docSw Lipka - Ciekawe Miejsca.net
download 
Reklamacja Transkrypt
Sw Lipka - Ciekawe Miejsca.net
www.ciekawe-miejsca.net Miejsca niezwykłe: Święta Lipka Sanktuarium maryjne w Świętej Lipce 1687 rok jest dla Świętej Lipki datą graniczną. Zostaje wówczas poświęcony kamień węgielny pod budowę nowego kościoła. Ostatecznie kończy się okres trudności i zawirowań, a rozpoczyna czas świetności, trwający do dziś. Człowiek, który wykonał ten symboliczny gest, biskup warmiński Michał Radziejowski, również miał za sobą wiele przykrych doświadczeń, a przed sobą – wspaniałą przyszłość. niedługo po porodzie. Ojciec stał się jednym z największych zdrajców w dziejach Rzeczypospolitej, walcząc po stronie Szwedów podczas potopu. Starszy brat zmarł na skutek ran odniesionych w pojedynku. Młody Michał Stefan zaś nieumyślnie spowodował śmierć siostrzeńca wszechwładnego francuskiego kardynała Mazarina. Mimo tych nieszczęść, Radziejowski został później biskupem warmińskim, następnie kardynałem i w końcu prymasem. Budowę sanktuarium w Świętej Lipce ukończył już jego następca na biskupstwie warmińskim, Jan Stanisław Zbąski, konsekrując świątynię w 1693 roku. Kolejni biskupi troszczyli się o wyposażenie kościoła – fundowali ołtarze, freski, organy... Powstało słynne na całą Polskę sanktuarium maryjne i zarazem wybitne dzieło sztuki. Powstało, dodajmy, nie w Rzeczypospolitej, a w luterań- Sanktuarium maryjne w Świętej Lipce Już sam początek życia był dla niego nadzwyczaj trudny. Matka zmarła 1 nr 6 (27), Czerwiec 2009 www.ciekawe-miejsca.net Miejsca niezwykłe: Święta Lipka Zgodnie więc z uświęconym prawem skazany „rzeźbiarz-amator” został uwolniony. Tak, jak nakazała mu Maria, zostawił figurkę na przydrożnej lipie. Wkrótce miejsce zaczęło słynąć cudami – ludzie odzyskiwali wzrok, zwierzęta mówiły ludzkim głosem. Mieszkańcy Kętrzyna postanowili więc znaleźć Matce Boskiej godniejsze miejsce w parafialnym kościele. Figurka jednak, mimo wielokrotnych prób przeniesienia jej, zawsze wracała na przydrożną lipę. Uznano więc, że tam właśnie należy wybudować kaplicę. Trudno dokładniej umiejscowić ten moment w czasie. Na pewno było to między 1374, a 1473 rokiem. skich Prusach Książęcych, 200 metrów od granicy z Koroną, jako ważny ośrodek misyjny zakonu jezuitów. Kaplice umieszczono dookoła świątyni Zanim na głęboko zatopionych w bagnistym podłożu palach zaczęto wznosić świątynię, na jej miejscu rósł gęsty las. Legenda mówi, że w pobliskim Kętrzynie pewien skazaniec oczekiwał na egzekucję. W nocy objawiła mu się Matka Boska i poleciła z kawałka drewna wyrzeźbić figurę. Więzień, choć rzeźbić nie umiał, wziął się do pracy i kiedy rano znaleziono przy nim piękną rzeźbę, uznano to za boską interwencję. W średniowieczu bowiem wierzono w tzw. ordalia, czyli sądy boże. Najczęściej były to próby wody lub ognia. W pierwszym przypadku związaną osobę wrzucano do wody i uznawano, że jeśli nie utonie będzie to boży znak wskazujący na jej niewinność. W próbie ognia kazano zmierzyć się z gorącą wodą, lub rozżarzonym żelazem i sprawdzano, czy podejrzany nie został poparzony. W przypadku skazańca z Kętrzyna pomoc Matki Boskiej objawiła się w mniej dramatyczny sposób. Wspaniała barokowa krata wprowadza na teren sanktuarium Podczas reformacji w Prusach podjęto walkę z katolicyzmem. Kaplicę zburzono, a na jej miejscu postawiono szubienicę. Trudno o dosadniejsze ostrzeżenie dla pielgrzymów. Wielu z nich pewnie widziało jakąś publiczną egzekucję. Wisielców zostawiano na widok publiczny, by ich trupy przypominały żywym o nieuchronności kary za przestępstwa. Figurkę Matki Boskiej wyrzucono do jeziora, a lipę ścięto. Ośrodek kultu odrodził się, kiedy sekretarz Zygmunta 2 nr 6 (27), Czerwiec 2009 www.ciekawe-miejsca.net Miejsca niezwykłe: Święta Lipka wykonaniem tego zamówienia zmienił pod wpływem jezuitów ze Świętej Lipki wyznanie z luterańskiego na katolickie. III Wazy Stefan Sadorski odkupił w 1619 roku teren, na którym stała kaplica. Nie było to łatwe, pomogło dopiero poparcie króla, królowej i królewicza Władysława Zygmunta (późniejszego Władysława IV). Na prawdziwe odrodzenie Świętej Lipki trzeba było jednak jeszcze trochę poczekać, do 1687 roku. Ołtarz o trzech (!) kondygnacjach zachwyca rozmiarami, wykonaniem poszczególnych rzeźb już zdecydowanie mniej. Trudno jednak przy tak ogromnym przedsięwzięciu nie popaść w schematyzm i pewną zdawkowość. Peucker wyrzeźbił również kilka bocznych ołtarzy i ambonę, pozostałe ołtarze to dzieło jego mistrza – Jana Döbla.. Döbel, wyrzeźbiwszy w Świętej Lipce cztery boczne ołtarze i konfesjonały, wyjechał do Berlina. Do ukończenia prac jezuici wezwali Peuckera. Rzeźby, i to najwyższej klasy, znajdują się także na zewnątrz kościoła. Krużganki i nisze fasady dekorowane są figurami dłuta Tyrolczyka Christopha Perwangera (z lat 40. XVIII wieku). Był on starszym cechu warzelników piwa, burmistrzem Tolkmicka, a oprócz tego bardzo zdolnym rzeźbiarzem, mającym prawdziwy dar tworzenia postaci malowniczych, ekspresyjnych i zarazem pełnych wdzięku. Iluzjonistyczne freski - rzadkość na Warmii W Świętej Lipce nie mogło zabraknąć również figury Matki Boskiej na drzewie lipy. Znajduje się ona w samym centrum drugiej kondygnacji fasady, pod wygiętym gzymsem. Powstała w latach 40. XVIII wieku, prawdopodobnie wykonał ją kolejny warmiński artysta – Jan Chrystian Schmidt. I na tym nazwisku przegląd rzeźbiarzy działających w Świętej Lipce można chyba zakończyć. Twórca figury w srebrnej sukience, znajdującej się wewnątrz świątyni, jest bowiem anonimowy. Wiemy tyl- Powstała dwuwieżowa, malownicza świątynia, o dynamicznej fasadzie. Budował ją Wilnianin Jerzy Ertli, ale nie wiadomo, czy on też sporządzał plany. Jest to dość wątpliwe, znamy go bowiem jedynie jako budowniczego, a nie samodzielnego twórcę. Na początku XVIII wieku teren otoczono krużgankami, równocześnie sukcesywnie ozdabiano wnętrze. Dominuje w nim potężny ołtarz główny, wystawiony w latach 1712 – 1714 przez warsztat Krzysztofa Peuckera. Reszelski rzeźbiarz niedługo przed 3 nr 6 (27), Czerwiec 2009 www.ciekawe-miejsca.net Miejsca niezwykłe: Święta Lipka ko, że podarował ją w 1652 roku jezuita Jakub Marquardt. San Ignazio w Rzymie do dziś oszałamiają i naprawdę oglądając je można przysiąc, że mamy nad sobą prawdziwą architekturę, prawdziwe niebo i prawdziwych świętych pośród chmur. Podobny efekt osiągnął Meyer w Świętej Lipce, tworząc chociażby iluzję kopuły na płaskim sklepieniu. Miłośnicy dobrego malarstwa znajdą też coś dla siebie pośród obrazów ołtarzowych. Kilka z nich wyszło spod pędzla Neapolitańczyka w służbie Jana III Sobieskiego – Martino Altomonte. Ołtarz główny wykonał warsztat Krzysztofa Peuckera Święta Lipka jest jednak znana w świecie sztuki przede wszystkim z powodu fresków, pokrywających prawie całe wnętrze świątyni. Ich autor, Maciej Jan Meyer, był twórcą znakomitym. Miał też szczęście trafić na możnego i – co ważniejsze – światłego protektora, biskupa warmińskiego Teodora Potockiego, który wysłał go na studia do Rzymu. Regułą zaś jest, że jeśli jakiś artysta był w Wiecznym Mieście, od razu stawał się co najmniej o klasę lepszy. Po freskach Meyera widać to doskonale. Wiele nauczył się od Andrei Pozza, mistrza tzw. quadratury (czyli, mówiąc najprościej, malarstwa iluzjonistycznego, naśladującego architekturę). Jego malowidła na sklepieniu kościoła W ostatnich latach na dobre rozpoczęły się remonty w obejściu sanktuarium Święta Lipka to jednak nie tylko sztuki plastyczne. Wspaniałe organy, dzieło królewieckiego mistrza Jana Josue Mosengela, przetrwały, mimo wielu trudnych momentów, do dziś. Można ich posłuchać w okresie wakacyjnym, podczas „Świętolipskich Wieczorów Muzycznych”. Architektura, rzeźba, malarstwo, muzyka... Jeśli komuś jeszcze mało, to może podziwiać wybitne dzieło kowalstwa – bramę główną, składającą się z tysięcy liści akantu. Wykonał ją w latach 30. XVIII wieku Jan Schwartz z Reszla. 4 nr 6 (27), Czerwiec 2009 www.ciekawe-miejsca.net Miejsca niezwykłe: Święta Lipka nym, jak duchowość miejsca i jego znaczenie dla wiernych. Wygodnie w takiej chwili posłużyć się znanym powiedzeniem: „Czym Częstochowa dla Polski i Ostra Brama dla Litwy, tym Święta Lipka dla katolików Warmii i Mazur”. Bo napisanie, że żadne słowa nie wyrażą wyjątkowości tego miejsca, to już chyba zbyt wielki banał. Tekst: Konrad Pyzel; zdjęcia: Jakub Jagiełło Do Świętej Lipki w lecie przyjeżdża sporo turystów z zagranicy Informacje praktyczne: Święta Lipka to niewielka wieś (ok. 200 mieszkańców) przy drodze nr 594, między Reszlem a Kętrzynem. Wszystkie praktyczne informacje dotyczące sanktuarium znajdują się na stronie: http://www.jezuici.pl/swlipka. Zainteresowanym pogłębieniem swojej wiedzy można polecić dobrze napisaną i bogatą w wiedzę książkę Jerzego Paszendy „Święta Lipka. Monografia” (wyd. WAM, 2008). Zobacz na mapie Święta Lipka to oczywiście nie tylko historia i sztuka. To przede wszystkim najważniejsze sanktuarium w północno-wschodniej Polsce. Niełatwo jednak pisać o czymś tak nieuchwyt- Internetowy Przewodnik Turystyczny www.ciekawe-miejsca.net 5 nr 6 (27), Czerwiec 2009
