podstawionych osób - oszukała 12 banków działających na Pomorzu. Straty
oceniono na 9,5 mln zł.
Ujętym osobom prokuratura przedstawiła zarzuty m.in. współudziału w wyłudzaniu
kredytów i pożyczek, fałszowania dokumentacji księgowej oraz działania w
zorganizowanej grupie przestępczej. Każdej z tych osób grozi do 10 lat więzienia.
Dwoje z pięciu zatrzymanych tymczasowo aresztowano, a pozostałe pięć osób
wypuszczono za poręczeniem majątkowym w wysokości do 200 tys. zł i z zakazem
opuszczania kraju.
Podczas zatrzymań, w jednym z przeszukiwanych pomieszczeń, funkcjonariusze
odkryli drukarnię, w której fałszowano niezbędne do przestępczego procederu
dokumenty. Znaleziono w niej nie tylko podrobione dowody osobiste, paszporty
i akty notarialne, ale również znaczną liczbę fałszywych pieczęci organów
skarbowych, ZUS oraz banków, a także telefony komórkowe i elektroniczne nośniki
danych.
Korzyści osób posiadających dostęp do informacji
Posiadanie informacji może mieć skutki redystrybucyjne: zyski tych,
którzy dysponują informacją, mogą być osiągane kosztem pozostałych.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Zachowania menedżerów w warunkach
asymetrii informacji
Menedżerowie mogą podejmować działania nastawione na realizację
własnych interesów kosztem interesów udziałowców.
Właściciele nie tylko nie są w stanie monitorować swoich pracowników
i menedżerów, ale z uwagi na asymetrię informacji zazwyczaj nie wiedzą
nawet, co ci ludzie, którzy działają w ich imieniu, powinni robić.
Skłonność „swoich” (osób zaangażowanych w przedsiębiorstwie)
do sprzedaży papierów wartościowych własnego przedsiębiorstwa
po określonych cenach, zawiera informację o ich poglądzie na temat
faktycznej wartości tych papierów.
Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Pokusa nadużycia
Pokusa nadużycia (moral hazard) w swojej pierwotnej formie wywodzi się
z rynku ubezpieczeń. Zakłada, że w warunkach zabezpieczenia, podmiot
podejmuje się bardziej ryzykownych działań, aniżeli w przypadku jego
braku.
Pokusa nadużycia wiąże się nierozerwalnie z występowaniem asymetrii
informacji.
Na poziomie korporacji pokusa nadużycia może prowadzić do ryzykownych
działań, mających na celu wzrost wartości akcji w krótkim okresie.
W relacjach pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą zjawisko to
definiowane jest jako prawdopodobieństwo podjęcia działań przez
pożyczkobiorcę, które będą komplikowały możliwość spłaty zadłużenia.
Problem pryncypała i agenta
Właściciele majątków przedsiębiorstw i zarządzający nimi to zupełnie inne
osoby. Interesy obu grup zazwyczaj pozostają rozbieżne.
W przypadku własności majątkowej, charakterystyczne jest jej
rozproszenie wśród wielu akcjonariuszy, którzy preferują delegowanie
codziennego zarządzania wyspecjalizowanemu zespołowi. Menedżerowie,
którzy są wówczas zatrudniani, wynagradzani są za maksymalizację zysku
akcjonariuszy.
Relacja pomiędzy tymi dwoma podmiotami nie jest wolna od napięć,
pochodzących z niedoskonałej korelacji pomiędzy zyskami generowanymi
przez menedżera i jego wynagrodzeniem.
W niektórych przypadkach konstrukcja płac skłania menedżera do
przeprowadzania ukrytych działań, które zwiększają jego własne zyski,
a zmniejszają zyski akcjonariuszy. Grupa ta nie posiada potrzebnych
informacji i mocy do kontrolowania działań delegata.
Relacja wynagrodzeń CEO w USA
do średnich wynagrodzeń robotników
W latach 1994-2005 5 najwyższych menedżerów z 1500 największych
amerykańskich korporacji zarobiło łącznie 500 mld USD.
Przestępstwa białych kołnierzyków
/white-collar crime/
Przestępstwa popełniane przez dobrze sytuowane osoby,
piastujące ważne stanowiska, cieszące się zaufaniem społecznym.
Mogą polegać na fałszowaniu dokumentów, defraudacji pieniędzy,
wykorzystywaniu poufnych informacji.
Martha Stewart
Podejrzewana o transakcję papierami wartościowymi
z wykorzystaniem poufnych informacji. W grudniu 2001
roku sprzedała swoje akcje firmy farmaceutycznej ImClone
na dzień przed ich gwałtownym spadkiem. W marcu 2003
roku została uznana winną i skazana na karę 5 miesięcy
więzienia.
Kenneth Lay (1942 – 2006), prezes ENRONU
W 1999 r. zarobki Laya wyniosły 42 mln
USD. W latach 1998-2001 sprzedał akcje
Enronu za 300 mln USD.
W 2000 r. rozważano jego kandydaturę
na stanowisko Ministra Skarbu.
Najwyższa wartość ENRONU
60 mld USD.
Bernard Ebbers prezes WorldCom
W 1999 r. wartość majątku
Ebbersa szacowana była na 1,4
mld USD.
Najwyższa wartość WorldComu
175 mld USD.
Straty inwestorów ok. 100 mld USD
25 lat więzienia
Dennis Kozlowski CEO Tyco 1992-2002
Dennis Kozlowski – wyrok od 8 do 25 lat
Wyrok m.in. za wypłatę 81 mln USD nieuzasadnionych bonusów
oraz zakup dzieł sztuki za 15 mln USD (na rachunek Tyco).
Lepszy dostęp do informacji dla wybranych
Porównanie wartości giełdowej i wartości fundamentalnej
akcji na rynku w USA w latach 1925 – 1999
Źródło: Shefrin, 2000.
Przestępczość na rynku kapitałowym
- składanie zleceń lub zawieranie transakcji wprowadzających lub mogących
wprowadzić w błąd co do rzeczywistego popytu, podaży lub ceny
instrumentu finansowego, powodujących nienaturalne lub sztuczne ustalenie
ceny jednego lub kilku instrumentów finansowych;
- rozpowszechnianie za pośrednictwem środków masowego przekazu
nierzetelnych informacji albo pogłosek, które wprowadzają lub mogą
wprowadzać w błąd w zakresie instrumentów finansowych;
- ujawnienie lub wykorzystanie informacji poufnej przez osoby posiadające
informację poufną w związku z pełnieniem funkcji w organach spółki,
posiadaniem w spółce akcji lub udziałów lub w związku z dostępem
do informacji poufnej z racji zatrudnienia, wykonywania zawodu;
- podawanie przez osoby odpowiedzialne za informacje zawarte w prospekcie
emisyjnym lub innych dokumentach informacyjnych nieprawdziwych lub
zatajanie prawdziwych danych w istotny sposób wpływających na treść
informacji.
Petrolinvest
Ostatni kurs 2014-11-06: 0,19 zł
Liczba akcji : 241,9 mln szt.
Kapitalizacja: 45,97 mln zł
Zakres zmian: 2,19 zł (2012-11-07)
0,16 zł (2013-09-06)
Petrolinvest
Petrolinvest o 30 proc. w górę. GPW zawiesiła transakcje
„Gazeta Wyborcza”, aktualizacja: 16.08.2011 12:17
Kurs akcji należącej do Ryszarda Krauzego spółki poszedł w górę o 30 proc.
po pozytywnym komunikacie w związku z odwiertem Shyrak 1
w Kazachstanie. W związku z ogromną liczbą zleceń i ostrą zwyżką kursu
spółki, giełda na kilkadziesiąt minut zawiesiła transakcję na Petrolinveście
Akcje Petrolinvestu zaczęły mocno zwyżkować przed godz. 10, gdy spółka
zaprezentowała pomyślne wyniki interpretacji pomiarów geofizycznych
odwiertu Shyrak 1.
Kary KNF, Petrolinvest
- Mamy wszelkie przesłanki, by twierdzić, że trafiliśmy
na duże złoże ropy i gazu. Znajdujemy się już na
głębokości 5030 m [do docelowej głębokości zostało
jeszcze około 100 m]. (...) Wielkość zasobów, które
możemy wydobyć, szacujemy na około 100 mln baryłek
powiedział wtorkowemu "Pulsowi Biznesu" prezes
Petrolinvestu Bertrand Le Guern. Przy obecnych cenach
ropy, które sięgają 100 dol. za baryłkę, oznaczałoby to,
że spółka ma złoże warte 10 mld dol.
- Kurs w górę o 89% w ciągu jednego dnia (1.02.2011).
- Wynagrodzenie w 2011 r. 968 000 PLN.
Wycena Biotonu na tle innych firm farmaceutycznych
Na świecie wytwarzaniem rekombinowanej insuliny - głównego produktu
Biotonu - zajmują się trzy giełdowe koncerny: amerykański Eli Lilly, duński
Novo Nordisk oraz francuski Aventis. Ich kapitalizacja giełdowa sięga od 14,5
mld euro (Novo Nordisk) do ponad 63 mld euro (Aventis), czyli wielokrotnie
więcej, niż wynosi wartość Biotonu (ok. 0,5 mld euro).
Wyceny rynkowe Eli Lilly i Novo Nordisk są niemal identyczne - wskaźnik
cena/zysk wynosi 18,2. Pod tym względem drożej wyceniany jest Aventis
– z C/Z równym 27,4. Z kolei wskaźnik cena/wartość księgowa dla trzech
koncernów mieści się w przedziale 3,8-5,9. Na tym tle akcje Biotonu są
drogie. Według agencji Bloomberga, C/Z przekracza 236, a C/WK to ponad
11.
Bioton
Liczba akcji: 8 586 420 000 szt.
Kapitalizacja: 171 728 400 zł
Kurs 2013-10-25 15:26 0,02 zł
Roczny zakres zmian
0,10 zł (2012-10-26)
0,02 zł (2013-08-20)
Kary KNF, Bioton
Prezes Biotonu Adam Wilczęga otrzymał
w 2007 roku wynagrodzenie z tytułu
sprawowanej funkcji wysokości 427,5 tys. zł.
Z tytuły pełnienia funkcji we władzach spółek
podporządkowanych Biotonu otrzymał 168
tys. zł. Daje to łącznie 595,5 tys. zł.
Wilczęga na koniec 2007 roku posiadał także
3.047.670 akcji spółki. Jego wartość rynkowa
wynosiła w 2007 r. 1,98 mln zł.
Społeczeństwo informacyjne - podstawy
U podstaw społeczeństwa informacyjnego leżą dwa kolejne przełomowe
wynalazki techniczne: komputery i telekomunikacja.
Ich rola jest podobna do tej, jaką odegrały: maszyna parowa i
elektryczność w rewolucji przemysłowej.
Źródło: W. Cellary, w opracowaniu: Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego, 2002
Gospodarka informacyjna
i społeczeństwo informacyjne
"...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym stopniu,
"gospodarką informacyjną" a społeczeństwo będzie w rosnącym
stopniu "społeczeństwem informacyjnym". Oznacza to, że
informacja będzie stanowiła dużą część wartości dodanej
większości dóbr i usług, a działalności informacyjnie intensywne
będą w rosnącym stopniu charakteryzować gospodarstwa domowe
i obywateli."
(ICCP 1998)
Liczba i odsetek użytkowników internetu na świecie
2 500
100
90
2 000
80
70
Individuals using the Internet (in millions)
60
Individuals using the Internet per 100 inhabitants
millions
50
1 000
40
30
500
20
10
0
0
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
W 2013 r. ponad 2,7 miliarda ludzi korzystało z internetu
(co stanowi 39% światowej populacji).
Źródło: ITU
2011
Per 100 inhabitants
1 500
Światowe wydatki na produkty i usługi sektora ICT
(w mld USD, ceny bieżące)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Firmy z sektora ICT, 2012-2013
Wartość
rynkowa
(w mld USD)
Obroty
(w mld USD)
Dochód netto
(w mld USD)
Apple
415,7 (1 m.)
156,5
41,7
Microsoft
239,6 (7 m.)
73,7
17,0
IBM
237,7 (8 m.)
104,5
16,6
Samsung
217,7 (13 m.)
189,0
21,8
Google
212,4 (15 m.)
50,2
10,7
AT&T
201,5 (25 m.)
127,4
7,3
Oracle
152,3 (30 m.)
37,1
10,0
Firma
Źródło: FT 500.
Średni przychód na 1 zatrudnionego w 250
największych firmach sektora ICT (w tys. USD)
Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Kradzież danych dot. kart kredytowych, 8.11.2009
Hakerzy z Mołdawii, Estonii i Rosji pozyskują dane o kartach kredytowych
z serwera w Atlancie (USA).
Udaje im się zdobyć PIN kody do tych kart (za pomocą systemu
komputerowego).
Na 3 kontynentach w ciągu 12 godzin okradzionych zostaje 2100 bankomatów.
Wybrano w sumie 9 mln USD.
Wyłudzenia – fikcyjna sprzedaż przez internet
/auto fraud w USA/
Liczba przypadków 2012
Wyłudzenia pieniędzy /romance scams w USA/
Liczba przypadków 2012
Wirusy - próba wyłudzenia pieniędzy
Ukash - pierwszą zidentyfikowaną odmianą wirusa była wersja
legitymująca się w USA jako Policja Federalna FBI.
Wirusy a bezpieczeństwo publiczne
Stuxnet – działający w systemie Windows robak komputerowy,
po raz pierwszy wykryty w czerwcu 2010. Jest pierwszym znanym
robakiem używanym do szpiegowania i przeprogramowywania
instalacji przemysłowych.
Elektrownia jądrowa Bushehr w Iranie,
zainfekowana wirusem Stuxnet.
Zagrożenia w cyberprzestrzeni
Źródło: MSWiA.
Kary za przestępstwa komputerowe w Polsce
Kary za przestępstwa komputerowe w Polsce c.d.
Wybrane przestępstwa komputerowe w Polsce
Osoby osądzone za przestępstwa komputerowe
Koszty przestępstw komputerowych
USA 0,6% PKB
Niemcy 1,6% PKB
Wielka Brytania 0,2% PKB