93_Zakrzewski_prof_G.. - Instytut Maszyn, Napędów i Pomiarów

Kazimierz ZAKRZEWSKI*
JUBILEUSZ 70-LECIA URODZIN
PROF. DRA HAB. INŻ. TADEUSZA GLINKI
Profesor zwyczajny Politechniki Śląskiej dr hab. inż. Tadeusz Glinka obchodzi
w bieżącym roku jubileusz siedemdziesięciolecia urodzin. Jego działalność naukowa
i przemysłowa jest bardzo bogata i szeroko doceniana w środowisku polskich elektryków, dzięki czemu cieszy się dużym uznaniem i poważaniem. Profesor jest także osobą
wielce zasłużoną dla macierzystej uczelni, w której nieprzerwanie pracuje od 47 lat.
Jubilat urodził się 30 lipca 1938 r. w Lgocie Błotnej (gmina Lelów), w powiecie
częstochowskim. Lelów jest miejscowością historyczną. Kościół parafialny w Staromieściu (stary Lelów), w którym T. Glinka był chrzczony i bierzmowany, jest jednym
z najstarszych w Polsce. Według zapisów kronikarskich, pierwszy kościół drewniany
był tam już w 1080 r.
Tadeusz Glinka ukończył Szkołę Podstawową w 1952 r., w sąsiedniej wsi Ślęzany,
a Liceum Ogólnokształcące w Żarkach w 1956 r. W Liceum był przez dwa lata mi__________
* Politechnika Łódzka, Instytut Mechatroniki i Systemów Informatycznych, 90-924 Łódź, ul. Stefanowskiego 18/22; [email protected]
630
strzem szachowym szkoły. Maturę zdał w 1956 r. z oceną bardzo dobrą i w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Jego wykładowcami byli profesorowie, zapisani trwale w historii elektrotechniki polskiej: Stanisław Fryze, Zygmunt Gogolewski, Stefan Węgrzyn, Tadeusz
Zagajewski, Arkadiusz Puchała, Antoni Plamitzer, Władysław Paszek i inni. Studia
ukończył w 1961 r. z wynikiem bardzo dobrym, na specjalności Maszyny elektryczne,
której kierownikiem był prof. Zygmunt Gogolewski. Praca dyplomowa nosiła tytuł:
Pomiary właściwości komutacyjnych maszyn prądu stałego, a jej promotorem był doc.
dr inż. Jerzy Kubek. Bliska współpraca dyplomanta z promotorem zakończyła się w
roku śmierci doc. J. Kubka (1972 r.).
Po egzaminie dyplomowym, prof. Z. Gogolewski zaproponował T. Glince asystenturę w kierowanej przez siebie Katedrze Maszyn Elektrycznych. W Katedrze tej pracował od 1 listopada 1961 r. do 30 września 1985 r.
W 1968 r. obronił z wyróżnieniem pracę doktorską zatytułowaną „Analiza właściwości dynamicznych maszyn prądu stałego przy zmiennym obciążeniu”. Promotorem
był prof. Władysław Paszek. Po doktoracie został mianowany na stanowisko adiunkta,
a w roku 1974 r. na stanowisko docenta w Politechnice Śląskiej.
W dniu 11 marca 1975 r. dr inż. T. Glinka miał kolokwium habilitacyjne. Temat
monografii: Właściwości komutacyjne maszyn prądu stałego przy pulsującym bądź
szybkozmieniającym się prądzie twornika. Monografia została opublikowana w Zeszytach Naukowych Politechniki Śląskiej Elektryka z. 44, w 1974 r. Od 1 października 1985 r. przeszedł do samodzielnego Zakładu Trakcji Elektrycznej (obecnie Zakład
Inżynierii Elektrycznej w Transporcie), który od 1 października 1988 r., został włączony do Instytutu Elektrotechniki Teoretycznej i Przemysłowej (obecnie Instytut
Elektrotechniki Przemysłowej i Informatyki).
W dniu 15 maja 1990 r. Prezydent RP nadał Mu tytuł naukowy profesora, a Minister Edukacji Narodowej mianował na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Śląskiej. Na stanowisko profesora zwyczajnego mianował Go Minister Edukacji Narodowej 1 listopada 1995 r.
Prof. Tadeusz Glinka pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji na Uczelni. W okresie od 1 lutego 1988 r. do 30 września 1993 r. był kierownikiem Zakładu Trakcji
Elektrycznej. Od 1 września 1993 r. do 31 sierpnia 2006 r. był dyrektorem Instytutu
Elektrotechniki Teoretycznej i Przemysłowej. Od 2006 r. jest kierownikiem Zakładu
Inżynierii Elektrycznej w Transporcie. W okresie od 1 grudnia 1990 r. do 31 sierpnia
1996 r. był przez dwie kadencje dziekanem Wydziału Elektrycznego. Jest członkiem
Senatu Pol. Śląskiej nieprzerwanie od 1 grudnia 1990 r. i członkiem dwóch Komisji
Senackich do spraw Kadry i Godności Honorowych.
Jako dziekan, przyczynił się znakomicie do rozwoju i promocji Wydziału Elektrycznego. Funkcję dziekana objął w krytycznym okresie dla Wydziału, który był
zagrożony utratą prawa do nadawania stopnia doktora habilitowanego. Wspominając
o tym, chcę podkreślić trudny problem kadrowy, przed którym został postawiony Wy-
631
dział o dużym dorobku dydaktycznym i naukowym, wywodzący się z tradycji Politechniki Lwowskiej.
W czasie kadencji dziekańskiej prof. T. Glinki, 5 doktorów habilitowanych uzyskało tytuły naukowe profesora, przeprowadzono także 9 przewodów habilitacyjnych,
w tym 6 przewodów pracowników własnego Wydziału. W ten sposób, wzmocniony
Wydział, odzyskał stabilizację kadrową.
Drugim znaczącym osiągnięcie Profesora jako dziekana było rozszerzenie oferty
studiowania. Na kierunku Elektrotechnika, oprócz studiów jednolitych magisterskich,
utworzono studia dwustopniowe oraz powołano na Wydziale nowy kierunek studiów
inżynierskich – Elektronika i Telekomunikacja. Z Jego inicjatywy na Wydziale zostały uruchomione studia doktoranckie dzienne (dla asystentów) i zaoczne dla pracowników z przemysłu.
Profesor był pomysłodawcą corocznych zjazdów dziekanów Wydziałów elektrycznych i elektronicznych i organizatorem pierwszego zjazdu dziekanów w maju
1991 r., który odbył się w Pałacyku prezydenckim w Wiśle pod Kubalonką.
Przeprowadził renowację zabytkowego lecz zaniedbanego budynku Wydziału im
prof. Stanisława Fryzego. Obecnie budynek ten ma najładniejszy hol na Politechnice
Śląskiej, studenci architektury odrabiają w nim ćwiczenia rysunkowe.
Jako dziekan, wspólnie z Zarządem Stowarzyszenia Wychowanków Pol. Śląskiej,
Koło Elektryków, zorganizował cztery wydziałowe konferencje naukowe:
– pierwszą rocznicę śmierci prof. Lucjana Nehrebeckiego (listopad 1990 r.), połączoną z wmurowaniem tablicy pamiątkowej z płaskorzeźbą popiersia profesora,
– z okazji zjazd Statutowego Wychowanków Wydziału Elektrycznego (wrzesień
1992 r.)
– z okazji 50-lecia Wydziału (wrzesień 1994),.
– z okazji stulecia urodzin prof. Zygmunta Gogolewskiego (czerwiec 1996 r.)
i wmurowanie tablicy pamiątkowej profesora.
W konferencjach tych brało udział od 300 do 600 osób.
Jako dziekan Wydziału, a później także dyrektor Instytutu Elektrotechniki Teoretycznej i Przemysłowej, starał się rozwijać kadrowo Zakład Elektrotechniki Teoretycznej. Zakład, który wywodzi się z Katedry Elektrotechniki, zorganizowanej przez
prof. Stanisława Fryzego, był w 1990 r. jedną z jednostek Wydziału najsłabszych
kadrowo (dwóch doktorów habilitowanych). Po dziesięciu latach wytężonej pracy,
Zakład Elektrotechniki i Informatyki (obecna nazwa) jest dzisiaj najsilniejszą kadrowo jednostką Wydziału (4 profesorów tytularnych, 2 doktorów habilitowanych profesorów Pol. Śląskiej, 11 doktorów).
Prof. T. Glinka wywodzi się ze Szkoły prof. Z.Gogolewskiego, w której obowiązywała maksyma Stanisława Staszica Nauki i umiejętności wtedy stają się użytecznymi gdy są do praktyki publicznej stosowanymi. Jego prace koncentrowały się na pracach których tematyka wynikała z potrzeb przemysłowych.
632
W pierwszym okresie, przy współpracy z doc. J. Kubkiem, zajmował się problematyką komutacji w maszynach prądu stałego przy prądzie pulsującym i w stanach
dynamicznych (maszyny wyciągowe, silniki walcownicze). Z tej tematyki wykonał
pracę doktorską i opublikował monografię habilitacyjną. Realizując prace dla kopalń
i hut rozwinął problematykę badań diagnostycznych izolacji uzwojeń maszyn elektrycznych. Współpraca, z Fabryką SILMA, w latach 70. i 80. ub. stulecia, zaowocowała osiągnięciami dotyczącymi maszyn elektrycznych wzbudzanych magnesami
trwałymi.
Profesor jest autorem jednej i współautorem: 2 monografii i 7 podręczników akademickich (w tym trzech jest autorem), wydanych przez WNT, WSziP, BOBRME
Komel i Politechnikę Śląską, około 240 publikacji, ponad 30 patentów. Jego publikacje ukazały się w takich czasopismach jak: Electric Machines and Power System,
Elektriczestwo, Elektrotechnika (Moskwa), Archiwum Elektrotechniki, Przegląd
Elektrotechniczny, Wiadomości Elektrotechniczne, Maszyny Elektryczne – Zeszyty
Problemowe, Śląskie Wiadomości Elektryczne, Zeszyty Naukowe Elektryka i doniesienia konferencji międzynarodowych: ICEM, SME i innych.
Prof. T. Glinka uzyskał 6 nagród Ministra i ponad 20 nagród Rektora Politechniki
Śląskiej. Jako nauczyciel akademicki Profesor T. Glinka wypromował ponad 100
inżynierów i magistrów inżynierów, 10 doktorów, był recenzentem 24 przewodów
doktorskich, 18 przewodów habilitacyjnych, 22 opinii w postępowaniu o nadanie
tytułu naukowego, bądź uzyskanie stanowiska profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego. Opracował 38 opinii dla Centralnej Komisji.
Na szczególną uwagę zasługują dwie książki monograficzne profesora:
Badania diagnostyczne maszyn elektrycznych w przemyśle. Wydawnictwo
BOBRME Komel Katowice. Wyd. I 1998 r, Wyd. II 2002 r.
Maszyny elektryczne z magnesami trwałymi. Wydawnictwo Pol. Śląskiej 2002 r.
i wydanie wcześniejsze Mikromaszyny elektryczne z magnesami trwałymi. Wydawnictwo Pol. Śląskiej 1995 r.
Pierwsza z książek powstała na bazie Jego doświadczeń przemysłowych prowadzonych w hutach (Batory, Katowice i innych), kopalniach węgla kamiennego,
w zakładach energetycznych, zakładach remontowych, fabrykach maszyn elektrycznych. Przedstawił w niej oryginalne metody badań diagnostycznych:
komutacji w maszynach prądu stałego w stanach ustalonych przy prądzie pulsującym i w stanach dynamicznych,
izolacji uzwojeń maszyn elektrycznych, które umożliwiają ocenę stopnia degradacji izolacji (Przegląd Elektrotechniczny Nr 9/2004, str.852). Metoda ta obecnie jest
stosowana pod nazwą „Metoda Glinki” i ma umocowanie formalne, została wpisana
do Polskiej Normy PN/E-04700 z 1998 r. Urządzenia i układy elektryczne. Wytyczne
przeprowadzania pomontażowych badań odbiorczych, a Prezes Wyższego Urzędu
Górniczego polecił (Zarządzeniem) włączyć tę metodę do programu okresowych
633
(3-letnich) badań maszyn wyciągowych. Metoda ta została także wpisana do Instrukcji Eksploatacji Generatorów Synchronicznych
Książki poświęcone maszynom elektrycznym wzbudzanym magnesami trwałymi
wywodzą się ze współpracy z fabryką SILMA w Sosnowcu. Ówczesny docent
T. Glinka kierował pracami Katedry Maszyn Elektrycznych w zakresie wdrażanie
technologii licencyjnej firmy HITACHI i jej rozszerzanie na tzw. mutacje konstrukcyjne oraz opracowywania nowych odmian silników. Odbywając staż przemysłowy
w firmie Hitachi, zafascynował się mikromaszynami wzbudzanymi magnesami trwałymi. Silniki te o mocy znamionowej od ułamka do kilku watów, w stosunku do silników indukcyjnych 1-fazowych ze zwojem zwartym (powszechnie stosowanych
w Polsce), miały około 5 razy wyższą sprawność i prawie 5 razy mniejszą masę. Produkcję maszyn elektrycznych małej mocy wzbudzanych magnesami trwałymi podejmowały także inne fabryki (wówczas państwowe np. należące do branż: POLMO,
ROMET) oraz firmy prywatne. Prof. T. Glinka opracowywał dla nich, między innymi,
konstrukcję silnika skokowego hybrydowego wzbudzanego magnesami SmCo, konstrukcję i technologię produkcji silnika prądu stałego wzbudzanego magnesami ferrytowymi do napędu wózka inwalidzkiego (silnik ten jest do dzisiaj produkowany).
Wraz z mgr inż. Wiesławem Tomaszkiewiczem, ówczesnym głównym technologiem fabryki SILMA, opracował technologię magnesów wiązanych, termoplastycznych anizotropowych, konstrukcję i technologię produkcji wirników z magnesami
wiązanymi do silników małej mocy i do prądniczki rowerowej. Postęp technologiczny
inżynierii magnesów trwałych NdFeB stworzył możliwości budowy maszyn elektrycznych wzbudzanych magnesami trwałymi o znacznie większej mocy znamionowej. Profesor od połowy lat 90. propaguje produkcję i stosowanie tych maszyn
w Polsce. Są to maszyny o najwyższej sprawności, mniejszej masie i większej dynamice działania w stosunku do innych typów maszyn elektrycznych. BOBRME Komel
w Katowicach wdrożył Jego prace i w swoim Zakładzie Doświadczalnym, podjął
produkcję prądnic synchronicznych wzbudzanych magnesami trwałymi z przeznaczeniem do elektrowni wiatrowych i elektrowni wodnych, a także silników bezszczotkowych z komutacją elektroniczną, głównie do pojazdów elektrycznych. Tematyka ta
w BOBRME Komel została rozwinięta tak w zakresie projektowo-obliczeniowym jak
i technologicznym. Prądnice z magnesami trwałym zostały wyróżnione w 2005 r.
Medalem Prezesa SEP.
Profesor prowadzi bliską współprace z wyższymi uczelniami czeskimi i słowackimi: TU-VSB w Ostrawie, TU w Pilznie, TU W Bratysławie i TU w Żylinie. W tych
uczelniach jest powoływany na członka Komisji przewodów habilitacyjnych i postępowań profesorskich, opracowuje opinie o pracach doktorskich. Współpraca z Katedrą Elektrotechniki TU-VSB w Ostrawie zaowocowała corocznymi seminariami prowadzonymi w Ostrawie i Gliwicach, wspólnymi publikacjami polskimi i czeskimi,
a także zgłoszeniami patentowymi w Czechach i w Polsce.
634
Prof. T. Glinka w latach 70. i 80. odbył kilka staży naukowych w uczelniach
Związku Radzieckiego. W okresie swojej 47-letniej pracy zawodowej, pracował dodatkowo na pół etatu w: Energopomiarze Gliwice, POMEL-u Gliwice,
ELEKTROMONTAŻ-u 3 Katowice w grupie rozruchowej tyrystorowych napędów
elektrycznych w Hucie KATOWICE.
W latach 1977–1996 był doradcą naukowym Głównego Energetyka Huty
KATOWICE do spraw eksploatacji napędów elektrycznych i remontu maszyn elektrycznych (w Hucie było zainstalowanych około 25 tys. maszyn elektrycznych z różnych krajów, był to poligon doświadczalny dla eksperymentów badawczych: diagnostycznych, konstrukcyjnych i technologicznych). Od 1996r. pracuje na etacie
profesora w Branżowym Ośrodku Badawczo Rozwojowym Maszyn Elektrycznych
KOMEL w Katowicach w którym, od marca 1994 r., jest członkiem i przewodniczącym Rady Naukowej (czwartą kolejną kadencję) i jest Redaktorem Naczelnym Zeszytów Problemowych – Maszyny Elektryczne, wydawanych przez BOBRME Komel.
Od 1994 r. jest członkiem (z wyboru) Komitetu Elektrotechniki PAN.
Od 1986 r. jest członkiem Sekcji Trakcji Elektrycznej i Sekcji Maszyn Elektrycznych i Transformatorów Komitetu Elektrotechniki PAN. Jest członkiem Centralnej
Komisji do Spraw Stopni i Tytułów przy Premierze RP (drugą kadencję). Jest członkiem założycielem International Compumag Society oraz członkiem PTETiS.
Działalność naukowa, dydaktyczna i organizacyjna Profesora została uhonorowana
odznaczeniami państwowymi: Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Profesor T. Glinka pełnił i pełni szereg funkcji społecznych.
Od 1962 r. jest członkiem SEP, rzeczoznawcą i weryfikatorem Izby Rzeczoznawców SEP. Za działalność w SEP został uhonorowany Srebrną i Złotą Odznaką SEP,
Medalami prof. Stanisława Fryzego i Jana Obrąpalskiego.
Profesor jest żonaty z Małgorzatą z domu Goliasz (obecnie na emeryturze), ma
dwoje dzieci i jednego wnuka. Córka Jolanta – magister pedagogiki jest nauczycielką,
dyrektorką przedszkola, a syn Marek – chirurgiem, doktorem nauk medycznych z
II stopniem specjalizacji. Pracuje w szpitalu i w przychodni naczyniowej.
Hobby Profesora to przydomowy ogródek, w którym lubi pracować i spędzać wolny czas.