Kontrole przedsiębiorców i interpretacje

MNIEJ UCIĄŻLIWE KONTROLE
ZMIANA INTERPRETACJI PRAWA PRZEZ URZĄD – BEZ KARY DLA PRZEDSIĘBIORCY
I. DIAGNOZA PROBLEMU
Rocznie organy kontrolne przeprowadzają znaczną liczbę kontroli u przedsiębiorców,
przykładowo w 2013 r. urzędy skarbowe przeprowadziły ok. 99 tys. kontroli podatkowych,
Główny Inspektor Sanitarny przeprowadził kontrolę stanu sanitarnego w ok. 77 tys. obiektów
użyteczności publicznej, ZUS dokonał ok. 78 tys. kontroli płatników składek. Z raportu
„Kontrole przedsiębiorstw w Polsce” (MG, sierpień 2013 r. przeprowadzonego na grupie
kilkuset przedsiębiorców) obejmującego lata 2010-2012 wynika, że blisko 13%
przedsiębiorców było obciążonych kontrolą dłużej niż 40 dni, a wpływ na to miały głównie:
kontrola skarbowa, ZUS, NIK, PIP, urzędy celne. Czas trwania kontroli u danego
przedsiębiorcy wynosił minimalnie 1 dzień, a maksymalnie nawet 365 dni (przy pominięciu
najdłużej trwających kontroli skarbowych, maksymalny czas trwania kontroli wynosił 86-96
dni). W badanym okresie prawie 80% przedsiębiorców podlegało co najmniej jednej kontroli z
czego ok. połowa co najmniej dwóm kontrolom. Częstotliwość kontroli wzrasta wraz z
wielkością firmy (duże firmy były kontrolowane średnio 5-krotnie w badanym okresie).
Przedsiębiorcy wskazują jednak na dużą uciążliwość przepisów dotyczących kontroli, czego
negatywnymi skutkami są zbędne koszty ponoszone przez przedsiębiorców, przekładające się
na straty dla całej gospodarki, oraz niskie zaufanie przedsiębiorców do instytucji Państwa.
ZAUFANIE DO INSTYTUCJI PAŃSTWA
Źródło: Raport z badania "Przedsiębiorcy a państwo - wzajemny poziom zaufania" (2015)
W zakresie kontroli problemem jest m.in. niepełna wiedza podmiotów kontrolowanych o
procedurach kontroli (terminie, przebiegu i trybie kontroli). Brak znajomości procedur wśród
przedsiębiorców wynika m.in. ze zmieniających się przepisów oraz trudności z bieżącym ich
śledzeniem (związanych z brakiem przygotowania prawniczego, brakiem czasu, brakiem
środków na obsługę prawną itp.).
Na brak znajomości wśród przedsiębiorców kompetencji służb kontrolnych czy kar
wskazywały m.in. izby gospodarcze w korespondencji kierowanej w ostatnich latach do
Ministerstwa Gospodarki. Stąd zasadne jest zobowiązanie organów administracji publicznej
do zamieszczenia na stronach internetowych opisów procedur kontroli „krok po kroku”, które
byłyby na bieżąco aktualizowane zgodnie ze zmieniającymi się przepisami regulującymi tę
materię.
Zmiana interpretacji przepisów prawa, dokonywana przez organy władzy publicznej,
powodująca zmianę sytuacji prawnej przedsiębiorcy, pomimo braku zmiany przepisu prawa i
stanu faktycznego, stanowi obecnie przesłankę odpowiedzialności przedsiębiorcy za
zdarzenia przeszłe.
II. PROPONOWANE ROZWIĄZANIA
Proponuje się wprowadzenie przepisów zmieniających zasady kontroli wykonywania
działalności gospodarczej:
1) zgodnie z którymi kontrole będą przeprowadzane nie w arbitralnie wybranych
przedsiębiorstwach, ale w pierwszej kolejności tam, gdzie prawdopodobieństwo naruszenia
prawa jest największe;
2) zgodnie z którymi organy kontroli będą zobowiązane do zamieszczania na swoich stronach
internetowych informacji o procedurach kontroli;
3) wprowadzających możliwość złożenia skargi do sądu w przypadku nieodstąpienia organu
kontroli od czynności kontrolnych mimo uprzedniego sprzeciwu przedsiębiorcy;
4) umożliwiających przeprowadzanie wspólnych kontroli, jeżeli kontrola dotyczy tego samego
przedmiotu, przeprowadzenie kontroli jest obligatoryjne, a przedsiębiorca wyraził na nią zgodę
lub jest ona przeprowadzona na jego wniosek;
5) wprowadzających zakaz ponownej kontroli;
6) regulujących tryb pobierania próbek i dokonywania oględzin w ramach kontroli.
Ponadto, proponuje się wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym zmiana wykładni przepisów
prawa, dokonywana przez organy władzy publicznej w ramach czynności kontrolnych,
powodująca zmianę sytuacji prawnej przedsiębiorcy, pomimo braku zmiany samego przepisu
prawa i stanu faktycznego, może obowiązywać wyłącznie na przyszłość (np. w formie zaleceń
pokontrolnych) i nie może stanowić przesłanki odpowiedzialności przedsiębiorcy za zdarzenia
przeszłe.