docWesterplatte od 1-400 na PDF
download 
Reklamacja Transkrypt
Westerplatte od 1-400 na PDF
Nasze Westerplatte Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakiś swoje „Westerplatte”. Jakiś wymiar zadań, który musi podjąć i wypełnić. Jakąś sprawę, o którą nie można nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie może się uchylić. Jan Paweł II, Westerplatte 1987. FELIETONY 1-400 1 1. UŚMIECH ...................................................................................... 17 2. SŁUŻBA ......................................................................................... 18 3. PIKSELE SERCA ......................................................................... 19 4. POWERPOINT ............................................................................. 20 5. SURFOWANIE .............................................................................. 21 6. POKOLENIE BCB ........................................................................ 22 7. START ............................................................................................ 23 8. LEKI ............................................................................................... 24 9. OLIWA ........................................................................................... 25 10. KLUCZE ...................................................................................... 26 11. TRUNKI ....................................................................................... 27 12. WYOBRAŹNIA ........................................................................... 28 13. SAMOKONTROLA .................................................................... 29 14. LEŃ ............................................................................................... 30 15. PR .................................................................................................. 31 16. STÓŁ ............................................................................................. 32 17. UBIÓR .......................................................................................... 33 18. IPN................................................................................................. 34 19. SZALONE KROWY ................................................................... 35 20. BETA TESTER............................................................................ 36 21. DEWELOPER ............................................................................. 37 22. OTOCZENIE ............................................................................... 38 23. TROLL ......................................................................................... 39 24. MOTYWACJA ............................................................................ 40 25. NOSICIELE ................................................................................. 41 26. PAMIĘĆ ....................................................................................... 42 27. TEAM BUILDING ...................................................................... 43 2 28. DZIADOSTWO ........................................................................... 44 29. KOLANA ...................................................................................... 45 30. ZASILENIE.................................................................................. 46 31. PROJEKTY.................................................................................. 47 32. ZWROTNICA .............................................................................. 48 33. SAMOBÓJ.................................................................................... 49 34. COACHING ................................................................................. 50 35. LITERKI ...................................................................................... 51 36. NETWORKING .......................................................................... 52 37. KOTROLA ................................................................................... 53 38. CELEBRITIES ............................................................................ 54 39. AWATAR ..................................................................................... 55 40. ZAJĄC .......................................................................................... 56 41. NAKŁAD ...................................................................................... 57 42. EMOTIKONY ............................................................................. 58 43. PAŁECZKA ................................................................................. 59 44. CIASTECZKA ............................................................................. 60 45. MRÓWKA.................................................................................... 61 46. CODZIENNOŚĆ ......................................................................... 62 47. RANSOMWARE ......................................................................... 63 48. DWIE ŁZY ................................................................................... 64 49. ŻÓŁTA KARTKA ....................................................................... 65 50. NIESPŁACONY KREDYT ........................................................ 66 51. SŁUPKI ........................................................................................ 66 52. ZŁOTE ZIARENKA ................................................................... 67 53. LOGISTYKA ............................................................................... 68 54. GRACJA ....................................................................................... 70 55. KONTEKST ................................................................................. 71 3 56. WYBÓR ........................................................................................ 72 57. KAMERY ..................................................................................... 73 58. STŁUCZONA SZYBA ................................................................ 74 59. KIEPSKI INTERES .................................................................... 75 60. GIFTY I GIFCIKI ....................................................................... 76 61. ZASIĘG ........................................................................................ 76 62. HI-END ......................................................................................... 77 63. POSTĘP ........................................................................................ 78 64. WEBSKI ŚWIAT ......................................................................... 79 65. FUNDRISING .............................................................................. 80 66. ADMIN ......................................................................................... 81 67. PENDRIVE .................................................................................. 82 68. REKLAMA .................................................................................. 83 69. ZWYCZAJE ................................................................................. 84 70. TWARDY RESET ....................................................................... 85 71. SCENARIUSZ ............................................................................. 86 72. REKORDZIŚCI ........................................................................... 87 73. GEN INNOWACJI ...................................................................... 88 74. RSS ................................................................................................ 89 75. KLON ............................................................................................ 90 76. INSTRUKCJE ............................................................................. 91 77. ZEGAR ......................................................................................... 92 78. PASJONACI ................................................................................ 93 79. EKRANY ...................................................................................... 94 80. BMW ............................................................................................. 95 81. E-MOCJE ..................................................................................... 96 82. EXCEL.......................................................................................... 97 83. RZECZYWISTOŚĆ .................................................................... 98 4 84. POWTÓRKI ................................................................................ 99 85. LEGO .......................................................................................... 100 86. CIŚNIENIE ................................................................................ 101 87. RADIO „JA” .............................................................................. 102 88. FIFO LIFO ................................................................................. 103 89. BAMBUKO ................................................................................ 104 90. KOGUT ...................................................................................... 105 91. REHABILITACJA .................................................................... 106 92. SKARBY ..................................................................................... 107 93. SIEROTA ................................................................................... 108 94. LLL ............................................................................................. 109 95. KĄKOL ...................................................................................... 110 96. NAPRAWKI ............................................................................... 111 97. ZASOBY ..................................................................................... 112 98. EKSPERCI ................................................................................. 113 99. JAPOŃSKA CIERPLIWOŚĆ.................................................. 114 100. LIB DUB ................................................................................... 115 101. OFF ........................................................................................... 116 102. CZTERY RAZY „I”................................................................ 117 103. WARIANT A............................................................................ 118 104. BIBELOCIARZ ....................................................................... 119 105. USZY ......................................................................................... 120 106. PIES OGRODNIKA ................................................................ 121 107. NA TIP-TOP ............................................................................ 122 108. WEEKEND .............................................................................. 123 109. NIE MA MOCNYCH .............................................................. 124 110. BOKS ........................................................................................ 125 111. TOPLUDZIE ............................................................................ 126 5 112. KAPELUSZ .............................................................................. 127 113. ARTYSTA ................................................................................ 128 114. KADZENIE .............................................................................. 129 115. PACYNKI I KLAKIERZY .................................................... 130 116. WIELKI DOSTAWCA ........................................................... 131 117. NIE FAŁSZOWAĆ ................................................................. 132 118. AKTUALIZACJA ................................................................... 133 119. KLIKAĆ ................................................................................... 134 120. PAPLANIN@ ........................................................................... 135 121. PO CO? ..................................................................................... 136 122. ZEGARMISTRZ ..................................................................... 137 123. HYBRYDY ............................................................................... 138 124. ZAANGAŻOWANIE .............................................................. 139 125. GADŻECIARZ ........................................................................ 140 126. TECHNOŚWIAT..................................................................... 141 127. PREZENTY ............................................................................. 142 128. ZA DUŻO WSZYSTKIEGO .................................................. 143 129. SQUASH ................................................................................... 144 130. OKULARY ............................................................................... 145 131. PRZEBAJEROWANIE .......................................................... 146 132. BISIOR ..................................................................................... 147 133. ŚWIATŁO ................................................................................ 148 134. TURISMUS .............................................................................. 149 135. NA SERIO ................................................................................ 150 136. GIOIA ....................................................................................... 151 137. JEGO WESTERPLATTE ...................................................... 152 138. SÓL ........................................................................................... 153 139. REKORD .................................................................................. 154 6 140. NIEPOWTARZALNOŚĆ....................................................... 155 141. KOPERTA................................................................................ 156 142. TRENDY .................................................................................. 157 143. KIBICE ..................................................................................... 158 144. PROKRASTYNACJA ............................................................ 159 145. KONTAKTY ............................................................................ 160 146. MULTITASKING ................................................................... 161 147. IMPLANT ................................................................................ 162 148. HUMOR.................................................................................... 163 149. KOHERENCJA ....................................................................... 164 150. TUANGOU ............................................................................... 165 151. ZESPÓŁ.................................................................................... 166 152. KLOCKI ................................................................................... 167 153. LTE ........................................................................................... 168 154. ZASIEW ................................................................................... 169 155. WIKITOPIA ............................................................................ 170 156. BHP ........................................................................................... 171 157. WIRTUOZI .............................................................................. 172 158. MENADŻER ............................................................................ 173 159. 20/80 .......................................................................................... 174 160. SUKCES ................................................................................... 175 161. PODPIS ..................................................................................... 176 162. KOMUNIKACJA .................................................................... 177 163. SELEKCJA .............................................................................. 178 164. BALON ..................................................................................... 179 165. KASA ........................................................................................ 180 166. PORZĄDEK............................................................................. 181 167. FONOHOLIZM ....................................................................... 182 7 168. NIETOLERANCJA ................................................................ 184 169. NARRACJA ............................................................................. 185 170. PRZEDPOLA........................................................................... 186 171. JĘZYK ...................................................................................... 187 172. OMEGA .................................................................................... 188 173. GWIAZDA ............................................................................... 189 174. FILOZOFIA ............................................................................. 190 175. PIĘĆ UMYSŁÓW ................................................................... 191 176. DEZINTEGRACJA ................................................................ 192 177. CYFRYZACJA ........................................................................ 193 178. ŻONGLERKA ......................................................................... 194 179. LICYTACJA ............................................................................ 194 180. LETNIOŚĆ ............................................................................... 196 181. J@ŁMUŻNA ............................................................................ 197 182. POKOLENIE LP ..................................................................... 198 183. BYĆ I WYGLĄDAĆ ............................................................... 199 184. PRACA ..................................................................................... 200 185. PRZESZŁOŚĆ ......................................................................... 201 186. NEWSY I NEWSIKI ............................................................... 202 187. NON POSSUMUS ................................................................... 203 188. BEZPIECZEŃSTWO ............................................................. 204 189. STREET VIEW ....................................................................... 205 190. PLAGIAT ................................................................................. 206 191. GLINIANE NOGI KOLOSA ................................................. 207 192. SELEKCJA .............................................................................. 208 193. OTWARTOŚĆ ......................................................................... 209 194. DIETA INFORMACYJNA .................................................... 210 195. BYĆ NA STO PROCENT ...................................................... 211 8 196. TOKSYCZNE LUZ ................................................................. 212 197. KONTRREWOLUCJA .......................................................... 213 198. WIERZCHOŁEK GÓRY LODOWEJ ................................. 214 199. W REALU NIE DA RADY..................................................... 215 200. DWUSETNY ODCINEK ........................................................ 216 201. K2 .............................................................................................. 217 202. SYRENY XXI WIEKU ........................................................... 218 203. BUDOWAĆ .............................................................................. 219 204. ŻYCIOWY TEST .................................................................... 220 205. KLAROWNY KOMUNIKAT................................................ 221 206. KULTURA OSOBISTA .......................................................... 222 207. NOWE ROZDANIE ................................................................ 223 208. OCZYWISTE OCZYWISTOŚCI ......................................... 224 209. OTWARTOŚĆ ROZUMU ..................................................... 225 210. NIEOLIMPIJSKA DYSCYPLINA ....................................... 226 211. NO LIFE ................................................................................... 227 212. TRWAŁA EFEKTYWNOŚĆ ................................................ 228 213. FUNKCJA ZOOM .................................................................. 229 214. SKOKI WZWYŻ ..................................................................... 230 215. SIEĆ CZY PAJĘCZYNA? ..................................................... 231 216. ZEŚWIECCZENIE ................................................................. 232 217. INTERDYSCYPLINARNOŚĆ .............................................. 233 218. FAIR PLAY .............................................................................. 234 219. NOWA APOLOGETYKA...................................................... 235 220. PARKI I OGRODY ................................................................. 236 221. IN VITRO ................................................................................. 237 222. HISTORIA ............................................................................... 238 223. SZCZELINA NIESKOŃCZONOŚCI ................................... 239 9 224. INNOWACYJNOŚĆ ............................................................... 240 225. ACIES BENE ORDINATA .................................................... 241 226. BEZROBOCIE ........................................................................ 242 227. OPERATYWNOŚĆ KU DOBRU .......................................... 243 228. ODWAGA ................................................................................ 244 229. INTELEKTUALNE MODY .................................................. 245 230. COMPELLE INTRARE ......................................................... 246 231. BLASK PRAWDY ................................................................... 247 232. SEDE VACANTE .................................................................... 248 233. SKAŁA...................................................................................... 249 234. CHRZEŚCIJAŃSKI MINIMALIZM ................................... 250 235. BUENOS AIRES...................................................................... 251 236. BUONA SERA ......................................................................... 252 237. 153 WIELKICH RYB ............................................................. 253 238. GASIĆ ŚWIATŁA................................................................... 254 239. RYDWAN ZWYCIĘZCY ...................................................... 255 240. VIOLENTI RAPIUNT ............................................................ 256 241. NIANIA ..................................................................................... 256 242. LUSTRO I OKNO ................................................................... 257 243. EKSPANSYWNOŚĆ ............................................................... 258 244. KLEI I SMAR .......................................................................... 259 245. TRANSLOKACJE .................................................................. 260 246. W OCEANIE DANYCH ......................................................... 261 247. ZDROWA MŁODZIEŻ.......................................................... 262 248. KATALIZATORY I ODŻYWKI .......................................... 263 249. HACKATHONY ...................................................................... 264 250. FORMACJA APOSTOLSKA ................................................ 265 251. POWOŁANIE .......................................................................... 266 10 252. CENTYMETR I WAGA ......................................................... 267 253. AUTENTYCZNOŚĆ ............................................................... 268 254. KOLOROWE KAPELUSZE ................................................. 269 255. DOBRY WUJEK ..................................................................... 270 256. SKÓRA NIEDŹWIEDZIA ..................................................... 271 257. DYNAMICZNY STABILIZATOR ....................................... 272 258. HODIE ET NUNC ................................................................... 273 259. TATUAŻE ................................................................................ 274 260. RYZYKO .................................................................................. 275 261. PORTALE SPOŁECZNOŚCIOWE ..................................... 276 262. DOKTOR GOOGLE............................................................... 277 263. GRANTOZA ............................................................................ 278 264. ZAWODOWY PRESTIŻ ....................................................... 279 265. LA NONNA .............................................................................. 280 266. PASTORAŁ ............................................................................. 281 267. NONKONFORMIS ................................................................. 282 268. PIANIE KOGUTA .................................................................. 283 269. PŁYTKA DUSZA .................................................................... 284 270. PROMOCJA CZYSTOŚCI .................................................... 285 271. PROZOPAGNOZJA ............................................................... 286 272. PAMIĘTAĆ O CO CHODZI ................................................. 287 273. ORSZAK NARODÓW ........................................................... 288 274. ZADANIE DLA MĘŻCZYZN ............................................... 289 275. FOCUS ...................................................................................... 290 276. ILE GODZIN W PRACY? ..................................................... 291 277. NATURALNA DYSKRECJA ................................................ 292 278. KIBICUJMY NIEWIASTOM ............................................... 293 279. MOBILIZOWAĆ CHŁOPAKÓW ........................................ 294 11 280. NIERÓWNOŚĆ MIŁOŚCI ................................................... 295 281. PROJEKT RODZINA ............................................................ 296 282. OTYŁOŚĆ UMYSŁU ............................................................. 297 283. ZADANIE ŚWIECKICH........................................................ 298 284. NIE LĘKAJ SIĘ MYŚLEĆ .................................................... 299 285. POWOŁANIE, ZAKOCHANIE ............................................ 300 286. WŁADZA I POSŁUSZEŃSTWO.......................................... 301 287. ZDĄŻYĆ ZE WSZYSTKIM .................................................. 302 288. NOWE ROZDANIE ................................................................ 303 289. DLACZEGO „WIELKI”?...................................................... 304 290. 160 CZY 60? ............................................................................. 305 291. DOBRY I ZŁY HUMOR ........................................................ 306 292. NIECH ROZWINĄ SKRZYDŁA.......................................... 307 293. PROBLEM ZŁA ...................................................................... 308 294. WDZIĘCZNOŚĆ ..................................................................... 309 295. BRATERSTWO STADIONOWE ......................................... 310 296. UCZCIWOŚĆ W PRACY ...................................................... 312 297. SZKODLIWE OKULARY ..................................................... 313 298. CIERPLIWOŚĆ ...................................................................... 314 299. STRES NA ZAMÓWIENIE ................................................... 315 300. TRZYSETNY ODCINEK ...................................................... 316 301. MILCZENIE ............................................................................ 317 302. CAŁYM CIAŁEM I SERCEM .............................................. 318 303. WSZYSCY W MARKETINGU ............................................. 319 304. MISKA SOCZEWICY ............................................................ 320 305. NASZE ZALETY .................................................................... 321 306. BIADOLENIE, GDERANIE, MARUDZENIE ................... 322 307. PATRIOTYZM ........................................................................ 323 12 308. SŁUCHAĆ I STOSOWAĆ ..................................................... 324 309. DUSZA ŚWIATA CYFROWEGO ........................................ 325 310. FANTASTO-NAUKOWOŚĆ ................................................. 326 311. NIEMODNA POKORA .......................................................... 327 312. TO NIE JEST MUZEUM ....................................................... 328 313. POKORNY CIENKI BOLEK................................................ 329 314. ODWRÓCIĆ PLACEK .......................................................... 330 315. CZARNA FALA ...................................................................... 331 316. WESTERPLATTE CODZIENNOŚCI ................................. 332 317. NORMALNOŚĆ ...................................................................... 333 318. KOSZTOWNY E-MAILE ...................................................... 334 319. MOJA OPINIA ........................................................................ 335 320. KORONA KOŚCIOŁA........................................................... 336 321. WYRZUCONY GAPOWICZ ................................................ 337 322. PROSTOWAĆ DROGI .......................................................... 338 323. WÓL I OSIOŁ ......................................................................... 339 324. WIELBŁĄDY I DROMADERY............................................ 340 325. ODEBRANE TALENTY ........................................................ 341 326. SELFIE ..................................................................................... 342 327. WIELKI PLUS RODZINY .................................................... 343 328. KIBICOWAĆ SIOSTROM I BRACIOM ............................ 344 329. ROZMOWY Z CÓRKĄ ......................................................... 345 330. WIELKOPOSTNE WESTERPLATTE................................ 346 331. KLIKOMANIA ........................................................................ 346 332. SKUPIENIE W PRACY ......................................................... 347 333. KULTURA JEDZENIA .......................................................... 348 334. OPIUM OBOJĘTNOŚCI ....................................................... 349 335. HYBRYDOWY CHRZEŚCIJANIN ..................................... 350 13 336. PRIMADONNA ....................................................................... 351 337. PORANEK WIELKANOCNY .............................................. 352 338. DUCHOWOŚĆ CZY KOD? .................................................. 353 339. PARTIA BIAŁYCH ................................................................ 354 340. FORMA I TREŚĆ ................................................................... 355 341. EKRANOWE WIĘZIENIE.................................................... 356 342. DWA DZWONY ...................................................................... 357 343. WYJŚĆ Z LETARGU ............................................................. 358 344. ZATRZYMAĆ CZAS ............................................................. 359 345. WIZJA ...................................................................................... 360 346. LEWE SERCE ......................................................................... 361 347. INDYWIDUALIŚCI ................................................................ 362 348. GŁĘBIA .................................................................................... 363 349. MARKI WŁASNE ................................................................... 364 350. PO CO BRONIĆ WESTERPLATTE? ................................. 366 351. ZWIERZĘTA........................................................................... 367 352. MUTYZM WYBIÓRCZY ...................................................... 367 353. SIECI ........................................................................................ 368 354. ZOO........................................................................................... 369 355. TELEMETRIA ........................................................................ 370 356. SZACHY ................................................................................... 371 357. CIEPŁE KLUCHY .................................................................. 372 358. DZIADKOWIE ........................................................................ 373 359. WSPOMNIENIA ..................................................................... 374 360. GWIAZDY ............................................................................... 375 361. NIEPOZORNY KRZYŻ ......................................................... 376 362. RODE I ANIOŁY .................................................................... 377 363. GLUTINUM MUNDI .............................................................. 378 14 364. NIEŚMIERTELNA PYCHA .................................................. 379 365. WARTO DIALOGOWAĆ ..................................................... 380 366. PRZEBACZENIE.................................................................... 381 367. LEŚNY DZIADKI ................................................................... 382 368. MŁODE WILKI ...................................................................... 383 369. WYTRWALE. ALE NIE NAMOLNIE ................................ 384 370. KTO MYŚLI, NIE BŁĄDZI................................................... 385 371. W CZWÓRNASÓB ................................................................. 386 372. ŚWIAT 3.0 ................................................................................ 387 373. RAPORTY DUSZY ................................................................. 388 374. ŚPIEW ANIOŁÓW ................................................................. 389 375. ZŁOTO KADZIDŁO I MIRRA ............................................ 390 376. PIĘTA ACHILLESOWA ....................................................... 391 377. KELNER .................................................................................. 392 378. IDŹ, I TY CZYŃ PODOBNIE ............................................... 393 379. FRANKOWICZE .................................................................... 394 380. DAWAĆ I PRZYJMOWAĆ UPOMNIENIA ...................... 395 381. KARK SMS-OWICZA ............................................................ 396 382. SZYBCIEJ, WYŻEJ, MOCNIEJ .......................................... 397 383. ZABLOKUJ, PANIE, KLAWIATURĘ MOJĄ ................... 398 384. UPARTY JAK OSIOŁ ............................................................ 399 385. DWA SKRZYDŁA .................................................................. 400 386. CZY ABY NA PEWNO? ........................................................ 401 387. TYLKO NIEWIASTY ............................................................ 402 388. SIEWCAMI POKOJU I RADOŚCI ...................................... 403 389. WPATRZENI W JEZUSA ..................................................... 404 390. SZTUKA TOWARZYSZENIA.............................................. 405 391. DUŻE KAMIENIE .................................................................. 406 15 392. WIELOBARWNOŚĆ.............................................................. 407 393. TRÓJKĄT RÓWNOWAGI ................................................... 408 394. PRZEPALONE SPOŁECZEŃSTWO .................................. 409 395. PRZEWLEKŁA NUDA .......................................................... 410 396. BLOKADA ............................................................................... 411 397. IGŁA I KOPERTA.................................................................. 412 398. GAFA ........................................................................................ 413 399. ZABEZPIECZYĆ UCZCIWOŚĆ ......................................... 414 400. UMIAR I POKORA ................................................................ 415 16 1. Uśmiech Ostatnie olimpiady uświadomiły nam trudności Europejczyków z odróżnieniem i zapamiętaniem chińskich imion. Sztuką też jest było rozpoznać z imion, czy to jest zawodniczka czy zawodnik. Albo co w ogóle jest imieniem, a co nazwiskiem? Mamy też trudności z określeniem wieku sportowców. Twarze Azjatów zazwyczaj wydają nam się bardzo młode. Trudno nam odczytywać na nich stan ducha. Filipińczycy, na przykład, wyglądają na wiecznie uśmiechniętych. Olimpiady przypomniały mi, coś co się wydarzyło neoprezbiterowi z Filipin. Po święceniach w Rzymie pozostał tam jeszcze pewien czas, by dokończyć tam studia. W weekendy pomagał na rzymskiej parafii. Po niedługim czasie odkrył, że pewien młody parafianin szczególnie zwraca na niego uwagę. Pewnego dnia go zagadnął. Chłopak zapytał wtedy księdza, dlaczego on zawsze jest uśmiechnięty. Jaki jest sekret jego radości? Na co ten z pragmatyzmem Azjaty odpowiedział: bo niezmiernie cieszę się z tego, że całe moje życie oddałem bezpowrotnie Panu Bogu. Odpowiedź ta, wywarła tak wielki wpływ na pytającego, że po jakimś czasie on też całkowicie oddał swe życie Bogu. Duch służby, to taki „filipiński” uśmiech serca do zadanej nam rzeczywistości. Cieszyć się z tego, że każda chwila - jeżeli tylko chcemy - jest okazją, by oddawać Jezusowi nasze życie, dając innym nasz czas i zdolności. Cieszyć się z tego, że możemy być pożyteczni dla innych. W ten sposób odkrywamy, że wszystko może - jeśli tylko chcemy - mieć głębszy sens. A w tym odkryciu doświadczymy prawdziwość słów Jezusa, że kto straci swoje życie ten je odnajdzie. Tylko ten, kto odda się całkowicie Jezusowi, będzie prawdziwie szczęśliwy. Nie ten, kto nieustannie szuka swego dobrego samopoczucia i realizacji. -„Idź i ty czyń podobnie” - mówi do nas Pan Jezus na zakończenie przypowieści o Dobrym Samarytaninie. Być może ten fragment Ewangelii interpretujemy za bardzo dosłownie i zawężamy służbę do sytuacji ekstremalnych. Oczywiści, że w tych sytuacjach powinniśmy się zatrzymać i zaopiekować potrzebującym, oczywiście, że nasze serce powinno być wrażliwe na wielkie dramaty bliźniego. Jednak wrażliwy serce na potrzeby bliźniego kształtuje się w codziennych małych rzeczach. Jeśli kto nie potrafi służyć najbliższym w przysłowiowym drobnym uczynku „wynoszenia śmieci” lub „zmywania garów” trudno, by był w stanie odkryć i zaradzić wielkim potrzebom bliźniego. Uśmiechajmy się nieustannie do codzienności, bo jest ona okazją by non stop służyć. Wystarczy tego chcieć! 7-09-08 17 2. Służba Przed ponad stu laty rolnictwo i rzemieślnictwo zaczęły tracić znaczenie na rzecz produkcji przemysłowej. Rewolucja industrialna przekonywała, że człowiek jest wart tyle, ile potrafi wyprodukować. Jeszcze w niedalekiej przeszłości wysokie kominy, hale produkcyjne, ogromne hangary stanowiły przedmiot dumy mieszkańców miast. Taka myśl towarzyszyła wielkiej przemianie społecznej. Kierunek był jasny: produkować więcej i w ten sposób wzbogacać się. Potem sprawiedliwie się dzielić. Dla niektórych ideologii upaństwowienie środków produkcji miało rozwiązać wszelkie konflikty. Dziś wiele się zmieniło. Odeszliśmy od tak prostego schematu. Wątpimy czy większa produkcja jest znakiem rozwoju. W krajach najbardziej rozwiniętych większość mieszkańców trudzi się w sektorze usług. Oferta usługowa jest nieskończona: pomoc informatyczna, gastronomiczna, logistyczna… Gdy się pojawi jakaś nisza, natychmiast powstaje kolejna oferta. Mamy świadomość, że państwo nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb. Konieczna wyobraźnia i kreatywność w tym sektorze sprawia, że centralne rozwiązania nie sprawdzają się. Zróżnicowanie okazuje się źródłem bogactwa. Inicjatywy małe są bardziej cieniony. Kto potrafi sobie radzić z jakimś problemem może służyć temu, kto nie daje sobie radę. Specjalizacją stała się okazją do wymiany. W ten sposób wszyscy mogą dawać i brać. Wszyscy potrzebują innych. Ta wymiana pozwala zaradzić rozluźnienie więzi społecznych wynikających z rewolucji industrialnej i technologicznej. Służyć w pełnym znaczeniu może tylko żywy człowiek. Elektroniczny automat, choć niezmiernie precyzyjna, pozostanie zawsze bezdusznym urządzeniem. Opatrzność Boża zechciała, byśmy w takim - a nie innym świecie kroczyli za Jezusem. W takich, a nie innych okolicznościach powinniśmy Go naśladować. W takim świecie bardziej przemawia do nas Jego przykład służby - Jezus Sługa. Przemiany społeczne z ostatnich dziesięcioleci stwarzają wielkie zapotrzebowanie ducha służby. Usługi nie mogą być tylko towarem na rynku. Można innym świadczyć usługi w imię zasady: „klient nasz pan”. Ale można także dać siebie wszystko, bo to Jezus jest naszym Panem. Od chrześcijan zależy, czy wielki sektor usług zonie napełniony treścią. Usługa nie jest zwykłym towarem. Towar się konsumuje i nic po nim nie zostaje. Parafrazując św. Pawła „usługi beż miłości są jak cymbał brzmiący”. A usługi wykonane z miłością nigdy nie przeminą. 14-09-08 18 3. Piksele serca Cyfrówka to szaleństwo zdjęć. Każdy sobie może dowolnie pstrykać, na prawo i lewo. Pojemność pamięci nie jest poważnym problemem. Nieudane zdjęcia kasujemy natychmiast, inne, wątpliwej jakości, zatrzymujemy na wszelki wypadek. A nuż się przydadzą? Do tego jeszcze mamy Photoshopa, który czyni cuda. Żyjemy w przekonaniu, że „spikselowanie” miejsca i ludzi uwieczni miłe przeżycie. Po powrocie do domu zaczynają się schody. Co zrobić ze zdjęciami? Jak je wykorzystać? I tu, jak w życiu, są różne szkoły: jest szkoła Pani Dokładnej, która radzi, by od razu wszystko pedantycznie archiwizować i opracować. Inna szkoła, nad Wisłą bardziej popularna, zaleca odłożyć porządek na odpowiedni czas. Być może ta chwila nigdy nie nadejdzie i już nikt tych zdjęć nie obejrzy. Zastanawiający jest kryterium stosowany w usuwaniu zdjęć. Na pierwszy ogień idą te, na których my sami, według naszej oceny, jesteśmy ukazani niekorzystnie. Czyli nasze kiepski zdjęcia usuwamy od razu. Zazwyczaj jesteśmy dość surowi w tej autocenzurze. Również szybko usuwamy złe zdjęcia naszych ukochanych osób. Być może, tu i ówdzie, cicha złośliwość sugeruje zachować „dla żartu” jakieś śmieszne ujęcie. Zdjęcia zdjęciami, życie życiem. Osobista historia też się zapisuje w naszej pamięci. Ludzkie serce posiada zdolność przechowywania wiele „zdjęć” z przeżytych chwil. Pojemność serca jest dużo, dużo większa od cyfrówki. Do tego archiwum serca zaglądamy stale. Nasze zachowanie wobec ludzi jest kształtowany przez tę pamięć. Jej zasobami karmi się szacunek, wdzięczność i życzliwość. Ona też może być, niestety, źródłem żalów, pretensji lub pogardy. Z tej przyczyny, w cyfrówce naszego serca, nie możemy pozwolić sobie na tymczasowy nieuporządkowanie. Trzeba natychmiast usuwać te wspomnienia, w których nasi bliźni wyglądają niekorzystnie. Liczne są miejsca w Ewangelii gdzie Jezus zwracał uwagę na myśli, osądy i poruszenia serca. Dobry zasoby serca pozwalają z niego wyciągać dobre rzeczy. Życzliwe spojrzenie na bliźniego rodzi się w sercu. A zawartość serca zależy od każdego człowieka. Konkretne zadanie dla ucznia Chrystusa: przechowywać w sercu tylko „najlepsze ujęcia” bliźnich. Usuwać z pamięci serca, poprzez wybaczenie i wyrozumiałość, złe wspomnienia. Kasować nieodwracalnie, oznacza już nigdy do nich nie powracać. W ten sposób upodobnimy się do miłosiernego Boga, a On życzliwie na nas patrzeć będzie, bo odpuściliśmy naszym winowajcom. 19 4. PowerPoint Namnożyło się różnego typu prezentacje. Obecnie już nie wystarczy „przedstawić się”, teraz trzeba się „dobrze zaprezentować”. PowerPoint triumfuje na wszystkich salonach. Znikają tradycyjne wykłady, zwykłe opowiadanie historii. Logiczny dyskurs ustępuje miejsca slajdowisku. Swoiste kolaż zdjęć, filmików, cytatów i innych migawek. Oczywiście, że do tego odpowiednia muzyczka. Technika ma swoje ograniczenia i może zawieść. Opowiadał mi znajomy o prezentacji, podczas której zabrakło prądu. Nie zabrakło uczestników. Przekomicznie wypadła prezentacja czytana przez prowadzącego z osobistego laptopa: - Tu widzę piękny slajd, który wy nie widzicie, a na tym slajdzie… Na szczęści prowadzący potrafił zaprezentować swoje umiejętności wychodzenia z sytuacji kryzysowej. Naiwna ufność wobec nowoczesnych narzędzi może czasami doprowadzić do tego, że w wielu prezentacjach nie ma ani siły – Power; ani jasnego sensu, zamiaru – Pointy. Czyli brak tego, co najistotniejsze, jasnego przekazu. W prezentacjach warto zadawać sobie pytanie, o co właśnie w tym wszystkim mi chodzi? Jaki cel sobie stawiam, zbierając ten tak zróżnicowany materiał? Nazwa programu do robienia prezentacji - PowerPoint - kojarzy się z skutecznym przekazywaniem, chodzi o to, by z mocą ukazać bardzo konkretny punkt. W naszym życiowym pielgrzymowaniu, chodzi o to samo – skutecznie i wytrwale dążyć do wybranego celu. W znanej książce o „Siedmiu nawykach skutecznego działania” zachęca się do tego, by stale działać myśląc o zamierzonym celu. Na przykład często myśleć, co chciałbym „usłyszeć” o sobie w mowie pożegnania podczas mego pogrzebu? Albo mniej dramatycznie: co bym chciał dziś pod wieczór zobaczyć w bilansie dnia? Jezus również wymaga spójności życia. Albo-albo. Życia albo śmierć. Światło albo ciemności. „Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie; i kto nie zbiera ze Mną, rozprasza”. Spójność życia wymaga zdecydowanego wyboru celu i podporządkowanie mu całego działania. Cel, jak uczą klasycy, „jest pierwsze w zamierzeniu a ostatni w osiągnięciu”. Cel daje odpowiedź na proste pytanie „o co właśnie w tym wszystkim mi chodzi?” Dla chrześcijanina odpowiedź powinna pokrywać się ze słowami Jezusa: „szukajcie najpierw Królestwa Niebieskiego”. Szukać zawsze – w każdym życiowym slajdzie - tego ostatecznego celu, tej życiowej pointy, jakim jest Królestwo Niebieski. Szukać z siłą, z zaangażowaniem – z katolickim powerem. 28-09-08 20 5. Surfowanie Naukowcy nazywają atawizmem wtórne wystąpienie zachowań charakterystycznych dla odległych przodków człowieka. W dużej mierze dotyczy to reakcji wynikających z pierwotnych instynktów. W ramach tej teorii można by określić jako zachowania atawistyczne utratę zdrowego rozsądku, jakiej niektórzy dostają przy korzystaniu z Internetu. Bezsensowne skakanie z linku na link ma wiele wspólnego ze skakaniem małpy z gałęzi na gałąź. Przy takim surfowaniu często człowieka całkowicie opanowuje nagi instynkt. Nie ma najmniejszej wątpliwości, że Internet jest sam w sobie dobry i pożyteczny. Również nie wątpliwości, że to w sercu człowieka rozgrywa się decydująca walka, jak nim się posługiwać. Szczerość wobec siebie samego jest pierwszym krokiem do dobrego korzystania z Internetu. Czy panuję nad Internetem, czy on panuje nade mną? Czy dostaję „małpiego rozumy”, gdy jestem on-line? Warto nie uciekać do łatwego usprawiedliwiania się, że to tylko czasami, że to był ostatni raz… Jezus uczy, że ludzie zostaną rozliczeni z każdego bezużytecznego słowa, które wypowiedzą. Można powiedzieć, że w dzień sądu zostaniemy rozliczeni z każdego „bezużytecznego linku”. Na podstawie słów twoich będziesz uniewinniony i na podstawie słów twoich będziesz potępiony. Innymi słowy „pokaż mi twoje linki, a powiem ci o stanie twej duszy”. Osoby uzależnione, który walczą z nałogiem, tworzą swoisty system obronny. Nierzadko, gdy się przedstawiają mówią: jestem Iksiński „niegrający hazardzista” czy „niepijący alkoholik”. Jest to sygnał, by im nawet ni sugerować możliwość gry czy wypicie kieliszka. Tę samą technikę możemy stosować wobec rzeczy martwych. Gdy siadamy przy klawiaturze, można pogłaskać ekran i pieszczotliwie pozdrowić: „dzień dobry, jestem niesurfującym słabym człowiekiem. Pragnę, byś mi służył i nie był przyczyną tracenia czasu ani obrażania Pana Boga”. Jest taki hiszpański przysłowie „zdechł pies, koniec ze wścieklizną” (muerto el perro, fin de la rabia). Używa się go, by wskazać, że pewne problemy rozwiązują się, gdy zniknie ich przyczyna. Podobnie czytamy w Kazaniu na Górze: „jeżeli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu odetnij ją”. Notabene to właśnie prawą ręką korzystamy z myszki… Oczywiście, nie chodzi o dosłowne zastosowania tej rady, chodzi o to, by znaleźć sposób na skuteczne przezwyciężanie słabości. Łaski Bożej nam nie zabraknie, ale potrzeba odrobinę ludzkiego sprytu, by przy komputerze opanowywać atawistyczne odruchy. 5-10-08 21 6. Pokolenie BCB Czy istnieje pokolenie JP2? Dla wielu gorliwych katolików samo pytanie jest obrazoburczy. Jak można zadawać takie pytanie? Przecież to oczywiste! Entuzjastyczna młodzież uczestnicząca w ŚDM tworzą takie pokolenie. Jego reprezentanci gromadzili się wokół papieża. Gdy odchodził w kwietniu 2005 r. Są ucieleśnieniem nadziei Kościoła i nie wolno ich wiarygodność podważać! Emocje na bok. Co określa pokolenie? Jakie cechy powinien spełniać członek takiej grupy? Socjologowie dodaliby jeszcze wiele warunków, by móc mówić o „pokoleniu”. Przecież sam fakt bycia na ŚDM nie wystarczy, aby tworzyć zwartą grupę społeczną. Można by mówić o określonej grupie tych, którzy przyjęli nauczanie Jana Pawła II. A ono wcale nie było łatwe. Papież mobilizował do radykalnego pójścia za Jezusem. Nauczanie Karola Wojtyły było zachętą do ofiary, do „oddania wszystkiego” dla Jezusa. Sam tak żył i dzielił się własnym doświadczeniem. Czynił to w sposób niezmiernie atrakcyjny, jednak nie kosztem obniżania poprzeczki. Dziś dla wielu dobrobyt jest celem życia. Świat reklamy i konsumpcji namawiają do tego by nie rezygnować z niczego. Wielu psychologów, pedagogów a nawet duszpasterzy wtórują tej zachęcie. Ważne, aby mieć dobre samopoczucie i żyć przyjemnie. Gdy się pojawia ktoś wymagający, na przykład nauczyciel, w imię godności, wolności lub tolerancji jest szybko „pacyfikowany” przez kolegów lub rodziców. Gdy uczniowie Jezusa wyznają swoją wiarę w niego, On natychmiast zaczyna mówić o swej męce na krzyżu. Odkupienie to tajemnica Wcielenia plus Krzyż. Rzutuje to na styl życia ucznia. Nie można iść za Jezusem bez obumierania dla siebie samego. Nasi dziadkowie pozostawili nam wiele pięknych przydrożnych krzyży. Wiedzieli, co oznacza ten symbol. Nie były im obce pojęcie takie jak asceza, umartwienia, ofiara, post lub pokuta. Nie bali się tych słów. Nie sądzili, że to nieludzkie, gnostyckie lub tym podobne teorie. Oczywiście, nie oznacza, że tą nauką zawsze żyli w sposób odpowiedni i wyważony. Mieli jednak świadomość, że „ciało jest słabe” i nie można mu we wszystkim dogadzać, bo „co za dużo to niezdrowo”. „Co za dużo to niezdrowo” jest jednak nie tylko dla ciała, ale przede wszystkim dla duszy. Bez pracy nad sobą człowiek staje się niewolnikiem zachcianek lub odrażających nałogów. Grupa takich ludzi może być nazwana –„pokolenie BCB”– pokolenie Bardzo Cienkich Bolków. Z tym na pewno się zgodzą socjologowie. 12-X-2008 22 7. Start Dobry początek zwiastunem sukcesu. I w sporcie, i w życiu. Nic tak nie zniechęca jak porażka na dzień dobry. Oczywiście, zawsze można „restartować” i nadrobić straty zgodnie z zasadą „lepiej późno, niż wcale”. Falstart to przedwczesny start. To słowo, pochodzenia angielskiego, zostało spolszczone. Początkowo stosowane było tylko w sporcie. Obecnie używamy go też w innych dziedzinach, mówimy na przykład o falstarcie polityka, o falstarcie jakiegoś pisma. Nie mamy jeszcze słowa na opóźniony start albo, co nierzadko się zdarza, na brak startu. Można by zaproponować „none-start”. Można z tym się spotkać nawet w przypadkach bardzo obiecujących. Jak zapisano na pewnym nagrobku: „Tu leży Iksiński. Dobrze się zapowiadał i tak pozostało”. „Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje”. W ten sposób mądrość ludowa uczy o Bożym błogosławieństwie dla tego, kto wcześnie startuje każdego dnia. Pan daje mu wiele rzeczy. Daje mu możliwość porannego kontaktu z rodziną: jaką piękną rzeczą wspólne i bezstresowe rodzinne śniadanie! Daje mu spokojny umysł, by o niczym nie zapomnieć, gdy wychodzi z domu. Mieszkańcom Warszawy Bóg daje możliwość dojazdu do pracy lub szkoły przed korkami. A punktualność w pracy jest dziś bardzo ceniona… i tak można wyliczać dobrodziejstwa z dobrego porannego startu. W pierwszym rozdziale Ewangelii św. Marka można przeczytać o tym, że Jezus wstawał „ nad ranem, gdy jeszcze było ciemno”. Wstawał, aby się modlić. Od zawsze chrześcijanie naśladowali w tym Pana, bardzo ceniąc poranną modlitwę. Poranna modlitwa bez pośpiechu jest sekretem przeżycia całego dnia po Bożemu. W życiu jak w sporcie dobry start wymaga stałego treningu. Tu nie można spocząć na laurach. Z jednej strony potrzebne jest mocne przekonanie o ważności tej pierwszej chwili. Poranne punktualne wstawanie należy do tych punktów bezdyskusyjnych. Samo podjęcie „dialogu z budzikiem” niesie niebezpieczeństwo sromotnej porażki. Rozum o tej porze jest znacznie osłabiony, dlatego nie ma żadnych szans wobec mocnych argumentów wytaczanych przez lenistwo. Nie ma gradacji w porannej „chwili bohaterskiej”. Albo jest chwilą – natychmiastowym wstaniem - albo po prostu nie istnieje. Drugim punktem decydującym dla porannego zwycięstwa jest punktualne zakończenie ubiegłego dnia. Tak jak z komputerem - nie będzie kłopotów przy ponownym włączaniu, jeżeli przedtem dobrze się wszystko zamknęło. A to dlatego, że start wymaga dobrego zakończenia, czyli wcześniejszego „finiszowania”. I w ten sposób, dzień w dzień, etap po etapie, zwyciężamy w nadprzyrodzonym biegu do Nieba. 23 19-10-08 8. Leki Po przepięknej polskiej złotej jesieni przed nami okres znoszenia bombardowania reklamą leków. Przygotujmy się do tego, aby wiele razy dziennie usłyszeć zalety kolejnego „cudolexu” z tradycyjną mantrą: „Przed użyciem przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z lekarzem, lub farmaceutą”. W kulturze, gdzie nadrzędny celem jest dobre samopoczucie i panuje nieograniczone zaufanie wobec techniki, lekarstwa powinny wszystko zawsze rozwiązać. Na szczęście jest wiele mądrych i uczciwych lekarzy. Potrafią odczarować magię reklam i pokazać, że nie ma cudownego leku. Doświadczony lekarz przypomni też o zdrowym stylu życia. Być może wskaże na sprawy nieco banalne. Przecież nic dziwnego, że coś akurat tylko nam szkodzi, na przykład konkretna potrawa. Najmądrzejsze byłoby tego po prostu nie jeść. Z biegiem lat lista zakazanych potraw może się wydłużyć… ale i z takim drobnym ograniczeniem można szczęśliwie sobie żyć. Nic dziwnego, że gdy późno idziemy spać, to następnego dnia jesteśmy mniej skoncentrowani. Trzeba, przypomni nam doktor, dbać o ilość godzin snu. Ale, dobry lekarz to nie wszystko. Co z tego, że postawi trafną diagnozę i wypisze odpowiednią receptę, jeżeli pacjent tego nie będzie realizował. Potrzebne jest pokorne stosowanie zaleceń. Jezus jest Odkupicielem i tym samym Lekarzem, który podnosi upadłego człowieka. A uczniów swoich posyła „aby leczyli wszystkie choroby i wszystkie słabości”. Leczeni stanowi istotny wymiar posłannictwa apostołów i chrześcijańskiej wiary w ogóle. Można nazwać chrześcijaństwo „religią terapeutyczną” – religią przywracania zdrowia. Kto rzeczywiście, chce uzdrowić człowieka, musi go postrzegać w jego całości, musi widzieć, że pełnego jego uzdrowienia należy szukać jedynie w miłości Boga. Równocześnie, chrześcijaństwo uwalnia rozum ludzki od zabobonów i magii, pozwalając by angażował się w służbę uzdrawiania. W sferze duchowej każdy z nas jest po części niewidomym, chromym i trędowatym, który potrzebuje uzdrowienia. Poprzez swój Kościół Pan Jezus udziela na dobrych rad i odpowiednich leków. Są to Słowo i sakramenty. Z naszej strony trzeba je wytrwale i pokornie stosować. Wszechobecna nachalna reklama leków może być przypomnienie o zdrowiu duchowym i o konieczności „regularnego zażywania” słowa Bożego i sakramentów. Również przypomnieniu o dobrym prowadzeniu się – unikaniu okazji do grzechu. Bo, jak czytamy w reklamach, „od leczenia jest lepsza profilaktyka”. 24 26-10-08 9. Oliwa Ciocia Wikipedia wyjaśni każdą wątpliwość. Wujek Googel poszerzy ci horyzonty. Co prawda, wujek jest dość leniwy i często odsyła do Cioci lub do innych krewnych. Dziś z taką „rodzinką” można nie tylko przebrnąć przez maturę, ale i skończyć nie jedną renomowaną warszawską uczelnię. Pracę magisterską da się jakość sklecić stosując metodę „Ctrl-C, Ctrl-V, magisterkę będziesz miał!”. W ten sposób, bez głębszych lektur, nowe pokolenie wchodzi w dojrzały życie. Poprzez lektury ładujemy naszą pamięć, nasz „twardy dysk”. A pamięć mocno wpływa na tożsamość. Dlatego, można zaryzykować stwierdzenie, że „człowiek jest tym, co przeczytał”. Dobre lektury inspirują. Złe lektury mącą. Ostatnio wiele się mówi o końcu książki. Prorocy z Doliny Krzemowej dają dziesięć lat życia książkom drukowanym. Wieszczą całkowite zwycięstwo e-książki. Jednak i wtedy dobra lektura będzie nie do zastąpienia. Człowiek potrzebuje dyskursu, dłuższej narracji. Potrzebuje Logosu, aby być logicznym i spójnym. Jezus, co prawda nie mówił o lekturach książek, ale często nawiązywał do tego, co jest napisane w Prawie – „Jak czytasz?”- Pyta uczonego w piśmie, który wystawiał Go na próbę. Rabbi z Nazaretu był mocno zakorzeniony w tradycjach żydowskich. Chrześcijaństwo poszło tą drogą, otwierając się na inne kultury i zawsze bardzo ceniło lekturę. Wiele klasycznych dzieł przetrwało dzięki mnichom i klasztorom. Potem pojawiły się szkoły, uniwersytety. Ojciec Święty Benedykt zwierzył się wiele razy, jak wielki wpływ na jego życie miały lektury. Pisał o wpływie na jego sposób myślenia „Wyznań” św. Augustyna lub „O duchu Liturgii” Guardiniego. Pamiętamy jak to Karol Wojtyła od młodości „pożerał książki”. A nie byłe to lekkie dziełka: Jan od Krzyża; Św. Ludwik Grignion de Montfort; św. Józef Sebastian Pelczar. Ciocia Wikipedia i wujkek Googel są dziś bardzo wpływowi. Przekonują, że nie mam czasu na opasłe książki. Tak jest, czasu mamy niewiele. Powróćmy, więc do starej tradycji wyznaczonego czasu na lekturę. Codziennie kwadrans na lekturę duchową! O ustalonej godzinie i w odpowiednim miejscu. I w ten sposób, strona po stronie, uda nam się solidnie zaliczyć: Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, wybrane dzieła Ojców Kościoła, Doktorów i Świętych. Dzięki tej systematyczności, nie zabraknie nam oliwy jak zabrakło zagonionym dziewczynom. 25 Było ich dziesięć, pięć mądrych a pięć głupich. Ale zapytajmy Ciocię Wikipedię. A ona pokornie odeśle nas do dwudziestego piątego rozdziału Mateusza. 2-10-2008 10. Klucze W ostatnich latach dokonał się niemały postęp w dziedzinie zamków. Do lamusa odchodzą wielkie pęki kluczy. Jeszcze można je spotkać w szkołach lub na parafiach. Teoretycznie da się w nich odnaleźć klucz do każdych drzwi. Korzystanie z nich jest testem cierpliwości. Poszukiwany klucz często to ten ostatni. Czasami trzeba powtórnie, po kolei, cierpliwie i dokładnie, ponownie sprawdzić wszystkie klucze. Już są rarytasem potężne i fikuśne klucze, które otwierają drzwi po kręceniu w lewo i prawo na różnych głębokościach. Używanie ich to istne ćwiczenie bliskie szermierce. Trudno już spotkać klucz składany. Szkoda, bo na takie pomysły na Zachodzie nikt nie wpadł. Te kluczy nadają się do muzeum socrealistycznej myśli technicznej. Mniejsza ilość kluczy wcale nie oznacza łatwiejszego dostępu. Wręcz przeciwnie. Miejsce kluczy zastąpiły hasła. Passwordy, loginy, PIN’y, PUK 1 i PUK 2, NIP’y, Regony, PESEL-e no i zwykły numer kodu do klatki schodowej, który zazwyczaj zapominamy. Do tego, nie daj Boże, zostawić rower zamknięty na kłódkę z numerem, który tylko zna producent w Chinach i z którym się na pewno nie dogadamy. Pamiętajmy jeszcze o kodzie do walizek. Chipowe karty wcale nie są panaceum szczęścia. Ich mnożenia nie da się powstrzymać. Karta do bankomatu, do biblioteki, do komunikacji miejskiej… Dobrze by było mieć tylko jeden klucz, jedno hasło, jedną kartę i żyć sobie spokojnie i szczęśliwie. Niestety, wszystko wskazuje na to, że różnorodność kluczy do życiowych obszarów będzie człowiekowi zawsze towarzyszyć na tym „łez padole”. Dostęp do ludzkich serc wcale nie jest prostszy. Wynika to z faktu, że osoba ludzka jest bogatsza od najcenniejszej rzeczy materialnej. Nieprzypadkowo mówi się o zderzeniach cywilizacyjnych i kulturowych jako wezwanie dla naszego globalizującego się świata. Ewangelie przekazują jak Jezus stosuje odpowiedni klucz do każdego serca ludzkiego. Dużo wymaga od Piotra, który ma być skałą. Temperuje zapał Jana i Jakuba. Inaczej traktuje Nikodema a inaczej Samarytankę. Jego podejście do Marty różni się od podejścia do jej rodzonej siostry Marii. Dobry Pasterz zna każdą owcę i wzywa w odpowiedni sposób. W naszym kraju rzadko mamy do czynienia z ludźmi z odmiennych kultur. Jednak warto pamiętać, że nawet wśród bliskich też są różnicy. Każdy jest niepowtarzalny! Inny jest kod dostępu do serca dziecka, inny do szefa – on też ma serce - a jeszcze inny do serca 26 teściowej. Uczmy się tych wszystkich kodów dostępu z większą pilnością niż zapamiętujemy passwordy i loginy. Bo utrata dostępu do konta bankowego jest mniej bolesna niż zablokowanie serca. 9-XI-2008 11. Trunki O jeden most za daleko - stał się hitem gatunku. Nie trzeba być kinomanem, by wiedzieć, że taki jest tytuł wojennego filmu, który opowiada o klęsce operacji MarketGarden. Pasjonaci potrafią rozwinąć jeszcze wiele wątków, u nas zwłaszcza o polskiej brygadzie spadochroniarzy i o ich dowódcy generale Stanisławie Sosabowskim. Pasjonaci wytłumaczą jak to było możliwe, by powietrzny desant kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy nie osiągnął sukcesu, który miał być zagwarantowany. W naszych zmaganiach duchowych sporo czynników składa się na zwycięstwa lub porażki. Wielkie znaczenie mają nasze „umiejętności dobrego życia”, czyli cnoty. Na ich czele jest roztropność. Pozwala nam odkryć dobro i wybrać odpowiednie środki, aby je osiągnąć. Cnota męstwa konieczna jest do przezwyciężenia przeszkód na drodze do dobra. Sprawiedliwość leczy z egoizmu. Umiarkowanie odpowiada za to, by nie było klęsk z gatunku „o jeden kieliszek za daleko”. Przyjemność jest potężną siłą samozachowawczą. Staje się jednak zabójcza, gdy się jej obsesyjnie szuka. Umiarkowanie pozwala opanować to dążenie i zapewnia równowagę. Łaciński temperantia ma bogatsze znaczenie niż nasze „umiarkowanie”. Zawiera pozytywną treść - temperowanie, porządkowanie, uprawianie. Czyli dzięki umiarkowaniu mamy równowagę ducha, pokój w sercu. Bez umiarkowania niezliczone są fronty na których najbardziej uczciwy człowiek może ponieść sromotne porażki. A to dlatego, że jedno nadużycie prowadzi naturalnie do następnego. A gdy lawina ekscesów rusza, bardzo trudno ją powstrzymać! Gołym okiem to widać w spożywaniu trunków. Wystarczy trochę znać życie, aby pojąć, jak wielką szkodę wyrządza spożywanie alkoholu w nadmiarze. Odrobina roztropności pozwala być przewidującym, ponieważ to, co przydarzyło się innym, również dobrze może spotkać nas samych. Jezus o pijaństwie rzadko mówi. Porusza ten temat przy okazji zachęty do czujności. Wtedy stawiał antyprzykład złego sługi, który w nieobecności pana zaczyna „bić sługi i służące, a przy tym jeść, pić i upijać się”. Warto więc, określić dla samego siebie miarę, by zapobiec sytuacji, kiedy atrakcyjność alkoholu – a jest ona niemała – zwiedzie nas. Znając siebie i polegając na doświadczeniu innych, możemy wyznaczyć sobie osobistą granice. Pić 27 zawsze mniej niż wyznaczony sobie limit. Ta miara oczywiście musi być daleko od tego punktu gdzie „film się urywa”. Bo to by było całkiem banalne zakończenie scenariusza do „O jeden kieliszek za daleko”. 16-XI-2008 12. Wyobraźnia YouTube jest darmowym internetowym serwisem. Umożliwia prezentację filmów, wideoklipów lub własnych miniprodukcji. Reklamuje się pod hasłem „Broadcast Yourself” czyli „Wyemituj siebie” - niech inni cię zobaczą! To dopiero początek ery udostępnienia wszystkiego (sic!). Można trafić na filmik o świętym, gafę polityka lub samobój futbolowej gwiazdy, egzekucyjny porachunek mafii lub fragment kreskówki dla czterolatków. Najwyższa kultura i zwykłe chamstwo. Trudno dziś powiedzieć, jak wpłynie na ludzką psychikę możliwość oglądania przez lata absolutnie wszystkiego. Pewne jest, że to, co widzimy i słyszymy, kształtuje naszą osobowość. Niemalże od zarania filozofii toczy się dyskusja, jaki jest wpływ świata zewnętrznego na wnętrze człowieka. Czy człowiek przy narodzeniu jest „tanquam tabula rasa” – jak tabliczka niezapisana – czy już wszystko jest zakodowane w duchu niezależnie od doznań? Niech filozofowie sobie dyskutują, każdy wie, że mocne przeżycia ranią duszę. Doświadczenia z przeszłości nastawiają nas wobec przyszłości. Parafrazując - kto raz się sparzył, zawsze już będzie dmuchał na zimne. Pamięć i wyobraźnia tworzą taki naturalny YouTobe, gdzie gromadzimy nasze miniprodukcje. Za św. Teresą Wielką ascetyka chrześcijańska określa wyobraźnię jako „domową wariatkę”. Oznacza to, że w naszym świecie wewnętrznym drzemie pierwiastek nieracjonalności. Wyobraźnia może rozpraszać i dekoncentrować. Męczy nas obawami, szepcze do ucha nieuzasadnione podejrzenia, tyranizuje ambicją i podgrzewa zazdrość. Może fałszować rzeczywistość i popychać do ucieczki w fantazjowanie. Wprowadza w euforię lub czarnowidztwo. Sączy w naszą duszę truciznę zmysłowości lub wybujałej miłości własnej. W Piśmie Świętym serce jest miejscem i streszczeniem świata wewnętrznego człowieka. Jezus uczy, że to w sercu człowiek przechowuje swoje skarby. Z dobrych zasobów wydobywa się dobre rzeczy. Zły człowiek ze złego serca wydobywa złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, kradzieże, przekleństwa… Uczy też Pan Jezus, że błogosławiony człowiek, który ma czyste serce. Porządek w sercu daje możliwość oglądania – zwróćmy uwagę, że mowa o oglądaniu - tego, co najcenniejsze, samego Boga. Odkrywanie Boga tu na ziemi w stworzeniach, a potem na zawsze w Niebie. 28 Panowanie nad wyobraźnią zaczyna się od filtrowania tego, co do niej wprowadzamy. Im więcej różnych „Tube” będzie nasz otaczać –a wydaje się, że świat idzie w tym kierunku im głośniej z tych „Tub” świat będzie wrzeszczał obrazami i dźwiękiem, tym czujniejsi musimy być. Nie wszystkie filmiki są warte obejrzenia. Wbrew powszechnemu mniemaniu łażenie po YouTobe wcale nie jest gratis. Oglądanie „byle czego” zawsze wystawia rachunek – a cena może być bardzo słona. 23-XI-08 13. Samokontrola Pasażer na gapę jedzie jak pozostali. Dla niego jest to czysty zysk! Jednak, patrząc szerzej, gdyby wszyscy pasażerowie tak czynili, zabrakłoby pieniędzy na utrzymanie komunikacji. Wtedy nikt nie dojechałby do miejsca przeznaczenia. Dlatego mamy kontrolerów. Groźba zapłacenia kary zdecydowanie ogranicza pokusę jazdy na gapę. Pamięć o kontroli wszystkim pomaga. Przyczyna jazdy bez biletu są zróżnicowane. Od rzeczywistej niemożliwość – brak pieniędzy, brak czasu na zakup biletu - do mocnego przekonanie, że cena jest niesprawiedliwa. „Dlaczego mam płacić – to mi się należy”. Są też i tacy gapowicze, których zachowanie wynika z czystej fantazji, by dla sportu spróbować przechytrzyć kontrolę. Ciekawe to jak pozostali pasażerowie odnoszą się do gapowicza. Jeżeli osoba jest w prawdziwej potrzebie pojawia się miłosierdzie wobec przyłapanego pasażera i niechęć do kontrolerów. W sytuacji jawnego oszustwa otoczenie skłania się do rygorystycznego stosowania sprawiedliwej kary. W każdej strukturze społecznej istnieje pokusa korzystania ze wspólnych dóbr bez odpowiedniego wkładu. Można uczestniczyć w zespołowej grze na koszt drużyny. W rodzinnym gronie można tylko brać i nigdy nic nie wpłacać na konto wspólnej miłości. W państwie są „obywatele na gapę”. To ci, którzy migają się od podatków, nie uczestniczą w trudzie wychowania następnych pokoleń, lub zaniedbują inne obowiązki społeczne. Łaska Boża, jak sama nazwa wskazuje, jest darowana - wynika z łaskawości Pana. Ściśle mówiąc, nikt nie zasłużył na łaskę bycia w Kościele. Jezus mówi nam jednak o powierzonych talentach, o pracownikach zatrudnionych w winnicy, o ziarnie zasianym, który ma przynieść owoc. Mówi o dobroci Ojca i o jego oczekiwaniach. Bóg daje i równocześnie zadaje. 29 Codzienny rachunek sumienia to codzienne sprawdzanie czy nie staliśmy się „chrześcijanami na gapę”, czy przynajmniej płacimy tyle, na ile nas stać. A skoro z łatwością się usprawiedliwiamy, trzeba szczególnie zadbać o szczerość wobec siebie samego. Bóg nie jest Wielkim Kontrolerem. Jest miłosierny jak nikt, ale jest również sprawiedliwy. Pod koniec „naszej trasy” spyta, co zrobiliśmy z powierzonym kapitałem. A wtedy można „zostać wyrzucony na zewnątrz” jak nieużyteczny sługa z przypowieści o talentach. Pamięć o „ostatecznej kontroli biletów” mobilizuje do samokontroli. A ta musi być całkiem szczera. Zapłaciliśmy czy jedziemy na gapę? 30-11-08 14. Leń Sąsiadka z dolnego felietonu zwróciła uwagę na pieszczotliwy sposób, w jaki dzieci zwracają się do rodziców i dziadków: mamusi, mamko, babuniu, itp. Warto przestudiować nazewnictwo rodziców wobec nastolatka. Dla obszaru pracowitości pokolenie międzywojenny dysponowało wielką gamą: rasowy leń, patentowany leń, śmierdzący leń. Była tu gradacja intesywności. Angielski leń to ten z klasą a francuski z fantazją. W moim domu największy ładunkiem wychowawczym cieszył się zwykły wołacz z personalistycznym akcentem: „ty leniu jeden!” To już nie były żarty. Sprawa szła całkiem na serio i trzeba było się wziąć za siebie. Wredność lenistwa nie tkwi w samym nieróbstwie, ale w przekonaniu co do własnej pracowitości. W sztandarowej bajce dobrze to zostało ujęty: „Na tapczanie siedzi leń, Nic nie robi cały dzień. O, wypraszam to sobie! Jak to? Ja nic nie robię? A kto siedzi na tapczanie? A kto zjadł pierwsze śniadanie? A kto dzisiaj pluł i łapał? A kto się w głowę podrapał? A kto dziś zgubił kalosze? A uszu dzisiaj nie myłem? A nie urwałem guzika? A nie pokazałem języka? A nie chodziłem się strzyc? To wszystko nazywa się nic?” Szkoda, że Jan Brzechwa nie żyje. Mógłby napisać wersję dla dorastających dorosłych. Marketingowo proponuję nazwę „Leń.09” (czytać leń-kropka-zero-dziewieć) czyli wersja aktualizowana. Jeżeli znajdzie się polonista z polotem Brzechwy, oto kilka pomysłów: „O, wypraszam to sobie! Jak to? Ja nic nie robię? A kto setki razy sprawdzał pocztę? A na Allegro składał ofertę? A kto Sudoko rozwiązał? A kto umieszczał zdjęcia na Naszej-Klasie? A kto blogi pisał? To wszystko nazywa się nic?’ „Przy ekranie siedzi leń. Nic nie robi cały dzień. - Przepraszam! A herbaty nie piłem? A uszu dzisiaj nie myłem? A nie naciskałem telefonu guzika? A nie mieliłem językiem? A nie łaziłem po internetowych sklepach? To wszystko nazywa się nic?’ Przy ekranie siedzi leń, nic nie robi cały dzień… 30 Nie oszukujmy się tym, że z czasem lenistwo mija. Wady mają niesamowitą zdolność adaptacji. Z każdym rokiem pojawiają się nowe odmiany. Potrafią dostosować się do każdego gadżetu, szczególnie do sprzętu elektronicznego. Rasowy lenistwo przemienia się w mutowane. Również warto pamiętać o tym, że fakt, że kiedyś w liceum ktoś był pracowity i wybitnie zdał matury, nie zapewni mu pracowitości na zawsze. W życiu można się cofać. O lenistwo Pan Jezus obszernie mówi w przypowieści o talentach. Leniwemu nie brakowało wymówek: „wiem że jesteś człowiekiem twardym, bla, bla, bla… Bojąc się więc poszedłem i ukryłem twój talent. Oto twoja własność!”. Zostaje on określony przez Pana jako sługa „zły i gnuśny”. Na tle pozostałych sług może zostać określony też jako „sługa niewierny”. A niewierność jest po prostu zdradą. Czyli lenistwo jest tylko niewinną wadą u małych dzieci. No może też i dla nastolatków… U starszych jest brakiem odpowiedzialności! 7-XII-08 15. PR Chomik to nie szczur. Pierwszego ludzie karmią, drugiego trują. Pierwszy wzbudza powszechną sympatię, drugi wstręt. Fama głosi, że kiedyś zmęczony tym szczur ze łzami w oczach zapytał swego dalekiego krewniaka: - Skoro jesteśmy dość podobni do siebie, dlaczego ciebie, chomiku, ludzie lubią, a mnie nie? Na co chomik miał odpowiedzieć: - No widzisz, bracie, ja mam dobry PR, a ty nie. Gdy zapytamy „piarowców” (jak się popularnie mówi o specjalistach od PR - public relations), czym oni dokładnie się zajmują, usłyszymy przeróżne odpowiedzi. Wielu zwróci uwagę na dostarczaniu „prawdziwej i pełnej informacji”, na „transparencję i klarowność”, w innych odpowiedziach akcent będzie położony bardziej na „pozytywnym wizerunku”, na „pokazaniu się z tej najlepszej strony”. Jedni zapewnią, że z szczura potrafią zrobić myszkę Miki lub Ratatuja, inni, że takim zadaniem zajmuje się „spin doctor” lub „lobbiści” , ale nie oni. Zrozumiałe, że w kulturze wielkiego przypływu informacji trzeba bardziej zwracać uwagę na wizerunek. Nie wystarczy być dobrym, trzeba i na takiego wyglądać. Warto też pamiętać, że również nie wystarczą tylko pozory dobroci. Można popaść w „przerost PR nad treścią”. Nawet dziecko wie, że w balon można dmuchać tylko do pewnych granic… „Balon pozorów” też może pęknąć z przedmuchania! W Hiszpanii funkcjonuje pewne powiedzonko: „Hay mucha monja que fuma” - „jest wiele palących sióstr”. Nie jest to bynajmniej jakaś 31 antyklerykalna złośliwość, lecz na hiszpański sposób, wyrażeniem opinii, że nawet za bardzo dobrą, a nawet świątobliwą fasadą, można natrafić na przykre niespodzianki. Czyli, że otoczka nie gwarantuje treści. W skrajnych przypadkach można mówić o obłudzie. Pan Jezus mocno ganił postawę „wyłącznie na pokaz”. Obłudników porównywał do grobów pobielanych, które z zewnątrz wyglądają pięknie, lecz wewnątrz pełne są kości trupich i wszelkiego plugastwa. A o faryzeuszach, którzy działali na pokaz powiedział: „Uczynków ich nie naśladujcie. Mówią bowiem, ale sami nie czynią. Wszystkie swe uczynki spełniają w tym celu, żeby się ludziom pokazać”. Osobisty PR i marketing nie mogą być uprawiane kosztem prawdy. Chodzi o zgodność przekazu z rzeczywistością. A gdy rzeczywistość odbiega w dół od wspaniałości przekazu, trzeba ją podciągnąć w górę. Mówiąc inaczej, najskuteczniejszy PR odbywa się wtedy, gdy na pierwszym miejscu stosujemy do nas samych głoszone wymagania. Lub przynajmniej szczerze staramy się żyć tym, co innym głosimy. 14-XII-08 16. Stół Konsumpcja, nomen omen, mocno wkroczyła na stół wigilijny. Dziś w „naszych” hipermarketach można kupić dosłownie wszystko, czego dusza zapragnie. Od haftowanego obrusu i staropolskich stroików, poprzez suszony grzyby, barszcz, wszelkie rodzaje pierogów, na makowcach, piernikach i lwowskiej kutii kończąc. Każdy średnio zamożny Polak może łatwo uzupełnić tradycyjnych dwanaście potraw. Sianko i opłatek szukać przy kasie – to gratisowy bonus. Ulgę przynosi świadomość, że nie wszystko jeszcze da się kupić. Na razie nie słychać o tym, że za odpowiednią odpłatę można zamówić „gości na wigilię”, chociaż w „kulturze singli” poszerza się grupa docelowa odbiorców takowej usługi. Nic dziwnego, że dla ludzi samotnych Święta stanowią trudny a czasami nienawidzony czas. Dlatego właśnie w tym czasie coraz szersza jest oferta różnych wyjazdów do egzotycznych miejsc. Czy po to, aby zapomnieć? Przeżyć Święta to nie to samo co „przeżuć Święta”. Bogactwo wilijnego stołu nie w tym, co na nim leży, lecz kto przy nim zasiada. Albo lepiej, jaką wspólnotę tworzą, ci którzy przy nim się gromadzą. Dzielenie się opłatkiem i tym, co na stole, jest znakiem miłości. A nikt nie może dawać tego, czego nie posiada. Podczas jednego wieczoru nie da się odrobić zaniedbań z całego roku. 32 Warto prześledzić w Ewangeliach, ilu nauk nasz Zbawiciel udzielił przy posiłkach. Pamiątkę swej ofiarnej miłości ustanowił podczas Ostatniej Wieczerzy. Ewangelie nic nam nie mówią o wspólnych posiłkach Jezusa z Maryją i Józefem w Nazarecie. Jednak uczestnictwo na weselu w Kanie i pierwszy cud dla radości i uciechy gości jest wymownym znakiem docenienia rodzinnych spotkań. Stół to szkoła tych wartości, których nigdy nie będzie można zakupić w żadnym sklepie: szacunek wzajemny, zdolność słuchania, dobre serce. Wytrwale więc pobierajmy codziennie lekcje. Dzielnie brońmy punktualnych i wspólnych domowych posiłków. Stanowczo usuwajmy wszelkie rozpraszacze: komórkę, TV, gazetę, Internet… Wspólne posiłki są ważniejsze od „ważnych” SMS-ów i od wszystkich wydań wiadomości razem wziętych. A to dlatego, że bliźni jest przed tym wszystkim. Został nam dany i zadany przez samego Pana Boga! Świąteczny stół naturalnie odsyła do nieświątecznych spotkaniach przy tym samym stole. Wspólny czas spędzony przy stole to inwestycja na teraz i na życie wieczne. Pytanie: czy na co dzień „stawiamy na stół”? 21-XII-08 17. Ubiór Baseballówka to nie moherowy beret. Trudno pomyśleć, że szacowna starsza pani zastąpi jedno drugim. A jej wnuczka, nawet dla żartu, na jedną chwilę nie założy nakrycie babci. Obie dobrze wiedzą, że ubiór to rodzaj kodu przynależności, choć być może żadna z nich nic nie słyszała o „dress code” - o kanonie stroju, który wyznacza reguły i zasady ubioru na określoną okazję. Od lat rozpowszechniona spontaniczność sprawia, że wielu już nie wie jaki ubiór jest odpowiedni na daną sytuację. Dlatego, coraz częściej, na wielu zaproszeniach wymagania co do stroju są dokładnie określone. I choć nikt nie wątpi, że to „nie szata zdobi człowieka, ale człowiek szatę” wszyscy się zgodzą, że odpowiedni strój daje poczucie pewności, poprawia kontakt z innymi osobami i w jakiś stopniu określa wiarygodność konkretnego człowieka. Każda przestrzeń życiowa ma swój „kod ubraniowy”, swoisty mundurek. W przestrzeni zawodowej ubiór ma wielki wpływ na ocenę, jaką wystawi przełożony i na zaufanie klienta. Dowolność uchodzi płazem tylko w tak zwanych artystycznych zawodach. Ale i w tym środowisku „spontaniczność” jest starannie dopracowana, czyli nie jest wcale spontaniczna. 33 Obszar religijny ma też swój styl. Inne są stroje pierwszo komunijne, inne ubrania na pogrzeby a inny na śluby… Osoba posiadająca minimum wrażliwości dobrze wie, że to co pasuje do gry w tenisa, lub na wycieczki do lasu, nie jest odpowiednim strojem, aby być na Eucharystii. Nie przekonają jej argumenty typu: „taka jest moda”, „tak mi wygodniej”, „Bóg patrzy w serce człowieka”. Z Ewangelii wiemy, że Jezus ubrał się na Ostatnią Wieczerzę w dobrą tunikę – nie była szyta, ale cała tkana od góry do dołu! Zwracał też uwagę na dobre wychowanie. Szymonowi Faryzeuszowi przypomniał o tym, że nie podał Mu wody do nóg ani nie namaścił olejkiem głowę, gdy przyjmował go w swym domu. Może nas trochę zdziwić radykalność zastosowania „dress codu” w przypowieści o zaproszonych na ucztę. Czytamy w niej, że gdy król zauważył człowieka, nie ubranego w strój weselny zapytał go: „Przyjacielu, jakże tu wszedłeś nie mając stroju weselnego?” I gdy nie usłyszał żadnej odpowiedzi, rzekł sługom: „Zwiążcie mu ręce i nogi i wyrzućcie go na zewnątrz, w ciemności”. Wybór odpowiedniego ubrania jest oznaką szacunku. Skoro na liście naszych szanowanych osób po Bogu, pierwsze miejsce zajmuje najbliższa rodzina – jest to czwarte przykazanie dekalogu – dbajmy też o ubiór w przestrzeni domowej. Dlaczego katować najbliższych widokiem wyblakłych dresów lub rozdeptanych kapci? Miejmy odrobiny litości dla nich… Wypracujmy nasz rodzinny „dress code” i z Ewangeliczną radykalnością stosujmy go na co dzień. 28-XII-08 18. IPN Kalendarzowa zmiana ósemki na dziewiątkę skłania do rozważań nad czasem. W nim jesteśmy całkowicie zanurzeni. Choć brzmi banalnie, ale faktem jest, że stale jesteśmy na krawędzi miedzy tym, co już było a tym, co będzie. Zdarza nam się poczucie, że „nihil novum sub sole” – nic nowego, wszystko już było, nic już się nie może wydarzyć… piramidalna nuda! A kiedy indziej, przyszłość okazuje się jako absolutna zagadka, obiecująca lub przerażająca. Radość i nadzieja, lub smutek i trwoga. Jak sobie radzić z czasem? Aby żyć w pełni, należy mądrze odpowiedzieć na to zagadnienie. Można zaryzykować tezę: powiedz mi jak sobie radzisz z czasem, a powiem ci kim jesteś: człowiekiem religijnym, pragmatykiem, agnostykiem, leserem... Racjonalistyczny myślenie stworzyło nam złudzenie, że technika pozwala całkowicie zapanować nad czasem i nad egzystencjalną przygodą. Poniekąd staliśmy się „zegarmistrzami własnej egzystencji”. Zegar stale tyka i pożera nam życie. Niemalże w łonie matki zaczyna 34 się bezpardonowy wyścig. Dobre przedszkole to pierwszy krok do sukcesu. Trzeba pilnie dodawać linki we własnym CV (curriculum vitae) trzeba udowodniać, że się potrafi, że się jest kimś. Dzieje się jak w opowiadaniu C.S. Lewisa. Grono dzieci dostają zestaw zadań. Jeżeli im się uda je wykonać dostaną nagrodę. Bardzo pragną ją zdobyć, dlatego angażują się w otrzymane zadania. Po wielkim wysiłku udaje im się je dokładnie spełnić. A w nagrodzie… dostają kolejny zestaw zdań! Matura dobrze zdana otwiera możliwość na dobre studia, dobra średnia na studiach jest furtką do doktoratu, doktorat pozwala podjąć habilitację, habilitacja profesurę… ale, po co? Nie ma wątpliwości, że Pan Jezus wzywa do czujności i do pracy. Bez zasiewu i wysiłku, bez ofiary nie będzie zbiorów. A jednak… Ewangelia to nie wezwaniem do szalonego biegania dla biegania, a tym bardziej do gromadzenia skarbów na tym świecie. Liczy się skarb w Niebie, gdzie złodzieje nie włamują się i nie kradną. Liczą się zasługi w oczach Boga. Trzy razy u Mateusza pada zdanie: „a Bóg twój Ojciec, który widzi w ukryciu ci wynagrodzi”. Zaczynając nowy rok, warto się zastanowić nad naszym CV w Niebie. Można powiedzieć, że i tam są jakiś archiwa, jakiś system teczek, w których zapisują się nasze czyny. Z przymrużeniem oka można stwierdzić, że w Niebie istnieje taki Instytut Pamięci Niebieskiej – czyli IPN. My sami tam dokonujemy wpisów i, jeżeli chcemy, poprzez skruchę możemy prosić o wymazanie naszych złych posunięć. W ostateczności liczy się tylko zapis niebieski, bo - jak mawiał Kardynał Wyszyński - „czas to miłość”. 4-01-09 19. Szalone krowy W styczniu dziennikarze chętnie sięgają do wydarzeń z minionego roku. Można też spojrzeć bardziej wstecz. Z dystansu patrzymy inaczej na wielki szum wokół tych wydarzeń. Na przykład, kto dziś się martwi szalonymi krowami. One już tylko żyją w dowcipach. Być może potrafimy coś powiedzieć o chorobie BSE, o prionach – czyli zakaźnych cząsteczkach białka, o tym, że są dobre i złe priony. Choroby prionowe prowadzą do zmian w mózgu, tak że staje się jak gąbka... Tragedia zarażonych krów wynikała z nieodpowiedniego odżywiania. Nawet i zwierząt nie można karmić byle czym i choć mączki kostne były bardzo ekonomiczne, okazało się, że doprowadzały krowy do szału. Namnożyło się poradników o zdrowym odżywianiu. W nich opisuje się szczegółowo, co korzystne a co nie, czego nie można zbyt za często spożywać, bo w nadmiarze szkodzi. Lista dozwolonych i zakazanych potraw. W sprawach ciała nie ma wiele przestrzeni na 35 tolerancję. Nie ma mowy o dowolności i kaprysach. Zresztą zrozumiałe, że nikt o zdrowym rozsądku nie pozwoli własnym dzieciom, by tworzyły dietę opartą na batonikach, chipsach i żelach, popijając colą. Nasza dusza też potrzebuje pokarmu. Środowisko, lektury, filmy kształtują wnętrze człowieka i co za tym idzie jego sumienie, czyli zdolność odróżniania dobra od zła. Kto na okrągło karmi swoją duszę tym, czym popadnie, zaciemni światło sumienia i zacznie się zniechęcać wobec prawa Bożego. Byle jaka lektura, głupie strony internetowe, nic niewarte harlekine działają na duszę tak, jak mączka kostna działa na mózg krów. Już Cervantes w szesnastym wieku pisał o szaleństwie wynikłym z nieodpowiednich lektur. Jego don Kichot zwariował od nieumiarkowanego czytania książek opisujących przygody rycerzy. W swym obłąkaniu myślał, że sam jest takim rycerzem. Aby zaradzić tej chorobie balwierz i pleban wtargnęli do jego domu i wyrzucili mu wszystkie te ksiązki, które doprowadziły go szału. Niestety zrobili to za późno… Nowy rok jest dobrą okazją, aby się zastanowić nad naszą zwykłą duchową strawą. Jakie pozycje – lektury, filmy, spektakle - można sobie darować? Jakie warto ograniczyć? Jakie głupie, a czasami nieprzyzwoite książki, czasopisma, filmy trzeba umieścić w koszu na śmieci? Bo przecież nie ma sensu takich rzeczy trzymać na półkach, a tym bardziej w wolnym czasie się nimi karmić. Pamiętajmy, nie ma mocnych, i my możemy sfiksować! Idziemy, 11- 01-09 20. Beta tester Wiara chrześcijańska głosi, że świat wyszedł z rąk Bożych piękny i dobry. Potem pojawił się grzech i obietnica odkupienia. Był upadek, a korekta przyszła przez Chrystusa. Człowiek może doskonalić świat materialny, ale w odniesieniu do spraw ducha szczyt jest nam dany w Jezusie Chrystusie. Mówiąc językiem programistów, „Pan Bóg nie wypuścił świata w wersji testowej”. W świecie producentów oprogramowania istnieją, podobnie jak w innych dziedzinach, dwie szkoły. Uosobieniem ich są produkty Macintosha i Microsoftu. Pierwsza firma nie wypuszcza na rynek produktu aż jest całkiem dopracowany. Druga upowszechnia daleko niedoskonały programy a potem sprzedaje kolejne wersje poprawione, dodając do oprogramowania tak zwane łatki. Pierwsza testuje program, zlecając wybranym ludziom to zadanie. Druga powierza wielkiej rzeszy użytkownikom swój produkt, by oni go korygowali. Oczywiście produkty pierwszej firmy są droższe. 36 „Beta tester” - to osoba, która przed wydaniem oprogramowania komputerowego sprawdza jego jakość, wydajność oraz stabilność w wersji beta. Przed tą wersją była wersja robocza, po niej wersja alfa. Bycie beta testerem jest bardzo często traktowane jako swoista nobilitacja, szczególnie w przypadku gier komputerowych, ze względu na niewielki rozmiar grupy, która ma dostęp do oprogramowania przed oficjalną premierą wersji RTM (ang. Release to manufacture lub Ready to market) – produktu gotowego do wypuszczenia na rynek. Człowiek nie jest beta testerem swego człowieczeństwa, nie został rzucony na ocean nieokreśloności jak głosił Sartre. Według niego, wolność jest przekleństwem. Krowa nie musi się zastanawiać, jak zrealizować swego istnienie, natomiast człowiek sam musi siebie wynaleźć, testować różne możliwości. Człowiek nie przychodzi z nicości w życie z niedopracowanym projektem. Istnieje podstawowy wzorzec. Każdy człowiek stara się znaleźć instancję której można zapytać: jak to czynić mam? Taką fundamentalną instancją jest Pan Bóg. By być bardziej zrozumiałym, stał się człowiekiem. W Jezusie mamy drogę, prawdę i życie by realizować nasze człowieczeństwo. Nie trzeba testować alternatywnych rozwiązań. Nie trzeba testować HIV by wiedzieć, że to ciężka choroba, nie trzeba testować alternatywnych modeli rodziny, by dość do wniosku, że nierozerwalny związek mężczyzny z kobietą jest najlepszą wersją i jedyną, która się nie zawiesza. Nie dajmy się omamić hasłem, że wszystko trzeba zawsze samemu testować, aby być w pełni wolnymi i doświadczyć szczęścia. 18-I-2009 21. Deweloper Synu, sprawy nie są takie proste - powtarzał mi ojciec. Wówczas mnie to bardzo denerwowało… Minął czas, a przyłapuje się, że tak samo mówię do mojego dorastającego syna – zwierzał mi się pewien czterdziestolatek. Faktycznie, w ostatnich latach życie stało się jeszcze bardziej złożone. W celu radzenia sobie z tą złożonością pojawili się specjaliści od „scalania rzeczywistości”, jak można nazwać deweloperów. Na przykład w branży budowlanej, deweloper to ten, kto nadzoruje proces inwestycyjny od fazy projektu aż do całkowitego zakończenia. Ostatnio słyszy się o software developer, czyli o łącznikiem pomiędzy programistom a rynkiem. Pojawiają się deweloperzy w branżach biotechnologicznych, show-biznesie i w medialnych. 37 Pamiętajmy jednak, że nawet najlepszy deweloper może zbankrutować, nie doprowadzając projektu do realizacji. W tym kontekście warto pomyśleć o rozwijaniu i promocji człowieczeństwa. Ten jedyny w swym rodzaju projekt, nazwanym życiem. Trzeba czuwać, aby w tym najważniejszym projekcie i autentycznie jedynym „dziełem życia” nie ponieść porażki. Stanowczo o tym mówi Pan Jezus: „Cóż bowiem za korzyść odniesie człowiek, choćby cały świat zyskał, a na swej duszy szkodę poniósł? Albo co da człowiek w zamian za swoją duszę?”. Dziś, sprawy światopoglądowe, bardzo się skomplikowały. Kryzys myśli zachodniej objawia się w mnogości i sprzeczności odpowiedzi na egzystencjalne podstawowe zagadnienia. Kiedyś padło z ust Piłata pytanie „co to jest prawda?” Dziś pytania się namnożyły: co to dobro? co to piękno? co to człowiek? Co to Bóg? Złożoność spraw, z którymi zmaga się chrześcijanin w codziennym życiu wymaga szczególnej czujności, nie tylko co do znajomości zbawczej doktryny, ale i do wdrażania jej we własnym życiu. Same dobre chęci, jak i solidność życiowego projektu, nie wystarczą, aby automatycznie został on zrealizowany. Błędne posunięcia mogą zablokować na amen dalszy rozwój. Dlatego dziś, może bardziej niż w innych „prostszych czasach”, potrzeba nam spokojnej refleksji, jak wdrażamy Boży projekt w nasze życie. Taki jest sens kilkudniowych rekolekcji, konwiwencji, kursów formacyjnych, itp. Oferta kościelna jest szeroka i każdy może znaleźć to, co najbardziej mu odpowiada. Z początkiem roku, gdy kalendarz zajęć jest jeszcze stosunkowo pusty, warto wygospodarować kilka dni na zastanowienie się nad całością życia. Nikt tego za nas nie zrobi. Pamiętajmy, że choć Pan Bóg jest Głównym Pomysłodawcom, każdy jest „deweloperem własnego człowieczeństwa”. W okresach kryzysu trzeba szczególnie uważać, aby nie zbankrutować. 25-I-2009 22. Otoczenie Towarzyskie usposobienie w społeczeństwie mocno zatomizowanym jest coraz bardziej cenione. Nic dziwnego, że poszukuje się ludzi zdolnych do tworzenia dobrej atmosfery i budowania zespołu. Pomimo panującego indywidualizmu wciąż pragniemy identyfikacji z otoczeniem. Mocno nas interesuje jak wypadniemy, co inni o nas powiedzą lub pomyślą. Zwracanie uwagę na ocenę, jaką wystawi nam środowisko, jest pozytywną cechą chroniącą nas od przeróżnych dziwactw. Jednak w trosce o dobrą ocenę innych powinny być granice. Dobrze to ujmuje stare przysłowie: „dla towarzystwa dał się Cygan powiesić”. Pewnych zachowań nie podejmuje się 38 nawet dla towarzystwa… Jest to szczególnie jasne w przyznaniu się do wiary: „Kto się Mnie wyprze wobec ludzi, tego wyprę się i Ja wobec aniołów Bożych”. Ale i też w zwykłym świadectwie życia zgodnie z zasadami moralnymi: „Wy jesteście solą, wy jesteście światłem”. Powołanie chrześcijański w pewnym stopniu jest powołaniem do nonkonformizmu, do pływania pod prąd. Tutaj przykładem może być zwykłe codzienne świadectwo: nie śmiać się ze sprośnego dowcipu, odcinać się od plotkarstwa, dbać o słownictwo, nie dać się zniewolić przez rozrzutny styl życia…Czyli prowadzić własną poprawną politykę. To co jest poprawne, to co zgodny z naszym sumieniem - przyjmujemy, a odrzucamy to, co niepoprawne. Wśród nas jest również przestrzeń do nadzwyczajnego świadectwa. Każdy czas niesie swoje wezwania. Na przykład, przykro nam czytać we wspomnieniach o Dietrychu Von Hildebrandcie („Dusza lwa”, niedawno pojawiło się polskie wydanie) o ślepocie wielu katolików w Niemczech w latach trzydziestych wobec ideologii nazistowskiej. Przykro nam słyszeć o milczącym przyzwoleniu na rażące niesprawiedliwości. Te historyczne wydarzenia stawiają i nam pytanie, czy w przestrzeni społecznej - z braku odwagi lub dla świętego spokoju - nie staliśmy się zakładnikami opinii środowiska. Być może dajemy nasze ciche przyzwolenie na uwłaczające traktowanie kobiety w reklamach lub zgadzamy się na korupcyjne układy bądź rezygnujemy z obrony życia nienarodzonego, by się nie wychylać. Nonkonformizm ucznia Jezusa Chrystusa różni się jedna od zwykłego buntu tym, że proponuje rozwiązania. Nie chodzi o sprzeciw dla sprzeciwu, o negatywne nastawienie, lecz o świadome uczestnictwo w budowaniu lepszego świata. Gdy czasami trzeba powiedzieć „nie” to dlatego, że chcemy przyjąć wielkie „tak” dla Boga, Jezusa i Kościoła - wobec świata i człowieka. 1-II-2009 23. Troll W prastarych wierzeniach ludów północy troll to olbrzym lub karzeł zamieszkujący górskie pieczary, zwykle nieprzychylny ludziom. W książkach fantastyki to brutalne stworzenie unikające słońca, często zmienia się pod jego działaniem w kamień. Od pewnego czasu w slangu użytkowników Internetu określa się jako „trolla” osobę uprawiającą „trolling”. Wcale, nie chodzi o masło maślane. Trolling to metoda połowu ryb drapieżnych polegająca na ciągnięciu na żyłce przynęty za łodzią. Ruch przynęty imituje ruch ryby i prowokuje do ataku. Trolling internetowy to zamierzone prowokowanie innych internatów. 39 Internet roi się od dyskusji na temat dokładnej definicji trolla: kto i kiedy zasługuje na takie określenie. Kiedy już uprawia się trolling, a kiedy to tylko odważną wymianą zdań. Internauci zgadzają się, że trolla koniecznie trzeba izolować i zablokować. Trolla nie należy karmić, czyli zwracać uwagi na jego przynęty, to znaczy agresywne wypowiedzi. Panuje przekonanie, że na niektórych portalach są osoby zajmujące się zawodowo, a może nawet odpłatnie, wywoływaniem burzy poprzez skrajnie radykalne wypowiedzi. W rzeczywistości takie zachowanie niszczy poziom merytoryczny każdej debaty. Trolling jest więc jakąś współczesną mutacją klasycznej próżności, czyli patologicznego pragnienia zwrócenia na siebie uwagi. G. K. Chesterton mówił, że istnienie grzechu pierworodnego jest czymś oczywistym, wystarczy popatrzeć na zachowanie ludzi, by o jego istnieniu się przekonać. Dziś, wystarczy popatrzyć, co ludzie wypisują i jak się zachowują na forach internetowych, aby utwierdzić się w przekonaniach G. K. Chestertona. W głębi natury ludzkiej jest jakaś słabość, która czasami popycha człowieka do zachowań nieracjonalnych. Czyli przemienia go w jakiś aspołeczny złośliwy twór. Jezus nieustannie wzywa nas do czujności wobec naszych słabości. Echem tego nauczania są słowa Pawła: „Niech przeto ten, komu się zdaje, że stoi, baczy, aby nie upadł”. Trudne i nieznośny charakter należy też do tych upadków, których szczerze trzeba unikać. Nie możemy bagatelizować raniące zachowania wynikające z chwilowego nieopanowanego gniewu. Szkody wyrządzone w takich chwilach słabości są jak najbardziej realne. Dla ucznia Jezusa niektóre zachowania są absolutnie nie do przyjęcia i trzeba za nie żałować i prosić o wybaczenie. Jeżeli stanowczo nie będziemy walczyć na tym froncie, każdy z nas może przemienić się w odrażającego trolla. 8-II-2009 24. Motywacja Przestępstwo było poważne. Dlatego została wymierzona najcięższą z możliwych kar: stracenie na krześle elektrycznym. Jednak jej wykonanie okazało się niemożliwe, a to z przyczyn dość banalnych. Skazany był tak pokaźnej tuszy, że nie mieścił się na krześle. Sędzia wydał urzędowe pismo z nakazem schudnięcia. Wyznaczył nawet termin. Po miesiącu ponownie nie udało się wykonać wyroku. Delikwent nie schudł nic a nic. Sytuacja powtórzyła się jeszcze dwa lub trzy razy. W końcu zdenerwowany sędzia zapytał skazanego, dlaczego nie wykonuje jego nakazu, na które otrzymał szczerą odpowiedź: - Panie sędzio, po prostu... brak mi motywacji! 40 Nic dziwnego, że bohaterowi z historyjki brakowało chęci podjęcia trudu zrzucenia wagi. Wola człowieka potrzebuje mieć odpowiednio przyciągający cel, czyli motywy do działania. Ten cel to rozpoznane dobro, ale dobra są zróżnicowane. Wybór miedzy dobrem natychmiastowym, jak np. zachcianka, a dobrem bardziej odległym i mniej przyjemnym, stanowi o dojrzałości duchowej człowieka. Tu kryje się siła człowieka –po łacinie virtus, czyli cnota. Siła ta nie polega na teoretycznym odróżnianiu dobra od zła, lub dobra wyższego od niższego, ale na praktycznej zdolności dobrego wyboru. Nie chodzi o posiadanie wiedzy motywacyjnej, ale o faktycznie dobre działanie. Pewnego razu uczony w piśmie zapytał Jezusa jakie jest najważniejsze przykazanie. Pan Jezus odpowiedział mu pytaniem: jak sądzisz? On rzekł: „Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego”. Uczony naszymi słowami mówi, że to miłość powinna być motywacją człowieka. Jezus do tego dodaje: „To czyń, a będziesz żył”. Uczony, jak dobry teoretyk, zadał kolejne pytanie: a kto jest moim bliźnim? Pan Jezus mówi wtedy o dobrym Samarytaninie. Kończy przypowieść pytaniem: Któryż, według twego zdania, okazał się bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców? On odpowiedział: Ten, który mu okazał miłosierdzie. Jezus mu rzekł: „Idź, i ty czyń podobnie!” Uczynki są droga do wzrostu w człowieczeństwie. „To czyń a będziesz żył”, „idź i ty czyń podobnie!” W czynach ukazuje się prawdziwość miłości. Sama motywacja nie wystarczy, trzeba te szlachetne motywy realizować. Wtedy doświadczymy dobra i ono umocni bardziej naszą motywację na kolejne dobre działanie. Nie ma tabletek „motivex” - na zanik motywacji. Trzeba, z łaską Bożą, zakasać rękawy i brać się do roboty. Wysiłek jest tego warty, bo czeka na nas, nie krzesło elektryczny, lecz szczęście wieczne! 15-II-2009 25. Nosiciele W XXI wieku nie sztuką jest wyprodukować coś. Ważna jest dystrybucja i sprzedaż. Ludzie z marketingu wiedzą, że są takie osoby, które jeżeli coś zakupią, np. konkretny model samochodu, mają wokół siebie kolejne dziesięć osób, które je naśladują. Ci klienci mnożą sprzedaż, dlatego określa się ich jako multiplers, czyli powielaczy - w swobodnym określeniu „roznosiciele”. Oni to zarażają innych i stają się żywą reklamą. Dla każdego sprzedawcy jest rzeczą priorytetową zlokalizować i dotrzeć do takich potencjalnych klientów. Potem trzeba ich „zarazić” własnym produktem. Najłatwiej to zrobić poprzez specjalną ofertę dla nich po niższej cenie. Oczywiści chwyty marketingowe idą dalej, szczególnie, gdy chodzi o wielkich 41 multiplierów czyli tak zwanych celebrytów. Tym zazwyczaj trzeba słono płacić za używanie konkretnej marki. Odkupienie jest Bożą inicjatywą. Bóg podnosi człowieka przyjmując jego naturę. Wcielenie Boga niesie ze sobą przyjęcie też wszystkich społecznych aspektów natury ludzkiej. Wśród tych aspektów nie małą rolę odgrywa to, że jeden człowiek ma wpływ na drugiego człowieka. Jezus o tym mówi, gdy używa przykładu soli. Celowo wybiera garstkę uczniów i poświęca wiele wysiłku na ich formację. Potem daje im zadanie przekraczające ich siły: idźcie na cały świat, do wszystkich narodów. Rozpowszechnianie się nauki Chrystusa można śledzić jako docieranie do kolejnych multiplierów. Paweł z Tarsu bez wątpienia był jeden z najwybitniejszych. Historię chrześcijaństwa można tak dalej opisywać: Orygenes, Konstantyn, Augustyn, Dominik, Ignacy… Na naszym podwórku: Mieszko, Jadwiga, Wojtyła… Są wśród nich wielcy święci, ale są i tacy, którzy nimi nie byli, ale się przyczynili, i to bardzo, do rozpowszechnienia nauki zbawiennej. Apostolstwo różni się od marketingu. Jednak w obu przypadkach chodzi o dotarcie do konkretnego człowieka. Niezależnie od samego przesłania drogi dotarcia są takie same. Na korzyć apostolstwa mamy doskonałość Bożej oferty – szczęście wieczne! W codziennym apostolstwie warto mieć przed oczyma fakt, że jedni ludzie wpływają na innych. Nie chodzi tu o celebrytów, lecz o zwykłych multiplierów: dobre matki, powszechnie lubiany fryzjer, poczciwy nauczyciel, otwarta, mądra dziewczyna. Zarażenie tych ludzi miłością Chrystusa przyniesie owoc nie tylko w ich życiu, ale i w ich otoczeniu. W ten sposób, poprzez mądre ukierunkowanie naszych działań apostolskich, dotrzemy szybciej do wielkiej rzeszy dusz. I oni staną się też „nosicielami” Bożej miłości! 22-II-2009 26. Pamięć Sprawna pamięć jest jak zdrowie. Cenimy ją dopiero, gdy szwankuje. Każdy ma sposób na nadrabianie jej braków: skojarzenia, węzełki, karteczki … Obecnie dysponujemy całym wachlarzem elektronicznych gadżetów do przypominania rocznic, spotkań, terminów. Na wielkim rynku ofert każdy znajdzie, to, co mu odpowiada - od laptopa do palmtopa, od komórki do iPhona. Czasami z uporem maniaka urządzenia te przypominają właścicielom o sprawie, co do której nie mają jasności, po co ją zapisywali do przypomnienia. Ciekawe, że i w wirtualnym świecie istnieje pojęcie „wycieku pamięci”. Określa się tak utratę kontaktu z pewnymi obszarami zarezerwowanej pamięci. Na skutek tego program 42 zajmuje coraz więcej zasobów pamięci. Nie jest w stanie ich wykorzystać ani też zwolnić. W aplikacjach działających przez długi czas, np. aplikacjach serwerowych, efekt ten jest narastający. Wyciek prowadzi do ostrego spadku wydajności. W skrajnych przypadkach zawiesza się program a nawet może zablokować się cały system. Pamięć pełni niezastąpioną rolę w obszarze moralności. To dzięki niej potrafimy zbierać życiowe doświadczenia, porównywać różne sytuacje i wybierać to, co najlepsze. Pamięć umożliwia osąd sumienia. Brak osądu sumienia zwalnia z moralnej odpowiedzialności, skrajny przykład to, gdy człowiek traci rozum. Jest też pozorna utrata pamięci wtedy, gdy człowiek nie chce pamiętać o Bożych przykazaniach i o zobowiązaniach wobec innych. Również grzech może tak opanować człowieka, że wygląda jakby miał „wycieki rozumu”. Nie jest w stanie rozsądnie myśleć i popełnia głupoty. Osoba miłująca Boga i bliźniego szuka różnych sposobów, by nie zapominać o swoich powinnościach. Taką rolę spełnia, na przykład, strój duchowny, który przypomina księdzu, kim jest i jakie zawsze powinno być jego zachowanie. Podobnie obrączka przypomina osobie żyjącej w związku małżeńskim o tym, że jej serce już jest zajęte. Te znaki zazwyczaj nie mają większego znaczenia, ale w niektórych przypadkach mogą być ostatnią granicą chroniącym przed niewiernością. Czasy, w których przyszło nam żyć, nie sprzyjają wierności. Wydaje się jakby „wyciek pamięci” był epidemią XXI wieku. By się nie zarazić, stosujmy wszelkie prewencje: promujmy obrączki, fotografii rodziny na biurku w pracy. Niestety niejedna zdrada zaczęła się od niewinnego zdjęcia obrączki lub usunięcia zdjęcia żony lub męża z komputerowej tapety. 01-03-09 27. Team building Gwiaździste niebo wzbudza zachwyt. Gdy konkretny człowiek zaczyna przyciągać powszechną uwagę mówimy o nim, że stał się gwiazdą. Nasz medialny świat żyje z gwiazd. A skoro z czasem gwiazdy przygasają media muszą kreować nowe gwiazdy. Ze swej strony gwiazdy są wrażliwe na własnym punkcie. Ciężko znoszą konkurencję. Mówi się, że dwie gwiazdy mogą świecić na tym samym firmamencie tylko to pod warunkiem, że dzieli ich odległość mierzona w świetlanych latach. Nie brak kandydatów na gwiazdę we wszystkich dziedzinach. Niełatwo jednostce, głęboko przekonanej co do własnej wyjątkowości, podporządkować się ograniczeniom pracy w zespole. Często wybitni ludzie, gdy muszą ze sobą współpracować, niszczą się nawzajem. 43 Rezultat ich współpracy bywa gorszy niż gdyby pracowali oddzielnie. By zaradzić tym trudnościom mamy dziś specjalistów od budowania zespołu, potocznie zwani „teambuildingowcy”. Oferują wachlarz szkoleń podczas których unaoczniają mechanizmy motywacji grupowej, sposoby usuwania wzajemnych blokad, techniki empatyczne i tym podobne sprawy... Dla obserwatora postronnego wiele z proponowanych ćwiczeń przypomną mu zajęcia organizowane ongiś przez harcerstwo lub inne młodzieżowe organizacje. Na wyjazdach szkoleniowych zespołu można mieć ćwiczenia z zespołowego wspinania się na drzewa, zespołowego tarzanie się w błocie lub gry terenowych bardzo podobnych do chowanego. Istotną różnicę znajdziemy w rachunkach jaki wystawiają firme teambildingowe za oferowane szkolenia. Jezusa wzywa każdego po imieniu i oczekuje osobistej odpowiedzi. Ściśle mówiąc nie ma zbiorowej świętości. Niemniej nie można być uczniem Jezusa zamykając się na braci i siostry. Można powiedzieć, że również nie ma „singlowskiej świętości”, czyli takiej która nie realizuje się w jakiejś wspólnocie. Dlatego wszystkie cechy dobrego zespołu są niezbędne w każdym „teamie” uczniów Jezusa. Na nasze szczęście, by się w nich ćwiczyć nie trzeba uczestniczyć w kosztownych kursach szkoleniowych. Każdy dzień daje nam niezliczone okazje, by uczyć się pracy zespołowej: pomagać innym i przyjmować ich pomoc, dzielić się doświadczeniem, promować młodszych i cieszyć się ich osiągnięciami, unikać stawania się niezastąpionym, tępić nadwrażliwość na własnym punkcie i wszelkie objawy zazdrości. Słowem: skutecznie dążyć do tego, by na firmamencie Kościoła świeciło - dla chwały Bożej coraz więcej gwiazd. 28. Dziadostwo Praktyki 5S to system poprawiający jakość pracy. Nazwa pochodzi od pięciu słów japońskich:(seiri – seiton – seiso – seiketsu – shitsuke. Do nich przystosowano odpowiednie słowa w języku polskim: selekcja – systematyczność – sprzątanie – schludność – samodyscyplina. Ogólna wymowa to „dbałość o porządek i schludność w każdym czasie i miejscu, u siebie i wokół siebie”. Dotyczy to każdej osoby - pracownika, lub członka zespołu, grupy, drużyny – jak i całej organizacji. Można tak ten system skrótowo opisać - Selekcja: w miejscu pracy mieć to co niezbędne. - Systematyka: to co ważniejsze bardziej pod ręką. Sprzątanie: uporządkowane miejsce pracy i otoczenia. - Schludność: ciągłe utrzymywanie porządku otoczenia i samego siebie. - Samodyscyplina: ciągłe stosowanie i poprawianie metody. Trzy pierwsze S służą do wprowadzana systemu, zaś dwa ostatni do utrzymania i rozwoju. Ten typ praktyk był od dawna mniej lub bardziej stosowany we wszystkich 44 sprawnych instytucjach. Nie ma wątpliwości, że taki jest sens dyscypliny w wojsku, w różnych grach zespołowych, etc. Jednak dopiero sukces gospodarczy Japonii spowodował, że system ten został powszechnie uznany za podstawę wszelkich działań prowadzących do poprawy wydajności organizacji. Rewolucja obyczajowa końca lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia rozpowszechniła przekonanie, że wymagania co do formy nie powinno się stosować w relacjach miłości. Niechlujstwo, jak i swoiste dziadostwo, pojmuje się jako bardziej naturalne i autentyczne. Zwrócenie uwagę na formę ocenia się jako sztuczne, ograniczające lub nawet nieludzkie. W rzeczywistości prawdziwie ludzka miłość materializuje się w szczegółach. Zakochany potrafią usystematyzować sobie życie, aby spotykać się częściej z ukochaną osobą. Sprząta i usuwa przeszkody osłabiające tę miłość. Wytrwale stara się rozwijać te relacje... Pan Jezus jak najbardziej przestrzegał pobożnych żydowskich zwyczajów. Byłe to sprawy unormowane: pielgrzymki Jerozolimy, szabat, modlitwy o konkretnych porach dnia, Psalmy, etc. Uczył jednak, by nie zadowalać się samym wypełnianiem praktyk, które mogą pozostać puste i stać się obłudne. Wprowadzenie porządku i systematyczności w naszych relacjach z Bogiem, wypracowanie swoistych „norm pobożności” zaowocuje umocnieniem naszej więzi z Bogiem. Oczywiście, pod warunkiem, że nie będzie to zwykłe odhaczanie i zaliczanie wyznaczonych sobie punktów. 15-03-09 29. Kolana Stary Krętacz był diabłem doświadczonym. Uczył swego bratanka Piołuna sztuki kuszenia. W jednym z listów do niego nalega, by chronił swego pacjenta od chęci modlenia się. Można zastosować różne metody, by oddalić go od tak fatalnego zamiaru. Na przykład wzbudzać w nim wspomnienia „papuziego sposobu”, jaki się modlił w dzieciństwie lub wzmacniać w nim pragnienia szukania na modlitwie czegoś całkowicie spontanicznego, wewnętrznego i niekonwencjonalnego. Szczególnie wujek Krętacz zachęca Piołuna, by utwierdzał pacjenta w przekonaniu, że pozycja ciała nie wpływa w żaden sposób na jego modlitwę. Dla Krętacza to jest wielki błąd popełniany przez ludzi: zapominać o tym, że są zwierzętami posiadające ciało. – Pamiętaj Piołunie, w tym błędnym rozumowaniu trzeba ich trzymać! C.S. Lewis, autor „Listów starego diabła do młodego”, w cytowanym przykładzie porusza problem postawy ciała - podstawowe element każdej religii. Ciało zostało nam dane, aby nim oddawać Bogu chwałę. Zbliżoną myśl można znaleźć w pewnym opowiadaniu 45 Ojców pustyni. Diabeł został zmuszony przez Boga do pokazania się niejakiemu opatowi Apollonowi. „Był on bardzo brzydki, o przerażających wątłych członkach, ale przede wszystkim nie miał kolan!” Niezdolność klęczenia okazuje się istotą elementu diabelskiego. Tradycja sięgająca II w. mówi o tym, że św. Jakub „brat Pański” pierwszy biskup Jerozolimy, miał kolana zgrubiały jak wielbłąd, gdyż stale klęcząc, uwielbiał Boga i błagał o przebaczenie dla swego ludu. A bliżej nas, pod koniec XX wieku, Jana Pawła II zwierzał się, jak w młodości widywał swego tatę klęczącego na modlitwie do późna w nocy. Być może to wspomnienie mobilizowały go do wielkiego wysiłku, by klękać przed Przenajświętszym Sakramentem, gdy kolana miał tak słabe, że nie mogły go już utrzymywać. Modlić się można w każdej pozycji. Gesty jednak nie są obojętne. Hebrajczycy uważali kolano za symbol siły. Zgięcie kolan jest ugięciem naszej siły przed żywym Bogiem, uznaniem, że wszystko czym jesteśmy, od niego pochodzi. Postawa ta pojawia się wielkim hymnie z Listu do Filipian: „aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych”. Kto uczy się wierzyć, ten uczy się klękać. Postawa klęcząca jest obca dla kultury nowoczesnej dlatego, że jest ona kulturą bez wiary. I właśnie dlatego klękajmy i nauczajmy dzieci klękać do modlitwy. Dodatkową motywacją niech będzie to, że w ten sposób bardzo dokuczamy Krętaczowi, Piołunowi i ich piekielnym kompanów. 22-III-09 30. Zasilenie Ciepło ubrany człowiek idzie przez Plac Czerwony. Dźwiga dwie ciężkie walizki. Przypadkowy przychodni pyta o godzinę. Z nieukrywaną ulgą zostawia walizki i uchyla schowany pod rękawem okazały zegarek. – Towarzyszu, u nas mamy godzinę 13, ale w Sajgonie jest teraz 21, a na Kubie jest 3 nad ranem. Pomimo, że tam jest noc, tam mają około 15 stopni ciepła, dodaje z pewną nutą zazdrości. - Niesamowita maszyna, towarzyszu! Pewno to nie nasza. To jakiś kapitalistyczny zegarek… - Ależ nie, to jest „wot bolszaja technika”. Podaje czas i pogodę na dowolnym punkcie globu! Wszystko wspaniałe… gdyby nie te olbrzymie baterie, które trzeba dźwigać! – i pokazał na swoje dwie walizki. Bardzo wiele się zmieniło od czasu, gdy ten dowcip był w modzie. Rozwiązanie problemu zasilenia poszło dwoma drogami: minimalizacja zużycie i nowe technologie zasilania. Dziś rynek dostarcza wielką gamę baterii. Różnią się technologią ogniwa elektrycznego, kształtem, napięciem, mocą, parametrami ładowania. Tylko specjaliści się orientują w dość skomplikowanych skrótach, wiedzą np. że, LR1130 oznacza baterię alkaliczną, cylindryczną o średnicy 11 mm i wysokości 3,0 mm. Użytkownik zna baterie z 46 bardziej przyjaznych nazw: paluszek, lady, block, pastylka… Często przy wymianie prosi w sklepie o dokładnie taką samą jak ta, którą przynosi. W katechezach porównanie życie duchowe z biologicznym jest czymś zwykłym. Podczas czterdziestoletniej pielgrzymki na pustyni lud był karmiony Manną. Był to znak słowa Bożego i Eucharystii - naszego duchowego pokarmu. W mowie z Kafarnaum Jezus tłumaczy, że tym Chlebem dające nam siły jest On sam. Ludność mieszkająca w trudnych warunkach dobrze rozumiała o czym mówi Jezus. Dziś, w bogatych krajach rzadko kto doświadczy, co to autentyczny głód. Dlatego dla wielu, szczególnie dla młodych ludzi, wymowniejszym przykładem od fizycznego głodu może być obraz padniętego telefonu, na skutek braku doładowania. Bożą energię otrzymujemy w sakramentach i na modlitwie. Tu nic nie da się zmajsterkować, nie od człowieka to zależy, ale od Bożej dobroci. Przy słabym kontakcie ze źródłem energii, tak jak w sprzęcie elektronicznym, można zmniejszyć zużycie, przechodząc na tryb oszczędny. „Hibernującemu chrześcijaninowi” do przeżycia wystarczy niewiele: niedzielna Msza święta, sporadyczne korzystanie z sakramentów, krótki pacierz… Przy takim poziomie zasilenia nie da się jednak ewangelizować trzeciego tysiąclecia. Z taką dawką energii, otwarcie na świat kończy się na zwykłym zeświecczeniu, czyli duchowym padnięciu. 29-III-2009 31. Projekty Wiele ludzi na pytanie, czym się teraz zajmują odpowiedzą, że mają ważny projekt. Tak się składa, że akurat ten projekt wymaga od nich wyjątkowego wysiłku - siedzenie po godzinach, pracy w domu, kilkodniowych wyjazdów... Projekty zapisują się na stałe w życiorysach jako awans lub utrata pracy, zawał serca lub wrzody. Sukces w nich otwiera drzwi do salonów i może wbić człowieka w trwałą, nieuleczalną próżność. Bywa, że projekty modelują życie osobiste. Niejedna rodzina została założona lub zniszczona, bo dwoje ludzi spotkało się przy pracy nad projektem. Czyli było wiele godzin wspólnej walki z żywiołami nowoczesności – tysiące emaili, SMS-ów, setki spotkań, wyjazdów. Zawsze razem, no i coś zaiskrzyło, na dobre lub złe. Praca nad projektami istotnie się różni od pracy w produkcji lub świadczeniu usług. Te zajęcia mają charakter ciągły. Natomiast projekty są unikalne. Można w nich odróżnić cztery fazy: inicjacja, planowanie, realizacja, zakończenie. Po ostatnim etapie można tylko utrzymać produkt, czyli wyniki projektu. „Projekt Management” to nauka o zarządzaniu projektami. Wypracowała ona własne uniwersalny standardy, niezależnie od dziedziny, w której projekt 47 jest wdrażany. Sposób prowadzenia projektu nie różni się wiele w budownictwie, informatyce, show-biznesie, czy w kampanii wyborczej. Zawsze jest początek, „full pracy” i szaleństwa oraz upragnione zakończenie. Pobranie przyzwoitych pieniędzy i szukanie nowego projektu. Taki rodzaj pracy jest niezmiernie wciągający. W pewnym sensie uczestnicy projektów spijają piankę życia. Praca w nich jest zawsze ciekawa i pasjonująca. Potrzeba wiele twórczości i talentu. Odpada to, co w każdej pracy jest najbardziej uciążliwy - jej powtarzalność i rutyna. Lider projektu dba o to, by pracownicy byli wciąż na pełnych obrotach. A oni nie zawsze zdają sobie sprawy, ile życiowych energii od nich się wymaga. Dlatego projekty mają swoje ofiary: ludzi młodzi, ze skłonnościami do pracocholizmu. Wypaleni trzydziestolatkowi bywają ubocznym produktem tego typu zarządzania zasobami ludzkimi. Jezus zaprasza do uczestnictwa w projekcie dla którego również wszystko trzeba poświecić. W świetle tego „Bożego projektu” pozostały nabierają właściwych im wymiarów – są tylko „ludzkimi projektami”. I mają, jak głoszą starzy wyjadacze managementu, często nie cztery, ale sześć faz: 1. Entuzjazm. 2. Zniechęcenie. 3. Panika. 4. Szukanie winnych. 5. Karanie niewinnych. 6. Przyznanie premii tym, którzy nie uczestniczyli. 05-04-09 32. Zwrotnica Przemieszczanie się koleją stało się dziś proste jak przysłowiowy drut. Wystarczy określić punkt wyjścia, cel, datę i godzinę. Może trzeba będzie jeszcze dodać szczegóły, gdy będzie wiele stacji o podobnej nazwie, wskazać np. czy chodzi nam o „Łódź Fabryczną” czy o „Kaliską”. Klikamy… i pojawia się lista możliwych połączeń. Do wyboru i do koloru: szybsze, tańsze, z kawą i bez. Zakup biletu - w sieci lub tradycyjnie w kasie. Na stacji zerknąć jeszcze okiem na tablicę, pójść na peron. Tam uważnie słuchać ogłoszeń: upewnić się czy wsiadamy do wybranego składu. Regularnie podróżującym na tej samej trasie grozi pewien automatyzm. Przy zmianach rozkładu narażeni są na przykre niespodzianki, czyli, że dany pociąg odjechał wcześniej. W przypadku podróży nieregularnych, pasażerowie wolą być na peronie kilkanaście minut wcześniej. Można wtedy zauważyć jak z tego samego toru, w małym odstępie czasowym, odjeżdżają pociągi do miast bardzo odległych miedzy sobą. Każdy wie, że po wyjeździe, pociąg zbliża się do zwrotnicy, która kieruje skład na właściwy mu cel. Zwrotnica przesuwa się niewiele. Wybór trasy zależy od tych kilkunastu centymetrów. Na 48 początku podróży takich zwrotnic jest wiele. One decydują, czy pojedziemy do Przemyśla, czy do Szczecina… Stosowanie informatyki dużo zmienia w zarządzaniu transportem szynowym. Można zoptymalizować rozkład i skład pociągów, można zorganizować promocyjne połączenia, aby lepiej rozmieścić pasażerów. W przyszłości pewno całkiem znikną kasy, może nie będzie konduktorów a informacje będą na osobistych komórkach… Ale, zwrotnicy na pewno nie da się niczym zastąpić. Dopóki poruszamy się po szynach, dopóty będą miejsca w których trzeba będzie podejmować decyzję: albo-albo. Niewielka zmiana, wielka różnica w skutkach! W klasycznych dziełach literatury, od „Odysei” po Biblię, porównuje się życie człowieka do podróży lub pielgrzymki. Podczas życia przekładamy wiele zwrotnic. One decydują o dalszym biegu życia. Żyć z Bogiem czy być bogiem dla siebie? Żyć egoistycznie czy dla innych? Żyć dla ducha czy dla ciała? Szanować drugą płeć czy utylitarnie ją traktować? Mieć zasady czy żyć cynicznie? Podążać za tłumem czy słuchać sumienia… Tak jak na kolei, tych zwrotnic jest więcej na początku podróży, czyli w młodości. Od kilku „tak” i od kilku „nie” w tym okresie, zależy, czy życie będzie udane. Od tych decyzji, w wielkiej mierze zleży, czy dojedziemy do „Stacji Zmartwychwstania”. 12-04-09 33. Samobój W piłce nożnej gole samobójcze zdarzają się częściej niż w innych sportach. Jako takie uznaje się je w dwóch przypadkach. Pierwszy, to gdy niepodążająca do światła bramki piłka odbija się od zawodnika drużyny broniącej i wpada do siatki. Natomiast nie zapisuje się bramki samobójczej wtedy, gdy trajektoria piłki już przedtem podążała do bramki, niezależnie od tego, czy była lub nie do obronienia. Drugi przypadek to ten „samobój rasowy” gdy zawodnik z przyczyn tylko jemu znanych strzela do własnej bramki. Im mniej racjonalne jest jego zachowanie, tym łatwiej, by delikwent zapisał się na dobre w panteonie światowego futbolu. Internet daje możliwość oglądania najpiękniejszych, czyli najgłupszych samobójczych bramek. Na forach toczą się dyskusje, co do czołówki tej czarnej listy. Na zawsze zapisał się w niej niejaki Christ Nicholl, piłkarz Aston Villi, który na meczu z Leicester City strzelił wszystkie cztery gole spotkania – dwa z nich samobójcze. Nie ma wątpliwości, że tego dnia odczuwał silne ciągoty do bramki. Doświadczony trener wbija w psychikę podopiecznych obowiązek unikania głupiego ryzyka. Są to niemalże dogmatyczne zasady: nigdy nie podawać w światło własnej bramki; nigdy nie dośrodkowywać na własne pole karne; nawet dla żartu, nie strzelać do własnej 49 bramki. W ten sposób odruchowe zachowania piłkarzy są zawsze obronne i zmniejszające ryzyko. Te zdroworozsądkowe zasady mają zastosowanie nie tylko w sporcie. Niestety wszędzie zdarzają się nieobliczalne jednostki. Na własne życzenie, wylatują z życiowej gry. Przez jakiś czas media eksponują ich oryginalność, odwagę, tupet. Gdy emocje opadają, ich osoba kojarzy się już tylko ze zdaniem „miałeś chamie złoty róg”, a ich zachowanie z niszczeniem moralnego zdrowia społeczeństwa. Na podstawie duszpasterskiego doświadczenia, Św. Josemaria Escriva wpajał swym podopiecznym, że udane życie wymaga nietykalności w trzech zasadniczych punktach: wiara, czystość i powołanie. Absolutna wierność w wierze, tego daru niezbędnego dla zbawienia. Zdecydowana walka w czystości, czyli podporządkowania ciała wobec ducha. Nie oglądanie się wstecz ani dialogowanie z pokusami wobec powołania. Wszystko, by unikać ryzykownych zagrań. Słabości człowieka sprawiają, że mogą się pojawić nieracjonalne pomysły strzelania do własnej bramki. I chociaż człowiek zawsze może liczyć na Boże miłosierdzie, jednak logika życia czyni, że straty nie zawsze da się odrobić. 19-04-09 34. Coaching Codzienne doświadczenie obnaża porażkę wszelkich teorii o „nadczłowieku”. Niemalże każdy telefonom przypomina nam jakąś zawaloną sprawę. Kilka lat pracy zawodowej, wystarczą do tego, by każdego „supermana” sprowadzić do parteru. Takie są ludzkie realia: nie jesteśmy samowystarczalni! By zaradzić tym potrzebą, pojawiła się szeroka oferta usług wspierających. Określa się je bardzo różnie: doradztwo, warsztaty wzrostu, consulting, terapia, mentoring… Sporo dziś słychać o „coachingu”. Termin wywodzi się ze sportu, gdzie „coach” to osobisty trener zawodnika. Sukcesy nie biorą się z tego, że zna się dobrze cele i strategię, ale z tego, że się je prawidłowo wdraża. Coaching to system poprawiające kompetencje zawodowe, by każdy w pełni rozwinął swój potencjał. Trener ma pomagać w poszerzeniu horyzontów. Zrobić, by podopieczny poznał swe mocne i słabe strony i określił zawodowe wyzwania. Wreszcie wypracować system ćwiczeń, aby zdobyć pewne dobre nawyki. On też mobilizuje do pracy nad sobą aż do skutku – stała poprawa w działaniu. Niektóre instytucje korzystają z pomocy „coacha” z zewnątrz. Jednak według najnowszych teorii zarządzania, „coachem” podwładnych ma być przełożony, który stoi wyżej w hierarchii. Jest rzeczą bardzo pozytywną fakt, że firmy coraz częściej dbają o rozwój swych pracowników. Zazwyczaj czynią to z przyczyn czysto ekonomicznych. Niemniej 50 jednak ten sposób działania prowadzi do humanizacji środowiska pracy. Pracodawca jest pierwszym zainteresowanym aby pracownik rozwijał swoje talenty i stawał się lepszym fachowcem. W życiu duchowym potrzebę wsparcia doświadczamy jeszcze bardziej niż na odcinku zawodowym. Biblia wyraża to poprzez relację pasterz - owca. Pasterz poniekąd jest „coacherem” owcy. Jego misja jest pomaganie jeje, prowadzenie tak, aby się nie zagubiła. Rolę pasterza pełnią rodzice, przyjaciele, przełożeni, duszpasterzy. Do sprostania Bożych oczekiwań człowiek potrzebuje jeszcze większego wsparcie. Przez wieki taką pomoc znajdywało się u kierowników duchowym. W ostatnich dziesięcioleciach ta praktyka została ostro skrytykowana jako wsteczna, paternalistyczna, nieuwzględniająca autonomię człowieka. Warto byśmy za przykładem świata biznesu powrócili na szerszą skalę do tej sprawdzonej praktyki. W naśladowaniu Jezusa święci najlepszych wyników nie osiągnęliby w żaden sposób bez korzystania z „duchowego coachingu”. 26-IV-09 35. Literki Cierpliwość nie jest naszą mocną stroną. Nie lubimy czekać. Dlatego przedrostek „fast”, „express”, „instant” pojawia się bardzo często jako element marketingu. Namnożyły się fastfoody, ekspresowy usługi, przeróżne produkty „instant”. Tak samo w poradnikach: „Angielski w 15 dni”, „Squash w weekend”, „PowerPoint w 7 lekcjach”. W niepamięć poszły przysłowia typu „co nagle to po diable” lub „pośpiech nie jest dobrym doradcą”. Niemniej jednak, wcześniej czy później, każdy człowiek doświadcza, że w życiu są sprawy, których nie da się przyśpieszyć. Tę mądrość przekazują klasycy, dlatego ich teksty się nie starzeją. Ojcowie Kościoła to klasycy chrześcijaństwa. Wiele fragmentów ich pism zachwyca swoją świeżością. Na przykład tekst świętego Jana Chryzostoma, w którym zachęca do stosowania w walce ascetycznej sposobów, jakimi posługują się dzieci w szkole. „Najpierw – powiada święty – poznają kształty liter, następnie zaczynają je rozróżniać i w ten sposób, stopniowo, uczą się czytać. Dzieląc cnoty na części, najpierw uczymy się, na przykład, nie mówić źle. Potem, przechodząc jakby do następnej litery: nie żywić do nikogo zawiści, nie być niewolnikiem ciała w żadnej sytuacji, nie pozwolić sobie na obżarstwo... Następnie, przechodząc jakby do liter duchowych, poznamy wstrzemięźliwość, umartwienie zmysłów, czystość, sprawiedliwość, pogardę dla próżności. Będziemy się starać być skromnymi, mieć serce skruszone. Łącząc jedne cnoty z drugimi, zapiszemy je w naszej duszy”. 51 Pomimo upływu szesnastu wieków tekst zachowuje swoją aktualność. Dobry pedagog potrafi każdego ucznia uspokoić i zmotywować do podjęcia wysiłku w drobnych wezwaniach. Dzieli trudne ćwiczenia na fragmenty, dostosowuje je do umiejętności każdego ucznia. I tak, od literki do sylaby, od sylaby do słówka, od słówka do zdania zdobywa umiejętność na całe życie. Uczy się, że wielkie odległości pokonuje się poprzez wytrwałość w stawianiu małych kroków. Ideał świętości zakłada praktykowanie wielu cnót ludzkich i nadprzyrodzonych: wiary, nadziei, miłości, sprawiedliwości, męstwa, pracowitości, lojalności, optymizmu... To wszystko w życiu codziennym, w każdej sytuacji – łatwej, trudnej lub bardzo trudnej. Podejmowanie drobnych kroków, czyli dzielenie wielkich wezwań na części, „na literki”, pozwala ruszyć z miejsca w odpowiednim kierunku – ku poprawie. Świętość wymaga czasu dojrzewania. Nie dajmy się oszukać ofertami typu „Świętość w weekend”. 3-05-09 36. Networking Dziś do sukcesu posiadanie dobrego „know-how” jest daleko niewystarczające. Niezbędna jest znajomość konkretnych ludzi, na których życzliwość można liczyć. Tradycyjnie zawierało się to w zdaniu: „Ważne jest nie to, co się wie, ale kogo się zna”. Globalizacja wzmocniła jeszcze bardziej znaczenie sieci powiązań. Kontakty są bogactwem dla poszczególnych osób i dla wspólnych przedsięwzięć. Nie chodzi o jakiś układ mafijnokumoterski, lecz o całkiem zdrowe i nowoczesne podejście do biznesu lub też do działań nonprofit. Ta sieć relacji mniej lub bardziej sformalizowanych to „network”. Zdolność tworzenia, utrzymywania i korzystania z szeroko zakrojonej sieci relacji określa się mianem „umiejętności networkingu”. Posiadania takich relacji pomaga menedżerowi trzymać rękę na pulsie, jeśli chodzi o najnowsze osiągnięcia w dziedzinach ważnych dla jego biznesu i mieć dostęp do istotnych dla niego informacji. Być poinformowany o nowych możliwościach, trendach lub niebezpieczeństwach. Ma szerszy wachlarz możliwości uzyskiwania koniecznych zasobów i wsparcia. Tworzenie i utrzymywanie tego rodzaju sieci wymaga czasu, gdyż sieć taką buduje się nieformalnie. Potrzebna jest gotowość do dzielenia się informacjami i odpowiadania na pytania ludzi tworzących sieć. Zaangażowania i przemyślanego wysiłku, koniecznych, by utrzymać liczne i żywe kontakty. Symptomy niedostatku w umiejętnościach „networkingu” to nielubienie tworzenia osobistych relacji z ludźmi w kręgu zawodowym. Brak zainteresowania 52 wydarzeniami towarzyskimi. Uważanie spotkań nieformalnych za stratę czasu. W skrócie bycie outsiderem we własnym środowisku. Dla większości chrześcijan podążanie za Chrystusem wiąże się z troską o rodzinę. W obecnym świecie nie wystarczy sama wiedza o tym, czym ona powinna być – domowym kościołem, szkołą miłości. Wielość czynników wpływających na zdrowie rodziny sprawiają, że prowadzenie rodziny stało się bardzo „trudnym biznesem”. Wielu mądrych i utalentowanych nie dają sobie w nim rady. Bezpowrotnie minęły czasy, w których było możliwy odciąć się od otoczenia, aby stworzyć dla własnej rodziny oazę zdrowia pośród zepsucia. Warto promować wszelkie rodzaje formalnych lub nieformalnych grup wsparcia dla rodzin: akademie familijne, doskonalenie tatusiów, warsztaty dla teściowej … Tak samo jak biznesmeni poświęcajmy czas na networking na rzecz rodziny. Wprowadzajmy nowoczesne metody, by realizować Boży „know- how” dla rodziny - wiernej i otwartej na życie. 10-05-09 37. Kotrola Na komiksowym rysunku Kowalski rozmawia z Nowakiem. Pierwszy to pracownik działu inwestycyjnego, drugi działu obsługi klienta. Kowalski: - Jeśli weźmiemy od was maszyny w leasing, skąd pewność, że wasza firma będzie nadal istnieć i zapewni serwisowanie? Nowak: - A skąd my mamy wiedzieć, że będziecie mieli dość pieniędzy na spłatę leasingu? Kowalski: - Możecie sprawdzić naszą sytuację finansową. Nowak: - Jestem pewien, że wasza księgowość jest tak samo lipna jak i nasza. Kowalski: - Słusznie... Nowak: Może poprosić kogoś trzeciego, by udzielił gwarancji? Kowalski: - Darzy Pan zaufaniem kogoś trzeciego? Nowak: - Nie, od czasu, gdy mój doradca finansowy zainwestował mój fundusz emerytalny w oszukańczą piramidę finansową, a następnie uwiódł moją żonę... Cała historia została opatrzona pesymistycznym tytułem „I nadszedł koniec kapitalizmu”. Na szczęści realny świat nie jest tak mroczny. Wiele ludzi zasługuje na zaufanie. Inaczej świat nie mógłby się rozwijać i prosperować. Trąbienie na prawo i lewo o powszechnej korupcji może stać się usprawiedliwieniem, a nawet zachętą, by w niej uczestniczyć. Niemniej jednak historyjka trafnie pokazuje szkodliwość krętactwa. Jeżeli brak uczciwości, każdy system się rozpada. Najbardziej wyrafinowane kontrolne procedury nie zaradzą na brak dobrej woli. Łacińskie przysłowie tak to wyrażało: „inventa lege, inventa fraude”. Ma on swój odpowiednik po polsku: „prawo jest po to, aby je omijać” lub „zasady są po to, by je łamać”. Kłamstwo może się wcisnąć do każdej ludzkiej działalności – handel, nauka, sport… I tak mamy wykładowców, którzy niby prowadzą zajęcia. Studentów, którzy 53 niby się uczą. Potem odbywają się niby poważne egzaminy. I sędziów sportowych, którzy potrafią tak ocenić, by rezultat meczu był taki, jaki „być musiał”. „Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi” – uczy Jezus. Jest to też zasada dla życia zawodowego. Złożoność dzisiejszego świata sprawia, że często na tym obszarze trudno rozeznać, jakie rozwiązania są w pełni sprawiedliwe. Uczciwość zawodowa wymaga wiele więcej niż mglistego pragnienia etycznego zachowania. Aby dobrze działała, trzeba dogłębnie studiować sprawy, zbierać doświadczenie, radzić się. A potem odważnie realizować „tak” lub „nie”. Zgodnie z osądem sumieniem. Zdrowie społeczeństwa opiera się bardziej na „samokontroli” sprawowanej przez sumienie niż na przeróżnych, choćby i najwyższych izbach kontroli. 17-V-09 38. Celebrities W ostatnich czasach „popyt na sławnych” wzrasta w szalonym tempie. Media potrzebują znanych twarzy. Tyle miejsca do wypełnienia w eterze, na cyberprzestrzeni i na tradycyjnym papierze. Dzień w dzień coś ciekawego trzeba wymyślić. A do tego walka o rynek. Nic dziwnego, że jeżeli nie ma ciekawych twarzy, to trzeba je stworzyć. Z drugiej strony, w marketingu znani ludzie wzmacniają przekaz swą popularnością. Do świata mediów i marketingu dochodzi polityka. Wyborca ma już dość wyborów i trudniej go zmobilizować, jemu też trzeba pokazać przyciągające postacie. Jako odpowiedź na tak wielkie zapotrzebowanie rynku zrodziła się nowa kategoria osób – „celebrities”. Są znane albo z uwagi na działalność na jakimś polu - muzyka, sport, rozrywka, albo dlatego, że zostały wykreowane przez media, jako bohaterowie „reality show” lub teleturniejów. Często sam celebryci – bo jest już polski odpowiednik tego słowa - ciężko harują nad własnym wizerunkiem, uprawiając marketing wokół własnej osoby. O niektórych złośliwi mówi się, że „są znani, z tego, że są znani” (100% marketingu, 0 % treści). Zdolność docierania do ludzi i skupienia zainteresowanie innych jest wielkim talentem. Jak każdy dar, trzeba odpowiedzialnie go wykorzystać. Wpływ na wielką liczbę ludzi to okazja, by czynić wiele dobra – lub ogromną szkodę. Na ile jest to w naszym zasięgu, warto pomagać, by „celebrities” dobrze się prowadzili i byli, szczególnie dla młodzieży, pozytywnym źródłem inspiracji. Jak wiemy, pokusa próżności, która towarzyszy wielkiej sławie, jest szalenie trudnym wezwaniem. Próżność nie jest nowoczesnym wynalazkiem. Pojawiła się u zarania świata. Na ten haczyk diabeł wziął naszych praojców: „Będziecie jak Bóg”. Od tamtej pory człowiekowi nie 54 jest łatwo oprzeć się wciągającej mocy „vanitatis splendor” – splendorowi próżności. Upaja jak narkotyk. Wymaga coraz większej dawki, aby sprawiać przyjemność. Uzależnieni szukają nowych sposobów, by na siebie zwracać uwagę. A współczesny świat daje w obfitości nowe środki, by próżny utwierdzał się w przekonaniu, co do własnej wielkości. Pięć wieków temu reforma protestancka zakwestionowała kult świętych widząc w nich rodzaj celebrytów, którym nie należy się sława i cześć. Według Kościoła katolickiego blask świętych należy nie do nich, ale do Chrystusa. Zasłużyli na szacunek dlatego, że pozwolili Bogu uczynić wielkich rzeczy w ich życiu. I to jest wspaniałe: dzięki Bożej dobroci, każdy może zostać świętym - nawet celebritą z wielkoformatowego bildbordu. Ale pod warunkiem, że nie ulegnie „amokowi sławy”. 24-05-09 39. Awatar Człowiek swym otwarcie na świat przewyższa najsprytniejszą z małp. Jego duchowa natura wciąż wybija go ponad otaczającą go rzeczywistość. Ta mu nie wystarczy, czuje potrzebę tworzenia innego, lepszego, własnego świata: ogródek działkowy, mały warsztacik, dom rodzinny urządzony według własnej wizji… Internet rozszerzył i rozpowszechnił możliwości wpływania na otoczenie. Niemal każdy mieszkaniec globu ma dziś szanse uczestniczenia w wydarzeniach tak wielkich jak tylko dusza tego zapragnie. Początkiem tych wirtualnych światów były gry na Internecie. Odpowiadały na zapotrzebowanie rozrywki. Dla wielu stały się sposobem zaspokojenia głębszych potrzeb: realizacji i akceptacji przez innych. Można zaryzykować tezę, że im mniejszy kontakt ze społecznościami realnymi – rodzina, środowisko pracy, sąsiedzi - tym mocniejsza ucieczka do cyberprzestrzeni. Second Life (SL) to najbardziej znana wirtualna gra. Powstała już w XXI wieku, uczestniczy w niej około dziesięć milionów osób. Użytkownicy, nazywani mieszkańcami, mogą zmieniać świat SL oraz działać w jego wirtualnej gospodarce. Każdy tworzy postać własnego „ja” zwaną awatarem. Nazwa ta pochodzi od sanskryckiego słowa, oznaczającego w hinduizmie wcielenie bóstwa, które zstępuje z nieba na ziemię w postaci śmiertelnej – ludzkiej, zwierzęcej lub mieszanej. Tworzenie awatara w SL jest dość urozmaicone. Można ustalić kolor skóry, długość ramion, czy kształt uszu – Można dodać np. małpie uszy. Dodatkowo na awatara można zakładać przystawki, są to fragmenty garderoby, broń czy biżuteria. Wirtualnemu wizerunkowi można też nadać imię i nazwisko lub nick. Ma on 55 własną biografię, rodzinę, preferencje… Wszystko jak w realnym życiu, ale bez ciężaru odpowiedzialności. Filozofowie średniowieczni twierdzili, że „lepsze istniejące ziarnko piasku lub źdźbła, niż nieistniejąca góra złota”. Na dzień dzisiejszy można by to przetłumaczyć „lepiej odrobina dobra w realnym świecie niż zbawianie tłumów w SL”. Szczęście wieczne zostanie nam dane nie ze względu na dobroć jakiegoś tam awatara, lecz jako nagroda za konkretne spełnianie woli Boże w naszym realnym życiu. Życie nie jest grą, którą można modelować według własnych widzimisie, lecz jednorazowym darem, który trzeba odpowiedzialnie wykorzystać. Być może obecny światowy kryzys, który przypomniał o ulotności wirtualnej gospodarki, będzie dla wielu zachętą do „come back to realisty” – powrotu do rzeczywistości. 31-V-09 40. Zając „W dobrych zawodach uczestniczyłem, bieg ukończyłem…” - pisał św. Paweł do Tymoteusza u schyłku swego życia. Oryginał grecki pozwala na jeszcze inną lekturę: „dobrze uczestniczyłem w zawodach, bieg ukończyłem”. Oba tłumaczenia są pełny treści. Z jednej strony trzeba uczestniczyć w odpowiednich zawodach. Ileż bowiem możliwych jest konkurencji do których nie ma sensu stawać – jak rekord opróżnionych butelek piwa itp. Z drugiej strony, gdy już się staje do właściwej konkurencji, trzeba „dobrze uczestniczyć” - dąć z siebie wszystko. Na mityngach lekkoatletycznych nie zawsze zawodnikom chce się biegać na całego. Organizatorzy w celu polepszenia widowiska wymyślili „zająca”. Jest to zawodnik, któremu się zleca prowadzenie na samym starciu biegu, łamiąc strategie tych, którzy chcieli oszczędzać się. Zając się wypala i schodzi z bieżni. Bierze obiecane mu pieniądze i znika… Proceder ten może funkcjonować na długich biegach. Na średnich, aby uzyskać dobry czas, nie można się oszczędzać. Przeciętny zawodnik nie może więc być „zającem” ponieważ nie potrafi wybić przed pelotom i spełnić swoją funkcję A sprintera nie namówi się do takiej roli. Starzy wyjadacze lekkoatletyki znaleźli sposób na takie procedury. Jeżeli z różnych przyczyn nie chce im się wysilać, bo na przykład sądzą, że organizatorzy za mało płacą za uczestnictwo w imprezie, dogadują się z pozostałymi zawodnikami na ignorowanie zająca. Wynik jest cieniutki, ale wszyscy twierdzą, że wszystko OK. Życie jest biegiem bardzo długim. Z punktu widzenia indywidualnego człowieka jest najdłuższy z możliwych biegów. Dla każdego jest to „bieg życia”. Równocześnie każdy jest „zającem” dla swego otoczenia. Różnica w tym, że nie możemy zejść z bieżni, gdy zaczniemy 56 odczuwać zmęczenie. Biegamy, by wygrać i by pomagać wygrać innym. Wszyscy mogą zwyciężyć. Osiągnąć wyniki oczekiwane przez Pana Boga. Abyśmy się nie zniechęcali przerastającymi wymaganiami, Bóg najlepszy z trenerów, stawia w naszym otoczeniu „ostrych zawodników”, którzy swym dobrym przykładem mobilizują do wysiłku. I jak na mityngach lekkoatletycznych, my też możemy mieć pokusę dogadania się z miernotami miernotami naszym otoczeniu do słabiutkiego wysiłku. Dlatego pamiętajmy o tej nagrodzie, która mobilizowała św. Paweł aż do samej mety i o której wspominał w cytowanym liście do Tymoteusza: „Na ostatek odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w owym dniu odda Pan, sprawiedliwy Sędzia”. 7-06-09 41. Nakład Tekst zapisany na glinianych tabliczkach miał mocną pozycję. Trwałość i niezawodność. A jednak lżejsze formy całkowicie go wyparły. Papirus był tani i dostępny. Zapis na skórach wzbudzał podziw swą dostojnością. A dziś już nikt nie zapisuje swoje myśli na pergaminie... Pewno taki sam los czeka papierową książkę. Argumenty z gatunku, że radio nie zastąpiło gazety, a telewizja - kina, wcale nie dowodzą, że technika drukowania na papierze musi przetrwać. Chodzi o zmianę nośnika tekstu do lektury, a nie o fakt, że długi tekst zapisany zawsze będzie obecny jako wyraz ludzkiej kultury. Papier jako nośnik takiego tekstu przewartościowuje się, gdy odważnie podejmie się sprawę miliardów ton makulatury produkowanych na świecie każdego dnia. Czy ma sens tyle nakładu na transport, magazynowanie, przekształcanie, aby przekazywać informacje, które można udostępnić taniej i szybciej przez internet? Zmiany nośnika „długiego tekstu pisanego” powoduje rewolucję wokół samego tekstu. Jak ustalić oryginalny tekst i różne kolejne jego mutacje? Jak autorzy będą bronić swoich praw? Te i podobne argumenty można usłyszeć w obronie książki drukowanej. Przemysł elektroniczny rządzi się jednak swoimi prawami. Gdy rynek telefonii komórkowej się nasyci, trzeba będzie znaleźć nowy towar dla miliarda użytkowników. Co powstrzyma przed masową produkcją czytników? Trudno pomyśleć, że wydawnictwa, autorzy, nawyki i gusty czytelników… Wyznacznikiem sukcesu konkretnej książki przez lata był jej nakład. Jednak w okresie PRL-u wysokie nakłady niekoniecznie oznaczały, że książka była czytana. Natomiast, w dobie marketingu nakłady są często wynikiem kampanii i koniunktury. Dla odmiany ostatnio pojawiły się książki niskonakładowe. Drukarnie mogą dostarczyć tanią książkę w kilku 57 egzemplarzach. Pozwala to na spersonalizowanie tekstu. Kupuje się np. bajeczkę dla synka. Wpisuje się w imiona osób z rodziny, składa się zamówienie, po kilku dniach można otrzymać bajkę, w której bohaterami w roli głównej to tatuś i teściowa… Pismo Święte przeszło przez wiele nośników: gliniane tabliczki, papirus, pergamin. Nie jest ono zwykłym tekstem, lecz żywym Słowem Boży. Nie nośnik jest ważny, ale odpowiedni „czytnik” – wtedy staje się słowem żywym. Pod działaniem Ducha Świętego zostało napisane i tylko pod jego działaniem prawidłowo może być odczytywane. Wtedy staje się „tekstem spersonalizowanym”. Nośniki się zmieniają - Słowo twa. 14-06-09 42. Emotikony Komputer pokonał barierę językową. Dysponujemy dziś całą gamą programów do tłumaczenia, czytników, syntetyzatorów mowy. Tekst, pisany lub mówiony, łatwo można przełożyć z dowolnego języka na inny dowolny. Postęp techniczny przyczynił się do okazania bogactwa międzyludzkiej komunikacji. Dla dobrej komunikacji nie wystarczy sama treść przekazu. Psychologia, ze swej strony, zanalizowała wielość sposobów przekazu, wypracowała techniki doskonalenia komunikacyjnych umiejętności. Po silnym racjonalizmie, w którym wszystko sprowadzało się do suchych danych, zwróciliśmy ponownie uwagę na niewerbalne aspekty przekazu. Odpowiednia forma wpływa na odbiorcy, nastawia go pozytywnie i w ten sposób przekaz jest bardziej udany. Forma przekazu jest ściśle związana z emocjonalnym kontekstem wypowiedzi. W niej wyrażają się też oczekiwania wobec odbiorcy. Ten kontekst jest kluczem do poprawnego zrozumienia samego komunikatu. Kiedyś większość rozmów było bezpośrednio – twarzą w twarz. Poprzez język ciała łatwo można uchwycić emocje rozmówcy. Ton głosu, przy rozmowach telefonicznych, też niesie ładunek emocjonalny. Natomiast pisany tekst, szczególnie gdy jest bardzo krótki, jest absolutnie wyprany z emocji. Zrozumiały, że zrodziły się znaki, by wyrazić te brakujące emocje – są to emotikony. Nie wynikają one tylko z młodzieńczej fantazji. Piszący wyraża w nich swój stan ducha i daje klucz do zrozumienia napisanego tekstu. Czy np. chodzi o zarzut, czy o żart. Emotikony, przeszły swoistą ewolucje, od niewielu i bardzo prostych do kilkadziesięciu. W praktyce starczy ich kilka. Są tym, czym dorzucone do rozmowy: słowa cieszę się, przepraszam, bardzo mi przykro. Dobry Samarytanin złagodził oliwą rany cierpiącego człowieka. Przykazanie miłości zachęca do łagodzenia ostre i wymagające wypowiedzi. Warto więc stawiać pozytywne emotikony bez obaw. W ten sposób unikniemy wiele nieporozumień i ulżymy bliźnim. 58 Święty Josemaria Escriva lubił zwracać uwagę na ten aspekt nowego przykazania: „Nie zapominaj, że człowiek często potrzebuje mieć przy sobie uśmiechnięte twarze”. „Znużona twarz (…) antypatyczna mina. Czy w ten sposób zamierzasz zachęcić innych, aby poszli za Chrystusem?” Mawiał też, że mogą być takie sytuacje w których „uśmiech jest najtrudniejszym, a zarazem najmilszy Panu Bogu, umartwieniem”. Im więcej „uśmiechniętych buziek”, tym lepiej! 21-06-09 43. Pałeczka Nie starczy człowiekowi życia na dokonanie prawdziwie wielkich dzieł. Z tej przyczyny szuka przedłużenia w następnych pokoleniach. Ta sama mądrość każe mu przyjmować szlachetne projekty przodków. Osiągnięcia cywilizacyjne powstały dzięki takiej ciągłości. Jest to rodzaj międzypokoleniowej sztafety. Każdy ma swoje przysłowiowe „pięć minut” biegu. Na początku i pod koniec jest strefa przyjmowania i przekazywania pałeczki. I tak samo jak w sztafetowych biegach, nie wystarczy osiągnąć dobry własny czas, trzeba umieć sprawnie przyjąć pałeczkę, broń Boże jej nie opuścić i zręcznie przekazać dalej. Rewolucyjne ideologie zaowocowały rozerwaniem więzi międzypokoleniowych. Młodzi wzrastają w złudzeniu o ich wyjątkowości: nic nikomu nie zawdzięczają, świat się na nich zaczyna… A gdy uświadamiają sobie głupotę takiego rozumowania, na co nie zawsze każdego stać, jest już za późno, by nadrobić straty. A najgorsze to, że następne pokolenie popełnia ten sam błąd. Złe przyjęcie pałeczki niesie za sobą jeszcze gorsze jej przekazanie. Można kompensować te braki, zapatrując się we własne wyniki, wspólne wychwalania dokonań własnego pokolenia. Jednak, w indywidualistycznej kulturze, inni wcale nie są skłonni do długiego podziwiania rekordów bliźniego. Rezultat, to rozluźnienie więzi międzyludzkich, już nie pomiędzy pokoleniami, ale w tym samym pokoleniu fragmentaryzacja społeczeństwa. Zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie spotykamy wiele autorów, którzy zajmują się genealogią. Przypominają o tym łańcuchu z „pokolenia na pokolenie”. Pokazują przekaz życia, bogactwa Bożej obietnicy, wiary, sakramentów. Kościół, zakorzeniony w tej tradycji, zawsze mocno podkreślał swą apostolskość. Jest apostolski w więcej niż jednym sensie. Dlatego, że został założony w oparciu o apostołów, ale również dlatego, że zachowuje nauczanie i tradycję, dlatego, że jest niezmiennie prowadzone przez to właśnie nauczanie i przez te tradycje i dlatego, że w wyniku prawowitej sukcesji otrzymał całe dziedzictwo apostołów. Jan Paweł II tłumaczył na różne sposoby, jak Kościół zachowuje w rozwoju swoją 59 tożsamość poprzez pamięć o wczesnych pokoleniach. Równocześnie patrzył bez lęku w przyszłość. Przekazywanie pałeczki trwa od św. Piotra do naszych czasów. Z pomocą Bożą nikt ją nie opuścił. Na tej ciągłości opiera się Kościół - najwspanialsze dzieło Boga, w którym my ludzie możemy aktywnie uczestniczyć. 28-06-09 44. Ciasteczka Laikom wydaje się, że można zachować anonimowość przy korzystaniu z Internetu. „Nikt nie wie, jakie strony oglądam, gdzie wchodzę, co robię…” Naiwny człowieku! Każdy klikniecie, czyli każde zapytanie skierowana do serwera zostawia ślad. Na przeglądarce wpisuje się w historię – ten ślad można łatwo usunąć. Na serwerze, z którym się nawiązało kontakt zostaje zapisany adres strony, data, adres IP własnego komputera. Ile czasu będą tam te dany zapisany? Różnie bywa. Aktualna tendencja do zwiększania bezpieczeństwa w sieci plus coraz niższe koszty pamięci czynią, że mogą trwać latami. Do tego dochodzą „ciasteczka”. Jest to niewielka informacja tekstowa, wysyłana przez serwer oglądanej strony i zapisywane po stronie użytkownika. Domyślne parametry ciasteczek pozwalają na odczytanie informacji w nich zawartych jedynie serwerowi, który je utworzył. Ciasteczka są stosowane najczęściej w przypadku liczników, stron wymagających logowania, reklam i do monitorowania aktywności odwiedzającego. Ciasteczka mają swój czas ważności potem przeglądarka sama je usuwa. Portale i sklepy internetowe gromadzą dane, by wyświetlać reklamy o treści nawiązującej do odwiedzanych stron. Dlatego, tematyka reklam pojawiająca się na komputerze często świadczą, może nie zawsze, o zainteresowaniach jego użytkownika. W realu nasze „kliknięcia”, życiowe wybory, zostawiają trwały ślad. Nasze zachowania wpływają na otoczenie. Suma czynów ludzkich tworzy struktury dobra lub struktury grzechu. A w naszej duszy wpisuje się „historia użytkowania życia”. Dobre uczynki rozwijają nas i upodabniają do Jezusa, złe zachowania obciążają. Informatyka pozwoliła zapanować nad otaczającym światem. Jednak, „zinformatyzowany człowiek” bardzo kiepsko radzi sobie z panowaniem nad własnym sercem. A to „z serca pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa”. Postęp może też wbić „użytkownika” w próżność, za którą idzie głupota. Takiemu człowiekowi wystarczy wyjazd wakacyjny, gdzie wmiesza się w tłum i straci zdrowy rozsądek, myśląc: „Nikt nie wie co oglądam, gdzie wchodzę, z kim się spotykam”. Naiwny człowieku! Wakacje nie mogą być „wybrykową plamą” w twoim życiorysie. Odpoczynek nie oznacza zapomnienia o 60 przykazaniach. Utrata pamięci zawsze wystawia słony rachunek: prokuratura, odszkodowania, rozwody, alimenty… Pamiętajmy i przypominajmy - jasno i dobitnie! 5-07-09 45. Mrówka Codziennie wcześnie rano, mała mrówka przybywała do roboty i natychmiast rozpoczynała pracę. Produkuje dużo i jest szczęśliwa. Je szef, lew, był zdumiony, widząc, że mrówka pracuje bez nadzoru. Pomyślał, że jeśli mrówka może wytwarzać tak dużo bez nadzoru, to czyż nie wytwarzałaby jeszcze więcej, gdyby miała nadzorcę! Zatrudnił więc karalucha, który posiadał szerokie doświadczenie i znany był z pisania raportów. Pierwszą decyzją karalucha było wprowadzenie systemu kart zegarowych. Potrzebował też sekretarki, oraz zatrudnił pająka do zarządzania archiwami. Lew był zachwycony raportami karalucha i poprosił go o sporządzenie wykresów w celu opisania tempa produkcji i analizowania trendów tak, by mógł je wykorzystać do prezentacji na zebraniach zarządu. Lew doszedł do wniosku, że nadszedł czas mianowania osoby kierującej działem, w którym pracowała mrówka. Stanowisko dano cykadzie. Nowy kierownik, cykada, też potrzebowała komputera i osobistego asystenta, po to, by pomagał jej przygotowywać „Strategiczny Plan Optymalizacji Kontroli Pracy i Budżetu”. Dział, w którym pracuje mrówka jest teraz smutnym miejscem, gdzie nikt się nie śmieje, za to wszyscy stali się nerwowi... W tym samym czasie cykada przekonała szefa, lwa, co do absolutnej konieczności przeprowadzenia badania klimatycznego środowiska. Przy przeglądzie kosztów funkcjonowania działu mrówki, lew stwierdził, że produkcja uległa znacznemu zmniejszeniu. Zatrudnił więc sowę, prestiżowego i znanego konsultanta, by ta przeprowadziła audyt i zaproponowała rozwiązania. Sowa spędziła w dziale trzy miesiące i przygotowała ogromny, wielotomowy raport, kończący się następującym wnioskiem: „W dziale jest przerost zatrudnienia.” Mrówka została zwolniona w pierwszej kolejności. Wybór uzasadniono tym, że „wykazywała brak motywacji i negatywną postawę”. Bajka od lat krąży po komputerach różnych firm w formie prezentacji. Ostatni slajd wyjaśnia, że „wszelkie podobieństwo do rzeczywistości to tylko przypadek”. Można polemizować z tym twierdzeniem. Zdarza się, że za decyzjami określającymi się jako racjonalne i pragmatyczne, kryje się brak podstawowej mądrości. Można kosztem pracy dla rodziny faktycznie ją zaniedbać; kosztem lepszej organizacji wspólnoty de facto ją rozwalić; kosztem działania apostolskiego osłabić kontakt z Bogiem. Wakacje dają dobrą perspektywę, by ponownie wszystko uporządkować i dowartościować pracę przysłowiowej „mrówki”. 12-07-09 61 46. Codzienność Rewolucja dokonuje się na naszych oczach. Multum zwykłych spraw zmieniają się z dnia na dzień. Radykalnie przekształcają się zajęcia, które przez wieki towarzyszyły ludzkości. Wystarczy pomyśleć o odżywianiu się, przemieszczaniu lub odpoczynku. W wielu domowych kuchniach nic już się ani nie gotuje, ani pieczy, ani smaży. A jeżeli już, to nie na gazie i nie tak jak dawniej. Wiele wyszukanych potraw to gotowce z marketu. Cenny sprzęt z lat osiemdziesiątych jak np. maszyna do pisania, stał się kuriozalnym zabytkiem. W szybkim tempie znika telefon stacjonarny. Kto wie, czy za nim nie pójdzie do muzeum techniki tradycyjny telewizor? Kilkuminutowym klikaniem można zastąpić chodzenie po urzędach, bankach i sklepach. W Internecie sprawdzamy, gdzie jest nieznana nam ulica, rozkład autobusowy lub najświeższe wiadomości. A to prowadzi do tego, że w wielu domach już dawno nie kupują gazet. Bilet autobusowy z dziurkami od kasownika stał się pamiątką z ubiegłego tysiąclecia… Łatwa dostępność do informacji zmienia styl funkcjonowania podczas odpoczynku. Zbyteczne stały się gruby przewodniki, które pomagały zaplanować oryginalną wycieczkę. Zdjęcia satelitarne pokażą dokładnie, co i gdzie można zwiedzić. Nie ruszając się z domu da się „zaliczyć” sławne muzea. Przed pójściem do kina można przeczytać komentarz do filmu, obejrzeć najlepsze fragmenty i w końcu… zostać w domu. Jeżeli ktoś się zacznie interesować konkretnym sportem, łatwo może zdobyć reguły, porady mistrzów, poznać ostatnie nowinki z danego środowiska. Słowem, stać się specjalistą w tejże dziedzinie, jakby od lat w niej siedział. Odpowiedni sportowy sprzęt można zakupić na Allegro od tych, którym to zajęcie już się znudziło. Wszechobecne zmiany sprawiły, że „czar postępu” całkowicie prysł. Dziewiętnastowieczne hasła typu „Ludzkość, Porządek i Postęp” stały się do bólu banalne. A jednak remont kuchni, szybsze łącza internetowe ani przynależność do światowej czołówki numizmatyków nie zaspokoją najgłębszych pragnień ludzkiego serca. Jak mawiał święty Augustyn: „niespokojne będzie ono, dopóki Boga nie odnajdzie”. Wszechmogący Bóg dziś jest tak samo obecny jak w starożytności. Świat stworzony przez człowieka ma też w Nim swój początek. To On obdarzył nas iskrą rozumu i sprawnymi rękami. Boga można odnaleźć w zaciszu starej chałupiny jak i w naszpikowanej mikroprocesorami klitce XXI wieku. Wystarczy pokornie i wytrwale Go poszukiwać. 19-07-09 62 47. Ransomware Wirtualny świat zaludnił się „realnymi potworkami”. Laicy nazywają je, bez odróżniania, wirusami. Są to krótkie programy, które utrudniają pracę użytkownika. Warunkiem koniecznym, by program był wirusem, jest jego zdolność samopowielania się. Obecnie większość takich programów to hybrydy wirusa z robakiem. Dość pokaźny rozmiary, kilkadziesiąt lub więcej kilobajtów, bez problemu można ukryć w wielomegabajtowych bibliotekach czy programach. Działanie wirusów jest zróżnicowane: od kasowania i niszczenia danych przez rozsyłanie spamu i ataki na serwery do kradzieży danych. Istnieją inne programy, również często uważane za wirusy. Działają szkodliwie dla użytkownika, ale nie doczepiają się do innych plików. Są to „robaki”: nie atakują obiektów, jedynie się powielają. „Konie trojańskie” z kolei wykonują normalną pracę jak inne programy ,do których się upodabniają (np. do gier komputerowych), ale dodatkowo robią szkodę. „Bomby logiczne”, różnią się od „konia trojańskiego” tym, że ukryte szkodliwe operacje są wykonane po jakimś czasie. „Króliki” lub „bakterie”, replikują się wykładniczo, zamulając procesor. „Fałszywki” to fikcyjne alarmy przed wirusami. Zazwyczaj proszą o przesłanie zawiadomienia do możliwie dużej liczby osób, co jeszcze bardziej go rozpowszechnia i doprowadza do wściekłości osoby, które otrzymują zawiadomienie po raz n-ty. Niedawno pojawiły się „ransomware”. Jest to rodzaj oprogramowania używanego w przestępczości internetowej. Jego działanie polega na wniknięciu do atakowanego komputera i zaszyfrowaniu danych należących do użytkownika. Potem program umieszcza w komputerze notatkę. Przestępca pisze w niej, co właściciel cennych plików musi zrobić, aby je odszyfrować. Zwykle internetowy bandyta domaga się przelania pieniędzy na konto w banku elektronicznym i obiecuje, że w zamian wyśle „klucz” oraz instrukcję, jak odszyfrować zablokowane dane. „Potworki” ze świata wirtualnego są jeszcze jednym dowodem na „dwuznaczne oblicze techniki” jak pisze Benedykt XVI w swej ostatniej encyklice. „Wolność ludzka pozostaje sobą tylko wtedy, gdy na fascynację techniką odpowiada decyzjami będącymi wynikiem odpowiedzialności moralnej. Stąd pilna potrzeba formacji do etycznej odpowiedzialności w posługiwaniu się techniką”. By dostać się do Królestwa Niebieskiego, nie wystarczy sprawnie machać myszką. Trzeba jeszcze mieć „dobrze zaprogramowane serce”. 28-07-09 63 48. Dwie łzy Pieśni króla Alfonsa X Mądrego należą do klasyków literatury hiszpańskiej. Jedna z nich mówi o pewnym przewrotnym człowieku - niebywały szubrawcu, rabusiu i bandycie. Na jego duszy ciążyły liczne przestępstwa i ogromne zbrodnie. Kiedy nadeszła starość, przemyślał całe swoje złe życie. W obliczu sądu przeraził się. Ten, który nigdy nikogo nie bał się, a był postrachem dla wielu, poczuł niepokój. Skierował się do świątobliwego pustelnika żyjącego w górach i błagał go o rozgrzeszenie. Pustelnik zadał mu ostrą pokutę - odbyć pielgrzymkę do Ziemi Świętej, surowy post, poważną jałmużnę. Rabuś odpowiedział tysiącem wymówek: nie był w stanie odbyć tak długiej podróży ani nie miał pieniędzy, żeby rozdawać innym. Święty mąż, przyjąwszy wymówki postanowił zmienić mu pokutę. Przynieś mi tę beczułkę pełną wody, a twoje winy zostaną odpuszczone. Nową pokutę szubrawiec ochotnie przyjął. Wyruszył w drogę z beczułką zadowolony, że może odpokutować za tak niską cenę. Rozpromieniony dotarł do pierwszego źródła, ale szczęście zmieniło się w niepokój, kiedy stwierdził, że woda z beczułki ucieka przez malutkie szczeliny. Nie mogąc zaczerpnąć ani jednej kropli, sto razy napełniał naczynie i sto razy woda uciekała. Porzuciwszy źródło dotarł do rzeki. Ale i tutaj woda uciekała z beczułki. Legenda zawarta w pieśni mówi, że tak minęły dwa lata. Ani rzeki, ani źródła, ani jeziora, ani morze, nie mogły powierzyć swoich wód dziurawej beczułce. Im szybciej pokutnik biegł po górach, tym szybciej woda wyciekała z naczynia. Przygnębiony i zmartwiony, nie znalazłszy rozwiązania, postanowił w końcu wrócić na szczyt góry i przedstawić pustelnikowi swoje strapienie. Może Bóg nie chce przebaczyć mu jego grzechów? Pieśń opowiada, że grzesznik z całego serca błagał Najświętszą Maryję Pannę, by wstawiła się za nim. Kiedy tak się modlił, kilka łez szczerego żalu spłynęło po jego policzkach. Dwie wpadły do beczułki i zdarzył się cud, ponieważ napełniła się po brzegi. Adaptacja tego średniowiecznego opowiadanie do naszych warunków unaocznia, że skrucha nie należy do mocnych stron pewnego siebie człowieka XXI w. Jesteśmy w stanie podjąć pielgrzymkę do Ziemi Świętej, sprawnie i z rozmachem zorganizować kwestę na rzecz potrzebujących, uda się podjąć post w formie wymagającej diety. Stać nas nawet na to, by radykalnie zmienić styl życie, bo się nam znudziło. Ale czy potrafimy szczerze żałować za grzechy? 2-08-09 64 49. Żółta kartka Sportowe umiłowania Jana Pawła II są powszechnie znane: wycieczki w górach, narty, kajaki, a w młodych latach piłka nożna. Mniej znane są wypowiedzi Ratzingera co do niechęci do WF w szkole i na studiach. Niezależnie od nastawienia ostatnich papieży sport wymaga pewnych cech niezbędnych w życiu duchowym: wytrwałości, cierpliwości, pokory by po porażce podnieść się i rozpocząć na nowo. Natomiast gry zespołowe pomagają w zauważeniu innych osób i liczeniu się z nimi, posłuszeństwie wobec trenera, etc. Z tej przyczyny w tradycji katechetycznej obfite są porównania wzięte ze świata sportu. Wiele z nich nawiązuje do nauczania św. Pawła, który w swych listach używa obrazów z atletyki. Do tych tradycyjnych porównań można wprowadzić współczesne wątki. W wielu sportach „żółta kartka” to sposób upomnienia lub ukarania zawodnika, niekiedy innych osób, za poważne naruszenie zasad gry. W piłce nożnej pokazywana jest też za dyskusje z arbitrem, grę na czas, niesportowe zachowanie. Podczas turniejów piłkarskich obowiązuje zasada, że gdy zawodnik zdobędzie określoną ilość żółtych kartek, jest automatycznie odsuwany od następnego spotkania. Ferwor gry czasami nie pozwala zawodnikowi dostrzec upomnienia, zreflektować się i zmienić styl gry. Skutkiem tego będzie kolejna kartka, która usuwa go z boiska i turnieju. Emocje mogą również ponieść sędziego i spowodować brak umiarkowania w sięganiu po kartki. Mundialowy rekord w pokazywaniu żółtych kartek - aż szesnaście na jednym meczu - pobił rosyjski arbiter Walentin Iwanow w meczu Portugalia-Holandia na mistrzostwach świata w 2006 r. Z języka sportowego „żółty kartonik” przeszedł do innych życiowych sytuacji i stał się synonimem upomnienia. I tak małżonkowie wystawiają sobie żółte kartki, szef wystawia podwładnym a proboszcz wikaremu. Też mówi się o tym, że sportowa kontuzja po pięćdziesiątce, drobna stłuczka, osłabienie zdrowotne, pełnią funkcje „żółtej kartki” od Pana Boga, by zwolnić tempo, zadbać o zdrowie i być bardziej roztropnym. Niestety, w życiu nie zawsze idziemy najlepszą drogą, a do tego nikt nie może być sędzią we własnych sprawach. Dochodzi jeszcze ferwor „życiowej gry”, który jeszcze bardziej utrudnia przyjmowanie ostrzeżeń. Głupotą jest niezauważanie lub zapominanie o już zaliczonych żółtych kartkach. Taki brak rozsądku i zaślepienie wystawia nieodwracalny rachunek - zejście z boiska, czyli „czerwoną kartkę”. 9-08-09 65 50. Niespłacony kredyt Poruszająca jest opowieść, chociaż nieco staroświecka, o biednej wdowie, która zarabiała na życie praniem. Kiedyś, gdy młodsze dziecko zachorowało, poprosiła starszego syna, aby się zaopiekował bratem. Chłopak wykonał polecenie, ale stracił drobne zarobki, które przynosiło mu roznoszenie gazet, czuł się rozgoryczony i wypisał matce następujący rachunek: pilnowanie dzieciaka – 1 zł, gotowanie obiadu – 1 zł, stracone zarobki – 2 zł. Razem – 4 zł. Matka po powrocie zastała dzieci śpiące, a na stole rachuneczek. Usiadła więc i na odwrocie napisała: za to, że cię urodziłam – „nic”. Za to, że cię karmiłam i pielęgnowałam – „nic”. Za to, że dla ciebie pracuję – „nic”. Za moją miłość – „nic”. Razem – „nic”. I dziś znajdzie się wiele ofiarnych matek (np. felietonistki z „Idziemy”), o których można by napisać współczesną wersję opowieści z budującym pointą. Pluralistyczny świat dostarcza też innych scenariuszy, mniej przykładnych. Możliwe, że matka, żyje z renty i zajęta jest głównie sobą. Przez głowę, by jej nie przeszło poprosić o pomoc starszego syna; a jeżeli już, to ten, by zaczął od negocjacji nad wynagrodzeniem w zamian za proszoną usługę. Ciekawe, czy taką matkę, stać by było na napisanie kilka „nic”, za wszystko, co w życiu zrobiła dla swych dzieci. Niestety, do „stylu nowoczesnego” należy prowadzenie dokładnej buchalterii, wystawianie faktur za to, co naszym zdaniem robimy dla innych i częste przypominanie, ile to oni nam zawdzięczają. Takie nastawienie erozjonuje solidarność przyczyniając się do atomizacji społeczeństwa. Pamięć o tym, że to my mamy wielki kredyt do spłacenia wobec Boga i bliźniego pomoże nam wyjść poza „egoistyczną rachunkowość”. Na pierwszym etapie życia bez wyjątku dla każdego człowieka niezbędna była bezinteresowność innych: od poczęcia poprzez długie lata uczenia się i wzrastania. Dług wdzięczności wtedy zaciągnięty pozostaje na zawsze i nie da się go spłacić. Wdzięczność cechuje się właśnie tym, że nie można jej zamknąć – ona trwa. Zostawia poczucie nieopłacenia za to, co się otrzymało, a jednocześnie mobilizuje do obdarzania innych. Dzieci nie rewanżują się rodzicom, ale oddadzą następnym pokoleniom. Uczniowie nie rewanżują się nauczycielom. Jeżeli rzeczywiście czegoś się nauczyli, mogą to przekazać dalej. A saldo każdemu zbilansuje Bóg, gdy po śmierci, powie: „wszystko, co uczyniłeś dla tych najmniejszych, dla Mnie uczyniłeś”. 18-08-09 51. Słupki Różnorodność sama w sobie jest wartością. Przyroda charakteryzuje się pluralizmem rozwiązań przy zachowaniu zadziwiającej harmonii. W świecie nie panuje chaos. Ta 66 harmonia pozwala mówić o racjonalności świata, o prawidłowości w rozwoju, o normalności jako o odniesienie do jakiejś ukrytej normy. Tego naturalnego porządku stale doświadczamy. Gdy na przykład po intensywnym treningu boli nas wszystko, nie panikujemy, „to normalna rzecz” - mówimy. Gdy ten sam ból pojawi się bez znanej przyczyny, biegniemy do lekarza. On sprawdza czy wszystko jest w normie. Gdy jakieś wskaźnik okaże się niepokojący, podejmie leczenie. Analogicznie można mówić o prawidłowym zachowaniu człowieka. Czyny, które odchylają się od normy, powinny być prostowane zewnętrznym działaniem. Dlatego przez wieki prawo ustanowione odnosiło się do natury człowieka. Równocześnie pełniło funkcje wychowawczą wskazując, jakich zachowań oczekuje się od jednostki. Dla zwykłego człowieka dobre jest wszystko to, co dozwolone przez prawo. Dochodzi jeszcze moc prawa. Trudno sobie wyobrażać dobrowolne płacenie podatków, gdyby nie było urzędu ścigania. Jeszcze trudniej o przestrzegania limitów szybkości przez kierowców bez policji i systemów radarowych. Ostatnio powoływanie się na prawo naturalne przedstawia się jako gwałcenie swobody człowieka. Nie można nic nikomu prawem narzucać! Częściowo takie myślenie może wynikać z nadużyć władzy. Doszliśmy jednak do tego, że w imię tolerancji wprowadza się „dyktaturę słupków”. Badania opinii publicznej jednostronnie decydują, co jest prawe, co powinny sankcjonować „paragrafy”. Mechanizmy demokracji prowadzą ustawodawców do służalczego wpatrywania się w te słupki. Sprawność polityczna często sprowadza się do umiejętności dostosowywanie głoszonej opinii do oczekiwań społeczeństwa: jakie opinię muszę głosić, aby moja popularność wzrosła? Skoro rzeczy tak się mają, powierzony przez Jezusa zadanie ewangelizacyjne trzeba przełożyć na „idźcie na cały świat i zmieniajcie słupki”. Obrona życia, rodziny, moralności publicznej, szacunku dla religii wymaga odważnego wpływania na opinię publiczną. A to nie jest w gestii „specjalistów od pisania ustaw”, lecz w rękach każdego obywatela. W społeczeństwie pluralistycznym konieczny jest, by chrześcijanie „się ujawnili”. Normalną rzeczą jest, by sól zaznaczała swą obecność, nadając smak otoczeniu. W ten sposób zatrzymamy szerzący się chaos zboczeń. 23-08-09 52. Złote ziarenka Szedłem żebrząc od domu do domu drogą wiejską, kiedy złota karoca ukazała się w oddali jak w cudownym śnie. Zastanawiałem się, kim jest ten Król nad wszystkimi królami? 67 Zaświtały mi wielkie nadzieje i zdawało mi się, że moje złe dni skończyły się. Stałem, oczekując, że otrzymam nieproszoną jałmużnę i bogactwo poruczone na wszystkie strony w kurzu. Karoca zatrzymała się przy mnie. Obdarzyłeś mnie spojrzeniem pełnym uśmiechem. Poczułem, że wreszcie nadeszło szczęście mojego życia. Wtedy Ty nagle wyciągnąłeś swą rękę i spytałeś: - „Cóż ty mi możesz dać?” Ach, jakiż to był królewski żart! Otworzyłeś swą dłoń przed żebrakiem, aby jego go poprosić! Byłem zmieszany i stałem niezdecydowany, a potem powoli wyjąłem z mej żebraczej torby najmniejsze ziarenko zboża i dałem ci je. Ale jakiż było moje zdumienie, kiedy pod koniec dnia, wysypując na podłogę zawartość torby, znalazłem malutkie ziarenko złota w nędznej kupce zboża! Gorzko zapłakałem i żałowałem, że nie miałem hojnego serca, by oddać Ci wszystko, co posiadałem. Opowiadanie hinduskiego poety Rabindranath Tagore zawiera podstawowy chrześcijańskie przesłanie: dawać! Pod wieczór życia będzie za późno na hojność. Wtedy już tylko pozostaną łzy skruchy. Człowiekowi nie łatwo przychodzi dawać. Pieniądz jest jakby streszczeniem przywiązań materialnych. Zazwyczaj opanowuje dyskretnie, lecz wcale nie mniej skutecznie. Jeśli choć trochę się zapomnimy zaczyna wyznaczać kierunek życia, choć wcale tego nie zamierzaliśmy. Społeczeństwo w którym żyjemy uważa za rzecz normalną, że jedynym horyzontem życia jest więcej mieć i lepiej żyć. Faktycznie możemy poświęcić cały wysiłek, rok po roku, na pogoń za dobrami materialnymi, jedno za drugim: lepsza praca, samochód, dom, podróży... i kiedy przyjdzie koniec, zauważymy się, że zabrakło czasu na dawanie siebie w innych odcinkach, które teoretycznie akceptowało się jako ważniejsze: relacje z Bogiem, życie rodzinne, przyjaźń, kultura. Czas szkoły i studiów szybko i bezpowrotnie mija. Czego nie zrobi się wtedy dla kolegów, trudno nadrobić. Czas przebywania w domu rodziców też w przeszłość ucieka. Czas, gdy mogą przyjść na świat dzieci, niejednemu małżeństwu minął zanim się zorientowali, że każdy dziecko to Boży dar. Czas tych wakacji też nam przeminął… Cóżeśmy zrobili dobrego dla innych? Ile ziarenek, w naszej „żebraczej torbie”, przemieniły się dzięki naszej hojności, w szczere złoto? 7-09-09 53. Logistyka Początek września jest jak pierwsza strona szkolnych zeszytów. Nawet ślamazara stara się ją schludnie spisać. Na dalszych kartkach różnie bywa: kleksy, ślady keczupu po śniadaniu, może nawet dziura na wylot, bo maluch niecierpliwie przyśpieszył mazanie, 68 zwilżając śliną gumkę. Niezależnie od stopnia zadowolenia z wakacji, powrót do codziennych wezwań ma jednak swój urok. Być może sekretu tego przypływu entuzjazmu trzeba szukać właśnie w młodzieży maszerującej do szkoły i podejmującej przeróżny zajęcia, bo ich życiowa energia udziela się starszym. Początek roku szkolnego i powrót do pracy niesie też dreszczyk doświadczenia niezmiernego skomplikowania życia. Teraz dzięki nowoczesności w e-życiu wszystko niby ma być łatwe, proste i szybkie. Sprawnie dojechać korzystając z GPSu, zakupić przez Internet nowy podręczniki dla dzieci, SMS-em potwierdzić uczestnictwo na umówionym przed wakacjami spotkaniu. Natomiast w realu zdarza się nieoczekiwany korek, nie da się z kimś skontaktować, ktoś coś zawalił, czegoś w lipcu nie zapłaciliśmy i na samochodzie mamy blokadę za parkowanie w nieodpowiednim miejscu. Jeżeli Darwin ma rację, to XXI wiek przetrwa tylko „homo-logistycus”. To znaczy specjalista od „procesu planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego przepływu surowców, materiałów, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu maksymalizacji oczekiwań”. Działania logistyczne, jak można wyczytać w podręcznikach, obejmują niemal wszystko: „obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności reparacyjne i zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pakowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami, transport i składowanie”. W tych opisach nietrudno odnaleźć siebie samego. Każdy dzień składa się z przeróżnych spraw, które trzeba sprawdzić, wykonać, zapisać, przekazać, dopilnować, zakończyć. Zaniedbanie tych działań grozi zrobienie nieodwracalnych tyłów, utratą pracy, konfliktami domowymi a czasami kontaktem z wymiarem sprawiedliwości. Logistyka rządzi się twardym prawem - nie potrafisz, odpadasz! Jako zasada życiowa dla jednostki i wspólnoty jest daleko niewystarczająca, ponadto prowadzi szybko do „powakacyjnych depresji”. Uczeń Chrystusa ze spokojem i radością powinien szukać „maksymalizacji miłości”. Przy eschatologicznej kasie z takiej logistyki zostaniemy rozliczeni. 6-IX-09 69 54. Gracja Przyroda raz jeszcze zadziwia epifanią kreatywności. Złota polska jesień fascynuje bogactwem barw i kształtów, oryginalnymi kompozycjami drzew, krzewów, łąk i pół. Do tego magią światła jesiennego. W takiej scenerii toczy się życie człowieka - nasze życie. Wezwania życiowe obfitują w różnorodności. Niby takie same sprawy dla wszystkich, a można być świętym, przeciętniakiem lub łobuzem. Wszystko zależy od łaski Bożej i wolnej woli człowieka, od umiejętności „zarządzania” własnym życiem. Zdolność mądrego prowadzenia się to nauka o cnotach. Niestety, słowo „cnota” nie przekazuje bogactwa zawartego w nim pojęcia. Chodzi bardziej o nawyki optymalnego wyboru, a nie o unikanie zła, z czym słowo cnota powszechnie się kojarzy. Chodzi o aktywne dyspozycje dawania z siebie tego, co najlepsze. Dzięki tym sprawnościom zachowanie staje się spójne w harmonii intencji, emocji i czynów. Takie życiowe umiejętności zapewniają łatwość, pewność i radość w moralnej prawości. Człowiek cnotliwy to ten, który dobrowolnie czyni dobro, a w dodatku z tego czerpie szczęście. Dla wielu heroiczność cnót to rodzaj tresury, „zaprogramowania na dobro” niczym bezduszny cyborg. Obawiają się, że dążenie do świętości grozi przestawieni życiowego odbiornika na tryb „czarno-białe”, usunięciem wielobarwności ludzkich wyborów. Widzą w wymaganiach życia chrześcijańskiego zniewalające stereotypy, skazujących człowiek na chodzenie tylko po wydeptanych ścieżkach z powodu panicznego lęku wobec alternatywnych rozwiązań. Zarzucają chrześcijańskiej ascetyce lęk wobec kulturowych zmian i ukrywanie tych kompleksów pod płaszczem tradycji. Dla skuteczności naszego apostolstwa warto szukać odpowiedniego języka, by pokazywać bogactwo życia chrześcijańskiego. Łaciński słowo „gracia” można przetłumaczyć jako łaska, ale też jako gracja. „Nasze Westerplatte”, codzienna walka o świętość, jest fascynująco piękna i różnobarwna. Uczmy się od pewnych środowisk troski o dobre skojarzenia używanych przez nie słów: mniejszości, tolerancja, otwartość, etc. Pokazujmy i my, jak odpowiedź na Boże powołanie prowadzi do spełnienia wszelkich szlachetnych aspiracji. Łaska Boża nie jest sztywnym gorsetem, jest niezmiernie kreatywna w zachowaniach ludzkich. Działa w najgłębszych pokładach ludzkiej natury. Od wewnątrz zmienia człowieka, by w zewnętrznym swobodnym działaniu okazywał „obraz i podobieństwo” Boga. A On jest twórcą piękna i Samym Pięknym. 13-IX-09 70 55. Kontekst Ile razy taka historia się wydarzyła na naszych oczach? Dziennikarz dobrze się przygotował na poranna audycję przy kawie. Zaproszony gość powiedział do mikrofonu o jedno zdanie za dużo. W pełnej wersji zostało ono szybko umieszczone na internetowej stronie radia. Na tej samej stronie zawieszono wersję okrojoną w formacie mp3 łatwa do rozpowszechniania w sieci wśród znajomych. Zdanie nabrało własnego życia poza śniadaniowym kontekstem. Na tej samej radiowej stronie pojawił się zgrabny komentarz z kilkoma cytatami z rozmowy i chwytliwym tytułem. Już tego poranka dziennikarzy na swych blogach testowali temat. Zadziałało, a konsultowani eksperci chętnie się wypowiadali. Od razu stacje telewizyjne informujące non-stop nakręcają kilka newsów w tak istotnej sprawie. Wypowiadają się znane osoby. Specjalistom, których jeszcze nie konsultowano, co sądzą o całej aferze, „pęka wątroba” z zazdrości wobec tych, którzy już są w mediach. Robią wszystko, by ich wypowiedź przynajmniej trafiła do gazet następnego dnia. Sprawa dojrzewa, by dzienniki oceniły sprawę jako poważny spór. Następnego dnia przy porannych programach radiowych już dyskusja toczy się na wiele głosów. Redakcje tygodników zastanawiają się, czy dać temat na okładkę. Być może „bezcenne wypowiedź” ukierunkuje publiczną dyskusję na cały miesiąc lub kwartał. Dziś w świecie mediów można zastosować teorią chaosu, według której machnięcie skrzydełkami motylka na jednej półkuli ziemi może sprowokować tajfun na drugim końcu świata. Opisany obraz charakteryzuje czasy postmodernistyczne. Bunt wobec mitów nowoczesności - racjonalizmu, postępu, wielkich narracji ideologicznych - doprowadził do wątłej myśli i wyczerpanego dyskursu. Mówi się o post-metafizyce: ważne to, co różne, rozproszony, niepowtarzalne. Wobec klasycznego sposobu myślenia pojawia się zarzut dwuczłonowości: przedmiot-podmiot; rzeczywistość-obraz; rozum-natura, prawda-fałsz. Są one tylko systemami gier lingwistycznych tworzący zhierarchizowany świat opresji. W sposób szczególny trzeba porzucić religijną metanarrację świata. Postmodernistyczny sposób myślenia swoim zachwytem wobec różności nie jest w stanie naprawdę nikogo zafascynować. Bezsens męczy i przygnębia. Człowiek szuka swego metakontekstu - jest nim Bóg jako Stwórca i cel życia. Szczęście tylko odnajduje się na drodze powrotu do domu Ojca. Dobra nowina to taka, że ta Droga ma na imię - Jezus Chrystus. 20-IX-09 71 56. Wybór Dar wolności wynosi człowieka ponad inne istoty. Ale, o jakiej wolności mówimy? Wolność nie sprowadza się do samej możliwości dokonywania wyborów. Każde zwierzę potrafi wybierać. Małpa, na przykład, wybiera pomiędzy bananem a melonem, bieganiem lub leżeniem. Komputer też potrafi dokonać wyborów przekraczających oprogramowanie. Coraz częściej maszyny „uczą się” optymalizować wybory na zasadzie próby i błędu. Zwierzę dokonuje wyboru w ramach swego instynktu, maszyna natomiast w ramach zasobu pamięci. Jednak ani zwierzę ani maszyna, nie są wolni tak jak człowiek. Różnica wynika z tego, że człowiek posiada duszę duchową, dzięki niej wybory dokonuje na innej płaszczyźnie. Człowiek może odróżniać stopnie dobra i wybierać to najwyższe. Na tej duchowej otwartości opiera się godność człowieka. Materialistyczne podejście nie jest w stanie uzasadnić godności człowieka. Dlaczego muszę szanować drugiego człowieka, gdy on ogranicza moją wolność wyboru? Dlaczego być wiernym wobec podjętych zobowiązań, gdy inna droga życiowa okazuje się bardziej atrakcyjna? Współczesna kultura przyznaje wielkie znaczenie wolności, zarazem radykalnie tę wolność ogranicza zaprzeczając duchową naturę człowieka. Dyscypliny naukowe określane wspólnym mianem „nauk o człowieku” zwróciły uwagę na uwarunkowania natury psychologicznej i społecznej, które wpływają na sposób, w jaki człowiek korzysta z wolności. Trzeba jednak pamiętać, że pierwszą wolnością to „wolnością-od” słabości. Św. Augustyn nauczał, że polega ona na niepopełnianiu przestępstw takich jak zabójstwo, cudzołóstwo, rozpusta, kradzież, oszustwo, świętokradztwo i tym podobne. Gdy człowiek zaczyna unikać tych przestępstw, zaczyna podnosić wzrok ku wolności, ale jest to dopiero początek wolności, a nie doskonała wolność. Uczeń Chrystusa wie, iż jego powołanie jest powołaniem do wolności. Prawo Boże nie umniejsza zatem, a tym bardziej nie eliminuje wolności człowieka, przeciwnie — jest jej gwarancją i sprzyja jej rozwojowi. Wolność została nam dana, by wzrastać i stawać się lepszymi, jest „wolnością-dla” dla Miłości. Wolność człowieka nie jest „wolnością-dla” maksymalizacji konsumpcji z oferty życia. Dobre wybory doskonalą wybierającego; jest to możliwy tylko w ramach prawdziwego rozeznania dobra. Wybory zbogacają człowieka, gdy poznaje Prawdę i nie daje się omamić reklamą diabła: „Będziecie jak Bóg”, będziecie jak On decydować, co jest dobre. 27-IX-09 72 57. Kamery Na szczycie wielu zabytkowych ołtarzy można znaleźć trójkąt z wielkim okiem wewnątrz. W ikonografii XVIII-wiecznej był to symbol Bożej Opatrzności. Wierzący człowiek widział w tym oku znak Bożej wszechwiedzy, bo „omnia nuda et aperta ante oculos eius”. Czyli - wszystko jest odkryte przed oczami Tego, któremu musimy zdać rachunek, jak czytamy w liście do Hebrajczyków. Tamten trójkąt przypominał o tym, że nawet gdy ludzie nie widzą, Bóg wszystko widzi. Zachęcał do słuchania głosu sumienia, uświadamiał, że chociaż sumienie można zagłuszyć, sprawiedliwość Boża wszędzie człowieka dosięgnie. Równocześnie Bóg dostrzega ukryte dobre uczynki, ofiarność, którą świat nie zawsze dostrzega i docenia. Trzykrotnie czytamy o tym w Ewangelii Mateusza: „Bóg, twój Ojciec, który widzi w ukryciu, wynagrodzi tobie”. W czasach, gdy wielu nie zawraca sobie głowy sądem Boga, ani sumienie nic im nie wyrzuca, oko Opatrzności zostało zastąpione przez inne oko, oko kamery. Niemalże non stop, mniej lub bardziej jawnie, kamery monitorują obywatela XXI wieku, niczym Wielki Brat z powieści Orwella. Obecność kamery wzbudza szacunek, może bardziej niż kiedyś oko Pana Boga. Do tego stopnia, że wystarczy atrapa kamery, by i tak pełniła swe kontrolne funkcje. Jaki kierowca nie zmniejszy szybkości, gdy widzi prawdziwą lub fikcyjną kamerę? Jaki chuligan pozwoli sobie na wybryk, gdy śledzi go kilka kamer? Kto nie obawia się kompromitujących nagrań umieszczonych w Internecie? Oko kamer filmowych lub telewizyjnych natomiast działa nieco inaczej. Nie zawsze straszy, bowiem także mobilizuje. W ich obecności ludzi uśmiechają się, mądrze się wypowiadają, prezentują swą najlepszą stronę. W XIX wieku trójkąt z okiem był też stosowany przez towarzystwa deistyczne. Za ich przyczyną pojawiał się na elewacjach budynków, banknotach lub flagach. Odnosił się do Boga jako Najwyższej Istoty, Wielkiego Budowniczego - ale niekoniecznie do chrześcijańskiego Boga. Być może z tej przyczyny lub by unikać skojarzenia Boga z nieustannym kontrolowaniem swych stworzeń, w ikonografii chrześcijańskiej rzadko dziś się korzysta z tego znaku. Spojrzenie Boże jest spojrzenie sprawiedliwego i miłującego Ojca zachęcającego swych dzieci do pokazania się w najlepszym świetle. Stała świadomość tego spojrzenia, wyobrażanie sobie, że nikt inny na nas nie patrzy prócz Boga ułatwi nam trudy i upokorzenia, jakie znosimy i pomoże czynić to, co Bóg chce i tak jak On tego chce. Chodzi o to, by pięknie grać naszą rolę dla najlepszego widza. 4-X-09 73 58. Stłuczona szyba Zaśmiecony teren nie skłania do troski o czystość. Nieład i niechlujstwo zachęcają do kolejnych zaniedbań. Z zachowaniem ludzi dzieje się coś podobnego. Wykroczenie pociąga za sobą kolejne wykroczenie, przestępstwo kolejne przestępstwo - „abyssus abyssum invocat”, głębia przezywa głębię - czytamy w Piśmie Świętym. Fachowcy od bezpieczeństwa publicznego wypracowali pojęcie „syndromu stłuczonej szyby”. Jeżeli w odpowiedniej porze nie usunie się skutków jednego aktu wandalizmu, ośmiela to chuliganów do wypróbowania kolejnych „numerów”. Specjaliści od bezpieczeństwa publicznego powołują się na metodę sprawdzonej w Nowym Jorku: zwalczać przestępstwa poprzez ostre karanie najdrobniejszych wykroczeń. Metoda została określona jako zasada „zero tolerancji”. Na przykład ścisła kontrola biletów w metrze zaowocowała tym, że pozwoliła zatrzymać wiele ludzi noszących bez odpowiedniego pozwolenia ostrą broń. Wypracowana baza danych gapowiczów różnej maści okazała się niezmiernie pożyteczna do wyselekcjonowania z niej prawdziwych przestępców. Nie dlatego, że wszyscy jeżdżący bez biletów nimi byli. Ale liczący się mafioso, jeżeli już korzystał z transportu publicznego, to przecież nie będzie się martwił o jakiś opłacenie bileciku… Gdy myślimy o naszych słabościach, wspominamy o Jezusie pełnym miłosierdzia wobec ludzkiej nędzy - naszej nędzy! Dobrze, że tak rozumujemy, Boża dobroć jest w samym centrum dobrej nowiny. Kościół przecież nie został założony w celu ścigania przestępstw, apostołowie nie stanowili rodzaju moralnej policji. Niemniej jednak wobec obłudników Jezus używa ostrego języka. A to dlatego, że błąd obłudnika potrzebuje właśnie takiego „nietolerancyjnego miłosierdzia”. Podobnie mocnych obrazów używa Jezus, gdy zachęca swych uczniów, by nie popadali w rodzaj obłudy, oszustwa wobec siebie samego, przyzwalając na okazję do grzechu. „Jeśli twoja ręka jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją… I jeśli twoja noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją… Jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je…”. Święci dobrze rozumieli zbawczą moc metody „zero tolerancji”. Posiadali oni rodzaj wstrętu do grzechu i nie owijali sprawy w bawełnę, gdy piętnowania okazje z nim związane. Miłość do Boga prowadziła ich do unikania wszelkiego kombinatorstwa w najgłębszych pokładach serca. Dzięki takiej postawie byli nietolerancyjni wobec własnych uchybień, a wyrozumiali wobec innych. 11-X-09 74 59. Kiepski interes Zamienił stryjek siekierkę na kijek. Trzeba pamiętać, że przysłowiowy stryjek żył dawno temu, w ubiegłym tysiącleciu. Wtedy głupota nie dysponowała taką paletą ekspresji jak dziś. Kontynuując rodzinną tradycję, bratanek stryjka, lub jego syn, zamienia prawdziwy majątek na zakup wirtualnego miecza do gry „Metina”, na stację bojową z „Star Wars”, lub na kruszywo do „Ogame”. Nie brakowało bratankowi pola do popisu, czego fantazja zapragnęła mógł natychmiast dokonać w wirtualnym świecie. Jego stryjek mocno pracował w „realu” i zapisał bogaty CV. Bratanek skoncentrował swój wysiłek na wirtualnej karierze. W Gimnazjum większość czasu poświęcił na grę MotoGP05. Zaczął od bycia nieznanym kierowcą, wtedy mógł jeździć tylko w najniższej klasie. Za wygrane wyścigi zdobywał punkty, które umożliwiały mu udoskonalenia maszyny i dostęp do nowych torów i rozgrywki w wyższej klasie. Tak doszedł do samego szczytu wyścigów motocyklowych. Został mistrzem świata! Zajęło mu to ponad 500 godzin. W Liceum przerzucił się na FIFA07, gdzie został sławnym trenerem, dzięki doświadczeniu zajęło mu to tylko 400 godzin. Studia nieco mu się przedłużają. Musiał podjąć pracę. Tam nie może się doczekać powrotu do domu, by dalej spokojnie grać online bez obawy wykrycia przez szefa. Zamienił bratanek „real” na „online” - prawdziwe życie, na sztuczną cyberprzestrzeń. Benedykt w „Caritas in Veritate” ostrzega przed mentalnością technicystyczą prowadzącą do utożsamiania prawdy z rzeczą możliwą do zrobienia. Czyli nikt nie powinien nikomu zabraniać realizacji i pożądania tego, co wykonywalne. Pokolenie e-człowieka wydaje się iść jeszcze dalej. To, co możliwe w wirtualnym świecie, staje się dominującą przestrzenią życia. Tam można dostarczać sobie przeżyć, które w rzeczywistym świecie są nieosiągalne. Tam można naprawdę być „kimś”. Nałogowy gracz często próbuje wirtualne doświadczenia przełożyć na szary realny świat, wymaga od niego podobnych intensywnych doznań. Jednocześnie zaczyna doświadczać „bólu świata realnego” i jeszcze bardziej ucieka w cyberprzestrzeń. Paradoksalnie ma poczucie, że sam ma bogate życie społeczne oczywiście jedynie na poziomie wirtualny, bo łącza internetowy są mało kompatybilne z tradycyjnym otoczeniem: rodziną, środowiskiem pracy, przyjaciółmi. Ojciec Święty w Encyklice wzywa do „odzyskania prawdziwego sensu wolności”. Trzeba uwolnić się od „wirtualnego cielca”, a jeżeli to konieczne, zastosować drastyczną metodę Mojżesza, który „porwawszy cielca, spalił w ogniu, starł na proch, rozsypał w wodzie i kazał ją pić Izraelitom”. 18-X-09 75 60. Gifty i gifciki Na szalenie konkurencyjnym rynku jakość towaru nie wystarczy do sukcesu. Niełatwo przebić się przez wielość podobnych ofert, dlatego producenci nie szczędzą pieniędzy na marketing. Zazwyczaj ostateczny wybór konsumenta wcale nie wynika z samego towaru. Specjaliści od sprzedaży wiedzą o tym dobrze i dlatego pracują na wszystkich możliwych frontach. Z jednej strony odpowiednia reklama działającej na uczucia, pamięć i skojarzenia. Potem opakowania produktu: sprytne rozwiązania, przemyślane kształty, zadbana fantazyjna grafika. Można powiedzieć, że w ostatnich dziesięcioleciach dokonała się w tej dziedzinie cicha rewolucja. Sztuki już nie trzeba poszukiwać wyłącznie na wernisażach i wystawach, jest w zasięgu ręki w pięknych i estetycznych opakowaniach towaru codziennego użytku. Do tego dochodzą różne gratisy, bonusy, promocje - po prostu zniżki. Konsument nie wie, dlaczego akurat producent ofiaruje mu 50% gratis za tę samą cenę. Zazwyczaj niewiele nad tym się już zastanawia skoro konkurencyjny towar ma podwójne opakowanie za podobną cenę. Zwykłą są już rzeczą przeróżne dodatki: prezenty, gifty lub gifciki. Często są one cenniejsze niż poszukiwany towar, który nieraz kupuje się właśnie dla tego dodatku. Jest to rodzaj świecidełek, niczym przynęta, aby wziąć tę towar bez refleksji czy akurat jest on nam konieczny. Przodują pod tym względem gazety i czasopisma. Wydaje się, że niektóre tylko z tego powodu jeszcze się trzymają na rynku. Gdyby nie te wszystkie dodatki z dynozauriami, instrukcjami o Excelu, egzaminem do prawy jazdy lub nagraniami z Gorzkimi Żalami, to pewno dawno te periodyki by upadły. W ostateczności dokonał się pewien przerost marketingu nad treścią. Opakowanie i dodatki stały się ważniejszy niż sam produkt. Również Dobra Nowina dociera do nas w opakowaniu ludzkiego przekazu. W pewnym sensie powinniśmy się cieszyć, gdy dostrzegamy słabości tego opakowania. Ograniczenia ludzi Kościoła odsyłają nas do tego, co naprawdę istotne. Zatrzymywanie się na „przekazującym” świadczą o niezrozumieniu, co wchodzi w grę w tym „przekazie”. A chodzi, ni mniej ni więcej, o dostęp do samego Boga Żywego. Można parafrazować Blaise’a Pascala i powiedzieć, że „Boży marketing” polega na tym, by na tyle się okazywać w opakowaniu, abyśmy mogli do niego dotrzeć - i na tyle się ukrywa pod tym opakowaniem byśmy nie zatrzymali się na pozorach i szukali Jego samego. A nie jakiś nieistotnych dodatków. 25-X-09 61. Zasięg Wi-Fi wzbudził apetyt na bezprzewodowy świat. Kabel zasilenia jest ostatnim reliktem „ery przewodowej”. Pora już, by wysłać go do muzeum techniki. Od kilku lat 76 naukowcy pracują nad technologią umożliwiającą zdalne zasilanie. Wszystko wskazuje na to, że zjawisko rezonansu pozwoli na ten milowy krok: pozbycie się przewodowej pępowiny. Zestaw będzie się składał z dwóch anten - nadającej i odbierającej. Gdy anteny mają tę samą częstotliwość rezonansową, mogą stosunkowo efektywnie przesyłać między sobą energię. Co najważniejsze, pole magnetyczne nie wpływa na ludzkie ciało tak jak pole elektryczne. Istotne jest też fakt, że transmisja energii nie blokuje innych urządzeń. Antenę emitującą można ukryć za ścianą, pod podłogą, pod biurkiem lub w monitorach. Anteny te z oddali ładowałyby telefony komórkowe, laptopy, cyfrowe aparaty i inne urządzenia do tego dostosowane. Prorocy nowych technologii zapowiadają rychłą śmierć wymiennych baterii, co niezmiernie ucieszyłoby ekologów i pozwoliłoby na dotację dla nowego sprzętu z odpowiednich funduszów. Bezprzewodowość bynajmniej nie oznacza autonomii. Wciąż jest źródło i odbiorca. Zawsze chodzi o przekaz - energii lub informacji. Takie są realia tego świata. Taka jest też prawda o człowieku. Bez Boga, źródła Życia, człowiek więdnie. Bóg w swej dobroci stał się Manną dla zasilania człowieka podczas jego wygnania na pustynię świata. Obecność Jezusa w Eucharystii ma na celu zasilać duszę człowieka nie tylko drogą pokarmu, ale także poprzez bliskość. Człowiek, gdy jest odpowiednio nastrojony, w obszarze tej tajemnicy wchodzi w rezonans i zostaje mu przekazana Boża energia - łaska uświęcająca. Pięknie o tym pisał Sługa Boży Jan Paweł II w jednej ze swych wspomnieniowych książek. „Jestem przekonany, że kaplica to miejsce, z którego pochodzi szczególne natchnienie. To ogromny przywilej móc mieszkać i pracować w przestrzeni tej Obecności. Przyciągająca Obecność - niczym potężny magnes. Jednak nie zawsze konieczne jest fizyczne przyjście do kaplicy, żeby duchowo wejść w przestrzeń Najświętszego Sakramentu”. Telefony komórkowe, bezprzewodowy Internet (Wi-Fi), zdalne zasilanie uwrażliwiają na miejsce pobytu. Nie wystarczy mieć odpowiedni sprzęt, trzeba jeszcze poruszać się w przestrzeni zasięgu. Częste nawiedzanie Przenajświętszego Sakramentu jest wyrazem wiary w to, że On jest źródłem życia i dlatego szukamy miejsca optymalnego zasięgu. Boża energia promieniuje z Tabernakulum. 1-XI-09 62. HI-END Wierność w terminologii używanej dla sprzętu elektronicznego to synonim jakości. Na przykład w urządzeniach muzycznych „high fidelity” (ang. wysoka wierność), określają parametry dokładności odtwarzania oryginalnego dźwięku. Płyta gramofonowa, taśma 77 magnetofonowa, CD, układy scalone i hologramy dźwiękowe są to kolejne kroki na drodze rozwoju tegoż rynku. Na takich nośnikach zapisywano, edytowano i odtwarzano dźwięki. Pojęcie HI-FI zaczęło się popularyzować w latach 60. ubiegłego stulecia, kiedy w wyniku nowych technologii wzrastało znaczenie jakości urządzeń. Znakiem HI-FI oznaczano wówczas ten sprzęt, który spełniał wysokie normy jakościowe. Dziś oznaczenie HI-FI nieco trąci myszką. Obecnie wzmacniacze skonstruowane przy pomocy zaledwie jednego układu scalonego i kilku elementów biernych przekraczają takie wymogi. Producenci próbują wprowadzić pojęcie „higt-end” - z „wyższej półki” określające sprzęt o parametrach znacząco przekraczających normy HI-FI. Z powodu swojej nieścisłości określenie HI-END w praktyce oznacza, że z punktu widzenia wierności odtwarzania dźwięku niemalże osiągnęliśmy doskonałość. Sam sprzęt nie da się już wiele poprawić, jeżeli coś nie brzmi odpowiednio winę ponosi nie sprzęt, ale wykonawca. Również Kościół ceni wierność. Tym słowem określa swoich członków - każdy, kto przyjmuje chrzest, staje się wiernym Kościoła. Wierność ta zakłada wierność człowieka wobec samego człowieczeństwa. Nie sprowadza się ona do spełniania jakiś sztywnych technicznych norm. Jest to spójność całego życia z najgłębszą prawdą o sobie: człowiek jest istotą stworzoną na obraz i podobieństwo swego Stwórcy. Jest kopią, która zawsze może wierniej odtwarzać swój Oryginał. Boże parametry zawsze przekraczają możliwości człowieka, nigdy za życia nie osiągnie on „ostatniej półki”. Tym samym, wierność nie jest statyczna, nie chodzi o bierne trwanie, ale o kreatywne wzrastanie. Chodzi o coraz dokładniejszą odpowiedź na Boże oczekiwania. Te oczekiwania wynikają z jego miłości. Nasz wysiłek, by do niego się upodabniać, jest odpowiedzią na jego wierność. Dlatego wierność człowieka nie jest niczym innym jak uczestnictwem w Bożej wierności. W tradycji chrześcijańskiej wyraża się to w jednym słowie: „Amen”. Słowo wzięte z języka hebrajskiego oznacza trwałość, niezawodność, wierność. „Amen” można powiedzieć o wierności Boga w stosunku do nas i o naszym zaufaniu do Niego. AMEN to chrześcijański znak jakości. 8-XI-09 63. Postęp Rozwój elektroniki zmienia międzyludzką komunikację. Telefon zadał śmiertelny cios telegramowi. Pocztówki jeszcze jakoś się trzymają, ale dłuższych listów już prawie nikt nie pisze, zastąpił je e-mail. Nie jest to jednak koniec zmian, sieć ma szanse podważyć stabilność samego tekstu. Wielbiciele Googla przeżywają ostatnio szczyt emocji. Firma wprowadziła nową usługę o nazwie „Wave”. Fani prorokują kolejną rewolucję w komunikacji. Nie chodzi 78 już o jakąś kosmetyczną poprawę wspaniałego Gmaila, lecz skok jakościowy wynikający z połączenia zalet poczty elektronicznej, komunikatora internetowego i serwisów społecznościowych. Pozwala komunikować się poprzez uzupełnianie wątków określanych jako „wave” (fale). W tworzeniu każdego wątku może uczestniczyć kilka osób, które dodają do niego formatowane teksty, obrazki, treści multimedialne itd. Uczestnicy mogą prowadzić rozmowę w czasie rzeczywistym, dodając swoje kolejne wypowiedzi do „fali”. Usługa przyspiesza komunikację, bo możliwe jest rozpoczęcie pisanie odpowiedzi, zanim rozmówca skończy pisać własną. Struktura każdej „fali” jest przejrzysta, istnieje również możliwość sprawdzenia, w jaki sposób powstawała. Po wciśnięciu odpowiedniego przycisku odtwarza się historię całego wątku. Całość ma być wspierana przez rozszerzenia, m. in. sprawdzanie pisowni, automatyczne tłumaczenie tekstu na czterdzieści języków i inne. Ambicją Googla jest, by „wave” stała się platformą, dlatego zachęca deweloperów do tworzenia aplikacji opartych na tej usłudze. Z czasem na „wave” można będzie wspólnie grać, przeglądać mapy, robić licytacje on-line, etc. W skrócie jest to synteza blogu, e-maila i stron wiki. Wpływa na samą formę przekazu: w pewnym sensie zanika nie tylko autor, ale i ostateczny niezmienny tekst. Każdy uczestnik jest autorem i odbiorcą. Natomiast w komunikacji pomiędzy Bogiem a człowiekiem szczyt został osiągnięty w Jezusie Chrystusie i pod tym względem nie ma miejsca na postęp. Jak uczy św. Jan od Krzyża „Bóg dał nam swego Syna, który jest Jego jedynym Słowem, nie ma innych słów do dania nam. Przez to jedno Słowo powiedział nam wszystko naraz”. Postęp może tylko być w osobistym odbiorze tego Daru. Wspólnota wierzących może również pogłębiać w rozumieniu treści wiary i jej przeżywaniu. Każdy pokolenie dodaje swoje bogactwo tworząc swoiste „wave” w żywej tradycji Kościoła. Następne pokolenia otrzymują Boży dar wzbogacony tą Tradycją. 15-XI-09 64. WEBski świat Dziennikarz umówił się na spotkanie z Albertem Einsteinem. Prosił wybitnego fizyka o wypowiedź do swej gazety o teorii względności. Po kilku trudnych wywodach przerwał mu, skarżąc się, że wypowiedź jest mało dziennikarska. Einstein rozpoczął na nowo: Wyobraźmy sobie dwa pędzący pociągi A i B na równoległych torach. Pasażer z pociągu A rzucam kamień z szybkością v1 w kierunku pociągu B… Podekscytowany dziennikarz ponownie przerywa: - Oto właśnie mi chodzi, to jest dziennikarski! Na co Einstein odpowiada: - Tak, to jest bardzo dziennikarski, ale niestety to nie jest teoria względności. 79 Nie da się uniknąć napięcie pomiędzy solidną nauką a jej popularyzatorską wersją. Naukowcy skarżą się na żenująco niski poziom niektórych tekstów dostarczanych przez sieć. Można tam znaleźć pełną gamę - od rzetelnych opracowań do zamierzonych fałszerstw. Jak trafnie wybrać w tym gąszczu ofert? Wyszukiwarki interetowe pierwszej generacji porządkowały strony, mając wyłącznie na uwadze częstość występowania słów kluczowych. Taki system miał znikomą zdolność selekcji jakościowej. Google zastosował algorytm hierarchizowania stron przez samych internatów. Więcej warta jest strona, którą sami użytkownicy polecają. Są to wyszukiwarki drugiej generacji oceniające strony według liczby linków umieszczony na innych stronach, które się uznaje za wiarygodne. Problem pozostaje. W natłoku informacji często decydującym kryterium wyboru, nie jest rozum, lecz przyciągająca dziennikarska forma. Ten, kto więcej przyciąga jest jeszcze bardziej „linkowany” i tym samym wzrasta jego popularność. Jak napisać algorytm, by sensownie pozycjonował strony? Być może jest to najważniejsze wezwanie stojący przed Internetem. „WEBski świat” niekoniecznie jest mądrym światem, również może stać się światem „zbiorowego nieuctwa”. Nic nie wskazuje na to, że miliard małp, które dorwą się do klawiatur podłączonych do sieci, wspólnie napiszą „Pana Tadeusza”… Rozum ludzki jest otwarty na prawdę. Z tej przyczyny sieć nie jest w stanie go zastąpić. Ten rozum, w współpracy z wiarą, pozwala człowiekowi odkrywać sens świata, poznawać prawdę o sobie samym, a co najważniejszy docierać do Boga. Harmonię pomiędzy wiarą i rozumem pięknie ujął Jan Paweł II jako „dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy”. Klikanie nigdy nie zastąpi myślenia. A wiara to zaufanie Bogu a nie jakiemuś portalowi - choćby miał miliardy odsłon dziennie. 22-XI-09 65. Fundrising Nie istnieje „perpetuum mobile”. Ta zasada fizyki sprawdza się też w obiegu pieniądza. Im wyżej powędrują na szczeblach administracyjnych, tym mniej z niego powróci na cele społeczne. Z tej przyczyny nowoczesne społeczeństwo wspiera „trzeci sektor”: wolontariaty, instytucje religijne, stowarzyszenia, itp. Ze względu na kontrolę sprawującą przez samych darczyńców ten sektor administruje oszczędniej. Większa znajomość potrzeb dopinguje te instytucje do pozyskiwania wsparcia w społeczeństwie. A to jest możliwe, jeżeli inicjatywa jest wiarygodna. Żywotność „trzeciego sektora” jest znakiem zdrowego społeczeństwa, który nie zostawia biernie swych problemów w rękach państwa. Taki 80 podejście całkowicie odpowiada zasadzie pomocniczości nauki społecznej Kościoła problemy lepiej rozwiązywać na najbliższym szczeblu. „Trzeci sektor” korzysta ze wsparcia państwa, ale większość środków pozyskuje bezpośrednio. Fundrising to profesjonalne szukanie tych środków. Pomysłów jest wiele: kwesty, loterie, aukcje, imprezy publiczne, klikanie w bannery, etc. Nie sprowadza się do wyśmienitej prezentacji i projektu na kilkaset stron. Chodzi o osobiste dotarcie do ludzi i przekonanie ich, dlaczego warto dać pieniądze akurat na ten cel. Przy uzyskaniu funduszy wezwaniem jest więc przekonanie darczyńców, ato zależy od fundrisingerów. Ich małoduszność i lęk przed narażenia się na śmieszność są największą przeszkodą. Dlatego na profesjonalnych kursach fundrisingu prowadzi się warsztaty, by umieli przełamywać blokady. Do tego dochodzi wytrwałość w kontaktach z dobroczyńcami: podziękowania, regularne informowanie o sposobie spożytkowania ich pieniędzy. Wspierający musi czuć projekt jak własny. Tylko wtedy zaangażuje się całym sercem, a takie wsparcie to konkretna kwota. Rasowy polski proboszcz, chociaż nie uczestniczył w profesjonalnych kursach fundraisingu, dobrze wie, że osobiste zbieranie na tacę wpływa na hojność wiernych. Jednak odpowiedzialności za finansowanie Kościoła i różnych inicjatyw charytatywnych i wychowawczych nie spoczywa wyłącznie na kapłanach. „Powszechne wezwanie do świętości i apostolstwa” głoszone przez Sobór Watykański II w praktyce oznacza też „powszechne wezwanie do odpowiedzialności za zaplecze finansowe”. Nie wystarczy wspierać z własnej kieszeni, trzeba przełamać wstyd i prosić innych. Takie zaangażowanie może sprawić, że spotkamy upokorzenia. Dobry Bóg to wynagrodzi „owocami na życie wieczny” - przecież to dla Niego kwestujemy. 29-XI-09 66. Admin Nowe technologie plus sprawny marketing wywindowały oczekiwania użytkownika. Każdy chce pracować na sprawnym i niezawodny sprzęcie. Wszystko powinno ze sobą idealnie współgrać, stąd szybka komunikacja pomiędzy stanowiskami pracy, kompatybilność przeróżnych akcesoriów: drukarka dokładnie oddaje formaty. A do tego, obsługa niewymagająca żadnego myślenia. Na te wymogi odpowiada administrator sieci, pieszczotliwie - „admin”. Zakres jego zadań jest rozległy: konfiguracja komputerów, instalowanie oprogramowania, nadzorowanie pracy serwerów, dbanie o bezpieczeństwo systemu a często samych danych, wykrywanie i eliminowanie nieprawidłowości, asystowanie i współpraca z zewnętrznymi specjalistami przy pracach instalacyjnych, konfiguracyjnych i 81 naprawach. Administrator zwykle posiada konto o najwyższych uprawnieniach, co oznacza, że musi to być na sto procent pewny człowiek, całkowicie lojalny. Na co dzień powinien robić back-up’y i dzielnie bronić wszystkich przed hakerami. Bez niego system pada, firma się paraliżuje. Dlatego w każdej instytucji jego praca jest dziś nie do zastąpienia. Słowem: „kto znalazł dobrego i wiernego administratora, znalazł wielki skarb”. Administrator oprócz oczywistych umiejętności informatycznych powinien mieć zdolności pedagogiczne, by wychować użytkowników, aby mu nie psuli systemu. Powinien mieć łagodny charakter, by dostosowywać się do wymogów, często wynikających z „analfabetyzmu informatycznego”, użytkowników sieci. Cierpliwie musi wiele razy tłumaczyć, że nie ma sensu gniewać się na to, że komputery nie wykonują tego, co użytkownik ma na myśli a wykonuje to, co użytkownik każe komputerowi wykonywać. Zazwyczaj Admin to niepozorny człowiek, lekko przygarbiony, blady, który od wczesnych lat przesiedział setki godzin przed ekranem, gdy rówieśnicy kopali piłkę na świeżym powietrzu. Z wielu powodów zasługuje na uznanie, między innymi z tego, o którym mówi powiedzenie: „Szanuj admina swego, możesz mieć gorszego”. W organizacji kościelnej księża administrują Bożymi skarbami. Bóg zechciał swą „ekonomię zbawienia” związać z kapłaństwem służebnym. Szacunek okazany kapłanom nie wynika ze względów pragmatycznych, lecz dlatego, że uobecniają Chrystusa Najwyższego Kapłana. Również ich skuteczność nie wynika z ich umiejętności, ale ze zjednoczenia z Chrystusem. Tylko tak mogą sprostać najbardziej wygórowanym oczekiwaniom jakie człowiek może stawić: komunii z Trójjedynym Bogiem. 6-XII-09 67. Pendrive Wśród cudownych zabawek dzisiejszej elektroniki znajduje się małe urządzenie przenośne z nieulotną pamięć typu flash. Współpracują z każdym komputerem poprzez port USB. Jego spopularyzowana nazwa to Pendrive (ang. pen, „pióro” + drive, „napęd”) ze względu na skojarzenie z krótkim długopisem z zaślepką. Coraz więcej Pendrive'ów zawiera dodatkowe funkcje w postaci odtwarzacza mp3, dyktafonu, radia, aparatu cyfrowego, itp. Najpowszechniejszym zastosowaniem tych pamięci jest przenoszenie i przechowywanie plików osobistych takich jak dokumenty, aplikacje, zdjęcia, muzyka i filmy. Produkuje się je w najróżniejszych kształtach prostokątnych breloczków, kart kredytowych, jak i figurek różnych postaci czy przedmiotów. Są wielokrotnie szybsze od standardowych dyskietek i setki razy bardziej od nich pojemne. Pojemność to od 128 MB do 256 GB (na razie). Są coraz 82 bardziej wytrzymałe, odporne na wstrząsy, a nawet na upadek z wysokości kilkudziesięciu metrów. Produkowane są też wersje wodoodporne i ognioodporne. Od niedawna można zakupić Pendrive'y wyposażone we wbudowane oprogramowanie, które wymaga wpisania hasła przed odczytaniem danych (często dane te są kodowane specjalnymi algorytmami), a dla bardziej wymagających pozostają wersje wyposażone w czytnik linii papilarnych, uniemożliwiające odczytanie plików zapisanych na Pendrive'ie przez osoby nieupoważnione. „Kill Pill” to inne rozwiązanie bezpieczeństwa: każdy Pendrive, w nie wyposażony może w czasie rzeczywistym informować swojego właściciela o zawartości dysku, pochodzeniu przechowywanych plików i najważniejszym – użytkownikach, którzy uzyskali dostęp do plików oraz operacjach na nich przeprowadzonych. Fascynujący jest to, że człowiek jest w stanie stworzyć takie małe urządzenie, w którym można zapisać cały dorobek najwybitniejszego nawet naukowca. Mieszczą się na nim wszystkie filmy wykonany przez sławnego reżysera. Jest tam miejsce na wszystkie książki, jakie człowiek przeczytał w swoim życiu. Jest to fascynujące, bo pokazuje wielkość rozumu ludzkiego, ale i równocześnie jego małość: całe nasze lata studiów i całe doświadczenie zawodowe plus wszystkie cenne kontakty mieszczą się w takim breloczku! Scjentystom z XIX wieku postęp zakrywał Boga. Czy nie jest wręcz przeciwnie? Poprzez swe wynalazki człowiek poznaje również swoją małość, a to poznanie odsyła do Tego którego „niebo i ziemia pomieścić nie mogą”? 13-XII-09 68. Reklama Wszechobecność reklam w historii cywilizacji to nowe zjawisko. Gołym okiem widać tempo wzrostu ilości reklam i ich wkraczania na nowe obszary. Z potrzeb profesjonalnego marketingu, które wymuszają szokowania odbiorcy mocniejszymi bodźcami, wciąż padają kolejne bariery obyczajowości. Skoro w historii ludzkości nie było podobnego zjawiska, nie można powiedzieć, że na pewno po osiągnięciu szczytu samo się cofnie. Nie wydaje się, by reklama posiadała jakieś mechanizmy samoograniczające. Umiarkowanie jest cnotą ludzi, posiadających wolę i rozum, a nie bezosobowego rynku. Być może ograniczenie reklam stanie się interesem innych graczy rynku. Zresztą, coraz częściej padają głosy wzywających do ograniczenia reklamy kosztem podniesienia ich cen. Mniej reklam działałoby skuteczniej. Na razie przestrzeń publiczna jest brutalnie przez reklamę zawłaszczana. Jej nośnikiem jest niemal wszystko. Firmy outdoorowe plakatują nie tylko specjalne konstrukcje, wykorzystują świetlne ekrany, lightboksy, scrolle. Zamieniają w nośniki też ludzi, autobusy, domy. 83 Wielkoformatowe banery wieszają na zabytkach i owijają pudła wieżowców gigantycznymi płachtami. W świecie gdzie głoszenie prawdy o człowieku i jego duchowości, pojmuje się jako brak tolerancji wobec tych, którzy myślą, że człowiek to tylko kulturalne zwierzę, inflacja reklam jest wielkim paradoksem. Ceni się tylko wolność i autonomię jednostki. Na razie, ograniczenie reklam znajduje tylko posłuch w argumentach estetycznych: reklama powinna być ucywilizowania gdyż inaczej szpeci krajobraz. Reklama brzydka po prostu to porażka marketingu! Czyli miernikiem reklamy nie jest już tylko jej skuteczność w docieraniu do świadomości konsumenta, lecz powinna szanować inne wartości niekoniecznie przynoszące zysk. Już klasycy zwrócili uwagę na połączenie piękna z dobrem. „Piękno zbawia świat” gdyż odsyła do Tego, kto tworząc piękny wszechświat „zareklamował” swoją dobroć. „Niebiosa głoszą chwałę Boga, dzieło rąk Jego nieboskłon obwieszcza. Dzień dniowi głosi opowieść, a noc nocy przekazuje wiadomość. Nie jest to słowo, nie są to mowy, których by dźwięku nie usłyszano”. Gdy Bóg „zareklamował” udział w jego szczęściu poszedł dalej. Uczynił to poprzez wcielenie swego Syna. W Nim On się nie narzuca, szanuje to, co ludzki, objawia równocześnie najgłębszą prawdę o nas samych. „Boża reklama”, szanując godność odbiorcy, harmonijnie łączy Piękno, Prawdę i Życie. 20-XII-09 69. Zwyczaje Sprzęt codziennego użytku wciąż jest udoskonalany. Sprytniejsze rozwiązania, nowsze technologie, zgrabniejszy wygląd. Laik zadaje sobie pytanie, czy warto przesiadać się na nową wersję. Prócz kosztów, pozostaje otwarta kwestia, czy akurat te nowinki technologiczne będą na tyle trwały, aby opłacał się trud zmieniają nawyku obsługi, co wymaga opuszczenia starych sprawdzonych przyzwyczajeń. Na przykład, w nowszych oprogramowaniach komputerowych wszystko piękniej wygląda, jest bardziej dostępny, przeciętnie inteligentny człowiek może się tego wszystkiego szybko nauczyć. No właśnie, trzeba się uczyć kolejnych procedur, skrótów, komend, terminologii, rozmieszczeń na ekranie, etc. Otwartość na nowe rozwiązania techniczne ma sens, gdy daje możliwości sprawniejszego działania w ramach osobistych zapotrzebowań. Bez tego uzasadnienia jest zabawą, stratą czasu i pieniędzy. Nawyków i przyzwyczajeń nie można za często zmieniać, bo ich istota polega na ciągłości. Dzięki nim człowiekowi łatwiej przychodzi działać. Wiele 84 spraw czyni automatycznie i nie musi na nich skupiać uwagi, może wtedy podejmować inne. Nawyki określają normy osobistego działania, które w sytuacjach trudniejszych stają się drogowskazem, aby nie zagubić wybranej drogi. Ich stabilność nie oznacza utratę spontaniczności, są jak szkielet, w którym mieszczą się przeróżne rozwiązania. W życiu duchowym też posiadamy nawyki, zwyczaje. Wiara przekuwa się w czyny, a te na przestrzeni czasu stają się stylem życia, rutyną zachowania. Szerzej patrząc, dialog wiary z kulturą tworzy chrześcijańską tradycję. Jest to zbiór nawyków, mniej lub bardziej unormowanych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Zwyczaje te, w swej powtarzalności, są swoistym rytuałem. Człowiek bez wiary może czuć pokusę porzucenia tego, co zostało mu przekazane, na rzecz innego, nowszego sposobu działania. Może też w tych praktykach odzyskać wiarę, która stanowi duszę tych czynności. Wcielenie Syna Bożego to odnowa świata, otworzenie go na „Boże dziś”. W Chrystusie mamy „najnowsze i ostateczne rozwiązania” dla ludzkich potrzeb. On nie niszczy nic z tego, co w kulturze jest prawdziwie ludzkie, ale uszlachetnia ją. Człowiek wierzący nie staje się zakładnikiem przeszłości, nie jest skazany na trwanie przy „starych wersjach” rozwiązań dla świata. Kolędowanie, dzielenie się opłatkiem jest tak samo nowoczesny jak „googlowanie” pod warunkiem, że w tym wszystkim odkryjemy Boskie Oblicze. 27-XII-09 70. Twardy reset W zimny styczniowy dzień trzech studentów Politechniki jechało samochodem. Każdy z innego wydziału: elektronik, informatyk i mechanik. Nagle samochód zaczął szarpać, aż się zatrzymał. Mechanik powiedział, że tym się zajmie. Na mrozie poszperał pod maską, wiele razy próbował i nic. Tak samo student elektroniki. Zbadał przewody, stacyjkę. Zmarzł do szpiku kości, ale nic nie zaradził. W końcu informatyk zasugerował: - A może to zejdziemy z samochodu i wsiądziemy ponownie. Na pewno zrestartuje! Prawdopodobieństwo samonaprawy samochodu jest znikome, jednak sprzęt elektroniczny przyzwyczaił nas do takiego rozumowania. „Restart” (lub reset) w wielu przypadkach jest najskuteczniejszym sposobem dla wyjścia z impasu. Polega na zakończenie pracy w celu załadowania od nowa systemu operacyjnego, sterowników lub innego oprogramowania. Może on być miękkim restartem w ramach programu. Jeśli jednak nie reaguje na żadne z poleceń, koniecznym staje się wykonanie tzw. twardego restartu, który na poziomie sprzętu przywraca urządzenie do stanu jak po włączeniu. Twardy „reset” 85 wykonywany jest poprzez przycisk na obudowie urządzenia, lub wyłączeniem z sieci zasilenia i ponowne włączenie. W życiu również trzeba rozpoczynać na nowo. To ciągłe rozpoczynanie pozwala człowiekowi radzić sobie z czasem i jego przemijaniem. Jest on podzielony na różne cykle dzienne, tygodniowe, roczne. Dzięki tym podziałom może próbować na nowo jakby „od zera”, licząc na to, że tym razem się uda. Człowiek ufa, że przy ponownym startowaniu sprawy potoczą się lepiej. Szczególną okazją ku temu wydaje się Nowy Rok. Wiara w „magię nowego” prowadzi do świętowania tej szczególnej chwili. Dla człowieka wierzącego jest to też okazją do dziękczynienia Panu Bogu za jego dary, również do żałowania za brak hojności. Zachętą do rozpoczęcia jeszcze raz swej walki o świętość. Jeżeli odnowa sprowadza się wyłącznie do miękkiego resetu, Nowy Rok de facto przyniesie tylko „starą bidą”. Sprawdzą się słowa „tyle się trąbiło i nic się nie zmieniło”. Zmiana cyferki w roku kalendarzowym, z siebie sama, nie rozwiąże istotnych trudności - tak, jak przyciśnięcie „resetu”, nawet twardego, w rzeczywistości niewiele naprawia. Dla człowieka wierzącego zmiana to nawrócenie, a ono jest autentyczne jeżeli wiąże się ze skutecznymi postanowieniami. W języku technicznym oznacza to, że trzeba zmienić sprzęt lub przynajmniej oprogramowanie. 3-I-2010 71. Scenariusz Cyfrowe kamery i szybkie komputery demokratyzują produkcje filmów. Programy do edycji wideo - na przykład „Final Cut Express” lub „Avid”- są w dostępnych cenach,. Mogą pobierać nagrania wykonane na niedrogich kamerach AVCHD. Te uproszczone wersje, pozbawione niektórych zaawansowanych narzędzi, całkiem wystarczają do zmontowania materiału wysokiej jakości. Programy te integrują się ze środowiskiem systemu operacyjnego i zapewniają możliwość obróbki zgromadzonego materiału. Można także dodawać nowe autorskie efekty za pomocą programowych wtyczek. Tym samym produkcja filmów staje się możliwa bez płacenia horrendalnych cen za montownie i jej obsługę. Wielu hobbistów z czasem mogą wskoczyć na poziom profesjonalny, obniżając jeszcze bardziej ceny produkcji. Rozpowszechnienie nowych technologii, co w dziedzinie filmów jest jeszcze na wstępnym etapie, odczarowuje „magię kina”. Produkcja filmów staje się coraz bardziej przystępna. Oczywiście nie oznacza to, że bez warsztatu i przygotowania da się wytwarzać dzieła z najwyższej półki. Wkracza w świat filmów to, co już od pewnego czasu dzieje się ze słowem drukowanym lub z muzyką. Większa konkurencja na rynku daje nadzieję na obalenie 86 pewnych dyktatur panujących od lat w środowiskach sztuki filmowej. Mają one monopol nie tylko na produkcję, ale i na ocenę, co jest prawdziwą sztuką a co nie. Na razie słychać od nich wiele skarg na niską jakość materiałów filmowych emitowanych lub umieszczonych na YouTubie. Debata odsyła do podstaw, każe odróżnić formy przekazu od treści w nim zawartych. Benedykt XVI zwracał uwagę na dwuznaczność postępu technicznego, może on iść „od procy do megabomby”. Daje możliwości dzielenia się dobrem, ale jest też okazją do popełnienia czynów o większej szkodliwości. Niestety, wiele filmów dziś wytwarzanych, warsztatowo dobrych, promują zło. Aspekty duchowy i religijny są całkowicie pomijane, sceny łóżkowe są niemalże obowiązkowe, niewierność i przemoc są wszechobecne… W koncepcji o człowieku, gdzie każdy scenariusz życiowe jest równoprawny i dozwolony, nic dziwnego, że sztuka staje się nihilistyczna. Większy otwarcie rynku pozwoli na przebicie się cenniejszych scenariuszy outsiderów. Widz będzie mógł stosować „pozytywną cezurę” - wybierać tylko wartościowe kino, z przekazem prawdziwie ludzkim. Takie kino szanuje „Boży scenariusz” dla człowieka. W zarysie odnajdujemy go w Piśmie Świętym - pokazuje powrót do Domu Ojca. Poza tym scenariuszem, życie człowieka staje się bezsensownym videoclipem. 10-I-2010 72. Rekordziści Matematyka umożliwiła rozwój techniki. Niemniej, człowiek może stać się zakładnikiem liczb, wszelkie wartości przekładać na cyferki, statystyki. Przeliczać wszystko na pieniądze zarobione, na ilość nagród zdobytych, lub znajomych na Facebooku. Dojrzały człowiek, posiadające zdolność relatywizowania tego, co nie jest absolutne, jakoś z tym sobie poradzi. Nie przeszkadza mu, że nie jest najlepszy w wielu sprawach. Wystarczy mu spojrzeć do księgi Guinnesa, by zdać sobie sprawę z absurdalności wielu osiągnięć, poszperać w starych gazetach lub pospacerować po cmentarzu, by nabrać dystansu do próżnej chwały. Młody człowiek, mający potrzebę dokonania wielkich rzeczy, jeżeli nie odkryje ich w Bożym powołaniu, łatwo może wpaść w pułapkę sukcesów i osiągnięć, doświadczyć męczącą potrzebę „udowadniania, że jest kimś”. Współczesny techno-pragmatyczny świat kreuje perfekcjonistów. Ludzie, dla których dążenie do dokładności i perfekcji staje się największą przeszkodą na drodze do szczęścia. Stawiają sobie cele nierealne, mają wobec siebie i innych oczekiwania zbyt wygórowane. Przetłacza ich mocna potrzeba osiągnięć i sukcesów w dziedzinach, które sobie sami 87 wyznaczyli. Uczestniczą w nieustannym wyścigu szczurów, do którego sami się zgłosili. To co robią, musi być na najpełniejszych obrotach i tym samym wszystko staje się obsesyjne: nauka, prowadzenie domu, osiągnięcie formy fizycznej. Towarzyszy im mocny duch autokrytyki, ale trudno im przychodzi przyjąć uwagi na własny temat od innych. Przełożenie życia chrześcijańskiego na cyferki może być pokusą w zdygitalizowanym świecie: pracy duszpasterskiej na statystyki, formacji na ilość tytułów naukowych lub napisanych książek. Słowem, jest pokusą, by sprowadzać rozwój duchowy do sprawnego oprogramowania komputerowego. Heroiczność cnót świętych nie oznacza, że oni byli „rekordzistami” w potocznym znaczeniu. Czyli, że wykonywali ćwiczenia nieosiągalne, dla przeciętnych ludzi. Oznacza to coś zupełnie odmiennego, że w ich życiu objawia się obecność Boża. Nie sami z siebie dokonywali wielkich czynów, lecz, że w ich życiu pojawiły się rzeczy, których sami nie zrobili. Oni byli tylko do dyspozycji, pozwolili działać Bogu. Święci w swojej kategorii - zgodnie z otrzymanymi talentami i zadaniami - pobili rekord współpracy z Bożą łaską. Dobra współpraca wynikająca z heroicznej miłości do niego. Takiej miłości nie da się zdobyć tylko ludzkimi siłami, choć byśmy mieli do dyspozycji wszystkie komputery świata. 17-I-2010. 73. Gen innowacji Wielkie wynalazki widziane „a posteriori” sprowadzają się do prostych spraw. Na przykład koło było znane w cywilizacjach przedkolumbijskiej. Mieszkańcy Ameryki Centralnej wiedzieli, że coś okrągłego się toczy, w naturze jest to zjawisko powszechne. Jednak do chwili spotkania z kulturą europejską nie znali zastosowania koła, czyli nie znali osi jako punkt oparcia na toczącym się kole. Tym samym musieli przenosił wielkie ciężary na plecach niewolników lub zwierząt. Czasowo bliżej nas, coś podobnego wydarzyło się z maszyną do szycia. Izaak Singer wpadł na pomysł, i taki patent uzyskał, by maszyna do szycia miała dziurkę na nitkę nie z tyłu, jak zazwyczaj się szyje ręcznie, ale z przodu. Jego patent był nie do złamania przez dziesięciolecia. Wiele innych spraw zostało odkrytych przypadkowo, jak np. ręcznik, który powstał jako produkt zepsucia maszyny tkackiej. Oczywiście odkrycie nie jest zasługą maszyny, lecz pomysłem na zastosowanie dla tak powstałej tkaniny. To właśnie przypadkowość wielu wynalazków doprowadziło do narodzin pojęcia „burza mózgów”. Chodzi o to, by przedstawić najróżniejsze szalone pomysły, a prawdopodobnie któryś z nich będzie innowacyjny, przynoszący skok jakościowy w 88 dotychczasowych rozwiązaniach. Ten genialny pomysł określa się jako „gen innowacyjny” prowadzący do autentycznej zmiany, radykalnej mutacji w danej dziedzinie. Czy w burzy mózgów mogą uczestniczyć byle jakie mózgi lub potrzeba szczególnie utalentowanych? Trudno nie widzieć w tym procesie mocy ducha ludzkiego, jego zdolności poznawczej i siły do przemiany świata. Człowiek dzięki swemu podobieństwu do Boga panuje nad światem i i udoskonala go. Bóg jest Stwórcą świata, człowiek został zaprojektowany jako mądry opiekun dla Jego dzieła. Niestety historia pokazała, że człowieka stać na niemądre stosowanie swych wynalazków. Najgorzej, gdy zaczyna majsterkować wokół samego pojęcia dobra decydując wbrew Bogu o tym, co jest dobre, a tym, co złe. Ulega starodawnej pokusie: „Na pewno nie umrzecie! Ale wie Bóg, że gdy spożyjecie owoc z tego drzewa, otworzą się wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło”. Odkupienie to radykalna innowacja świata po katastrofie grzechu. W Jezusie Chrystusie staliśmy się „uczestnikami Boskiej natury” w całkowicie nowy sposób. Otrzymaliśmy lekarstwo na niszczący „gen ludzkiej pychy”. Można uprawiać naukę bez wiary, ale tylko wiara skutecznie zabezpiecza człowieka przed nim samym. 24-I-2010 74. RSS Papierorum progressio - to zjawisko drugiej połowy dwudziestego wieku. Przerost słowa drukowanego, dokumentów, biurokracji. Ten przetłaczający nadmiar w Internecie znalazł środowisko szczególnie przyjazne dla swego dalszego rozwoju. Łatwość tworzenia, połączona z koniecznością przyciągania uwagi potencjalnych klientów, spotęgowała ten potop informacji. Człowiek, po wstępnej fascynacji, czuje się przetłoczony. Na witrynach internetowych można znaleźć wszystko - czyli nic! Rozbudowane serwisy wywołują poczucie chaosu. Nowi użytkownicy mają trudności ze zlokalizowaniem interesujących ich treści. W tym poszukiwaniu zapomina się, czego się szukało i po co tak naprawdę siedzi się przed ekranem. Ze strony dostawcy pojawiają się pytania: Jak zatrzymać zwiedzającego na własnej witrynie? Jak go przekonać, by do niej powrócił? Czy w pulsującym zmianą necie można jeszcze mówić o „wierności użytkownika”? Pierwszy pomysł na zatrzymanie użytkownika to zakładki. Proste rozwiązanie dla tradycyjnego użytkownika, który odwiedza kilka stałych miejsc. Niestety, rozwiązanie to jest całkiem statyczne. Nie ma sposobu, by zmotywować użytkownika do wejście na daną stronę. Można informować o zmianach na stronie poprzez newslettery. Ale w świecie, gdzie wszystkiego za dużo, otrzymanie wiadomości kojarzy się ze spamem. Kolejny krok to RSS - 89 jest to dynamiczna zakładka. Automatycznie przypomina o nowym artykule na serwisie. Nagłówek zawiera tytuł, zwięzły opis oraz link odsyłający do samej strony. Zaletą czytnika kanałów, na tym technicznie polega RSS, to możliwość równoległego śledzenia informacji pochodzących z wielu źródeł. Nie trzeba podawać własnego adresu poczty elektronicznej i łatwo się wypisać. Rozbudowane witryny dzielą RSS na kategorie, można być na bieżąco w wybranych tematach. Poprzez Objawienie Bóg nawiązał kontakt z człowiekiem. W dostarczaniu informacji o sobie nie przetłacza swoim bogactwem. Staje się dostępny w Jezusie poprzez Kościół. Szanuje naszą wolność, oferując wiele kanałów łączności: doktryna, liturgia, wspólnota. By usystematyzować i uprościć łączność możemy korzystać z hasłowych tradycyjnych komunikatów. One linkują nas do głównych chrześcijańskich prawd. Łacina szczególnie sprzyja takiemu przekazowi: „Deo Gratias”, „Fiat”, „Serviam”, „Gloria in excelsis Deo”… W rzymskokatolickim Kościele są one dla wszystkich zrozumiałe, stare i jak Ewangelia nowe. Pełny życiodajnej treści. 31-I-2010. 75. Klon Mężczyzna, w średnim wieku, zanurzony po uszy w pracy na nic nie miał czasu. Kupił więc kilka poradników o gospodarowaniu czasem. Z trudem znalazł czas, aby je przestudiować. Zastosował mądre rady, ale paradoksalnie czasu mu ubyło! Ani elektroniczne kalendarze, ani telefon zintegrowany z notesem i inne obiecujące gadżety mu nie pomogły. W końcu podjął desperacki krok: zdecydował poddać się klonowaniu. Myślał, że zajęcia podzieli z klonem i będzie mu lżej. Wstępnie sprawy działały, klon był niezmiernie pracowity. Wkrótce zaczęli między sobą konkurować. Nie minęło wiele czasu, a on i jego klon ponownie cierpieli na brak czasu. Poważne kłopoty zaczęły się, gdy jego klon samodzielnie podjął decyzję sklonowania się. Wówczas sprawa uciekła mu całkowicie spod kontroli. Kolejne klony też zaczęły się mnożyć. Na dodatek wiele z nich nie płaciło rachunków, podejmowało nieodpowiedzialnie kredyty, dostawało mandaty za szybką jazdę. „Oryginał” musiał za wszystko płacić. Po mieście zaczęły krążyć plotki, że widzieli jego żonę z jednym z klonów. Takich stresów jego serce już nie było w stanie znieść. W sile wieku zakończył swój żywot. Zmyślona fabuła to scenariusz do filmu s.f. opisujący dramat człowieka XXI wieku. Co roku z zadowoleniem przyjmujemy dziesiątki nowych wynalazków mających oszczędzić nam pracy. Każdy z nich jest w stanie przeciągać nasz dzień pracy na czas spędzony w 90 samochodzie i godziny w domu, odciągając od rodziny i przyjaciół. Utknęliśmy w szóstym dniu stworzenia, niezdolni patrzeć na życie z dystansu. Podporządkowaliśmy się materializmowi Bestii, o której czytamy w Apokalipisie „I sprawia, że wszyscy: mali i wielcy, bogaci i biedni, wolni i niewolnicy otrzymują znamię na prawą rękę lub na czoło i że nikt nie może kupić ni sprzedać, kto nie ma znamienia - imienia Bestii lub liczby jej imienia. Kto ma rozum, niech liczbę Bestii przeliczy: sześćset sześćdziesiąt sześć”, trzy razy sześć. Sześć dni pracy - bez siódmego dnia odpoczynku. Praca musi mieć należyty kres. Nie chodzi tylko o punk, w którym trzeba się zatrzymać, ale powód i sens dla którego się działa. Rolę tę może pełnić tyko Bóg. Siódmy dzień oddany Bogu nadaje sens y wartość pozostałym sześciu dniom pracy. Równocześnie zabezpiecz od szaleństwa aktywizmu. Odnalezienia czasu dla Boga pozwoli zdobyć harmonię i pokój, a to pozwoli nam również skuteczniej pracować. 7-II-2010 76. Instrukcje Ruchome schody z trasy W-Z na plac Zamkowy należą do ciekawostek warszawskiej starówki. Warto się zatrzymać przy oryginalnej tablicy z instrukcjami zachowanej za szybą w gablocie (szukać u góry po prawej stronie). Jest tam czternaście wskazówek typu: „Wchodzenie na schody bosymi nogami grozi okaleczeniem i jest wzbronione” „W czasie jazdy nie można siadać na ruchomych schodach”, „Osobom w stanie nietrzeźwym zabrania się korzystania ze schodów ruchomych”. Podobne - wyczerpujące do absurdu - instrukcje można jeszcze znaleźć w starych windach i w „zabytkowych” składach PKP. Tam można wyczytać opis instalacji wody lub szczegóły o okablowaniu elektrycznym. Globalizacja rynku wprowadziła wielojęzykowe instrukcje. Często z rażącymi „bykami” w językach nam znanych, co stawia zagadkowe pytanie o poprawność w pozostałych tekstach. Nic dziwnego, że produkt rodem z Chin zawiera takie nieścisłości. Ostatnio nawet na zwykłych produktach umieszcza się banalne komunikaty. Wynikają z asekuranctwa producenta, z obawy przed sądami za to, że nie powiadomił klienta, iż gorąca kawa może go sparzyć, albo że dziecko może połknąć małą kuleczkę. Zazwyczaj te wszystkie teksty omijamy, chyba, że potwornie się nudzimy i wtedy doczytamy co popadnie. W przypadku sprzętu AGD lub RTV czytaniem instrukcji zależy od temperamentu użytkownika. Są tacy, którzy zawsze wszystko wiedzą lepiej i nic nie czytają, ale są i tacy, którzy pedantycznie dowiedzą się o najdrobniejszym szczególe. Podobnie bywa z książeczką dołączoną do samochodów. Dla niektórych czytanie jej jest niemalże upokarzające, bo przecież oni od zawsze wiedzą wszystko o tym 91 samochodzie. Z konieczności wgłębiamy się w instrukcje opisujące sposób złożenia zakupionego biurka, krzesła na kółkach lub lampy. Bagatelizowanie wskazówek producenta może mieć przykrą konsekwencję odkrycia, po dokręceniu ostatniej śrubki, że pozostały nam pewne części, od których trzeba było zacząć. Instrukcje co do człowieczeństwa Pan Bóg wdrukował w sercu człowieka. Nazywane są prawem naturalnym. Wyrażają pierwsze i istotne zasady kierujące życiem moralnym. Główne przepisy zostały dodatkowo wyłożone w Dekalogu. Wskazówki te są dyskretne i nie narzucają się. Nie oznacza to, że ich ominięcie pozostaje bez konsekwencji. Wręcz przeciwnie, niepodporządkowanie życia tym podstawowym zasadom niesie za sobą ruinę. Majsterkowanie na tym polu jest szalenie niebezpieczne. Boże instrukcje są owocem Mądrości i Dobroci. Nic lepszego nie wymyślimy! 14-II-2010. 77. Zegar Człowieka świadomie przeżywa czas. Odmierzając go, panuje nad nim. Obserwacja cyklów natury pozwala dzielić na dni i lata. Księżyc wskazuje na 28 dni podzielne na grupy po siedem, czyli tygodnie. Tak się składa, że jeżeli liczymy na palcach jednej ręki, łącząc kciuk z kolejnym palcem, tam i z powrotem, doliczymy do siedem - w prastarych cywilizacjach tak właśnie liczono. Każdy dzień na podstawie ruchu słońca łatwo podzielić na ćwiartki, a te na trzy równe części - czyli godziny. Mozolnie powstał ujednolicony system odmierzania czasu. Technika mierzenia czasu stworzyła różne narzędzia. Ze względu na metodę pomiaru można mówić o zegarach słonecznych, wodnych, piaskowych, mechanicznych, elektrycznych i elektronicznych, kwarcowych, atomowych... Obszar zastosowania pozwala dzielić je na zegary użycia codziennego - domowe, budziki, zegarki, wieżowe, dworcowe, itp. W sporcie mamy stopery, zegary szachowe. Wreszcie zegary komputerów, programatory, włączniki. Niemalże każde urządzenie XXI wieku jakoś odmierza czas. Zegar mechaniczny powstał w klasztorach benedyktyńskich, aby wyznaczać rytm modlitwy. Mnisi nie przewidzieli, że zegar stanie się nie tylko narzędziem do mierzenia upływu godzin, lecz także do kontrolowania i synchronizowania działań ludzi. Szybko wynalazek opuścił mury klasztorne, by wnieść nową i precyzyjną regularność w życie kupców i robotników. Zegar był szczególną „maszyną napędową”, w której źródło siły i sposób jej przekazywania zapewniły równomierny przepływ energii i umożliwiły ciągłość produkcji oraz standaryzację produktu. Zegar wymyślili ludzi, którzy chcieli bardziej 92 poświęcić się Bogu, a ostatecznie stał się narzędziem dla tych, którzy chcą się poświęcić produkcji i akumulacji dóbr. W rezultacie człowiek stał się zakładnikiem czasu, im precyzyjniej potrafi go odmierzyć, tym bardziej odczuwa jego jarzmo. Chronos, bóg czasu mitologii greckiej, staje się Kronosem, bogiem rzymskim pożerającym własne dzieci. Bóg życia jest jedynym Panem Czasu. Dla człowieka, czas to Boży dar, przestrzeń dana, by wypełnić ją zadaniami miłości. Prawdziwie wykorzystujemy czas, gdy zawsze i wszędzie szukamy chwały Bożej. Taka logika pozwala na to, by harmonijnie łączyć dokładność ze spokojem ducha. Wtedy nawet i pośpiech odnajduje swój sens - „śpieszmy się kochać!”. Z Bogiem, czas staje się błogosławioną przestrzenią. 21-II-2010 78. Pasjonaci Zmarznięty wędkarz siedzi obok niewielkiego przerębla. Już trzecią noc spędza na tafli lodu, na razie nic nie złowił. Nagle słychać mocny tubalny głos: - Tu nie ma ryb! Rozgląda się, w ciemności nikogo nie widać. Po pewnym czasie, głos ponawia ostrzeżenie: Mówię, no. Tu nie ma ryb! Za trzecim razem, pełny niepokoju, wędkarz się odzywa: - Kto tam jest? Kto mówi? Na, co tubalny głos: - Dyrektor lodowiska. Stary dowcip dobrze pokazuje, co znaczy mieć jakąś pasję. Wśród pasjonatów szczególne miejsce zajmują wędkarze. Potrafią przed świtem udać się w dalekie miejsce, aby tam w nieciekawych warunkach spędzić wiele godzin. Znają specjalistyczne sklepy znajdujące się gdzieś na uboczu, w lokalu z wejściem od podwórza, na niewielkiej osiedlowej uliczce. Tam spotykają się z podobnymi sobie. Rozmawiają o kalendarzu połowów i nowych łowiskach. Wspominają wspólne wyjazdy, koloryzują opowieści o własnych osiągnięciach. Chwalą się skonstruowaną przez siebie przynętą. Narzekają, że teraz już nie ma tyle ryb jak kiedyś. Ci bardziej solidarni organizują akcje społeczne jak zarybianie rzek. Słowem, prawdziwa pasja to zaangażowanie całej życiowej energii w wybrane zajęcie. Rybakami - i to zawodowymi - było wielu apostołów. Piotr również - na polecenie Jezusa - ma złowić rybę, z jej pyszczka wyciągnąć statera i nim zapłacić podatek. Dla apostołów łowienie ryb było ciężką pracą, a nie hobbistyczną rozrywką. Gdy Jezus ich powołuje, nawiązuje do ich zawodu: „pójdźcie za Mną a zostaniecie rybakami ludzi”. Porównanie dotyczy przede wszystkim samych wyłowionych: człowiek potrzebuje zbawczych sieci, gdyż słone wody grzechu i śmierci nie są odpowiednim dla niego miejscem. Patrząc ze strony łowiących, można stwierdzić, że po zesłaniu Duch Świętego „łowienie ludzi” staje się dla apostołów życiową pasją: „(non possumus) nie możemy nie mówić o 93 Jezusie”, „miłość Chrystusa przynagla nas”. Od tej chwili wszystko staje się okazją do głoszenia Ewangelii. Współczesny świat daje nieskończoną ofertę różnych hobbystycznych zajęć. Od tradycyjnych - wędkarstwo, filatelistyka, numizmatyka - do wyszukanego kolekcjonerstwa realizowanego przy pomocy e-sklepów. Dla chrześcijanina będą one zawsze miały rangę mniejszych pasji. „Dominującą pasją” jest dzielenie się wielką zbawienną nowiną. Zapał apostolski jest naturalną konsekwencją miłości do Jezusa. Mając na uwadze potrzeby XXI wieku, trzeba być „apostołem non-stop”. Bez usprawiedliwienia dla tych, którzy tego zaniechają. 28-II-2010 79. Ekrany „Rok 1984” : Wielki Brat z ekranów śledzi każdego obywatela. Minęło ponad ćwierć wieku od roku 1984, roku wybranego przez George’a Orwella na tytuł dla jego powieści. Na razie dominują cztery „małe ekrany”: ekran telewizji, ekran telefonu, ekran komputera i ekran play-station. Zdobyły rząd dusz młodego pokolenia. Otwarta jest dyskusja o dywersyfikacji treści, czy jej spłaszczeniu, o możliwości konwergencji tych ekranów lub dojścia do nich nowych. Toczy się też debata o wpływie na psychikę człowieka tego sztucznego sposobu poznawania świata. Niedyskusyjny jest fakt, że ekrany te dla swego życia potrzebują treści. Konieczne są tysięcy godzin programów telewizyjnych, newsów dla milionów stron internetowych, mnóstwo wciągających nowych gier, niebywałych ofert dla komórek… Dziś, miliony osób na świecie zarabiają na chleb poprzez produkowania treści dla nowopowstałej przestrzeni. Jak na razie ta „treść” wygląda? - każdy widzi. Jest jakimś swoistym miksem dobra ze złem, prawdy z manipulacją, piękna z kiczem. Często zawiera poważne błędy co do natury człowieka i jego godności, co do życia Jezusa i Jego Kościoła. Wirtualny świat dziedziczy bolączki świat sztuki XX wieku. Choruje na mutowane wersje ideologii tamtych czasów: nihilizm, marksizm, pozytywizm, freudyzm, etc. Dlatego trudno „w wirtualu” odnaleźć harmonię dobra, prawdy i piękna. Są rzeczy piękne skażone kłamstwem, jest zło w dobrym opakowaniu... Ale również są przestrzenie napełniające nadzieją. Na szczęście „treści” nie zależą od anonimowego Wirtualnego Brata. Jeżeli przyjmiemy, że taki brat istnieje, to jego władza nie jest niepodzielna i całkowita, a jeżeli już, to można mu to panowanie odebrać. „Treści” są w rękach konkretnych osób pracujących i decydujących w tych obszarach. W pewnym stopniu każdy użytkownik ma na nie wpływ. Potrzebna jest mocna wola 94 wykorzystywania wszelkich okazji, aby komunikować prawdę, przekazywać dobro i piękno. Parafrazując św. Pawła „wirtualny świat z upragnieniem oczekuje na dobrą treść objawiającą dzieci Bożych”. Jednak, jak w innych dziedzinach, „świat wirtualu” rządzi się własnymi prawami. Wymaga dobrej jakości dla swych treści - buble nie mają szans. Nie wystarczy sama etykieta „prawdy”, aby treść chwaliła Boga, sama treść musi jakościowo być dobra. Ta dobroć stanie się pełna, gdy będzie przekazywać całą prawdę. „Bitwa o treści” wymaga profesjonalizmu połączonego z gorliwością apostolską. 7-III-2010 80. BMW W niektórych środowiskach funkcjonuje etykieta BMW - bierny, mierny, ale wierny. Określa się w tę sposób osoby, które nie chcą nikomu sprawiać kłopotów i to jest ich jedyną dodatnią cechą. Wykonają każde polecenie przełożonych i są całkowici poddane strukturom organizacji. Otaczania się takimi ludźmi lub budowanie instytucji wyłącznie na takich jednostkach świadczy o braku perspektyw u kierujących instytucją. Być może myślą, że w ten sposób nigdy nie stracą swego przywództwa, a na tle miernych współpracowników będą sami bardziej błyszczeć. Natomiast światły przełożony otacza się ludźmi zdolnymi, których często sam odkrył i wypromował. Przygotowuje ich też do ewentualnego przyjęcia kierowania. Sukcesy podwalnych wzmacniają instytucję i świadczą o mądrości kierujących nią. Pasywne posłuszeństwo nie przynosi pożytku organizacji. W pełnych życia instytucjach osoby bierne zawsze są balastem. Jeżeli się nie zmienią, zdrowe ciało szybko się ich pozbędzie. Od człowieka oczekuje się zaangażowania talentów mu właściwych - rąk, głowy i serca. Bardziej jeszcze oczekuje się, by jego decyzje byłe sumienne, czyli żeby pracownik używał tej wewnętrznej zdolności, która pozwala odróżniać dobro od zła. Taka postawa nigdy nie jest mierna, jest głęboko ludzka i tym samym nie do zastąpienia przez bezduszną machinę. Z osobami sprowadzających swój wkład do ślepego podporządkowania się, organizacje kostnieją a wtedy mogą stać się niezmiernie szkodliwe dla społeczeństwa. Historia jest tego świadkiem. Kościół tak ceni wierność, że używa słowa „wierny” dla określenia swoich członków. Należeć do Kościoła, to być zaangażowany całym życiem. Wierność wynika ze zjednoczenia z Jezusem - źródłem Życie. A to owocuje w wierności wobec Jego wspólnoty - Kościoła. Troska o tę wspólnotę mobilizuje do przezwyciężania wszelkiej miernoty w sobie i w otoczeniu. Kościół też określa swoich członków jako „świętych”. To ci, którzy dążą do doskonałości Ojca Niebieskiego. Wśród nich św. Józef jest nazywany „sługą najwierniejszy”. 95 Jego odpowiedź na Boże oczekiwania była jak najbardziej aktywna. Słowo fiat - „niech się stanie” Najświętszej Maryi Panny przekazany przez ewangelię Łukasza, ma równoległy fecit św. Józefa w ewangelii Mateusza. Św. Józef „uczynił” to, co mu zostało polecone. Był posłuszny, angażując się całkowicie w powierzoną mu rolę opiekuna Jezusa i Maryi. On opiekuje się również Kościołem, by w nim nigdy nie zapanowała „postawa BMW”. 14-III-2010 81. e-mocje Kochanie, zastanawiałem się nad tym długo. Jeżeli zobaczyć, że chudnę, tracę siły witalne, przestaję kontaktować się z otoczeniem, to… doszedłem do wniosku, że w takich warunkach nie chcę już żyć. Mam być całkiem uzależniony od aparatury, otoczony ekranami, na łasce różnych płynów? Gdyby tak się stało, proszę cię, błagam, wyłącz to wszystko - to już będzie mój koniec! Odetnij mnie od tych maszyn, nie chcę żyć jak roślinka! Po wysłuchaniu tych zwierzeń, żona - ku przerażeniu męża - wyrywa kabel Internetu, wyrzuca przez okno jego telefon, wylewa piwo ze szklanki i usuwa inne flaszki. Nowe technologie posiadają zaborczą moc. Stopniowo prowadzą swe ofiary do „życia in vitro” - w szklanym, niewidocznym więzieniu. Ofiary to ci, co ulegają presji nieustannego sprawdzania internetowej poczty, stałego poszerzenia profilu na Fecebooku lub poszukiwania innych e-wartości. Niepokój, by zdobyć wirtualną łączność, paradoksalnie prowadzi ich do izolacji wobec naturalnego otoczenia. Ich emocje przekształcają się w e-mocje. Stają się emocjonalnymi analfabetami, może nawet gburami. Narzędzia są dla człowieka i trzeba rozumnie je używać. Roztropność w korzystaniu z nowych technologii można rozpisać na cztery praktyczne zasady. 1. Autonomia. Osoba przed maszyną. To „ja użytkownik” decyduję kiedy sprawdzam pocztę, odbieram telefon lub pracuję na komputerze. 2. Selekcja. Zasada autonomia prowadzi do posiadania własnego filtru. Rezygnuję z wielu „wirtualnych świecidełek”. 3. Bezpośredniość. Relacje twarzą w twarz stawiam wyżej niż wirtualne kontakty. Mowa ciała jest bogatsza od klepania w klawiaturę lub machania myszką! 4. Krytycyzm - nigdy nie wyłączać rozumu. Często pytam siebie: czy nie cierpię na „internetowy głód”? W wielu rodzinach komputer odgrywa rolę domowego ołtarzyka. Do niego są kierowane pierwsze i ostatni myśli dnia, wszelkie westchnienia i prośby. Można zaryzykować tezę, że im większa obecność „bożka Netu”, tym mniej radości i pokoju. On odpowiada za utratę zdolności empatii, współczucia. To on blokuje rozwój międzyludzkich więzi. Albo są źródłem konfliktów, albo wygaszają w obojętności. Święty Paweł nie miał pojęcia o nowych 96 technologiach. Pod natchnieniem Duch Święty pisał o niebezpieczeństwie braku umiaru i rozsądku. Dlatego jego słowa będą zawsze aktualne: „Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko mi wolno, ale ja niczemu nie oddam się w niewolę”. 21-III-2010 82. Excel Ile to „dwa plus dwa”? - pada pytanie na teście dla kandydatów do milicji. Pierwszy kandydat odpowiada, że pięć. Zdziwiony egzaminator pyta - Ile? - No, powiedziałem pięć. Na pewno? - Tak, pięć! Ponieważ nie było wielu chętnych kandydat i tak zostaje przyjęty z adnotacją: „Wytrwale dąży do celu”. Drugi kandydat zaczyna strzelać: - Trzy? Sześć? Pięć? Również go przyjmują z adnotacją: „Szuka alternatywnych rozwiązań”. Ostatni delikwent odpowiada pewny siebie: cztery! Oczywiście, zostaje też przyjęty, ale na jego kartce służbowej zapisują: „Mocno podejrzany o kontakty ze studentami”. Stary złośliwy wobec milicji dowcip, doczekał się uaktualnionych wersji. Dziś na pytanie „dwa plus dwa” można usłyszeć nowe odpowiedzi Jeśli ktoś na przykład zapyta „chce pan o tym porozmawiać” - zasłużył na opinię „psycholog”/. Częściej zapyta - „a ile, szefie, to powinno być?” Tym trzeba dopisać „księgowy” lub „specjalista od unijnych projektów”. W twardej rachunkowości wszyscy posługują się arkuszami kalkulacyjnymi, z których najpopularniejszy jest Excel. Jest to program komputerowy przedstawiający dane, w postaci zestawu dużych tabel dwuwymiarowych. Pozwala na prezentację ich w różny sposób. Najważniejszym narzędziem arkusza kalkulacyjnego są funkcje (matematyczne, statystyczne, finansowe, logiczne), za pomocą których wprowadzone do arkusza dane są automatycznie przetwarzane. Za pomocą arkusza kalkulacyjnego można także wizualizować dane, prezentując je w postaci wykresów, które pozwalają łatwiej zorientować się we wzajemnych zależnościach i tendencjach. Popularnym narzędziem są tabele przestawne pozwalające tworzyć rozmaite układy danych w oparciu o tabelę podstawową i wyświetlać te same dane, ale odmiennie układając zakres i położenie wierszy i kolumn, co uwypukla zależności niewidoczne w pierwotnym układzie. Liczenie, zwłaszcza liczenie pieniędzy, należy do umiejętności niezbędnych, aby poruszać się w naszym świecie. Liczenie pozwala nabrać szacunku do pieniądza: wiedzieć ile i na co się wydaje. Lekceważenie pieniądza nie jest oznaką ubóstwa lecz 97 nieodpowiedzialności. Nie da się utrzymać rodzinę bez orientacji w przychodach i wydatkach. Pomoc bliźniemu, szczególnie jeżeli jest na większą skale, też wymaga rachunków. Inicjatywy edukacyjne lub apostolskie również potrzebują finansowego zaplecza. Na twardym arkuszu kalkulacyjnym życia człowiek ufający wie, że do „dwa plus dwa” trzeba zawsze dodać „plus Bóg”. Wtedy udaje mu się wyrównać wszelkie potrzeby. 28-III-2010. 83. Rzeczywistość Wirtualny świat bynajmniej nie jest fikcyjnym światem. Internet daje dostęp do jak najbardziej rzeczywistego świata. Nie jest to jakiś „świat idei” poza zmysłami, chociaż dla laika trudno jest pojąć jego materialność. Na przykład gdzie się fizycznie znajdują dokumenty z Gmaila? - bynajmniej, nie są na jakimś centralnym serwerze… Sprawy się komplikują jeszcze bardziej w zrozumieniu tak zwanej „rzeczywistości wirtualnej”. Polega ona na wykreowanej wizji przedmiotów, przestrzeni lub zdarzeń. Może reprezentować zarówno elementy świata realnego to znaczy symulacje komputerowe, jak i zupełnie fikcyjnego, na przykład gry komputerowe science-fiction. Na obecnym poziomie rozwoju technologii rzeczywistość wirtualna posługuje się głównie generowanymi obrazami i efektami akustycznymi. Rzadziej stosowane są doznania dotykowe, zapachowe czy smakowe. Postęp technologiczne zachęca do ponownego przemyślenia podstawowych zagadnień z filozofii. Na przykład wielowymiarowość samej rzeczywistości, nasz dostęp do niej, rola zmysłów wewnętrznych i zewnętrznych. Współczesny narzędzia technologiczny pokazują różnicę pomiędzy samym zbieraniem doświadczeń i ich analizą, a syntezą dokonaną przez odbiorcę. Ciekawe też są zagadnienia, co do wydarzeń z przeszłości: ich realność - a realność ich rekonstrukcji. Wszystko wskazuje na to, że materializm i pozytywizm w twardy wydaniu rzeczywistość to tylko ta namacalna! - będą coraz łatwiejsze do obalenia. Im więcej „efektów specjalnych” tym mniej zdziwienia wobec nich i wobec innych „cudów techniki”. Zdziwienie i fascynacja odsyłają do reżysera tych efektów, do twórczej mocy rozumu człowieka. Prawdziwa fascynacja pozostanie jednak wobec samego bytu, który „bytując fascynuje”. Umysłom, które nie mają uprzedzeń, rzeczywistość wciąż stawia pytanie, „dlaczego coś jest mogąc nie być?” To pytanie odsyła do Tego, który wszystko stworzył i utrzymuje w bycie. Do rzeczywistości stworzonej dochodzi inna, ta nadprzyrodzona. Dostęp do niej został nam dany w Jezusie Chrystusie. Zmartwychwstanie wprowadza tam naszą ludzką naturę. To wydarzenie historyczne, które można stwierdzić na podstawie znaków i świadków, pozostaje 98 jednak w sercu tajemnicy wiary- przez to, że przekracza historię. „Cuda techniki” nie stanowią przeszkody, by tę wiarę przyjąć. Wystarczy, by rozum nie zamykał się na głębszą refleksję, a wspomagany przez łaskę może dojść do samej Światłości. 04-04-2010 84. Powtórki Realista i Optymista spotkali się na filmie „O jeden most za daleko”. Podczas seansu Realista mówi do kolegi: - Słuchaj, zakładam się, że oni tego mostu nie zdobędą. Na co Optymista odpowiada: - Zgoda, o stówkę. Przy wyjściu z kina Realista wcale się nie cieszy z wygranej. Wygląda, że coś go gryzie. W końcu przełamuje się i wyznaje: - Słuchaj, my przecież od dawna się znamy. Nie mogę wobec ciebie grać nie fair. Ja już ten film widziałem, wiedziałem przecież, że im się nie uda zdobyć tego mostu. Dziwne, ale Optymista nie cieszy się wyznaniem swego przyjaciela, widać, że teraz to on nosi niepokój w sercu. W końcu otwiera się: - No cóż, gramy na otwarte karty, więc muszę wyznać, że ja też ten film widziałem. Jednak myślałem, że skoro raz mieli porażkę, to teraz, ze zdobytym doświadczeniem uda się im dotrzeć do celu. Dziś w kinie lub w teatrze, nie jest tak oczywiste, że fabuła potoczy się zgodnie ze znanym wcześniej scenariuszem. Wiele produkcji wypuszcza się na rynek w różnych wersjach zależnie od kraju dystrybucji, formy nośnika, docelowego odbiorcy. Na DVD dochodzą jeszcze sceny, które poszerzają możliwości wyboru. W teatrze adaptacje dzieł klasycznych są coraz luźniejsze, nierzadko odbiegające całkowicie od oryginału. Niekoniecznie wynika to z chęci szukania zysku i sensacji, nierzadko reżyser pragnie w ten sposób zmobilizować widzów do myślenia. Obejrzenie danego dzieła nie jest wtedy zwykłym zaliczeniem nowej wersji lecz pogłębioną refleksją nad światem i własnym życiem. Niestety, w niektórych adaptacjach dochodzą też do głosu ideologie, przez które manipuluje się niedoświadczonym odbiorcą. Pan Jezus jako nauczyciel korzystał z opowieści. Różnice w zapisach wskazują na to, że byłe różnie przedstawiane, w wersji rozszerzonej lub skróconej, dla uczonych lub dla ludu. Jezus nie dostarczał abstrakcyjnej wiedzy, jego przypowieści miały na celu poruszyć najgłębsze wnętrze człowieka i zachęcić go do zmiany. Jezus liczył na zaangażowanie słuchacza, który w ten sposób, krok po kroku, stawał się Jego uczniem. Jezus oczekiwał wejścia w dynamizm przypowieści, by razem z Nim odbiorca wyruszył w drogę poprawy życia. Inaczej pozostałby słuchaczem, który słyszy, ale nic nie rozumie lub widzem, który de facto jest ślepym. Aktywny odbiorca to ten, kto pozwala na to by Mistrz prowadził. Zaufanie 99 wobec Jezusa pozwala wyzwolić się ze „scenariusza porażki” i z optymizmem walczyć o zdobycie ostatniego mostu. Tego który łączy ziemię z niebem. 11-IV-2010 85. Lego Człowiek z natury dąży do tworzenia własnej wizji świata. Naukowe odkrycia spopularyzowały patrzenie na rzeczywistości przez paradygmaty nauk ścisłych. W naszych czasach dochodzą skojarzenia narzucony przez sprzęt elektroniczny. Mało wtajemniczony myśli, że każde urządzenie jest składankom prostszych modułów. Wielu więc jest ludzi, którzy postrzegają świat jako wielką konstrukcję złożoną z malutkich części. Takie patrzenie nieco przypomina świat lego, w którym proste „cegiełki” mogą być łączone w niezmierną liczbę kombinacjach za pomocą systemu wypustek i odpowiadającym im gniazd. W przeciągu dwu ostatnich wieków nauki ścisłe doszły do wniosku, że wszystko jest złożone z tego samego podstawowego tworzywa. Bardzo łatwo jest poddać się pokusie tłumaczenia wszechświata właściwościami składowych „klocków”. Dokładnie, jak w przypadku samochodu z klocków lego. Moglibyśmy wnioskować, że jest on jedynie zbiorem elementów i że jego właściwości, dają się wyjaśnić z pomocą właściwości tworzących go klocków. Zapomina się, że taki samochód nie jest złożony wyłącznie z klocków, lecz także z „idei”, czym jest samochód. Samochód nie jest jedynie zbiorem części, z tego samego powodu, z jakiego Pan Tadeusz nie jest jedynie uporządkowanym zbiorem liter. W materialistycznej wizji świata kamień, pietruszka, kot, człowiek są jedynie niezmiernie skomplikowanymi zależnościami fizyko-chemicznymi. Warto zwrócić uwagę na to, że za pomocą „Lego” można stworzyć samochód, ale nie konia, nawet jeśli użyjemy większej liczby klocków. Klocki nie mają właściwości koniecznych, aby zrobić z nich konia. Samochód już jest samochodem, gdy znajduje się jeszcze w częściach, które zostały przygotowane z myślą o jego wykonaniu. Ale nie koń. Z tej przyczyny firma Lego, by poszerzać możliwości swego świata fabrykuje coraz to nowsze serie bardziej skomplikowanych klocków: Lego City, Lego Pirates, Lego Mindstorms, etc. Wizja materialistyczna świata w swym uporządkowaniu i prostocie jest przeciągająca. Za parawanem naukowości pozwala unikać trudu głębszej refleksji nad rzeczywistością. W takiej wizji etyka sprowadza się do pragmatyzmu, dobro redukuje się do optymalizacji. Również na tej drodze nie ma Pana Boga, którego nie ma jak wybudować z prostych klocków. Dlatego w społeczeństwie technokratycznym, ewangelizacja pilnie potrzebuje 100 pogłębioną refleksji filozoficznej. Inaczej, współczesny zabawki zamykają człowieka w infantylnej „logice Lego”. 2-V-2010 86. Ciśnienie Kropla drąży skałę. Insekty i niewidoczne zarazki bardziej zagrażają człowiekowi niż dzikie bestie. Chmury drobnego pyłu mogą sparaliżować transport lotniczy na całym kontynencie. I na razie nic nie da się z tym zrobić. Małe cząsteczki ścierają powierzchnię samolotu, niszczą delikatne czujniki, od wewnątrz zżerają turbiny. Im drobniejszy pył, tym gorzej! Dłużej opada i trudniej się przed nim bronić. Od dawna technika zmaga się z pyłem. Pomieszczenia z urządzeniami precyzyjnymi serwerownie, sekcje metrologiczne etc. - nie mogą pozwolić sobie na zapylenie. Pierwsze rozwiązanie, jakie się nasuwa, to szczelna izolacja pomieszczenia. Nie da się jednak tego rozwiązania stosować zawsze, w każdej sytuacji. Na przykład, jak poradzić sobie w pociągach, gdy muszą pokonywać trasy pustynne z bardzo drobnym piaskiem? Jak tu uszczelnić każdy wagony dodatkowo poddany wszelkim możliwym naprężeniom ciągnięciu, ściskaniu, skręcaniu, wibracjom o różnych częstotliwościach? Nie sposób zabezpieczyć każdej najdrobniejszej szpary. Rozwiązanie powszechnie stosowane jest proste i w miarę ekonomiczne. Podnosi się ciśnienie pomieszczenia, które chce się chronić. W ten sposób, jeżeli są szpary, to powietrze przez te szpary wychodzi na zewnątrz. Unika się możliwość, by zewnętrzne powietrze wciskało się do środka i wnosiło ze sobą niechciany pył. Takie rozwiązania stosuje się również w samochodach o podwyższonych standardach. Ponętne pokusy, błędne doktryny, struktury grzechu utrudniają sytuację człowiekowi, który chce żyć dobrze. Od wypędzenia z raju zarazki zła zawsze mu towarzyszyły. W naszych czasach Internet, media i świat reklam niczym potężny wulkan, zapylają wszystko zmysłowością, relatywizmem etycznym, dzikim pragmatyzmem. A zło przekazane w drobnych cząsteczkach jest w stanie wszędzie się wcisnąć, otępiając wrażliwość, rozmiękczając zasady postępowania. Krok po kroku, może nawet nieświadomie, dochodzi się do ruiny duchowej. Im większe ciśnienie zewnętrzne, tym bardziej trzeba umacniać wnętrze. Przy wszechobecnej atmosferze zeświecczenia już nie wystarczy przeciętna formacja, anemiczne życie duchowe, niemrawy zapał apostolski. Trudne środowiska, w których wielu chrześcijan musi na co dzień przebywać, pilnie od nich wymagają podniesienie duchowego ciśnienia. Inaczej skazani będą na utratę tożsamości, gdyż „błędy w drobnym proszku” są w stanie 101 całkowicie ich zablokować. Skoro nie mogą izolować się od świata, jedynym możliwym rozwiązaniem jest czuwanie nad ich „dodatnim” wewnętrznym ciśnieniem. 9-V-2010 87. Radio „Ja” Rozwój technologiczny obniżył koszty odbiorników, nadajników i sprzętu do obróbki dźwięku. Dzięki temu radiowe stacje wyrastają jak grzyby po deszczu. Pasmo emisyjny gęsto się zapchało zróżnicowaną gamą ofert. Od dopracowanych programów do beznadziejnych prowizorek, dla niszowych odbiorców, dla starczych osób lub dla fanów konkretnej muzyki dla każdego ucha coś miłego. Wędrując po częstotliwościach, można trafić na identyczne audycje, jak i na wielkie kontrasty: modlitewna stacja tuż przy nieprzyzwoitym pełnym ekshibicjonizmu programie o tematyce seksualnej. Człowiek XXI wieku - wbrew szerokiej ofercie - często przełącza na jeszcze inny kanał. Jest to program autorski, gdzie reżyser i producent to ta sama osoba. Program monologu ze samym sobą - „Radio Ja”. U rekordzistów emisja trwa przez dwadzieścia pięć godzin na dobę, choć doba ma ich dwadzieścia cztery. Program ten ma bardzo elitarnego słuchacza, no chyba, że się zapłaci psychologowi, terapeucie, lub wykonawca spotka jakąś dobrą duszę, która jest w stanie cierpliwie wysłuchać jego wynurzeń. Oferta programowa jest obfita, co wcale nie oznacza, że jest ona bogata. Są programy typu „Moje sukcesy i zasługi” działająca na samodowartościowanie. „Moja kariera” ukazuje ukryte walory własnej ścieżki zawodowej. „Moje pieniądze” dotykają drażliwy tematy finansowe i inne doświadczanych niesprawiedliwości. „Bezinteresowne poświęcenie” przypomina o zasługach dla świata. Można też znaleźć programy historyczne typu „Żale i pretensje”. Oferta informacyjna przynosi regularnie newsy typu, co mnie akurat uraziło lub co mnie teraz boli, jakie alergie cierpię w sezonie, jaki mam poziom samopoczucia, cukru lub cholesterolu. Osłabienie rodziny i innych węzłów społecznych sprawia, że człowiek żyje coraz bardziej w swoim świecie, niekiedy wyłącznie w nim. Przekonanie, że wszystko jest we własnych rękach i w ostateczności musi każdy sobie radzić sam, bo nikt mu nic nie da darmo, prowadzi do jeszcze większego zamknięcia wobec innych. Do tego dochodzi kultura kupowania sobie przyjemności i dogadzania sobie prezentowana jako szczyt szczęścia. W efekcie, nakręca się i nagłaśnia „Radia Ja”. Uczeń Jezusa powinien pracować nad wyciszeniem tego „kanału dezinformacji”, bowiem słowa Mistrza nadal zachowują swą aktualność: „Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie. Bo kto chce zachować swoje życie, straci je; a kto straci swe życie z 102 mego powodu, znajdzie je”. Jeżeli radia nie da się zamknąć, to przynajmniej ograniczyć godziny transmisji. 16-V-10 88. FIFO LIFO Błyskotki zawsze fascynowały człowieka. Świat informatyczny spotęgował przynęty przyciągające naszą uwagę. Do tego dochodzi moc marketingowych chwytów. Niestety, mechanizmy ochronne wobec niepożądanych bodźców wzmacniają się w nas powoli, potrzeba wielkiego wysiłku i samozaparcia. Można bowiem rano zacząć pracę, potem mimochodem sprawdzić pocztę, przy okazji zerknąć na giełdowe notowania, przypomnieć sobie zadawnioną sprawę, potem wysłać SMS… i tak przez całą „dobę pracy” trwać w niepowtarzalnej sekwencji aleatorycznych zajęć. I sfrustrowanym wrócić do domu - wiele się rozbabrało, nic się nie wykonało! Tam z kolei wpaść w szpony nowych bodźców i zakałapućkać się, to tu, to tam: telewizja, lodówka, komputer, telefon… Odpowiedź na ostatni otrzymany bodziec można porównać do zarządzania zadaniami zwanym „stos” lub LIFO (Last In, First Out) ostatni na wejściu, pierwszy na wyjściu. Zadanie dokładane są na wierzch stosu i z wierzchu stosu są pobierane. Przychodzi się do pracy, aby pracować, jest to pierwsze zadanie, na nim „nakłada się” zadanie sprawdzania poczty, pogadania z kolegami, wypicia kawy, poczytania portali internetowych… Nadal ma się świadomość pierwszego podstawowego zadania, ale nie ma się do niego dostępu bo system LIFO wymusza zaangażowania w późniejszych zadaniach. Odmiennym sposobem porządkowania zadań jest system „kolejki”, nazywany też FIFO (First In, First Out) pierwszy na wejściu, pierwszy na wyjściu. Tu zadania obsługiwane są w takiej kolejności, w jakiej zostały dostarczone, jak w kolejce do kasy. Rozwiązuje się pierwsze zadanie i po kolei podejmuje się kolejne. Oczywiście ten system sam z siebie nie jest ani lepszy, ani gorszy od systemu stosu. W jednym i drugim przypadku ważne jest, by była odpowiednia hierarchizacja. Niekoniecznie zadania starsze są ważniejsze, ani to co ostatni - pilniejsze. Kultura świecidełek wymaga mądrości, aby nie dać się nabrać. Również potrzebny jest umiarkowanie: na nic a trafny wybór celu, jeżeli nie jest się w stanie wytrwać w jego realizacji. Nie każdy bodziec zasługuje na naszą uwagę. Większa oferta alternatyw współczesnego świata zmusza do większej elastyczności niż w przeszłości. Potrzeba również odpowiednich filtrów selekcjonujących „inputy” (wejścia). Inaczej, niezależnie od włożonego 103 wysiłku, osobowość się rozpada. Będzie ciąg chaotycznego działania z rezultatem „not output” - zero skuteczności. 23-5-10 89. Bambuko Ilość nie przechodzi w jakość. Morze informacji nie zrodzi wiedzy. Z wiedzy mądrość spontanicznie nie powstanie. Nagromadzenie różnych aplikacji nie wygeneruje innowacyjnych rozwiązań! A jednak w popularyzujących naukę pismach roi się od kosmowizji sprowadzających wszechświat do informacji plus impulsu biologicznego. Tekstom tym często towarzyszy nadęta naukowość. Mniej lub bardziej bezpośrednio, głosi się tezę, że cały świat powstał sam z siebie na zasadzie zbierania i przechowywania informacji. W ten sposób próbuje się wyjaśnić pojawienie się wszystkich form życia. Wszystkie zjawiska od przyjęcia postawy dwunożnej, aż po współżycie rodzinne i społeczne, opisuje się w taki nieco naiwny, ale przez to prosty i dla wielu przekonujący, sposób. Ten swoisty materializm często przybiera postać ateistycznej ideologii. Szeroko korzysta ze zdobyczy współczesnej genetyki, aby bezwstydnie propagować ateistyczne tezy. Warto zauważyć, że w takich poglądach stwierdza się istnienie życiowego impulsu, który nie da się sprowadzić do kategorii czysto materialistycznych. Pojawia się sfera rzeczywistości, która jest wyższa niż ta, którą zajmują się fizyka i chemia. Mówi się o pewnej „własności”, która nie dotyczy fizyki, lecz objawia się jedynie w procesach życiowych. Niewątpliwie taka kosmowizja wskazuje na znaczenie sił naturalnych i wagę tajemnicy ewolucji. Słabą stroną takiego myślenia jest nieuzasadnione sprowadzanie rzeczywistości wyłącznie do sił witalnych, a te przedstawiać jako dążenie do przechowywania genetycznego dziedzictwa. Taki sposób rozumowania, w mocnym uproszczeniu, to tak jakby serwer, na podstawie gromadzenia informacji i na mocy własnego oprogramowania, generował nowsze wersje programów. Oczywiście, że na przestrzeni milionów lat. W ostatnich wiekach ateistyczne ideologie chętnie zakładały maskę naukowości. Również realizacja ich potwornych pomysłów wobec miliony niewinnych ofiar była wspierana przez rzesze naukowców. Przy upadku tych ideologii pękał „balon naukowości” i wychodziło na jaw, że był to wielki blef. Dlatego, nie dajmy się ponownie zrobić w bambuko przez współczesnych naukowców-ideologów. Również zachęcajmy zdolną młodzież, by podejmowała studia badające tajniki życia. Nie zaniedbujmy ich formacji religijnej. W ten sposób będziemy „zawsze gotowi do obrony wobec każdego, kto będzie się domagał uzasadnienia tej nadziei, która w nas jest” jak nauczał św. Piotr. 104 30-V-2010 90. Kogut Dobro się nie narzuca. Człowiek sam musi zdecydować, jak żyć. Od dawna wielu rezygnowało z osobistej refleksji i po prosto żyło tak, jak ich otoczenie. W pluralistycznym społeczeństwie otoczenie jest bardziej niż przedtem zróżnicowane. Dostosować się - ale do kogo? Zazwyczaj środowisko pracy różni się od rodzinnego. Również w rodzinach zdarzają się kontrasty. Praca w wielkich korporacjach jest zaznaczona wielością kultur. Koledzy z własnego kraju mogą mieć podobną wizję świata, natomiast ci z zagranicy całkiem odmienną. Dla świętego spokoju wielu dostosowuje się do środowiska, w którym akurat musi się poruszać. W rodzinie przyjmują etykę dobra, ofiarności i współczucia. Wychodząc na ulicę przerzucają się na etykę Nietschego, czyli prawo najmocniejszego. W pracy przyjmują nowoczesną etykę konsensusu, wedle której dobro jest wynikiem pertraktacji. Po dogadaniu się przechodzą na wariant pragmatyczny, gdzie liczą się tylko rezultaty. Podczas odpoczynku pozwalają, by zawładnęła nimi etyka hedonistyczna, maksymalne używanie i całkowity brak umiarkowania. Przy wyjazdach również wszystko jest dozwolone: nikt nie zna, nikt nie widzi. Człowiek posiada pewną plastyczność. Dlatego pozornie może łączyć różne style życia. Niemniej ciągła i częsta zmiana jest bardzo niebezpieczna. Różne sposoby myślenia walczą o przestrzeń wpływów. Czemu nie stosować siły zawsze i wszędzie? Czemu nie być pragmatykiem aż do bólu? Jeżeli współmałżonek jest trudny, czemu go nie zostawić? A może w pracy pozwolić sobie na jakiś ekscesy? Dlaczego brutalnie nie pozbyć się konkurencji? Na dłuższą metę stały napięcia prowadzą do zmęczenia materiału. W rezultacie pojawiają się stresy nie do zniesienia i pęka osobowość. W niektórych przypadkach dochodzi do chorób psychicznych. Człowiek jest sobą dzięki moralnej tożsamość. Nie da się jej stworzyć na zasadzie składanki odmiennych odcinków. To duch poprzez sumienie buduje od wewnątrz ciągłość życiorysu. Częste lekceważenie głosu sumienia prowadzi do jego zaniku. A bez sumienia życiorys staje się odbiciem starego dowcipu o milicjantach. Podczas samochodowego patrolu mówi kierowca do kolegi: „Słuchaj, wychyl się i popatrz czy kogut jeszcze działa”. Milicjant się wychyla i wrzeszczy: „Teraz Tak! Teraz nie! Teraz tak! No, teraz już nie!” Teraz jestem wierzący, a teraz już nie. Teraz jestem lojalny, a teraz szachruję. Teraz mam sumienie, a teraz jest rasowym krętaczem. 6-06-2010 105 91. Rehabilitacja Sport to zdrowie. Pesymista przypomni, że gdyby „kózka nie skakała” byłoby mniej kontuzji. Niemniej w XXI wieku powrót do pełnej sprawności wygląda inaczej niż za czasów naszych dziadów. Uciążliwe gipsy zastąpiły lekkie i „wygodne” ortezy (od ORT-opedycznej pro-TEZY) oraz fikuśne stabilizatory z pokrętłami i paskami mocowanymi na rzepy. Człowiek wygląda z nimi jak bohater z filmów o androidach. Różnica w tym, że te twory wykazują się nadsprawnością, czego raczej nie odczuwa się po poważnej kontuzji. Z tego, co laik może pojąć, wynika że współczesna ortopedia unika jak ognia długich okresów unieruchomiania. Ryzyko wynikające z zaniku mięśni jest poważniejsze niż ryzyko ponownej kontuzji przy racjonalnym i kontrolowanym ruchu. Istotną rolę odgrywają dziś wszelkie ćwiczenia rehabilitacyjne. Od początku pacjent słyszy jak ważna jest regularność w ich stosowaniu. Straszy się go nieszczęśnikami, którzy zaniedbali się i żałują bardzo, gdy już jest za późno. Pacjent doświadcza, że terapeuta stara się wpłynąć na jego psychikę. Roztacza przed nim wizję szybkiego powrotu do ulubionego sportu, w formie - o dziwo - lepszej niż przed kontuzją. Terapeuta korzysta z wypracowanych form przekazu: zamiast mówić o miesiącach używa miary czterech tygodni, zamiast o kontuzji mówi o pauzowaniu, itp. Prostym ćwiczeniom towarzyszy pewna magia liczb: trzeba powtarzać ćwiczenie pięć razy po dziesięć lub siedem po osiem. Uległe posłuszeństwo przynosi dobre skutki. Po pewnym czasie uzyskuje się „habilitację”, czyli pełne uprawnienia do powrotu na boiska lub korty. Mistrzowie duchowości chętnie porównują zmagania życia wewnętrznego ze sprawnością fizyczną. W życiu duchowym również mogą być kontuzje, okresy w których dusza nie jest się w stanie poruszać się o własnych siłach. Potrzeba wtedy rodzaj „duchowych kul”. W takich okresach, aby ożywiać kontakt z Bogiem, warto pokornie i wytrwale stosować wypróbowane ćwiczenia. Na przykład, kojarzyć konkretną czynności z aktami miłości: gdy otwieram drzwi - odmawiam akty strzelisty, gdy idę schodami - zdrowaśkę, gdy spotykam coś nieodpowiedniego - czynię zadośćuczynienie. Trzeba jednak pamiętać, że gdy się jest całkiem sprawnym, kule odkładam na bok, bo już nie są potrzebne. Życie duchowy cechuje się giętkością. Nie jest rodzajem jakiejś sformalizowanej musztry. Inicjatywa zawsze jest w rękach dobrego Boga. On równocześnie jest naszym Rehabilitantem i Zdrowiem. 13-VI-2010 106 92. Skarby Don Camilo miał przed sobą unikatową kolekcję. Dlatego właśnie był załamany. Od tygodni prosił wszystkich o fanty na loterię. Wierni hojni odpowiedzieli - szczodrze pozbyli się rodzinnych precjozów. Ktoś oddał gipsowego jelenia z drewnianymi rogami. Inny fioletowego krasnala. Wielu przekazało pacykarskie dzieła, ni to oleje, ni to akwarele. Inni oddali meble o nieokreślonym stylu i przeznaczeniu. Po chwili namysłu proboszcz zdecydował kupić los państwowej loterii i wymodlić cud… Historyjka Giovannego Guareschiego, autora opowiastki, dobrze się kończy. Don Camilo trafił wygraną i zdobył wspaniały rower na główną nagrodę. Wczesnym niedzielnym porankiem starannie ułożył na ulicy zebrane graty. Akurat przed kościołem stały maszyny drogowców. Potężnym walcem przejechał kilka razy tam i z powrotem po rozłożonych rzeczach. Mieszkańcy wsi, którzy w ukryciu śledzili swego proboszcza, odetchnęli z ulgą. Zostali wyzwolenie z przechodnich fantów prześladujących wieś od pokoleń. Podobną ulgę możemy odczuć przy okazji przeprowadzki lub generalnych remontów. Również wielką frajdę daje wynajęcie kontenera na śmieci. Można wtedy opróżnić domowe „przydasie” (kiedyś przyda się). Taką operację da się przeprowadzić wykorzystując dłuższą nieobecność „chomikujących” członków rodziny. Na zawsze pozbywamy się pluszowych misiów, kiczowatych pamiątek, reklamówek wypchanych ciuchami, stert pożółkłych czasopism. W miarę pozbywania się odczuwamy, jak poszerza się życiowa przestrzeń … W XXI wieku bardzo łatwo zagracić serce, które zostaje zniewolone błahostkami. Niby wydaje się, że ono jest wolne, przecież nie pragnie „ani pola, ani niewolnika, ani niewolnicy, ani wołu, ani osła bliźniego” jak tego zabrania dziesiąte przykazanie. Faktycznie jednak horyzont witalny ogranicza się do posiadania lub używania. Nowoczesny sprzęt, dostęp do informacji, łatwe podróżowanie, zbiory mp3, różne pożyteczne pdf, jpg lub DVD i co tam dusza zapragnie, nie są konieczne „tu i teraz”. Łatwo stają się blokadą dla prawdziwych ideałów. Nasze czasy napędzanej konsumpcji wymagają nowej edukacji w oderwaniu i prostocie. Umiarkowanie ma dziś wiele nowych twarzy. Umiar w wydawaniu również, gdy koszty pokrywa firma lub państwo. Umiar w gromadzeniu rzeczy zbędnych, nawet tych gratisowych. Nie tworzeniu sobie potrzeb również wirtualnych: bez serialu nie mogę żyć! Wtedy wyzwolone serce będzie tam gdzie prawdziwy skarb - w Bogu i bliźnim! 20-VI-2010 107 93. Sierota Każdy kto biega po murawie, czuje się zdobywcą bramki. Jeden - bo bezpośrednio asystował, inny - bo ściągnął na siebie uwagę obrońców, jeszcze inny - bo kilkanaście minut wcześniej wrzucił piłkę z autu. Kibic również jest głęboko przekonany o swoim niezastąpionym wkładzie, który polegał na pisaniu dyrdymałów na forach internetowych. Blask sukcesu działa tak mocno, że nawet ten, kto ogląda retransmisję meczu, czuje, że przyczynił się do zdobycia bramki. Sukces zawsze miał wielu rodziców. A w obecnym świecie, gdzie sieć wszystko z wszystkim połączyła, każdy może zostać ojcem lub matką światowych wydarzeń. Wystarczy wysłać SMS, dopisać coś na forum, kliknąć na ankietę: „nie zgadzam się!” . W ostatnich dekadach świat stał się bardziej złożony. Nie oznacza to jednak, że zasada przyczynowości przestała działać. Nadal są przyczyny realne i pozorne. Nadal pozostają przyczyny sine qua non, bez których niemożliwe byłyby pewne wydarzenia. Gdy wchodzą w grę ludzkie decyzje trzeba równie mówić o odpowiedzialności ludzi. Jej realność nie zależy od tego, jak ją postrzegają ci ludzie lub ich otoczenie. Na przykład trener ponosi większą odpowiedzialność od tak zwanych działaczy. Po sromotnej porażce trener odchodzi, działaczy pozostają. Porażka jednak mogła być wynikiem imprezowania piłkarzy, którzy dalej pobierają astronomiczne pensje, jakby nigdy nic. I oczywiście dalej balują. Porażki zwykle zostają osierocone. Dosłownie - gdy winą za nie obarcza się osoby nieżyjące. Mogą też zostać „poruczone”, gdy się rozmywa odpowiedzialność za nie: nikt nic nie miał z tym do czynienia! Faktem jest, że są wydarzenia niezależne od człowieka. Jednak wiele nieudanych spraw wynika z zaniedbań konkretnych osób. Jezus zwraca nam na to uwagę: „Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał dobre nasienie. Lecz gdy ludzie spali, przyszedł nieprzyjaciel i zasiał chwastu”. Nie chodzi o to, by się obwiniać za zaniedbania innych, „adoptując” ich porażki. Chodzi o to, by nie pozwalać sobie na bezczynność, gdy na świecie jest tyle do zrobienia. Szerzące się zeświecczenie, obojętność wielkich rzeszy ludzi, nie jest koniecznością ślepych praw historii. Niestety często jest prostą konsekwencją braku gorliwości apostolskiej pasterzy i wiernych. Dlatego przed zbliżającymi się wakacjami warto sobie zadać pytanie: jaką treść apostolską nadam temu okresowi? 27-VI-10 108 94. LLL Przestań kombinować, ucz się! - powtarzają rodzice, widząc, jak dzieci robią wszystko, byleby nie siedzieć nad książkami. Dziś oferta „działań zastępczych” jest imponująca. Od wolontariatu w celu pomocy dla dalekiego kraju po bezsensownego flashmoba (sztucznego tłumu zwołanego przez SMS-y), od paplaniny na gadu-gadu do obsesyjnego poprawiania własnego profilu na facebooku. A szkoda, bo młody umysł jest szczególnie chłonny. Z wiekiem następuje blokada dostępu do szarych komórek. Niestety, młodego człowieka wszystko mocno przyciąga. Dawniej rodzicom było łatwiej ukierunkować życie swego potomstwa: dziadek był bednarzem, ojciec był bednarzem, syn z mlekiem matki ssał umiejętności wyrabiania beczek. Dzisiejsza mnogość zawodowych ścieżek daje realne możliwości, ale również niesie ryzyko pogubienia się w labiryncie błędnych wyborów. Na szczęście możliwości dokształcania się w wieku dojrzałym są coraz większe. Ostatnio stawia się na kapitał ludzki. W tym celu powstały programy LLL - Lifelong Learning, uczenie się przez całe życie. Stymulują one rozwój poprzez stałą edukację i promocję nauki. W opisach takich programów często znajdujemy pojęcia takie jak „elearning”, „transfer know-how’u”, interdyscyplinarność, „mobility”, wirtualni studenci. Chociaż o tym się nie mówi wprost, od uczestników wymaga się pokory, by przyznać się do własnych braków; samodyscypliny, by podejmować trud zdobywania wiedzy; solidarności, by dzielić doświadczeniem z innymi. Nowoczesne opakowanie zawierające starą mądrość. Człowiek wciąż musi się uczyć, zmieniają się sposoby nauki. W życiu duchowym również trzeba pogłębiać formację religijną. W tym celu pojawiają się nowe dokumenty, organizuje się sympozja. Stosowane sposoby też są coraz bardziej nowoczesne: jest transfer know-how’ między wspólnotami, są spotkania interdyscyplinarne, są możliwości e-learningu, jest sporo - czasami za dużo - mobility. W korzystaniu z środków formacji duchowej nie chodzi o konsumowaniu kolejnych kościelnych „eventów” lub zaspokajanie ciekawości co do nowinek z klerykalnego światka. Formacja to odkrywanie nowych sposobów, by być z Bogiem, to świeże pomysły, aby służyć bliźniemu i czynić miłosierdzie, to odnajdywanie właściwego języka dla osobistego apostolstwa. Rozum odkrywa światło i porusza serce. Doktryna ta sama, nowe są formy wdrażania jej w życie. Wydobywać ze skarbca nauki Kościoła „rzeczy nowe i stare” dla dobra własnego i innych. 4-7-10 109 95. Kąkol Asteriks jest niepozornym Gallem. Ma blond włosy i wąsy, czerwone spodnie, brązowe buty, czarną koszulę przepasaną pasem, a na głowie hełm z dwoma niewielkimi, białymi skrzydełkami. Zawsze nosi przy sobie manierkę z magicznym napojem przyrządzanym przez druida Panoramiksa. Napój ten daje niezwykłą moc. Juliusz Cezar od lat szuka sposobów na pokonanie tej garstki dzielnych Galów broniących jedynego skrawka ziemi opierającego się rzymskim legionom. Doradcy zwracają uwagę na to, że siła Gallów bardziej niż w magicznym napoju tkwi w ich jedności. Idąc za ich głosem, Juliusz Cezar wysyła do opornej wioski Tuliusza Destrukcjusza, nazywany też Tulkiem Intrygantem. Komiks opisujący przygody Destrukcjusza w języku polskim nosi tytuł „Niezgoda” w oryginale „La zizanie” ma szersze znaczenie - kąkol, chwast. Siewca niezgody dorobił się bogatego CV, jest wybitny w swoim fachu. Szczytowe osiągnięcie, to gdy został skazany na pożarcie przez lwy. Wyszedł bez szwanku, gdyż lwy pożarły się nawzajem. Tuliusz jest przedstawiony jako ohydna kreatura, ale za to bardzo skuteczna w działaniu. Gdzie się tylko pojawi rozrzuca kości niezgody i wszystko wokół zielenieje ze złości. Pojawia się u Gallów, ofiarowując cenny prezent dla najważniejszego mężczyzny z wioski… oczywiście zaczynają się kłótnie komu taki tytuł się należy. Potem, żony wojowników zarażają się niezgodą i tak dalej. Asteriks pokonuje Tuliusza jego własną bronią. Sieje wśród Rzymian podejrzenie, że tak naprawdę Tuliusz trzyma z Gallami, i że nie mogą mu ufać, gdyż prowadzi podwójną grę. W końcu legioniści wyczerpani kłótniami odsyłają Tuliusza do Rzymu z oskarżeniem o zdradę stanu. Na zakończenie komiksu czytamy „Ale nie smućmy się zanadto losem siewcy zamętu. Intrygantus zawsze sobie poradzi i na galerze, którą płynie do Rzymu, tez nie czuje się osamotniony. Obmowa, zazdrość i oszczerstwo towarzyszą mu dzielnie”. Dziś niemal wszędzie intryganci i manipulatorze robią karierę. Wynika to z faktu, że środowiska są zarażone aż do śpiku logiką skuteczności. Prawda i dobro są bezbronne wobec takiego porządku. Dlaczego nie oszukiwać, nie manipulować ludźmi, jeżeli takie działania są skuteczne i nikt nie będzie w stanie im się oprzeć? Przyjaciele Asteriksa potrafili sobie poradzić z intrygantem, gdyż ich relacje były oparte na ludzkiej serdeczności i zdrowych uczuciach. Punktem wyjścia nie może być skuteczność, ale Miłość i prawda – Caritas in veritate. 11-VII-10 110 96. Naprawki Jeśli coś się nie zepsuło, błagam, nie naprawiaj! - powtarzamy, gdy ktoś mający techniczne zapędy po raz kolejny zmienił nam konfigurację komputera, wprowadził wątpliwe udoskonalenie lub „tymczasowo” rozebrał sprzęt, twierdząc, że akurat brakuje mu pewnej części, którą rychło znajdzie na Allegro… Wieczni udoskonalacze nie przyjmują naszych pretensji i żali. Twierdzą, że dzięki nim dokonuje się postęp. Człowiek z natury nie zadawala się tym, co już funkcjonuje - człowiek pragnienie ulepszać swoje otoczenie. W dziedzinach technicznych można jednak mówić o osiągnięciach ostatecznych. Przy założeniu konkretnych celów i określonych środkach do dyspozycji pewne rozwiązania nie dają się już udoskonalić. Młotka lub śrubokrętu nie sposób ulepszyć. Inaczej dzieje się ze sprawami społecznymi. Choćbyśmy się bardzo starali, raju na ziemi nie wybudujemy. Zawsze konieczne będą „naprawki” narzędzi pomagających człowiekowi lepiej żyć. Nie oznacza to, że powinna być wieczna reforma, ciągłe burzenie ustalonego porządku. Chociaż tak twierdzą niektórzy, wychodząc z przekonania, że każda zmiana zawsze jest na lepsze. Kiedyś swoim rewolucyjnym impetem burzyli porządek w relacjach ekonomicznych, dziś w zasadach moralności proponują alternatywny model rodziny, rozwiązłość obyczajów itp. Również rozbudowywanie prawa nie zapewni automatycznie poprawy. Samy paragrafy nie mają mocy zbawczej. Faktem jest, że ulepszanie życia społecznego wiąże się ze sprawiedliwością. Ona to nakazuje, dawać drugiemu to, co jest jego i co powinien otrzymać z tego powodu, że istnieje i działa. Nie można drugiemu dać czegoś od siebie, jeżeli mu się nie da w pierwszym rzędzie tego, co mu się sprawiedliwie należy. Trzeba też wysoko cenić dobro wspólne. Jest to dobro poszczególnych osób, rodzin oraz grup pośrednich, tworzących wspólnotę społeczną. Tym bardziej skutecznie kochamy bliźniego, im bardziej angażujemy się na rzecz dobra wspólnego, odpowiadającego również rzeczywistym potrzebom drugiego człowieka. Tendencje egoistyczne psują życie społeczne. Zaślepiają w rozpoznawaniu granic własnych praw i prowadzą do lekceważenia obowiązków wobec innych. Tym, co trzeba stale udoskonalać jest wnętrze każdego człowieka - tak, aby mu się chciało szukać sprawiedliwości i aby szczerze pragnął dobra wspólnego. Dla każdego człowieka szczególnym polem do „majsterkowania” jest jego własne serce. Tam nikt nic nie naprawi bez jego współpracy. 18-VII-10 111 97. Zasoby Zazdrość jest wybiórcza. Porównujemy się z innymi w pewnym aspekcie życia. Pragniemy dla siebie tego, co wydaje nam się lepsze u innych. Na przykład, chcemy odnosić większe sukcesy zawodowe, posiadać identyczne dobra materialne lub pozostawać w podobnie udanych relacjach. W większości przypadków, aby pozbyć się tych pragnień, wystarczy pomyśleć, że jeżeli już zazdrościć, to z cały dorobkiem inwentarza. Trzeba brać „cały pakiet”. Takie rozumowanie prowadzi do większego realizmu. Zaczynamy wówczas dostrzegać, że sąsiad ma nie tylko wypasiony samochód, ale również absorbującą pracę, trudnego teścia, słabe zdrowie i przeszedł przez ciężkie dzieciństwo. Dzięki takiej optyce dystansujemy się od myśli skupionych na sobie samym, zaczynamy wczuwać się w cierpienia innych. a co ważniejsze – przeżywać z wdzięcznością własne życie. Odwracamy chorobliwe sposób myślenia, że inni mają zawsze lepiej i łatwiej. Dostrzegamy, co nam zostało dane i jakie trudności są nam zaoszczędzone. We współczesnej psychologii coraz częściej pojawiają się terapie skupiające uwagę bardziej na tym, co udane i pozytywne, niż na brakach. Chodzi o odkrywanie i rozwijanie własnych zasobów. Zasobami osobistymi może być wszystko, co pomaga w osiąganiu wyznaczonego celu: umiejętność wyrażania emocji, doświadczenie radzenia sobie w trudnych sytuacjach, wsparcie społeczne, poczucie własnej skuteczności, inteligencja, wiedza, zdrowie, wiara, odporność psychiczna i fizyczna, mechanizmy obronne, umiejętność utrzymywania relacji, bogactwo duchowe, optymizm itd. Skupienie na niedoborach jest mocno demobilizujące. Po, co żyć w przekonaniu, że jest się ofiarą, rozpamiętywać krzywdy? Na zasobach można budować, na zazdrosnych porównaniach - nie. Ewangelia nazywa zasoby, który każdy otrzymał - talentami. Do pakietu darów od Boga dołączone są również Jego oczekiwania. Talenty nie zostały rozdane na potrzeby konkursu na najbardziej oszałamiające CV lub dla dobrego samopoczucia, że jest się lepszym. Curriculum vita - w skrócie CV - po łacinie oznacza „bieg życia”. Bieg jest udany jeżeli dociera się do celu, jeżeli we własnej kategorii spełnia się oczekiwania. Wiele życiowych bolączek można łatwo uleczyć, koncentrując uwagę bardziej na Bożej woli i talentach otrzymanych w celu jej wypełniania niż na bezsensowym porównywaniu się z innymi. W jakim celu zostały mi dane takie możliwości, jakie mam? Czego dobrego Bóg oczekuje ode mnie w takiej sytuacji? Jak mogę lepiej służyć takimi zasobami, jakie posiadam? 25-VII-10 112 98. Eksperci W zakładzie rybnym zepsuła się taśma produkcyjna. Chociaż łańcuchy, dźwignie i koła nadal poruszały się z precyzją zegarka, ewidentnie coś było nie tak. Pod koniec cyklu ryby pozostawały poza puszkami, puszki zaś dokładnie zamknięte, ale puste. Od tygodnia kilku techników nadaremnie głowiło się, jak rozwiązać problem. W końcu uznali, że trzeba sprowadzić specjalistę z zagranicy. Gdy ten przybył, szybko się zorientował, o co chodzi. Poprosił o mały młotek i o drabinę. Wspiął się w wybranym miejscu i precyzyjnym uderzeniem doprowadził produkcję do normy. Zamknięty puszki znowu zawierały śledzie. Za swoją kilkuminutową akcję wystawił oryginalny rachunek: 10.001 Euro! Miejscowi inżynierowi z oburzeniem komentowali: jak to, za jedno uderzenie młotkiem dziesięć tysięcy euro? Na co ekspert wyjaśnił z uśmiechem: - Nie, uderzenie młotkiem kosztuje tylko jedno euro. Dziesięć tysięcy za to, że wiem, gdzie uderzyć. Do tej historyjki chętnie sięgają serwisy, gdy wystawiają słone rachunki. Na szczęście, w sprawach technicznych łatwo sprawdzić, czy ekspert blefuje. W innych dziedzinach zostaje wielki obszar dla szarlatanów. Do spotęgowania tego zjawiska przyczyniły się w ostatnim czasie media. Im bardziej zróżnicowane głosy ekspertów, tym program staje się ciekawszy i bardziej ekscytujący. Za tym idzie ulica. Tam też mnożą się ekspercie, zależnie od tematu, który akurat jest na topie. Można tylko podziwiać, ilu to mamy pod ręką ekspertów w najróżniejszych dziedzinach: od czarnych skrzynek do ekologii lub klimatologii. Internet dodał zjawisko „eksperta freelancera”, czyli pracującego bez etatu i dostępnego przez strony WWW lub bezrobotnego eksperta produkującego się „za friko” na forach dyskusyjnych. Nietrudno znaleźć ekspertów wypowiadających się o kryzysach Kościoła w Europie. Jan Paweł II mówił w październiku 1985 jakich ekspertów Kościół potrzebuje: „Wzniosła misja, której celem jest rozkwit nowej ery ewangelizacji w Europie, wymaga dobrze przygotowanych głosicieli Ewangelii. Potrzebni są dziś głosiciele dobrze znający rzeczywistość ludzką, do głębi znający serce współczesnego człowieka, którzy uczestnicząc w jego radościach i nadziejach, niepokojach i smutkach będą zakochanymi w Bogu ludźmi kontemplacji. Dlatego potrzebni są nowi święci, bowiem wielkimi głosicielami Ewangelii w Europie byli święci. Musimy błagać Pana o wzrost ducha świętości w Kościele i o nowych świętych, którzy będą głosili Ewangelię współczesnemu światu” Czyli, kryzysy pojawiają się, gdy brak świętych! 1-VIII-10 113 99. Japońska cierpliwość Człowiek ma dziś na wyciągnięcie ręki wszystko, również wiele okazji do fatalnych błędów. „Pokręcone życiorysy” to uboczny efekt nowoczesności. Sytuacje rodzinne niebywale skomplikowane, różnego typu uzależnienia, nie należą dziś do rzadkościi jest ich coraz więcej. Łaska Boża ma moc, aby wszystko nagle uzdrowić. Jednak po radości nawrócenia nadchodzi zawsze czas wytrwania. Wtedy pojawia się pokusa takiej logiki zerojedynkowej: „albo wszystko, albo nic”. Skoro mi trudno pójść na całość, to chyba zrezygnuję ze wszystkiego. Morze się zdarzyć powrót do dawnego życia, nawet gorszego niż przed nawróceniem. Przykre przypadki typu „od zera do bohatera - tam i z powrotem”. Bóg buduje na ludzkiej naturze, a ta nie lubi gwałtownych zmian. Japończycy w trudnym powojennym okresie odkryli, że szybkie osiągnięcie celu nie gwarantuje stabilnego sukcesu. Wypracowali metodę wprowadzania zmian małymi krokami. Nazwali ją „kaizen” (kai – zmiana, zen – dobry). Zmiany powinny uwzględniać wyniki poprzednich etapów. Jak ta metoda działa w praktyce, pokazuje historia pewnej samotnej matki wychowującej dwoje dzieci. Była ciągłe zmęczona, otyła, miała wysokie ciśnienie i lekką depresję. Jedynym momentem wytchnienia to pół godziny oglądania telewizji przed zaśnięciem. Lekarze zalecili jej godzinę ruchu dziennie. Niemożliwość realizacji polecenia jeszcze wzmacniała frustrację. Specjalista od strategii „kaizen”, zamiast godziny ćwiczeń polecił spacer w miejscu podczas oglądania telewizji. Nie więcej jednak niż 1–2 minuty, za to codziennie! Tydzień później plan pacjentki rozszerzono o kolejną minutę. I tak z tygodnia na tydzień powracało poczucie kontroli i sprawczości. Skończyło się na godzinie ćwiczeń dziennie, wykonywanych z przyjemnością. Choć terapia trwała prawie pół roku, okazała się skuteczna. W naszym apostolstwie natrafimy na skomplikowane życiorysy marnotrawnych dzieci XXI wieku. Powrót do domu Ojca wymaga uporządkowania wielu spraw i wypracowanie nowego stylu życia. Trzeba się też oswoić z myślą, że dawne życie porzuca się na zawsze. Z „japońską cierpliwością” zachęcajmy ich do stosowania metody małych kroczków: niech odmawiają codziennie „zdrowaśkę”, niech raz na tydzień zaglądają do Kościoła, niech zaczną się leczyć z uzależnień. Przypominajmy im o Boży miłosierdziu i o sensie ćwiczeń, by osiągnąć małe cele. Umacniajmy ich w nadziei na zmianę. Reszta w rękach Boga, który wciąż czyni cuda! 8-VIII-2010 114 100. LIB DUB Podczas gdy dobra materialne często prowadzą do podziałów - duchowe jednoczą ludzi. Nie należy do rzadkości widok spacerującej grupy osób, gdzie każdy przez telefon rozmawia z kimś innym. Komórki, owszem „connecting people” - łączą ludzi - ale często “disconecting family”- rozłączają rodziny. Cuda techniki, pomimo dokładności dźwięku, obrazu i czego tam dusza zapragnie, same z siebie nie zapewnią międzyludzkich więzi. Wręcz przeciwnie, wydaje się, że im więcej techniki, tym więcej indywidualizmu. „Ja i mój świat”, czyli „ja i mój ekran, moja myszka, mój laptop, moje słuchaweczki….” - dłuższa podróż w towarzystwie młodego człowieka może utwierdzić nas w takim przekonaniu. Podczas kilku godzin towarzysz podróży uśmiechał się do laptopa, żywo klepał w klawiaturę, gestykulował podczas rozmowie z kimś nieobecnym, z wypiekami przeglądał strony internetowe… Ale do osób w przedziale - ani słowa na przywitanie, ani na pożegnanie: zero kontaktu! Być może na Facebooku i jakichś tam forach jest duszą towarzystwa, ale w realnym otoczeniu zachowuje się jak rasowy gbur. Dziś, aby zaradzić zatomizowaniu społeczeństwa, wymyśla się wszelkiej maści integracyjne zajęcia. Zazwyczaj są to wspólne projekty realizowane na żywo. Ostatnio stały się modne prezentacje typu „lip dub” (z ang. LIP synching - audio DUBbing). Polegają na nakręceniu muzycznego filmu, w którym grupa osób synchronizuje swoje usta, gesty i ruchy ze znaną piosenką. Powinno być jedno jedyne ujęcie, ciągły ruch, gdy uczestniczy śpiewają z playbacku. Kamera się przemieszcza jak spojrzenie chodzącego obserwatora. Fakt, że jest to jedyne ujęcie, sprawia. że wszyscy muszą uczestniczyć w akcji równocześnie. Autorzy, oprócz realizowania wspólne przedsięwzięcie artystycznego, starają się pokazać miłą atmosferę, jaka panuje w danej instytucji: uczelni, firmie, klubie. Fakt uczestnictwa w czymś miłym i fajnym nie zapewni automatycznie dojrzałych więzi ludzkich. Postęp techniczny nie wyeliminuje wszystkich problemów. A, jak głosi mądrość ludowa, prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Treningi, w których realizuje się miłe rzeczy, na wiele się nie przydadzą, jeżeli nie będzie im towarzyszyć pragnienie dawania siebie innym i podejmowania odpowiedzialności za ich dobro. Już na pierwszych kartkach Pisma Bóg pyta Kaina o jego brata. Niestety, jego egoistyczna odpowiedź nadal ma wielu naśladowców: - „Nie wiem. Czyż jestem stróżem brata mego?” 15-VIII-2010 115 101. Off - ¡Amanda ciérrale! W Dystrykcie Federalnym Meksyk zawołanie to od lat kojarzy się z kampanią na rzecz oszczędzania wody. Powstały tam nawet zespoły muzyczne o takiej nazwie. Jest to wezwanie do dziewczyny o imieniu Amanda, aby zakręciła kurek swemu bratu, który przedłuża kąpiel, mycie samochodu lub podlewanie ogrodu. Inna wersja to ¡Juanito apágale! Czyli, „Jasiu, zgaś mu światło!” gdy ktoś świeci je bez potrzeby. Dostawa wody i prądu dla prawie trzydziestomilionowego miasta jest rzeczą niezmiernie kosztowną. Dlatego w stolicy Meksyku władze robią wszystko, by obniżać ich zużycie. Od zawsze rodzinna kontrola domowego budżetu wystarczała, by nauczyć dzieci oszczędności. Oszczędność była jednym ze znaków starannego wychowania szczególnie wtedy, gdy praktykowało się ją również w przestrzeni publicznej. Potem przyszedł czas tańszej energii i automatycznych wyłączników, a wrażliwość na zużycie prądu lub wody zaczęła zanikać. Ostatnio wychowanie do ekologii pozytywnie wpływa na powrót do oszczędzania. O wyłączaniu różnych urządzeń warto też pamiętać przy innych okazjach. Za nieodrobioną lekcje z tej dziedziny można słono zapłacić, gdy na przykład źle się odłoży słuchawkę – również w komórce. Wysokie rachunki solidnie wyedukują konsumenta, aby w przyszłości dobrze wiedział, jak się prawidłowo wyłącza jakiś system. Niestety, w wielu dziedzinach życia ludzie zapominają o konieczności korzystania z przycisku OFF. Z tej przyczyny pojawiły się cywilizacyjne bolączki, dla których trzeba tworzyć nowe nazwy: zakupoholik, internetoholik, seksoholik… Brak woli, aby zaprzestać pewnej czynności, może nawet doprowadzić do kontuzji. Na przykład texting synosynovitis to choroba wynikająca z nadmiarów SMS-ów, ujawniająca się silnym stanem zapalnym kciuka i części dłoni. Gazety pisały o pewnej chorej z Nowej Zelandii. Kiedy spuchła jej prawa ręka nauczyła się pisać SMS-y lewą. Niebawem spuchła jej również lewa dłoń. Lekarz zalecił jej odpoczynek i zamiast pisania – rozmawianie. Prasa nic nie donosiła o tym, czy się wtedy uzależniła od telefonu lub skype’a. Zamykać komputerowe okienka, skupiać się na jednym zadaniu, szybciej kończyć rozmowy, ograniczać zakupy, nie sprawdzać co leci na innych kanałach … Paradoksalnie lista rzeczy, w których powinniśmy się nauczyć sami ograniczać, jest dziś niemalże bezgraniczna. Częste używanie przycisku OFF pozwoli nam zachować trzeźwości dla spraw prawdziwie wartościowych. 22-VIII-2010. 116 102. Cztery razy „I” Porażka Argentyny na mundialu pokazała, że nie wystarczy zebrać gwiazdy, aby mieć piłkarską drużynę. Tworzenie zespołu jest prawdziwą sztuką. Niezależnie od tego, czy chodzi o orkiestrę, czy o pracowników hotelowej kuchni. Dlatego specjaliści od nauk menedżerskich zaczęli przypatrywać się trenerom i analizować ich sposób zarządzania. Świat sportu jest niezwykle konkurencyjny - tak jak dzisiejszy świat biznesu. I tak jak w biznesie, w sportach zespołowych bardzo wiele zależy od cech lidera, najczęściej trenera zespołu. Różnica jest jednak taka, że rezultaty działań przywódcy sportowego widać często od razu, na najbliższym meczu czy zawodach. Nawet jeśli słaba drużyna przegrywa mecz, to można zauważyć poprawę i określić, które kroki przynoszą korzyści zespołowi i zawodnikom. Na podstawie analizy zachowania osiągających sukcesy trenerów sportowych została opracowana metoda „4 razy I”. Pomaga ona prawidłowo kształtować relacje pomiędzy liderem a członkami zespołu. W uproszczeniu chodzi o cztery zasady: 1. Budowanie identyfikacji z przywódcą; 2. inspirowanie członków zespołu; 3. angażowanie ich intelektualnie; 4. indywidualne traktowanie każdego współpracownika. Kościół działa zespołowo. Jest to zespól bardzo zróżnicowany, katolicki - czyli powszechny. Oczywiście wiele jest różnić pomiędzy ewangelizacją a biznesem lub sportem. Skoro jednak mamy do czynienia z zespołem, można pokusić się o zastosowanie wyżej wymienionych zasad. Nie chodzi tylko o relacji duszpasterzy wobec wiernych, ale też o tych świeckich, którzy kierują inicjatywami apostolskimi. A zatem 1.: W latach posoborowych Kościół był krytykowany za przesadne budowanie w przeszłości identyfikacji z przywództwem. Mówiło się wtedy, że to niezdrowy kult osoby, paternalizm, infantylizm etc. Jednak ten, kto przewodniczy w Kościele, jest obrazem Dobrego Pasterza i Ojca Niebieskiego. Dlatego identyfikacja z nim nie jest niczym innym, jak pragnienie pełnienia woli Bożej. 2.: Inspirowanie członków zespołu polega na otwieraniu im horyzontów i dodawaniu nadziei. Dobre pasterz potrafi zmobilizować do pracy i do ofiary. 3.: Stała formacja to oddziaływanie intelektualne, które jest niezbędnym elementem zgranego zespołu. Nie lękajmy się zarzutu „prania mózgu”. Wreszcie 4.: indywidualne traktowanie. Jest to cecha wybitnie ewangeliczna. Pasterz zna każdą owcę po imieniu, i za każdą jest gotów oddać swe życie. 117 29-VIII-10 103. Wariant A Symulacje dościgają rzeczywistość. Dziś da się zaaranżować każdą sytuację, jaka może się wydarzyć podczas lotu, katastrofy budowlanej lub gigantycznego korka. Można przetestować rozwiązania na sytuacje kryzysowe, aby wybrać optymalną reakcję. Komputery zachowują w pamięci wybrane rozwiązania i tym samym zdobywają doświadczenie. Nie można jednak przewidzieć egzystencjalnego przebiegu życia człowieka. Człowiek zapisuje swym życiem prawdziwą biografię - nie jest samą biologią. Ma przeszłość i decyzjami kształtuje przyszłość. W normalnej sytuacji kieruje siłą ducha. Ludzkiego życiorysu nie da się rozpisać na podstawie kodu genetycznego, otrzymanego wychowania, warunków otoczenia. Nie sposób jednoznacznie przewidzieć, jak się potoczy życie konkretnych osób. Krótko mówiąc: nie da się zbudować symulatora życia ludzkiego. Z tej przyczyny zawsze będą oferować swoje sztuczki wróżbici, szarlatani i inni naciągacze. Bóg jest stwórcą świata i nim kieruje. Nie oznacza, że jest Programistą ludzkich CV. Owszem, można mówić powołaniu jako Bożym planie dla każdego człowieka. Ten odwieczny scenariusz szanuje ludzką godność. Dlatego życie ludzkie nie jest bezosobowym przebiegiem zapisanego programu, nie jest ślepym przeznaczeniem. Nasz ograniczony umysł ma trudności ze zrozumieniem, co się dzieje, gdy konkretna osoba rozmija się ze swoim powołaniem. Czy Bóg przewiduje „wariant B” na wypadek, gdy człowiek nie przyjmie jego zaproszenia z „wariantu A”? Czy można liczyć jeszcze na kolejne możliwości? Boże miłosierdzie zapewnia niezliczone okazje powrotu do Niego. Ojcowska miłość ma rozwiązania na każdą ludzką słabość. Człowiek odpowiada na dary Boże w czasie, dlatego można mówić, że istnieje idealny życiorys. To ten, w którym na każdym etapie idzie się za natchnieniem Bożym. Ten wariant jest najszczęśliwszą drogą, bo - jak czytamy na początku księgi Psalmów: „Szczęśliwy mąż, który ma upodobanie w Prawie”. Symulowana miłość nie jest prawdziwą miłością, bo nie zawiera egzystencjalnego ryzyka. Wybór powołania to nie wybór, po wyczerpującej analizie wszelkich możliwości, najkorzystniejszej dla mnie opcji. Punktem wyjścia jest zaufanie wobec Pana Boga. Warto stawiać na „wariant A” nie dlatego, że z kalkulacji wychodzi jako najkorzystniejszy, ale dlatego, że nie ma nic lepszego od Bożej Miłości. 5-IX-2010 118 104. Bibelociarz Dziadek na znaczkach zbił fortunę! - podobne legendy przechowuje wiele rodzin. Ktoś z przodków dla rozrywki zbierał znaczki, monety lub starodruki, a w trudnych czasach okazało się, że zajęcie to i zbiory wybawiły rodzinę z ucisku. Inni przez lata zbierali ciekawe przedmioty, które stały się początkiem jakiegoś muzeum lub sali pamiątkowej w rodzinnej wsi. A dla jeszcze innych hobby przekształciło się z biegiem lat w główne źródło utrzymania i życiowego sukcesu. Rasowy bibelociarz lub bibelociara - słowo to jest bardziej znane - czuje się szczęśliwy, gdy myśli, że zdobył białego kruka ze swej dziedziny. Cieszy się oglądając i porządkując swoją kolekcję, po raz kolejny zatrzymując się na ostatnich zdobyczach. Lubi pokazywać ją znajomym i długo opowiadać o każdym przedmiocie, który ją tworzy. Słowem: cały serce kocha swe skarby. Człowiek zawsze urządzał świat wokół siebie. Zbieranie jest wpisane w jego naturę. Zbieramy rzeczy pożyteczne, przedmioty ładne lub rzadkie, pamiątki, by przedłużać przyjemne chwile i koić tęsknotę. Wydaje się nam, że to, co uzbieramy pozwoli nam przetrwać, a my sami będziemy żyć w zgromadzonych przedmiotach. Zbieramy z miłości do rodziny, do klubu sportowego, do Kościoła. Wiemy, że pamięć tworzy tożsamość rodziny, instytucji - daje ciągłość pokoleniową. To naturalne zjawisko zostało wypaczone przez konsumpcję. Nadprodukcja souvenirów i gadżetów daje stałą okazję do wzbogacania się o kolejny przedmiot. Dziś można zbierać wszystko, czego dusza zapragnie: koszulki, odznaczenia, minerały, militaria, puszki po piwie, filmy... Do tego dochodzą witryny internetowe i katalogi dla kolekcjonerów. Organizuje się aukcje, targi lub złote dni dla ludzi zarażonych danym bakcylem. I tak pomału to, co miało być niewinną rozrywką, zamienia się w „czarną dziurę” pochłaniającą wiele czasu, a jeszcze więcej pieniędzy i życiowych sił. Pozostaje pytanie: po, co to komu potrzebne? Czy w zdobywaniu i posiadanie przedmiotów nie angażujemy uczuć, które powinniśmy zachować dla Pana Boga i bliźniego? Czy wezwanie Jezusa do oderwania się od świata nie dotyczy również tych pozornie niewinnych spraw? Cienka jest linia oddzielająca zdrowy hobby i rozrywkę od paraliżującego przywiązania. Święty Jan od Krzyża zwracał uwagę, że uwiązany ptaszek nie może wznieść się do lotu niezależnie od tego, czy trzyma go łańcuch, czy nitka. Z wolnością serca dzieje się jak z kondycją fizyczną: trzeba ją nieustannie ćwiczyć. Inaczej serce może stać się jak zapyziały sklep Cepelii. 12-IX-2010 119 105. Uszy Każdą informację można zdygitalizować. Dźwięk i obraz bez trudności da się sprowadzić do ciągu zero-jedynkowego. W żargonie filmowców „setka” to przekaz słów i obrazu osoby wypowiadającej się. Warto jednak pamiętać, że „setka” nie oznacza „sto procent” przekazu. Komunikacja międzyosobowa ma wiele subtelnych wymiarów. Dlatego czasami „setki” kłamią. Czyli można je tak zmontować, by przekaz informacyjny był całkiem inny niż zamiary wypowiadającego się. W opracowaniach o komunikacji międzyludzkiej mówi się o czterech podstawowych jej wymiarach. 1. Zawartość rzeczowa wypowiedzi. 2. Informacja o stosunku wypowiadającego się do swego rozmówcy. 3. Wypowiedź ujawnia coś o samej osobie wypowiadającej się. 4. W wypowiedziach zawiera się pewien apel, wypowiadający się pragnie coś osiągnąć. Na przykład wypowiedź: „Wczoraj dzwoniłem do ciebie pięć razy” na płaszczyźnie rzeczowej jest całkiem jasna: wczoraj pięć razy próbowałem się z Tobą skontaktować. Natomiast na innych płaszczyznach wypowiedź jest wieloznaczna. Czy mówię o moim rozczarowaniu co do Ciebie? Czy chcę powiedzieć, że jesteś dla mnie bardzo ważny? lub po prostu: gdzie się podziałeś? Do dobrej komunikacji potrzebnych jest czworo „uszu”. Potrzebne jest odpowiednie nastawianie ucha rzeczowego, relacyjnego, ujawniającego siebie lub ucha apelowego. Wiele problemów komunikacji między ludzkiej wynikają dziś z zapominania o tym, że media elektroniczne spłaszczają możliwości komunikacyjne i prowadzą do zaniku umiejętności słuchania na pewnych płaszczyznach. W swej książce dla dzieci „Momo” Michael Ende opisuje jej unikalne zdolności słuchania. „Umiała tak słuchać, że ludzie bezradni albo niezdecydowani nagle wiedzieli, czego chcą. Albo że nieśmiali nagle czuli się swobodni i odważni. Albo że nieszczęśliwi i przygnębieni stawali się ufni i radośni. A jeśli ktoś czuł, że jego życie jest nieudane i nic niewarte, a on sam jest jednym z milionów ludzi, takim, który nie ma żadnego znaczenia i którego można zastąpić równie szybko, jak zastępuje się dziurawy garnek – i jeśli ten ktoś szedł do małej Momo i opowiadał jej to wszystko, jeszcze nim skończył mówić, zaczynało mu się w dziwny sposób wydawać, że się zupełnie myli, że drugiego takiego nie ma na świecie i że dlatego w jakiś szczególny sposób jest ważny dla całego świata!” 19-IX-2010 120 106. Pies ogrodnika Popularna bajka, przypisana Ezopowi, opowiada o psie, który nie dopuszczał bydła do siana, pomimo że sam zjeść go nie mógł. Z tego starożytnego tekstu wzięło się określenie: pies ogrodnika, mówiące o ludzkiej małostkowości. Zachowanie psa ogrodnika polega na uniemożliwianiu lub utrudnianiu innym dostępu do jakichś pożądanych przez nich dóbr, pomimo - lub dlatego - że sam nie może tych dóbr zdobyć lub czerpać z nich pożytku. Z patosem i kiwając głową zazwyczaj trzeba dodać: „Sam nie zje i drugiemu nie da!”. Od powstania bajki świat się wiele zmienił. Jednak postęp techniczny sam z siebie nie wyleczył człowieka z jego wrodzonych słabości. Również rozwój nauk humanistycznych nie gwarantuje dobrego użycia tychże wiadomości. Wiedza o człowieku i o jego zachowaniu może być opacznie wykorzystana. W ostatnich latach namnożyło się intrygantów i manipulatorów różnych maści. Ludzi, którzy bezinteresownie przeszkadzają bliźniemu. Można nawet zaryzykować, że współczesny świat, o mocnej konkurencji i o wysokim poziomie wiedzy o zachowaniu człowieka, nie tylko mobilizuje do osobistego wzrostu, ale również zachęca do skutecznego przeszkadzaniu innym. Inaczej w Ewangelii. Niemalże na każdej stronie mówi się nam o bezinteresownym dzieleniu się. Bóg dobry Ojciec cieszy się ze wzrostu swoich dzieci. Pozwala im uczestniczyć w swoich dobrach. „Ty zawsze jesteś ze mną, wszystko co moje do Ciebie należy” - mówi ojciec do starszego syna z przypowieści. Cieszy się powrotem młodszego, nakładając na jego palec rodzinny pierścień - znak uczestnictwa. Misja pozostawiona Apostołom jest również wezwaniem do dzielenia się z całym światem nauką i bogactwem życia Bożego. Skoro dziś tak łatwo zarazić się małostkowością, warto podejmować zapobiegawcze ćwiczenia, aby zminimalizować nawyki psa ogrodnika. Oto kilka prostych ćwiczeń. • Szczerze cieszyć się ze sukcesów bliźnich. Nie dodawać uwag, które by je pomniejszały. • Dzielić się doświadczeniem i wiedzą, aby inni mogli rozpoczynać tam gdzie my dotarliśmy. Nie oczekiwać za to szczególnej wdzięczności. • Nie patrzeć na innych jako na potencjalnych konkurentów. Szczególnie jest to istotne w obszarach apostolstwa i dobroczynności. 121 • Nie szczekać! Czyli gdy się z kimś nie zgadzamy, nie wypowiadać się w sposób odstraszający. Szczególnie to ważne w przekazywaniu nauki Kościoła. • Przyjaźnie patrzeć na wszelkie objawy dobra u ludzi. Są one i naszymi dobrami, bo od Boga pochodzą. 26-IX-2010 107. Na tip-top Doskonałość, niezawodność, precyzja… Ulubione słowa reklam. W świecie materialnych dóbr poprzeczka zawisła wysoko. Mentalność pragmatyczna wyśrubowała oczekiwania. Utrzymuje się zawrotne tempo udoskonalania wyrobów. Tolerancji - które to słowo dla inżynierów oznacza akceptowane odchylenie od idealnych parametrów - jest coraz mniej. Buble muszą zostać odsiane. Na rynku ostrej konkurencji nie ma dla nich już miejsca. Kto dziś nie dba o innowację swej oferty, już jutro staje się outsiderem - wypada z gry. Namnożyło się certyfikatów gwarantujących najwyższą klasę. Za wszelką cenę trzeba je zdobyć. Na rynku usług również obserwujemy pogoń za najwyższą jakością. Dobra prezencja, miła obsługa, indywidualne traktowanie - to atuty każdej oferty. Klient ich oczekuje, inaczej ucieka do konkurencji, która przynajmniej nominalnie je obiecuje. Firmy są tego świadome i dlatego wciąż inwestują w kształcenie pracowników. Prowadzą kosztowne badania, aby zmierzyć satysfakcję odbiorców lub oczekiwania potencjalnych klientów. Wyścigu szczurów jest faktem w sprawach zawodowych. Na tym obszarze wysoki wymagania dobrowolnie podejmujemy i akceptujemy. Kolejne stopnie naukowe, znajomości języków, kursy doszkalające. Trzeba się wciąż rozwijać, doskonalić warsztat, poszerzać listę sukcesów. Niczym w myśl hasła lekkoatletyki: szybciej, dalej, wyżej! Skoro jesteśmy tak ambitni i wymagającymi we wszystkich sprawach doczesnych, nie możemy czynić wyjątku dla spraw Bożych. Spójność wymaga, byśmy również w życiu duchowym poszukiwali doskonałości. Jezus tego od nas tego oczekuje: „Błądźcie doskonali jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski”. Jest to doskonałość w miłości: kochać Boga całym sercem, całą duszą, całymi siłami. Doskonałości w życiu duchowym - mowa tu o świętości - różni się istotnie od perfekcji usług lub produkcji. Nie jest to doskonałość maszyny ani ekspedienta wytresowanego na szkoleniach, tym bardziej nie jest to doskonałość zapatrzonego w siebie karierowicza! Nie polega ona na dokładności form, lecz na formach pełnych treści. Kiedy 122 świętość myli się z nakazami lub zakazami, staje się przetłaczająca. Owszem, miłość szuka form, posłuszeństwa woli Bożej, jak Jezus - usque ad mortem, aż do śmierci. Świętość daje się rozpoznać w służbie, pobożności, dobroci itd. Jednak istota świętości to nie sam zbiór tych lub innych szlachetnych cech. Istotą świętości to zjednoczenie z Bogiem, źródłem wszelkiego dobra. 3-X-2010 108. Weekend Obowiązki mogą przetłaczać. Dla wielu ludzi prawdziwe życie toczy się w dni wolne od pracy. Weekend stał się synonimem wolności. Można go samodzielnie zaplanować. Pluralizm naszych czasów jest szczególnie widoczny w sposobach spędzania tych dni. Pozostawiając dłuższą analizę socjologom, można się skusić na pobieżną klasyfikację. 1. Weekend nadrabiający tyły, czyli praca wchodzi w obszar odpoczynku. Szefowie wykorzystują nieobecność pracowników, by przemyśleć strategię, wykładowcy poświęcają czas na sprawdzanie egzaminów, gospodynie domowe robią gruntowne sprzątanie. Inni podejmują studia zaoczne. W praktyce odpoczynek staje się ciężką pracą. 2. Całkiem odmienne rozwiązanie to weekend bezstresowy, czyli nie robić nic a nic. Odłożyć budzik i wszelkie wymagania na bok. Nie angażować się w uciążliwą rutynę ścielenia łóżka, zmywania naczyń lub zostawiania rzeczy na swoim miejscu. Scenariusz nie jest trudny w realizacji, ale taki przeżywanie weekendu pozostawia poczucie pustki. Zresztą jak najbardziej uzasadnione, bo dnie były absolutnie puste - bez treści. 3. Weekend mocnych wrażeń polega na wyszukanych zadaniach: skoki na bungee, paralotnia lub inne sporty ekstremalne. Logistyka takich pomysłów jest skomplikowana. Często komplikacje nie dają się przezwyciężyć lub realizacja odbywa się to kosztem innych osób. Takie zachcianki zwykle mocno obciążają budżet. Od takich szalonych pomysłów odchodzi się z biegiem czasu lub na skutek kontuzji. Stres nie ułatwia odpoczynku. 4. Inne wydanie to weekend kompensacyjny. Skoro podczas tygodnia tak wiele musiałem się poświęcać, należy mi się wyluzować, pofolgować sobie. Podejście takie może prowadzić do zwykłego braku umiarkowania. W niektórych wypadkach wychodzi na jaw ukryty dzikus. Wszelkie ekscesy pozostawiają poczucie winy lub zwykłego kaca. 5. Można jeszcze coś powiedzieć o weekendzie tradycyjnym. Spacer z przyjaciółmi lub rodziną, bardziej uroczysty posiłek, odwiedziny u dziadków, uczestnictwo w niedzielnej sumie parafialnej. Niewielkie oczekiwania, które w miarę się spełniają. 123 Człowiek potrzebuje spójności. Nie da się żyć od weekendu do weekendu – całe nasze życie powinno być obszarem wolności. Wystarczy pokochać to, co jest nam dane i zadane. Przenieść oczekiwania z weekendu na dni powszednie. Pamiętać o tym, że Bóg czeka na nas w dnie powszednie tak samo jak w niedzielę. A dzięki dobrze przeżytej niedzieli powszedniość nabierze prawdziwego sensu. 10-X-2010 109. Nie ma mocnych Św. Augustyn znał się na ludzkich słabościach. W „Wyznaniach” opowiada o upadku Alipiusza, przyjaciela z Kartaginy, który w Rzymie uzależnił się od spektaklów gladiatorskich. Początkowo brzydził się nimi i nie chciał w nich uczestniczyć. Kiedyś koledzy przyjacielskim przymusem przełamali jego sprzeciwy i zaprowadzili go do amfiteatru. „Chociaż zaciągniecie tam moje ciało, czyż zdołacie sprawić, bym patrzył na te widowiska? Będę tam przebywał nieobecny, okazując się silniejszym i od was, i od nich” - mówił Alipiusz. Słysząc to przyjaciele ani trochę nie słabli w zapale. Może właśnie po to tak gorliwie go wlekli, aby sprawdzić, czy rzeczywiście okaże się tak odporny. Już na miejscu Alipiusz mocno zacisnął powieki i postanowił, że nic nie będzie miał wspólnego z tą okropnością. Dodaje św. Augustyn: „Czemuż nie zamknął uszu tak samo szczelnie! Oto w pewnym momencie walki, gdy uderzył w niego wrzask zgromadzonego tłumu, już nie zdołał przezwyciężyć ciekawości. Niezależnie od tego, co to mogło być, był przekonany, że od takiego widoku odwróci się ze wstrętem. Otworzył więc oczy i wówczas dusza jego została ciężej zraniona, niż zraniono ciało tamtego człowieka, którego on ujrzeć zapragnął”. „Ujrzawszy krew na arenie, jakby zachłysnął się okrucieństwem. I bynajmniej głowy nie odwrócił, lecz wpatrywał się w tę scenę i sycił się dziką furią — a nie wiedział o tym. Wprawiała go w zachwyt zbrodnicza walka, upajał się rozkoszą broczącej z ran krwi. I nie był już taki, jaki był wtedy, gdy przyszedł do amfiteatru; już należał do tego tłumu, z którym się zmieszał, był prawdziwym towarzyszem tych, którzy go do amfiteatru przywiedli. Trzeba o tym więcej mówić? - pyta Augustyn: „Wpatrywał się, wrzeszczał, kipiał namiętnością. I do domu zabrał z sobą to szaleństwo, które mu potem kazało nieraz do amfiteatru wracać — nie tylko z tymi, którzy go po raz pierwszy tam zaciągnęli, lecz nawet przed nimi; i jeszcze innych tam przyprowadzał.” 124 Od opisanego wydarzenia minęło 15 wieków. Świat się bardzo zmienił, ale ludzkie słabości są niezmienne. Ileż żałosnych upadków zaczęło się od igrania z ogniem! Każdy z nas potrzebuje więc żelaznych zasad roztropności. Oto jedna: na wyjazdach służbowych, przy wieczornych spotkaniach zawsze odchodzić o odpowiedniej godzinie i oczywiście przez odpowiednie drzwi. Stare przysłowie: strzeżonego Pan Bóg strzeże - również w XXI w. zachowuje swą aktualność. 17-X-2010 110. Boks Chłopak z małej mieściny od zawsze marzył o wielkim boksie. Kiedy się przeprowadził do stolicy, trafił na poszukiwacza talentów. Dla starego wyjadacza nie było trudne zaczarować młodzieniaszka mirażem sukcesu. Zmobilizował go do treningu i jakoś przygotował do pierwszej poważnej walki. Na ringu prowizorka wyszła na jaw. Solidne lanie zaczęło się już w pierwszych sekundach. Podczas przerwy promotor i trener, obawiając się rezygnacji z dalszej walki, szli w zaparte: - „Chłopcze, dobrze walczysz! Nawet cię nie dotkną. Odwagi, przeciwnik nie ma szans!” Druga runda - jeszcze bardziej beznadziejna. Młody zawodnik ze zdziwienie usłyszał w kącie: „On wcale cię nie dotyka. Dalej, odwagi. Panujesz nad sytuacją”. Pomimo, że uciekał jak tylko mógł, podczas trzeciej rundy, zaliczył dwa razy deski. Wyliczali mu już siedem, gdy zbawił go gong. I ponownie to samo: „On cię wcale nie dotyka, idź, walcz dalej”. Ostatnim wysiłkiem zawodnik wyjął z ust ochraniacz i wystękał: „Ja tam wyjdę i dalej powalczę. Ale proszę, popilnujcie mi sędziego. Bo mnie ktoś tam niemiłosiernie leje, a skoro przeciwnik wcale mnie nie dotyka, to pewno sędzia mnie tak bije”. Historyjka ta przypomina się, gdy się słucha głosicieli taniego optymizmu. Na świecie rozprzestrzeniło się zło. Grzech trzeba leczyć, a nie udawać, że go nie ma. Wiele zmian cywilizacyjnych ostatnich lat budzi obawy. Przecież za jakiś czas mogą stać się obowiązkowe badania prenatalne i usuwanie chorych dzieci. Już są kraje, które się szczycą, że u nich nie ma pewnych chorób, jak np. zespołu Downa. Okaże się, że w ramach tolerancji może stać się obowiązkiem, by w szkołach lub innych instytucjach zatrudniano osoby propagujące niemoralne zachowania. Są na świecie uczelnie medyczne, gdzie się łamie sumienia studentów, zobowiązując ich do uczestnictwa w zbrodniczych zabiegach lub eksperymentach. Sytuacja rodzin się sypie, aborcja maskuje się w farmakologicznych procedurach, do 125 eutanazji przygotowuje się opinię publiczną. Religia jest ośmieszana i spychana do sfery defensywnej… I to wszystko trzeba przyjmować za dobry znak? Optymizm jest kategorią emocjonalną. Jednak powinien opierać się na racjonalnych przesłankach. Chrystus jest Zbawicielem świata. Jednak świat musi otworzyć się na jego zbawcze działanie. Znaczy to, że trzeba odważnie wzywać do nawrócenia. Optymizm i nadzieja nie polegają na zamykaniu oczu na negatywne zjawiska. Zaprzeczanie agresji „dyktatury relatywizmu” spycha człowieka wierzącego do narożnika i zmusza go do defensywnego styl. A to jest techniką fatalną. W boksie i nie tylko. 24-X-2010 111. Topludzie Pikselowy świat karmi się gwiazdami. Sam je tworzy i pożera. Wśród nich niektóre wyróżnia. Tak zrodziły się supergwiazdy i megagwiazdy. Tendencja wskazuje na to, że niebawem pojawią się gigagwiazdy lub nawet teragwiazdy. Modele i modelki już nie wystarczą. Szuka się top lub supermodelki. Bohaterowie świata na pokaz łatwo się zużywają. Nie stanowi to jednak problemu, nie brak kandydatów. Wprowadza się w obieg świeżą krew. Słowem: interes się kręci. Niestety, wykreowani bohaterowie często nie mają wiele więcej do zaoferowania niż to, co gołym okiem widać. Do tego sława patologicznie pompuje ich ego. Wywiady z nimi, jeżeli oni sami ich udzielali lub je napisali, są banalne. To mielenie o nich samych, o ich uczuciach, oczekiwaniach lub urazach. Niebezpieczeństwo utwierdzenia się w poczuciu własnej wyjątkowości grozi tym, którzy potrafią przetrwać erozję czasu. Bo czyni ich jeszcze bardziej płytkimi. Na szczęście znajdzie się garstka mądrzejszych. Zwykle musieli stoczyć walkę ze słabościami, chorobą, lub nieprzychylnym losem. Dobrze wykorzystana szkoła cierpienia daje dojrzałość w człowieczeństwie. Chrześcijaństwo również ma swoich topbohaterów. Oni nie świecą własnym blaskiem. Odbijają światło Chrystusa, i to jest ich wspólną cechą. A do tego każdy jest oryginalny i niepowtarzalny. Każdy ma coś do przekazania, jakiś aspekt życia, w którym mobilizuje i w którym warto go naśladować. Ich wspinaczka na szczyt była mozolna. A ostatnie lata życia stanowiły ukoronowania wytrwałej walki. Im ściślej współpracowali z łaską tym wspanialsze rzeczy Bóg czynił poprzez nich. Co ciekawe, ich fama wzrastała po śmierci. Z perspektywy historycznej lepiej widać pożytek i głębię ich życia. Kościół zawsze pielęgnował pamięć o swoich najlepszych dzieci. Troska ta wynika również z przekonania, że nic tak nie mobilizuje pozostałych wiernych, jak przykład tych, 126 którym się udało. Korzystajmy więc w osobistym apostolstwie z tego wspaniałego narzędzia, jakim są życiorysy świętych. Można znaleźć odpowiednią pozycję dla każdego, bardziej ambitną lub popularyzatorską. Warto zapoznać się z nimi. Ostatnio powstają też filmy, które z mocą dobrego kina przybliżają ich tajemnicę. Bohaterowie świętości są prawdziwymi victores - zwycięzcami! Osiągnęli niewiędnący wieniec chwały, sprawiedliwości i życia - jak Pismo Święte określa ich nagrodę. Są wciąż obecni. Można się z nimi zaprzyjaźnić. Wiele mogą uzyskać w Niebie. I tak się kręci, ten Boży interes, zwanym Odkupieniem. 31-X-2010 112. Kapelusz Pracownicy TVP nazywają ją listą płac. Niekończący się spis wszystkich, którzy współpracowali przy realizacji. Producent dobrze wie, czym grozi pominięcie kogoś; żmudnym tłumaczeniem się lub ciągnieniem się po sądach. Do tego dochodzi lista sponsorów, którzy dzielą na głównych, medialnych i honorowych. Na drukowanych zdjęciach również obowiązkowo widnieje nazwisko pstrykającego. Są branże, które skutecznie bronią swego poletka. W świecie, gdzie sama sława jest cenna, dbanie o image stało się ważnym elementem. Bez sławy nikt się nie liczy. Taka zasada funkcjonuje dziś wśród architektów, naukowców, polityków, felietoniści… Ciekawe, czy oni również pamiętają o tych wszystkich, którzy z nimi współpracowali. Przecież ktoś pisze wystąpienia politykom, a architekt sam wszystkiego nie wymyśla. Felietonista zaś może liczyć na korektę. Przodkowie przekazali nam wiele wspaniałych budowli, dzieł sztuki, utworów anonimowych twórców. Nie znamy ich być może dlatego, że było ich wielu współpracujących między sobą. A może dlatego że ktoś inny odbierał chwałę za ich dzieła, na przykład władca lub mecenas. Również dlatego ich nie znamy, że dosłownie przyjmowali słowa Ewangelii o nieodbieraniu nagrody już tu na ziemi. Linia odgraniczająca dbałość o własne prawa od próżności jest cienka. Antoine SaintExsupery genialnie opisuje śmieszność tej wady: „Ach! Ach! Oto odwiedziny wielbiciela! krzyknął Próżny, gdy zauważył Małego Księcia. Albowiem według próżnych każdy spotkany człowiek jest ich wielbicielem. - Pan ma zabawny kapelusz - powiedział Mały Książę. - Po to, aby się kłaniać, gdy mnie oklaskują. Niestety nikt tędy nie przejeżdża - powiedział Próżny. Uderzaj dłonią w dłoń - dodał. Mały Książę uderzył dłonią w dłoń. Próżny ukłonił się skromnie, uchylając kapelusza. ‘To jest zabawne’ - powiedział sobie Mały Książę. I znów 127 zaczął klaskać. Próżny znów kłaniał się, uchylając kapelusza. Po pięciu minutach Mały Książę zmęczył się jednostajnością gry. - A co trzeba zrobić - spytał - aby kapelusz spadł? Lecz próżny nie usłyszał. Próżni słyszą tylko pochwały. - Czy ty mnie naprawdę bardzo uwielbiasz? - spytał Małego Księcia. - Co to znaczy uwielbiać? - Uwielbiać to znaczy uznać mnie za człowieka najpiękniejszego, najlepiej ubranego, najbogatszego i najmądrzejszego na planecie. - Ależ poza tobą nikogo na planecie nie ma! - Zrób mi tę przyjemność: uwielbiaj mnie mimo wszystko. - Uwielbiam cię - powiedział Mały Książę, lekko wzruszając ramionami - ale co ci to daje?” Próżni słyszą tylko pochwały. I co im to daje? 7-XI-2010 113. Artysta ¡Sos un comilón! ¡Pasá la pelota! Takie lub podobne słowa można usłyszeć na wszystkich boiskach, jak Argentyna długa i szeroka. Oznacza to: „jesteś skończonym żarłokiem, podawaj piłkę!”. Styl podwórkowego futbolu jest wybitnie indywidualistyczny. Chodzi niekoniecznie o strzelanie do bramki, raczej o to, aby zaczarować własnymi umiejętnościami. Ba, nawet nie warto strzelać, bo traci się radość z posiadanie piłki. Taki styl, gry z dzieciństwa, pokutuje potem na profesjonalnym boisku. Bez dobrego trenera nie da się z tej choroby wyleczyć. W sporcie sposobem leczenia z indywidualistycznych skłonności jest premiowanie asysty. Asysta to podanie do kolegi, po którym zdobywa się punkt lub bramkę. Występuje w grach zespołowych, między innymi w koszykówce czy w hokeju. W piłce nożnej pojęcie to pojawiło się niedawno. Na razie zdobywa sobie zwolenników. W przeciwieństwie do koszykówki, w piłce nożnej asysty nie są notowane, ani punktowane. Asystowanie innym, ułatwianie im strzelania bramek jest znakiem szlachetności. Sport odzwierciedla życie. Jest rzeczą oczywistą, że w obecnym, bardzo złożonym świecie nie da się samemu żyć. Wszyscy nawzajem siebie potrzebujemy, i to bardziej niż w minionych czasach. Wykluczeni różnego typu mają naprawdę ciężko. Szef potrzebuje doradców, lekarze korzysta z pomocy kolegów, badacz pracuje nad wynikami innych naukowców. Dziś „wolne elektrony”, soliści - nie mają szans. Siła jest w pracy zespołowej i w ciągłości. Ciekawe, że w sprawach egzystencjalnych, od których zależy szczęście człowieka, panuje całkiem odwrotny trend. Indywidualizm wykreował mit self-made man: wszystko zawdzięczam sobie i nie potrzebuję nikogo w decyzjach życiowych. Z zasady odrzuca się 128 pomoc, nie szuka rady, nie korzysta z cudzego doświadczenia. Decyzje, choćby najgłupsze i szkodliwe, są wartościowe, bo są moimi własnymi decyzjami! Decyduj o wszystkim sam, niech nikt się nie miesza do twego życia, a szczególne rodzice, współmałżonek, lub księża. Nie szukaj woli Bożej, lecz realizuj siebie i tylko siebie! Gardzi się kierownictwem duchowym, widzianym jako sterowanie, manipulowanie lub utrata autonomii. Ileż to rozpadów małżeństw lub pogubienie się na drodze powołania - porzucenie życia oddanego Bogu - wynikają z chorej psychologii nastawionej na indywidualizm. W ten sposób samotność staje się epidemią XXI wieku. Beznadziejna podwórkowa indywidualistyczna gra! 14-XI-2010 114. Kadzenie Koziołek Matołek został gwiazdą po niebywałym skoku narciarskiego: dwieście metrów! Fani „wzięli kozła na ramiona i wieniec dali mu na głowę”. Kornel Makuszyński tak opisuje dalszy jego wzlot i upadek: „Spędził zimę w Zakopanem, często tańczył na zabawie, uwielbiany i szczęśliwy, wciąż w niezmiernej chodził sławie. Najpiękniejsze mu panienki, przynosiły liść kapusty, aż koziołek spostrzegł z dumą, że ma brzuszek bardzo tłusty. W pas się pan burmistrz mu się kłania, kto nań spojrzy, mile wzdycha. Aż koziołka, co był skromny, wielka napełniła pycha. Tak rozdęła mu straszliwie tłusty brzuch i tłuste boki, że koziołek, tak jak balon nagle frunął pod obłoki. ‘Ratuj babciu’ - wrzasnął w trwodze. Lech mu babka nie pomoże, bo go wiatry tak poniosły, że szumiące ujrzał morze. Wtedy bociany nadleciały, więc poprosił z wielką skruchą: niech mnie który kolnie dziobem, by mi sklęsło brzucho! Stary bocian Wojtek Kulas, Słysząc mu dziobem przedziurawił i wypuścił z niego pychę”. Koziołek miał szczęście, że spotkał tak szlachetną postać jak Wojtek Kulas. Na drodze sławy trudno spotkać bezinteresowną pomoc, która by pozwoliła powrócić na ziemię. Zazwyczaj otoczenie jeszcze bardziej pompuje pysznego, aby z nim pofrunąć pod obłoki sławy. Do tego dochodzi kultura współczesnego świata ze swą choroba „parcia na szkło” za wszelką cenę. Kiedy świat był prostszy i nie było tylu mediów, pochlebstwem nazywano przesadne chwalenie kogoś, by mu się przypodobać. Jednoznacznie było to oceniany jako złe. Jeśli chodzi o zwykły komplement mający sprawić komuś przyjemność - można uznać, że to miły gest nie mający większego znaczenia. Sprawy się komplikują, gdy prawiący komplementy szuka w tym własnej korzyści. Łechtanie próżności bliźniego zawsze jest złą rzeczą, brakiem lojalności lub przynajmniej głupotą. Mówiąc ogólnie: kadzenie, czyli nadmierne i 129 niepotrzebne chwalenie bliźniego, jest niebezpieczne i wina leży nie tylko po stronie „wąchającego kadzidło”, ale głównie po stronie „kadzącego”. Pan Jezus rzadko wypowiada pochwały wobec konkretnych ludzi. Te nieliczne przypadki dotyczą wiary, pokory, wdzięczności, wytrwałości. Szczególnie pochwala prostotę i szczerość Natanaela. Również jednak zachęca swych uczniów do stosowania upomnienia braterskiego. Dlatego, gdy otoczenie wyłącznie nas chwali, możemy się zastanowić nad jakością ich miłości. Również słaba jest nasza miłość, jeżeli omijamy szerokim łukiem konieczność upominania naszych bliskich za ich ewidentne braki. 21-XI-10 115. Pacynki i klakierzy - Czytałeś ostatni numer „Idziemy”? - A co to takiego? - Jak to? Od pięciu lat istnieje tygodnik pokolenia JP2. - Niesamowite! - Pisuje tam regularnie wiele mądrych ludzi. Nietuzinkowe teksty, trzeźwy myślenie. - A są tam felietony? … Takie lub podobnie banalne dialogi można znaleźć na forach internetowych. Nieraz internauta skrywający się za fałszywą tożsamością mówi coś jako kto inny albo wręcz rozmawia sam ze sobą. Siada do komputera, pisze: „’Idziemy’ jest fantastyczne”. Przesiada się do drugiego komputera i dodaje: „Naprawdę? Skąd o tym wiesz?” Rozmawia niczym aktor w teatrze lalkowym. Dlatego takie tożsamości nazywane są pacynkami (ang. sockpuppets). Anonimowość internetu zachęca do fikcyjnego aplauzu lub wygwizdów. Wirtualnych klakierów można podzielić na dwie grupy: ideowych i interesownych. Ideowi widzą w wirtualnym świecie pole misyjne. Szukają adeptów dla swych przemyśleń. Motywacje mogą być mniej lub bardziej szlachetne i z różnych dziedzin: religijnych, światopoglądowych, politycznych, naukowych. Druga grupa klakierów czerpie korzyści ze swej działalności. Czasami dołączają do nich profesjonaliści z marketingu. Dziś wiele osób chętnie czerpie z interenetu informacje o produktach i usługach. Czemu nie skusić się i dla promocji stworzyć sponsorowanego blogu? Można opłacić internautów, by pisali w określony sposób w odpowiednich miejscach. Istnieją fałszywe blogi - nazywane flogami - w pełni kontrolowane przez konkretną firmę dla reklamy produktu lub czarnego PR konkurencji. Na przykład pewna znana marka napoju założyła „Ruch Zero”. Na stworzonym blogu pisywał tajemniczy osobnik (wspierany przez komentarze-widma), żaląc się na zbyt dużą liczbę codziennych obowiązków i postulując ograniczenie ich do zera. W rzeczywistości chodziło o promocję brunatnego napoju bez cukru. 130 O szczerość dużo trudniej w wirtualnym świecie niż w realnym. Dlatego warto zachować zdrowy dystans do szumu internetowego i nie pokładać w nim zbyt wielkiej ufności. Popularność w nim jest jeszcze bardziej ulotna niż w realnym świecie. A pod koniec, na Sądzie Bożym, ogień oczyści również tą przestrzeń. „Niech każdy jednak baczy na to, jak buduje. Odsłoni je dzień Pański; okaże się bowiem w ogniu, który je wypróbuje, jakie jest. Ten, którego dzieło wzniesione na fundamencie przetrwa, otrzyma zapłatę; ten zaś, którego dzieło spłonie, poniesie szkodę.” (1 Kor 3, 10-15) 28-XI-10 116. Wielki Dostawca Raport mniejszości - to kultowy film science-fiction z roku 2002. W filmowym świecie nie ma anonimowych ludzi, nie ma więc ogólnych reklam. Uliczne banery wiedzą wszystko o każdym przechodzącym człowieku. Do niego kierują osobisty przekaz. Rozpoznają jego tożsamość na podstawie tęczówek. W olbrzymiej bazie danych przechowują wszelkie wybory dokonane przez każdą jednostkę. Znają jej zapotrzebowania i preferencje. Skrupulatnie pamiętają ostatnie zakupy. Nachalnie przypominają, że najwyższy już czas, by np. zmienić kurtkę lub zarezerwować miejsce na wakacje. Niewiele dziś brakuje, by na mieście z wielkich ekranów wołano i do nas po imieniu i coś bardzo osobistego nam proponowano. Do rozpoznania nas nie potrzeba badać układu naszej tęczówki. Wystarczy sygnał telefonu komórkowego, aby wiedzieć, kto akurat porusza się w okolicach danego ekranu. Na razie reklama spersonalizowała się tylko na małych monitorach. Tam nawet spam już jest ukierunkowany do konkretnego odbiorcy. Nazywa się go po imieniu, próbuje się go uwieść wyjątkową - tylko dla niego! - ofertą. Możliwości gromadzenia danych o konsumenckich wyborach są nieskończone. Wszelkie próby ich ograniczenia można przełamać faktem, że to sami ludzie, kuszenie różnymi świecidełkami, dobrowolnie poddają się takim praktykom. Można więc pomyśleć o sytuacji, w której Wielki Dostawca będzie znał przebieg całego naszego życia, wszelkie dokonane przez nas wybory i będzie mógł w każdej chwili oferować nam to, co według „konsumenckiej trajektorii” jest nam danej chwili potrzebne do szczęścia. Niemniej jednak, pomimo gorliwości i gotowości zaspokajania wszelkich zachcianek, Wielki Dostawca nigdy nie będzie w stanie miłować swoich odbiorców. Prawdziwa miłość, choć wyraża się w znakach - pamięć, pomoc, prezent - nie sprowadza się do zbioru tych rzeczy. Nawet najbardziej oryginalny i wyjątkowy dar staje się bezwartościowy, jeżeli nie ma 131 tego plusa, który daje tylko duchowy wymiar człowieka. SMS z gratulacjami wysłany z komputerowej pamięci megasklepu nie świadczy o tym, że ktoś o nas życzliwie pamiętał. Świąteczny zwyczaj obdarowywania prezentami w czasach hiperkonsumpcji łatwo można spłycić. W podarunkach nie chodzi o to, by było ich więcej, były droższe i bardziej wyszukane. Chodzi o to, by w tych rzeczach dawać samego siebie. Dlatego „mniej” może de fakto być „więcej”. Mniej prezentów, ale za to dużo więcej siebie. Nie chodzi o to, by św. Mikołaj miał większy worek, ale o to, by miał lepsze serce. 5-XII-10 117. Nie fałszować Szczęśliwy człowiek, który nie idzie za radą występnych, nie wchodzi na drogę grzeszników, lecz ma upodobanie w Prawie Pana, nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą tak rozpoczyna się księga Psalmów. Pierwsze zdania poniekąd ją streszczają. Zwrot „szczęśliwy ten, kto…” powtarza się ponad dwadzieścia razy w tym „śpiewniku Izraela”. Szczęśliwy ten, kto dobrowolnie podporządkowuje się prawu Bożemu, bo więzy te są dla niego źródłem życia: „Jest on jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą, które wydaje owoc w swoim czasie, a liście jego nie więdną: co uczyni, pomyślnie wypada”. W czasach, gdy brak łącza ze światem oznacza wykluczenie, paradoksalnie wzrasta niechęć do wszelkich więzi z Bogiem i Jego Kościołem. Bóg jako prawodawca, czyli Ktoś kto ma realny wpływ, jest odbierany jako zagrożeniem dla szczęście. Panaceum szczęścia to absolutna autonomia: śpiewać samemu i bez żadnych nut. Nawiązując do obrazu psalmisty, ideałem współczesności jest być jak drzewo, który bez wody wydaje owoce. Ba, może nie potrzeba nawet owoców, lepiej przecież nic nikomu nie dawać. W tradycji judeochrześcijańskiej człowiek prawy to ten, kto „rozmyśla dniem i nocą” nad prawem Pańskim. Stale pyta siebie o dobro w swoim postępowaniu. Słucha głosu sumienia, za pośrednictwem którego Bóg go prowadzi. To stałe pytanie o wartość własnych decyzji różni się zasadniczo od komputerowego monitoringu. Nie jest przetłaczającą kontrolą techniczną, lecz powinnością nadającą sens. Nie zewnętrznym przymusem, lecz potrzebą serca. Z tej potrzeby zrodziła się praktyka rachunku sumienia. Stałe czuwanie, aby żaden czyn nie był zgrzytem, fałszywą nutą w pieśni dla Pana. Zrobotyzowany świat, który nas otacza, również wszystko mierzy i bada. Optymalizuje środki dla szybkiego osiągnięcia celu - szuka skuteczności. Rachunek sumienia, chociaż ma wiele z kontroli, nie jest jak ekspertyza techniczna. Nie polega na sprawnym oprogramowaniu, które wydaje polecenia jak powinien zachowywać się chrześcijanin. 132 Stawiane pytania wynikają z wiary: jak - w jej świetle - wygląda moje życie? Odkryte braki prowadzą do nawrócenia - a to jest owocem miłości. Wreszcie mocne postanowienie poprawy jest wynikiem ufnej nadziei. W tym wzrastaniu człowiek odnajduje swoje szczęście, nie jest tylko biernym odbiorcą Bożych darów, lecz dobrowolnym współpracownikiem Stwórcy. Jego życie wpisuje się w wielki hymn wszechświata: „Wszystko co żyje, niech chwali Pana!”. I tak kończy się Księga Psalmów. 12-XII-10 118. Aktualizacja Nie ma mocnych komputerów. Wszystkie są narażone na zainfekowanie wirusem. I to niezależnie od klimatu i pory roku. Chroni się je programami, które wykrywają i usuwają zarazę. Ochrona ta, jak zwykłe leki, nie może być przeterminowana. Wymaga aktualizacji na nowo powstałe szkodniki. Dla niektórych systemów operacyjnych codziennie pojawia się około trzydziestu nowych wirusów. Zazwyczaj aktualizacja dokonuje się na bieżąco, przez internet. Programy antywirusowe nie wystarczają jako jedyna linia obrony. Stosuje się też często zaporę sieciową, moduły kontroli przesyłek poczty elektronicznej i plików pobieranych z sieci, moduł wykrywania i zapobiegania włamaniom, skaner pamięci. Skanery to najstarszy i najprostszy sposób ochrony antywirusowej. Ich działanie polega na wyszukiwaniu określonej sekwencji bajtów w ciągu danych. W większości wirusów można wyróżnić unikatową sekwencję bajtów, tzw. sygnaturę, dzięki której możliwe jest odnalezienie wirusa. Znaczenie skanerów zmalało wraz z pojawieniem się wirusów polimorficznych. Te są trudne do wykrycia, gdyż ich różne próbki nie wyglądają tak samo. Do tego dochodzą jeszcze szczepionki. Są to programy skierowane przeciwko konkretnym wirusom. Większość z istniejących szczepionek potrafi wykryć i usunąć kilka tysięcy określonych wirusów. Oczywiście w przypadkach nowych wirusów szczepionki nie są efektywne. Dla wielu imponujący świat techniki jest przeszkodą, aby dotrzeć do Boga. Technika przedstawia się im jako wszechmogąca siła wciąż odnosząca tryumfy i mająca odpowiedź na każde zapotrzebowanie. To, co jeszcze dziś jest niemożliwe - jutro będzie w zasięgu ręki. Warto im przypominać, że ten dumny z siebie świat również jest kruchy i słaby. Pokora, czyli uznanie własnych granic, i tam jest potrzebna. Nie ma doskonałego programu, niezawodnej maszyny, bezpiecznego urządzenia. Zawsze pojawia się możliwość błędu, straty lub 133 wypadku. Na tym świecie „mól i rdza niszczą” wszystko i wszędzie „złodzieje mogą się włamać i ukraść”. W naturalnym świecie prawda, dobro i piękno są powiązane z samą rzeczywistością. W świecie techniki więzi te są w rękach użytkownika. Słabość narzędzi stworzonych przez człowieka polega na tym, że łatwo zarażają się kłamstwem, złem lub brzydotą. Świat techniki potrzebuje stałej ochrony przed takim zainfekowaniem. Ta ochrona również musi być wciąż aktualizowana. Podstawowe pytanie dla jej aktualizacji: czy rzeczywiście te wynalazki służą człowiekowi? 19-XII-10 119. Klikać Cogito ergo sum! „Myślę a więc jestem”. Parafrazując słowa Kartezjusza można powiedzieć Clico ergo sum! „Klikać” to wyraz dźwiękonaśladowczy, stworzony na podstawie ledwo słyszalnego „klik” komputerowej myszki. Jej przycisk pozwala podejmować konkretne wybory - wchodzenia w wybrane obszary świata wirtualnego. Językowi puryści skrzywią się na użycie zapożyczonego czasownika „klikać”. Jednak słowo to, dla większości zrozumiałe, funkcjonuje w mowie potocznej. Ze względów oczywistych po łacinie nie ma odpowiednika. Da się go stworzyć na tej samie zasadzie, wychodząc od dźwięku „klik”. Można zaproponować czasownik regularny z pierwszej koniugacji: clico, as, avi, atum, are. Życie wielu ludzi de facto sprowadza się do wyborów na internecie. Chcąc nie chcąc, większość swego czasu spędzają w wirtualnej przestrzeni. Tam pracują i odpoczywają. Tam też poznają nowe środowiska. Stamtąd czerpią wiedzę, tam gromadzą swoje dobra. Niebawem w sieci pojawią się nekrologi i cmentarze… a więc, można powiedzieć, że tam na wieczność spoczną. W sieci owszem, o Bogu również dużo można znaleźć. Jednak pełny dostęp do Boga żywego nie jest osiągalny poprzez klikanie na jakąś stronę www, gdzie dużo o Nim słów. Chrystus, Syn Boga, który stał się człowiekiem jest jedyną ścieżka dostępu. On jest jedynym, doskonałym i ostatecznym Słowem Ojca, i nie będzie już innego słowa oprócz Niego. Wyjątkowość tej drogi pięknie wyrażają słowa św. Jana od Krzyża: „Od kiedy Bóg dał nam swego Syna, który jest Jego jedynym Słowem, nie ma innych słów do dania nam. Przez to jedno Słowo powiedział nam wszystko naraz. To bowiem, o czym częściowo mówił dawniej przez proroków, wypowiedział już całkowicie, dając nam swego Syna. Jeśli więc dzisiaj ktoś chciałby Go jeszcze pytać lub pragnąłby jakichś wizji lub objawień, nie tylko postępowałby 134 błędnie, lecz także obrażałby Boga, nie mając oczu utkwionych jedynie w Chrystusa, szukając innych rzeczy lub nowości” W sposób przenośny można powiedzieć, że uczeń Jezusa wciąż powinien „klikać” na ten jedyny „Boży link”, którym jest Najświętsze Człowieczeństwo Pana naszego Jezusa Chrystusa. Wciąż tam, i tylko tam, szukać odpowiedzi na życiowe zmagania. Taki jest sens zwyczaju, jaki mają wierni z każdego pokolenia kultury i języka - stałego powracania do tajemnicy życia Jezusa z Nazaretu. Dlatego wciąż szukamy go w Betlejem i na drogach Palestyny. Nie ma i nie będzie, innego „adresu” prowadzącego do Boga żywego. 26-XII-2010 120. Paplanin@ Elektroniczne gadżety znacznie zwiększyły możliwości dostępu do informacji. Obniżyły się też koszty jej produkcji i transmisji. W rezultacie mamy z jednej strony zjawisko przeładowania informacyjnego, a z drugiej - zdegradowania informacji. Paradoksalnie, niska jakość informacji jest bardziej pożądana. Napędza to produkcję informacji-klonów: lepszy materiał przetwarza się, obniżając jakość, aby zwiększyć jego wartość rynkową. Na przykłąd złożone problemy społeczno-ekonomiczne omawiane w elitarnych czasopismach są podejmowane na bardzo niskim poziomie przez tabloidy. Dewaluacja informacji da się zauważyć również na kanałach telewizyjnych: dziennikarz omawia złożony problem w trzech prostych zdaniach, obawiając się, że ucieknie mu widz. Są również fałszywe informacje. Ich produkcją od niepamiętnych czasów zajmowały się wywiady wojskowe. W handlu wykorzystywano fałszywe informacje do zwalczania konkurencji. Taka nieuczciwa strategia dziś jest nazywana FUD (ang. Fear, Uncertainty, Doubt – strach, niepewność, wątpliwość). Polega na ograniczeniu zdolności zajmowania rynku przez konkurenta poprzez podawaniu nieprawdziwych lub niejasnych informacji o nim i jego produktach. Zakłada, że nawet jeśli ktoś wie, iż informacje te są nieprawdziwe, to jego przekonania zostaną zachwiane, co automatycznie działa na korzyść stosującego tę strategię. Zwykły użytkownik forów internetowych, blogów lub portali społecznościowych tworzy własne informacje lub dzieli się mądrymi przemyśleniami. Niestety, może też przekazywać pochopne sądy lub kłamstwa. W istotny sposób może przyłożyć się do niszczenia dobrego imię ludzi lub instytucji, zasiania wątpliwości, lub obaw. Fakt, że zazwyczaj powtarza informacje znalezione w internecie, usypia jego sumienie - w zasadzie nic złego nie czyni, przecież przekazuje to, co i tak już tam jest… 135 Mądrość ludowa głosi, że diabeł siedzi nie tylko na języku tego, kto oczernia, ale i w uchu tego, kto chętnie tego słucha. Miłość bliźniego wymaga walki z gadulstwem i z nieumiarkowaną ciekawością - jest ona pierwszym stopniem do piekła. Nowoczesne środki przekazu dodają do grzechów języka możliwość anonimowości i utrudniają naprawianie wyrządzonej szkody. Dlatego warto dodać do rachunku sumienia zarówno pytania o cybergadulstwo jak i o cyberciekawość. Nie zapominając, że w większości przypadków takie paplanie w necie jest zwykłą stratą czasu i wynika z lenistwa. 2-I-2011 121. Po co? Flash mob to pomysł z naszego tysiąclecia. Polega na błyskawicznym zwołaniu tłumu za pośrednictwem internetu lub SMS’ów. Ludzi nieznani sobie nawzajem umawiają się w mieście na kilka minut, by w zatłoczonym miejscu zrobić coś nietypowego. Moda na flash mob przywędrowała z Ameryki. Pierwszą akcję tego typu zaplanowana na początku 2003 r. pod nazwą Mob Project. Zabawa polegała na tym, że tłum zgromadził się w konkretnym sklepie i dopytywał się u sprzedawców o jakąś rzecz dość absurdalną. Szaleństwo flashmobowe opanowało potem Europę, pojawiając się znienacka w każdym większym mieście. Moda na flash moby szybko przeminęła. Pozostała możliwość wykorzystania współczesnych narzędzi komunikacji na zorganizowanie błyskawicznych akcji. Mogą mieć najróżniejsze cele: wyrazić solidarność w jakiejś słusznej sprawie, pomóc Tomkowi w walce z białaczką lub stanąć w obronie nieszczęsnego karpia. Działania te są często tyleż rozległe, co i płytkie. Trwają krótko jak błysk flesza, nie pozostawiając wiele po sobie. Zryw działania - i pustka przemijania. Dziś działanie stało się czymś bardzo łatwym. Skuteczne działanie sprawia przyjemność i tym samym uzależnia. Działać - bo jest fajnie, bo jako nagroda jest satysfakcja. Działanie staje się celem samym w sobie, gdy nie ma głębszego sensu. Wtedy trzeba szukać kolejnych celów dla potrzymania działania. A tych celów współczesny świat dostarcza w bród. Chociaż w działaniu doskonalą się sprawności, jednak nie zapewnia one człowiekowi szczęścia. Człowiek realizuj siebie nie w działaniu, lecz w poznawaniu prawdy i wybieraniu dobra zgodnie z nią. Aby określić dobro, trzeba przyznać, że istnieje prawda o człowieku: kim on jest, po co i dla kogo żyje. W przeciwnym razie etyka staje się konwencją. Można ją oprzeć na takich zasadach jak obowiązek, konsensus, emocje, utylitarność, dialog, miłość, 136 przyjemność, solidarność. Wszystko to jest dobre, ale daleko niewystarczające, by ukierunkować całe życie. Potrzeba dobra ostatecznego, które by scalało te często rozbieżne cele. Tradycyjna nauka o cnotach, czyli zdobywaniu nawyków dobrego działania, ma sens, gdy jest powiązana z pojęciem dobra i prawdy o człowieku. Te ostatecznie odsyłają do Boga, na którego obraz i podobieństwo człowiek został stworzony. Inaczej wszelkie ćwiczenia w dobrym zachowaniu stają się tresurą. A życie coraz bardziej przemienia się w zabawny lub stresujący flash mob. 9-I-2011 122. Zegarmistrz Zdarzyło się to trzy lata temu. Poszedłem podreperować zegarek do nieistniejącego już zakładu w śródmieściu. Szwajcarska maszyna po 25 latach miała prawo pracować w ślimaczym tempie. Ciasna klitka, jak to przy takich usługach. Zegarmistrz, pan w starszym wieku, włożył lupę do w prawe oko - dosłownie włożył, bo trzymał ją mrużąc powieki - i pochylił się nad zegarkiem. Zapadła cisza, poczułem się zobowiązany, by coś powiedzieć: „Skoro jest pan fachowcem, może by pan zatrzymał ten czas”. Po długiej przerwie, dwóch lub trzech pełnych minutach - powolność jest cechą tego zawodu - spokojnie odpowiedział: „Nie do mnie to należy”. Nie wiem, czy odpowiedź była wynikiem tego, że rozmawia z księdzem, czy wyczuwał, że jego zakład niebawem na zawsze zniknie ze skrzyżowania Waryńskiego i Nowowiejskiej przy metrze Politechnika. Część zegarmistrzów salwuje się ucieczką w jubilerstwie, pozostali w sprzedawanie bateryjek lub w drobne naprawy chińskich produkcji. Być może za kilka lat na rynku pracy zabraknie dla nich całkowicie miejsca. Razem z klasycznymi zegarkami znikną wyrazy takie jak tykanie, sekundnik, nakręcić sprężynę itp. Nie oznacza to jednak, że nie jesteśmy pod panowaniem czasu. Podlegamy jemu jeszcze bardziej, niż w ubiegłych stuleciach. W przestrzeni technologicznego świata czas tyka mocniej niż na łonie natury. Chociaż go nie słychać, tyka na kontach bankowych, tyka w rekordach sportowych, tyka w marszczącej się cerze i siwiejących włosach pomimo postępów przemysłu farmaceutycznego. Zaczynając nowy etap życia łudzimy się, że czas się zatrzyma. Również nowe rzeczy dają iluzję ucieczki od jego niszczącego tykania. Niestety, każda nowość zostanie kiedyś zużyta. Im szybciej wymieniamy rzeczy, tym one szybciej się starzeją. Wyprodukowana nowość jest mało trwała. Im większa sprawność produkcyjna, tym mniejsza trwałość. Nowe generacje produktów są bardziej ulotne i szybko są wypierane przez następne. 137 Współczesny świat bardziej dramatycznie stawia odwieczne pytanie: jaki jest sens danego nam czasu życia? Czy narodziny nie są w istocie czymś smutnym, gdyż ostatecznie prowadzą do śmierci? Dziecko rozpocznie kiedyś życiowe zmagania. Doświadczy kompromisów i upokorzeń, a na końcu padnie, tak jak wszyscy, łupem śmierci. Na szczęście Bóg nie jest Wielkim Zegarmistrzem, lecz Panem czasu. On ma moc nie tyle zatrzymać czas, co nadać mu sens. 16-I-2011 123. Hybrydy W motoryzacji dokonuje się cicha rewolucja. Coraz częściej stosuje się napęd hybrydowy: połączenie silnika spalinowego i elektrycznego. W zależności od potrzeb pracują na przemian lub równocześnie. Na przykład w mieście elektryczny, za miastem spalinowy. Silnik elektryczny może być prądnicą i ładować akumulatory w wyniku napędzania silnikiem spalinowym lub przy hamowaniu. Zmniejszenie zużycia paliwa, emisji szkodliwych spalin oraz hałasu to niebagatelna zaleta takich układów. Minusem jest większa masa, pokaźny akumulator i kosztowna technologia. W pojazdach z klasycznym napędem znaczna ilość energii jest tracona podczas hamowania. Przy napędzie hybrydowym można część tej energii zgromadzić w akumulatorach i wykorzystać przy ponownym ruszaniu. Jest więc szczególnie korzystny w pojazdach, które często zatrzymują się i ruszają, np. śmieciarkach, autobusach miejskich, czy tramwajach. Istnieje również możliwość wyłączania silnika spalinowego podczas częstych postojów, co daje kolejne oszczędności. Stosowanie takich rozwiązań na szeroką skalę wymusi poprawę technologiczną baterii, co za kilkanaście lat pozwoli na motoryzację całkiem elektryczną. Słowo „hybryda” dla większości osób źle się kojarzy. Przywodzi na myśl dziwaczny twór, złożony z różnych elementów niepasujących do siebie. Ale właśnie tu tkwi tajemnica postępu technicznego: w dopasowaniu do siebie różnych rozwiązań. Optymalne sterowanie pozwala, by hybryda stanowiła zgraną całość, a to dzięki mocnej elektronice. Dobre oprogramowanie pozwala, by części idealnie współgrały. Można powiedzieć, że samochody hybrydowe są „inteligentne”. Człowiek przewyższa każdą maszynę. Dlatego harmonia pomiędzy różnymi wymiarami jest trudniejsza. Nie jest rzeczą prostą uzyskać równowagę pomiędzy tym, co cielesny a tym, co duchowe. Dla każdego człowieka zagadnienie, jak administrować siłami 138 witalnymi, jest nieustannym wezwaniem. Wciąż pojawia się pytanie, w jakie sprawy warto się angażować, nie zaniedbując pozostałe sprawy, również ważnych. Prawdziwy rozwój duchowy realizuje się w harmonii łaski i naturą. Łaska Boża nie niweczy natury, lecz ją podnosi i uzupełnia. Nie chodzi o tworzenie jakiegoś dziwnego tworu mieszającego to, co Boskie z tym, co ludzki. Duch Święty swoimi darami udziela nam to „Boże oprogramowanie”, by udawało nam się łączyć w sposób optymalny te dwa wymiary. Święty to nie jakaś hybryda, lecz człowiek na 100 proc. współpracujący z Bogiem. A czasami tylko na 75 proc., ale z chęcią poprawy. 23-I-2011 124. Zaangażowanie Z niewolnika nie ma pracownika - głosi przysłowie. Z tej przyczyny nowoczesne zarządzanie wiele inwestuje w dział HR (human resources), który kiedyś nazywano działem kadr. Ta komórka organizacyjna ma na celu zwiększenie zaangażowanie pracowników, aby byli gotowi podjąć dodatkowy wysiłek. Różnorodne badania potwierdzają, że to właśnie ci pracownicy istotnie przyczyniają się do sukcesu biznesowego. Pozostaje jednak podstawowe pytanie, czym właściwie jest i jak zmierzyć „zaangażowanie pracowników”? Specjaliści określają je jako niezbędny zasób energii potrzebny do tego, aby potencjał pracowników przełożyć na rezultaty. Ma ono swe źródło w pozytywnym nastawieniu do firmy i przełożonych, postrzeganiu możliwości rozwoju w organizacji adekwatnie do indywidualnych oczekiwań, a także poczuciu współuczestnictwa i współdecydowania. Wiele firm stosuje dziś system EES (Employee Engagement Survey), pozwalający zmierzyć zaangażowanie i dokładnie określić przeszkody, które je obniżają. Równocześnie zbudować systemy szkoleniowe, aby zwiększać zaangażowanie poprzez wciąganie pracowników do współrealizacji projektu, wspieranie ich etc. Starzy wyjadacze z różnych korporacji wiedzą, że na badaniach EES nie można wypaść za dobrze. Wtedy nie ma szans na uzyskania awansu ani zwiększenie zarobków. Bo przecież jeżeli ktoś według informacji z działu HR jest zadowolony, to po co mu dawać więcej. Równocześnie lata doświadczeń w korporacjach nauczyło ich, że nie warto też ukazać zbyt wielkiego braku satysfakcji - wtedy trzeba będzie uczestniczyć w niekończących się warsztatach, rozmowach i szkoleniach oraz wielokrotnie tłumaczyć się z własnego niezadowolenia. Zaangażowanie pracowników w „winnicy Pańskiej” zasadniczo różni się od zaangażowania w organizacjach biznesowych. Wynagrodzenie jest dla wszystkich 139 identyczne: każdy otrzyma denara. Zasady identyfikacji wynikają z przyczyn nadprzyrodzonych. Pracuje się na własnym, bo przecież „wszystko co moje do ciebie należy” - mówi Ojciec do starszego syna. Pomimo tych różnic można wyznaczyć zaangażowanie apostolskie głównym miernikiem EES. Apostolstwo, zapał duszpasterski dla księży - są znakiem zdrowia duchowego. Równocześnie są uzdrawiające. Ileż to problemów osobistych znika, jeżeli się więcej myśli o duszach i zapomina o sobie samym. Ileż krytyk wewnętrznych w Kościele wynika ze słabego zaangażowania samych krytykujących. 30-I-2011 125. Gadżeciarz Elektronika otworzyła drzwi na oścież dla innowacyjności. Niemal każdy przedmiot codziennego użytku może być zaopatrzony w procesor. Nawet młotek staje się „inteligentny”, podając np. siłę uderzenia, częstotliwość, energię przekazaną i tym podobne bajery. Pozostaje jednak pytanie: komu to potrzebne? Jednak przy dobrym marketingu pewnie znajdą się chętni na supermłotek. Mężczyźni są szczególni łasi na takie zabawki. Brzmi to mało poprawnie, ale na razie takie są socjologiczne realia. Wielu facetów stało się beznadziejnymi gadżeciarzami. W innych czasach wyżywaliby się w zbieraniu szabel lub broni palnej. Narzędzia byłe kiedyś niemałym polem do popisu. Dziś z wypiekami śledzą w internecie parametry zapowiadanego nowego sprzętu elektronicznego. Potrafią nawet stać w kolejce całą noc, aby być pierwszymi w posiadaniu ostatniego modelu Kindle’a lub iPhone’a. Typowy gadżeciarz ma najnowszą komórkę trendy, „wypasiony” samochód, nawigację satelitarną w samochodzie i kieszeni, pełne wyposażenie domowego kina topowej firmy, superpralkę i ekstraoszczędną zmywarkę, najnowszy komputer z maksymalnie bajerancką obudową, lodówkę otwieraną na głos, tytanową latarkę na korbę lub baterie słoneczne i tak dalej... Nie przeszkadza mu nawet, że komórkę ładuje codziennie, nawigacja w samochodzie jest bardzo OK, ale nie ma map Polski, do lodówki zaś musi mówić po angielsku z właściwym akcentem, by zrozumiała. Gadżeciarz patrzy na wszystko jak na zabawki. Może dojść do tego, że w ten sposób traktuje również ludzi. Koledzy pasują mu, dopóki może się z nimi dobrze bawić. Również i na kobietę patrzy jak na kolejny przedmiot. Jeśli dana osobniczka pomyślnie przejdzie testy użyteczności i umiejętności, to przy niej pozostaje. W przeciwnym przypadku poddaje testom następną. W jego mniemaniu także człowiek ulega zużyciu. Gdy inwestycja się zamortyzuje, 140 cały proces rozpoczyna się od nowa. Bez żadnych skrupułów gadżeciarz opuszcza rodzinę i dziwi się, że inni mają mu to za złe. Człowiek potrzebuje miłości. Zaspokajanie tej potrzeby serca zabawkami prowadzi do trwałej infantylizacji. Niekorzystne jest to, że te zabawki są drogie lub wyszukane. Utwierdzają go w błędnym przekonaniu, że one mogą dawać szczęście. W parze z postępem technologicznym powinien iść pogłębienie mądrości serca. Tylko w ten sposób człowiek potrafi wykorzystać bogatą ofertę świata. Inaczej, niczym dzikus z dżungli, da się nabrać na każde świecidełko. 6-II-2011 126. Technoświat Ślady archeologiczne wskazują, że człowiek od zawsze kształtował otaczający go świat. W ostatnich dekadach możliwości techniki i potrzeba zbytów nowych urządzeń sprawiły, że bliskie otoczenie stało się jeszcze bardziej podległe człowiekowi. Przedmioty codziennego użytku można dopasować do własnych potrzeb. Wszechobecna elektronika nadaje rzeczą niebywałą plastyczność. Piloty i czujniki umożliwiają zdalne sterowanie lub „inteligentne” działanie sprzętu. Można mówić o stopniowym zaniku tego, co kiedyś nazwaliśmy „złośliwością rzeczy martwych”. Nieraz martwa natura może wydawać się bardziej przyjazna niż żywi ludzie. Wobec niej nie potrzeba cierpliwości, ona zawsze jest nam uległa. Świat wyrobów coraz bardziej się humanizuje. Przedmiot pamięta o nawykach swego właściciela, sugeruje mu dogodne rozwiązania, uzupełnia jego braki pamięci. Mówi ludzkim głosem i potrafią się dostosować do wieku, płci lub nastroju wynikającego z pogody. Nowoczesny sprzęt sugeruje idealne rozwiązania lub wychodzić z inicjatywą do zblazowanego użytkownika. Paradoksalnie, humanizacja techniki może wpływać na dehumanizację użytkownika. Sam fakt, że rzeczy stają się podobne do człowieka - mówią, reagują na podobne bodźce etc. nie zapewniają wzrostu w człowieczeństwie temu, kto z nich korzysta. Człowiek, aby wzrastać, potrzebuje drugiego człowieka. Roboty, choćby się śmiały, płakały, byłe pomysłowe i wykazywały chęć dialogu, nigdy nie staną się dla niego partnerem. Ze światem martwych rzeczy można tworzyć relacje tylko pragmatyczne. Wobec drugiego człowieka potrzeba szacunku, akceptacji, miłości. Technoświat może przyczynić się do osłabienia więzi międzyludzkich. Prowadzić do tego, że każdy otacza się własnymi gadżetami i unika bliźniego. Wiele narzędzi komunikacji 141 w rzeczywistości izolują człowieka, nie tworząc prawdziwej społeczności, lecz zamykając go w świecie przedmiotów. Im więcej techniki nas otacza, tym bardziej trzeba podejmować „opcję preferencyjną na rzecz żywego człowieka”. Potrzebny jest swoisty personalizm, wybierający zawsze ludzi przed rzeczami. Rzeczy tylko z pozoru są fajniejsze od ludzi. Trzeba się cieszyć, gdy inny człowiek czegoś od nas oczekuje. Z nim można podejmować wzbogacający dialog, a co najważniejsze, żywy człowiek otwiera nas na Boga. To on, a nie rzeczy, został stworzony na Boży obraz i podobieństwo. 13-II-2011 127. Prezenty Ile to jest dwa plus dwa? - pytano na teście przy naborze księgowych. Pierwszy kandydat odpowiedział krótko: „Cztery” Ku jego zdziwieniu odpadł z konkursu. Podano mu w uzasadnieniu, że jest „zbyt dokładny”. Drugi, wiedząc o porażce pierwszego, sprytnie odpowiedział: „A ile powinno być?” Również i jemu podziękowano. Uzasadnienie brzmiało: „zbyt kompromisowy”. Trzeci, pewny siebie, odpowiedział: „Siedemdziesiąt dziewięć!” „Jak to?” „To proste: pięćdziesiąt dla szefa, dwadzieścia pięć dla mnie, a w kasie oczywiście musi pozostać dokładnie cztery.” Zazwyczaj takie opowiastki umieszcza się w skorumpowanych krajach trzeciego świata, przy okazji poprawiając sobie samopoczucie. Niestety, nieuczciwość zdarza się również w „pierwszym świecie”. Gdy serce człowieka jest zarażone przywiązaniem do pieniądza - a po grzechu pierworodnym nie jest to rzadka dolegliwość - nie ma systemu kontrolnego, który by całkowicie zapobiegał nieuczciwości. Przy obecnym kulcie pieniądza łatwo o uśpienie sumienia i wplątanie się w niezdrowe układy. Marketing, lobbing, sponsoring i różnych maści doradztwa mogą zachęcać do przekroczenia granic uczciwości. Prezenty, na przykład, mogą stać się piękną nazwą dla przekupstwa. Sprawa jest tak stara, że już księga Wyjścia ostrzegała „Nie będziesz przyjmował podarków, ponieważ podarki zaślepiają dobrze widzących i są zgubą spraw słusznych” (23,8). Ofiarowanie pieniędzy z wyjątkiem niewielu sytuacji - np. dawania napiwków w restauracji - zwykle jest podejrzane i uczciwy człowiek odrzuca taką możliwość. W przypadku prezentów rzeczowych trudniej ocenić, czy jest to tylko wyraz grzecznościowy lub wdzięczności, czy też ukryta łapówka albo prośba o jakąś późniejszą przysługę. Warto pamiętać, że korupcyjne darowizny mogą mieć również wyszukane formy, jak oferowanie 142 stypendiów studenckich dla dzieci adresata lub uczestnictwo w naukowym sympozjum na Bahamach. Nie każdy prezent daje szczęście, a wiele z nich mogą być początkiem zejścia z właściwej drogi. Ocena moralna ich przyjmowaniu wymaga roztropności. Aby jej dokonać, zazwyczaj potrzeba też pewnego spokoju, trudno osiągalnego w szybkim tempie, w jakim ludzie dziś żyją. Zanim się zaangażujemy w prezent, trzeba się zastanowić i ewentualnie prosić o poradę, co do pewności moralnych naszych poczynań. Nie na wiele zda się po czasie zdanie typu: „ja nie chciałem nikogo oszukiwać”. Nieprzypadkowo w Ameryce Łacińskiej funkcjonuje przysłowie: Cuando la limosna es grande hasta el santo descofía - nawet święty jest nieufny, gdy datek jest wielki. 20-02.2011 128. Za dużo wszystkiego Specjaliści od marketingu przez lata zakładali, że im większy asortyment, tym większe jest prawdopodobieństwo, że klienci znajdą dokładnie to, czego szukają. Zgodnie z tym założeniem oferta obejmująca na przykład kilkadziesiąt rodzajów dżinsów zamiast kilku miałaby zwiększać szansę, że klient wybierze spodnie, które faktycznie mu się spodobają. Najnowsze badania dowodzą jednak, że gdy oferta jest zbyt szeroka, zmniejsza się prawdopodobieństwo, że klienci w ogóle coś kupią, a jeśli już to zrobią, będą mniej zadowoleni ze swojego wyboru. Wszystko zaczęło się od dżemu. W jednym z drogich sklepów spożywczych umieszczono ekspozycję z próbkami 24 wykwintnych dżemów. Klienci, którzy zdecydowali się na ich degustację próbek, mogli kupić wszystkie dżemy ze zniżką. Innego dnia na podobnej ekspozycji klienci mogli spróbować tylko sześć rodzajów dżemów. Bogatsza ekspozycja pociągnęła więcej klientów, ale kiedy przyszło do zakupów, ludzie, którzy się nią interesowali, nabywali dżemy dziesięciokrotnie rzadziej, niż klienci zainteresowani ekspozycją skromniejszą. Specjaliści doszli do wniosku, że nie zawsze większy wybór służy konsumentom. Kiedy małe sklepy poszerzają asortyment przekąsek, napojów i piwa, spada zarówno sprzedaż tych artykułów, jak i poziom zadowolenia klientów. Większy wybór wymaga większego nakładu czasu i energii, a zatem może wywołać niepokój, żal, nadmierne oczekiwania i pretensje do samego siebie, jeżeli wybrana opcja się nie sprawdza. Jeśli mamy ograniczone wybór, powyższe konsekwencje są niezauważalne, ale gdy rośnie liczba możliwości, takie 143 konsekwencje stają się groźniejsze. Każda zaś nowa opcja sprawia, że czujemy się coraz gorzej. Te i podobne badania pokazują, że prostota jest cechą jak najbardziej nowoczesną. Dojrzałość oznacza nabycia umiejętności trafnych wyborów. Te nie wyczerpują się w decyzjach przy półkach hipermaketu. Wolność wyboru przede wszystkim polega na wybieraniu dóbr wyższej jakości, w tym te duchowych. Jak mawiał pewien święty: „najwięcej posiada ten, kto najmniej potrzebuje. Nie stwarzaj sobie potrzeb”. Również nie trzeba pozwalać, aby inni nam te potrzeby stwarzali. Warto zadowalać się tym co proste, cieszyć się tym, co zwykły i codzienne. W ten sposób doświadczymy na własnej skórze tego, co niedawno odkryli uczeni od marketingu: mniej może oznaczać więcej! 2-02-2011 129. Squash Na początku XIX wieku więźniowie angielscy, nie mogąc zagrać w tenisa, wpadli na pomysł, żeby piłki odbijać od ścian. Z więzienia, dziwnym trafem, gra przeniosła się do elitarnych szkół. Uczniowie odkryli, że o wiele ciekawiej i trudniej gra się z użyciem przekłutej piłeczki, która przy zderzeniu ze ścianą lekko się rozgniata i nie odbija tak dynamicznie, jak piłki tenisowe. Nowy wariant szybko się przyjął. Pojawiły się pierwsze korty squasha i został oficjalnie uznany za odrębną dyscyplinę sportową. Między innymi film „Wall Street” przyczynił się do spopularyzowania gry wśród biznesmenów. Obecnie trwają rozmowy, by włączyć squasha do olimpijskich dyscyplin. W ostatnich latach w Warszawie powstało kilka ośrodków squasha na wysokim poziomie. Gra stała się modna wśród młodych pracowników banków i różnych korporacji. W zasadzie gra polega na odbijaniu piłki o ścianę w sposób, który utrudni ponowne odbicie piłki przez przeciwnika. Piłka przed oddaniem uderzenia może maksymalnie raz odbić się od podłogi. Kort to zamknięta klatka. Wszystkie ściany biorą udział w grze, w części zaznaczonej liniami. Na podłodze jest parkiet, tylna ściana ze szkła. Pomieszczenie ma około 10 metrów długości, sześć i pól szerokości, pięć metrów wysokości na froncie. Wysokość dozwolonej gry obniża się do połowy przy tylnej ścianie. Uderzenie w sufit świadczy o słabej grze i przynosi zawodnikowi wstyd. Jest to sport szybki i wyczerpujący. Uważany przez wielu za jeden z tych, w którym spala się najwięcej kalorii. Wbrew obiegowej opinii, zwycięstwo nie wynika z walenia w czarną piłeczkę z maksymalną siłą. Jak w wielu innych sportach, moc zwycięska jest w 144 głowie. Dobra strategia polega na tym, by przy każdym odbiciu wysyłać piłkę w miejsce najbardziej oddalone od przeciwnika. Oglądając dobry mecz można zauważyć, jak przeciwnicy walczą o centralny punkt kortu zwanym „punktem T”. Zawodnik będący w tym punkcie ma możliwość szybkiej reakcji i ustawiania przeciwnika po kątach. Strategia squasha może posłużyć do refleksji nad medialnymi dyskusjami na tematy światopoglądowe. Można mięć wrażenie, że osoby o antykatolickich poglądach od lat zdobyły „punk T” i każą wierzącym miotać się w celu nieudolnego odbijania piłeczki. Jest to fatalna strategia, do tego niezmiernie męcząca. Warto się zastanowić, jak to zrobić, aby wiosną AD 2011 nie być świadkami kolejnych awantur medialnych, może celowo rozdmuchanych. Po to, aby zmuszając do „biegania za piłką” zaciemnić beatyfikację Jana Pawła i uprzykrzyć wierzącym wielkanocne święta. 6-III-2011 130. Okulary Idzie gość do okulisty. Ten wysłuchuje jego skarg, a następnie zdejmuje swoje okulary i wręcza pacjentowi ze słowami: „Proszę włożyć te okulary. Nosze je już ponad dziesięć lat i naprawdę mi pomagają. W domu mam drugą parę. Daje je panu, może pan wziąć je do domu”. Pacjent nakłada okulary, ale zamiast lepiej, widzi jeszcze gorzej. „To straszne!” woła. - Teraz nic już nie widzę!”. „Dlaczego?” - pyta lekarz. - Mnie pomagają. Niech pan spróbuje raz jeszcze i postara się dobrze widzieć”. „Staram się przecież” – woła pacjent. – ale wszystko widzę rozmazane”. „Coś z panem niedobrze. Proszę myśleć pozytywnie”przekonuje lekarz. – „Myślę w taki sposób, ale z całą pewnością mi to nie pomaga”. „Ależ pan jest niewdzięcznikiem! - oburza się okulista. - I to po tym wszystkim, co dla pana zrobiłem, oddając moje własne okulary” – dodaje rozgoryczony. Stephen Covey, guru szkoleniowców, podaje ten przykład w książce „Siedem nawyków skutecznego działania”. Chce wykazać absurdalność oceniania wszystkiego poprzez paradygmat własnych doświadczeń. Skoro mnie te okulary od tylu lat pomagają, to tak musi być i dla innych. Autor promuje zasadę „staraj najpierw zrozumieć innych, a dopiero potem o to, by być przez nich zrozumiany”. Jest to zasada dla wszystkich profesjonalistów. Poświęcaj więcej czasu na diagnozę, zanim zaczniesz pisać receptę. Nie ufaj środkom naprawczym, jeżeli nie jesteś przekonany, że diagnoza jest słuszna. Lepsza będzie diagnoza, im bardziej przezwyciężymy ograniczenia subiektywizmu. Podana zasada ma wiele wspólnego z tradycyjną cnota pokory. Według klasyków pokora pozwala trafnie osądzać siebie samego i własne poczynania. Ogranicza 145 zniekształcenia wynikające z chorego własnego „ja”. Być zbyt pewny własnych osądów jest szalenie niebezpieczne. „Wszyscy ludzie, którzy naprawdę uwierzyli w siebie, przebywają w zakładach dla umysłowo chorych” - mawiał Gilbert Chesterton. Własnego osądu nie można traktować jako najświętszą wyrocznię. Panująca kultura promują hiperkrytyczne patrzenie na wszystko, co ogranicza moją wolność. Ten duch krytyki szczególnie okazuje się w demaskowanie braków każdej instytucji: rodzina, państwo, Kościół. Ciekawy, że wyjątkiem dla tej krytycznej postawy to własne poczynania - zero zdolności do dystansu wobec siebie samego. Zachowanie takie przypomina okulistę z cytowanej opowiastki. Takiego lekarza może polubimy, ale na pewno nie będziemy się u niego leczyć. 13-III-2011 131. Przebajerowanie Kiedyś dobry scyzoryk był marzeniem każdego nastolatka. Z czasem powiększał się wybór. Decydujący stał się nie tylko wygląd, ale i dodatki: korkociąg, szpikulec, otwieracz butelek lub konserw. Potem nadeszła inflacja akcesoriów: nożyczki, przeróżne pilniki, ostrze do ścinania szkła… Tak aż do kilkunastu „niezbędnych” narzędzi, które warto mieć pod ręką na wszelki wypadek. Dziś inżynierowie nie potrafią oprzeć się pokusi wyposażania sprzętu elektronicznego w coraz to nowe funkcje. Jest to swoisty „wyścig zbrojeń”, mający na celu eskalację funkcjonalności urządzeń, które służyły jednemu zadaniu. Nikogo już nie dziwi, że telefon komórkowy pełni również funkcje kalkulatora, urządzenia do wysyłania wiadomości tekstowych, notesu elektronicznego, konsoli do gier, bezprzewodowego połączenia z internetem, PDA, kamery cyfrowej, odtwarzacza MP3 oraz GPS. Na ryku można spotkać dziwaczne oferty, jak lodówkę z wbudowanym telewizorem lub budzik z kominkiem do aromaterapii. Specjaliści żartują o tym zjawisko mnożenia funkcji, określając je „wielofunkcjozą” (featuritis) lub „przebajerowaniem”. Jest to współczesna wersja starego przysłowia: co za dużo to niezdrowo. Nawet jeśli dodatkowe urządzenia nie stanowią całkowicie nowego obszaru funkcjonalności, jak w przypadku telefonów z aparatami fotograficznymi, to jednak komplikują obsługę na tyle, że użytkownik często czuje się zagubiony. Jednak, na ogół firmy nie eliminują w zarodku tendencje do zwiększania zestawu funkcji, ponieważ producenci i pierwsi klienci nie dostrzegają w tym żadnego problemu. 146 W praktyce użytkownik przechodzi od zachwytu do wściekłości. Każda dodatkowa funkcja oznacza jeszcze jedną rzecz, której trzeba się nauczyć, jeszcze jedną rzecz, której można potencjalnie nie zrozumieć, jeszcze jedną rzecz, którą trzeba odszukać. Badania wskazują, że długofalowo zwyciężają rozwiązania prostsze. Wielofunkcyjność powinna być dostosowywana do realnych potrzeb. Skłonność do komplikowania może dotknąć również przestrzeń religijną. Na przykład w osobistej pobożności można popaść w pogoń za nowinkami. Wzrost duchowy nie polega na gromadzeniu duchowych akcesoriów. „Proste jest prawdziwe, a prawdziwe proste” - czytamy w wywiadzie „Światło świata” Benedykta XVI. Dla zdrowego rozwoju życia wewnętrznego niezbędna jest prostota, bo jak nauczał Jezus: „Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego”. 20-III-2011 132. Bisior Książka była lepsza! - wypada powiedzieć po obejrzeniu ekranizacji znanej powieści. Zagorzali bibliofile powtarzają to samo wobec internetu. Jednak i oni muszą przyznać, że sieć bardzo ułatwia dostęp do książek. Ściślej mówiąc: dostęp do tekstów dotychczas dostępnych dzięki książkom. Można pomyśleć o komentarzach do Pisma Świętego. W sieci można znaleźć obszerniejsze wyjaśnienia, niż w domowej bibliotece. Jako przykład może posłużyć bisior, w który stroił się bezimienny bogacz z przypowieści św. Łukasza. Wikipedia informuje o tej rzadkiej tkaninie. Powstaje z jedwabistych nici tworzących się z szybko krzepnącej wydzieliny niektórych małży. W starożytności i w średniowieczu wyrabiano z tych nici bardzo cienkie i lśniące tkaniny określane jako jedwab morski. Ze względu na swoją rzadkość i złocisty połysk był bardzo ceniony. I niebywale drogi, ponieważ bisior tkano ręcznie, a zdobycie nici nie było proste. Aby uzyskać 200-300 gramów przędzy, trzeba było zanurkować po około tysiąc małży. Jeden małż wytwarza zaledwie 1-2 gramy surowej nici. Oczywiście, wszystkie te dane nie są nam potrzebne, by zrozumieć naukę Jezusa, ale zwiększają siły przykazu przypowieści. Ewangelia dodaje do opisu dostatku bogacza to, że „dzień w dzień świetnie się bawił” lub - w innych tłumaczeniach – „ucztował wystawnie”. Balował nie tylko w weekendy, ale „dzień w dzień”! Nie ma wątpliwości, że dopisywało mu zdrowie, aby móc tak imprezować. Internet tym razem nam może pokazać całą plejadę celebrytów, których życie na tym właśnie polega: dzień w dzień świetnie się bawią. 147 Wyszukiwarki poinformują o tym, że bisior pojawia się też w księdze Apokalipsy. Przyozdobiony w takie szaty jest upadający Babilon. „Biada, biada, wielka stolico, odziana w bisior, purpurę i szkarłat, cała zdobna w złoto, drogi kamień i perłę, bo w jednej godzinie przepadło wielkie bogactwo!”. Także oblubieńcy Baranka - Kościołowi - dano oblec się w „bisior lśniący i czysty” – drogocenna tkanina „oznacza czyny sprawiedliwe świętych.” Również wojska niebieskie, towarzyszące Barankowi na białych koniach, odziane są „w biały, czysty bisior”. Internet nie zastąpi Słowa Bożego. A to dlatego, że nie jest ono tylko słowem spisanym i milczącym. Biblia czytana we wspólnocie wierzących staje się żywym słowem. Żywotność ta nie zależy od pergaminu czy komputera. Biblioteki lub serwery mogą nam pomóc odkryć jej bogactwo, ale nie zastąpią Ducha, który ją ożywia. 27-III-2011 133. Światło Po ostatniej niedzieli marca: żyć nie umierać! Mnożą się uśmiechnięte twarze. Takie są efekty przestawienia zegarka i wydłużenia dnia o godzinę. Potem jest już tylko lepiej, codziennie przybywa kilka minut światła. Pewno mało kto zastanawiania się nad samą istotą światło i pyta, dlaczego ono tak wszystkich podnosi na duchu. Jak to jest, że dzięki niemu przyroda odżywa, a człowiekowi robi się lżej? Z nauki biologii pamiętamy o wpływie światła na życie. O tym, czym jest światło, wiemy z fizyki. Kiedyś uczyliśmy się o elektromagnetycznym promieniowaniu odbieranym przez siatkówkę oka. Również o tym, że każdy człowiek widzi nieco inaczej i o ty, że niektóre zwierzęta mają zakres widzenia większy od ludzkiego. Dlatego można mówić o świetle widzialnym i niewidzialnym. Również jesteśmy w stanie przypomnieć sobie, że optyka, zgodnie z dualizmem korpuskularno-falowym, postrzega światło jednocześnie jako falę elektromagnetyczną i jako strumień cząstek nazywanych fotonami. Dualizm korpuskularno-falowy sprawia, to cecha polegająca na przejawianiu, że w zależności od sytuacji, mamy do czynienia z właściwościami falowymi lub cząstkowymi. Zgodnie z mechaniką kwantową, cała materia charakteryzuje się takim dualizmem, chociaż uwidacznia się on bezpośrednio tylko w bardzo złożonych doświadczeniach. Rozwój nauk eksperymentalnych pozwoliły człowiekowi zapanować nad światłem. Jednak cała ta wiedza mało dodaje do zwykłego doświadczenia: światło jest piękne i dobre! Zrozumiały więc, że Pismo Święte mówi o nim już w pierwszych zdaniach Księgi Rodzaju. „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: 148 ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód. Wtedy Bóg rzekł: "Niechaj się stanie światłość!" I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności”. Jezus przestawia się jako światłość świata. Ci, którzy wierzą w Niego, poruszają się w blasku, a nie w ciemnościach. Czasami światło to może ich oślepiać. Wynika to z ograniczoności ludzkiego rozumu, a nie z tego, że wiara jest jakoby ciemnością. Dar światła wiary to największy skarb, jaki człowiek może otrzymać. Logiczną rzeczą jest czuwanie, by tego skarbu nie zatracić ani nie zmarnować. Wiarę się umacnia, gdy staje się ona życiem. Pozwala to na nową wizję świata: wszystko nabiera nadprzyrodzonego sensu. Wtedy tak samo, jak cała przyroda cieszy się światłem, wierzący człowiek cieszy się i pragnie śpiewać o dobroci Pana! 3-IV-2011 134. Turismus Turystyka stała się ważną gałęzią gospodarki. Dysponuje więc środkami, aby skutecznie promować swoje usługi. Od dziesięcioleci jesteśmy pod ostrzałem nachalnej reklamy. Dogmatem stała się teza, że podróży kształcą i są czymś niezbędnym, aby się rozwijać. Gdy brak solidnych argumentów, zawsze można dodać doszlifowanie języka lub poznania nowej kultury. W ten sposób biorą się ludzie, którzy zaliczyli wiele miejsc turystycznych na świecie, a nie znają swego własnego miasta. Taki paradoks. Nie ma wątpliwości, że wyjazdy i przebywanie w innym środowisku mogą wzbogacać. Poszerzają horyzont; odkrywa się wtedy wady i zalety innych nacji, nabiera się zdrowego dystansu do własnego podwórka. Podczas podróży można też doświadczyć życia innych wspólnot kościelnych. Taki jest sens Światowych Dni Młodzieży, Kongresów Eucharystycznych itp. Słowem, podróże mogą kształtować serce katolickie, czyli uniwersalne. Istnieje tez druga strona medalu. Niestety, w erze konsumpcji wyjazdy są okazją do nieumiarkowania, i to na wielką skalę. Do tego dochodzi strata czasu. Studenci, którzy w ramach nauki muszą zaliczyć semestr na innej uczelni, dobrze wiedzą, że niekoniecznie okresy te są naznaczone pracą i nauką. Dlatego wyjazdy w ramach programu Erasmus żartem są nazywany Turysmusem. Jeżeli uczelnie mają trudności w egzekwowaniu wiedzy od własnych studentów, nie można się łudzić, że będą angażować się w mobilizację przybyszów. Temat nie jest obcy samym strukturom kościelnym. Przez wieki Kościół walczył o obecność biskupów i proboszczów w ich placówkach, o to, by tam na stałe rezydowali, 149 zamiast jeździć po świecie. Przyczyny takich wymagań było dobro wiernych i konieczność stałej opieki duszpasterskiej. Również takim oczekiwaniem można objąć wikarych. Ich podstawowym obowiązkiem jest być na miejscu i mieć czas dla wiernych. Czas wielkopostny to wezwanie do umiaru. „Ten czas przeżyjmy w skupieniu. Krótsze niech będą rozmowy, skromniejsze posiłki, więcej czuwania nad sobą” - śpiewa jeden z hymnów Liturgii Godzin. Zapewne w ramach aggiornamento – czyli uaktualnienia – trzeba będzie z czasem dodać „niech znikną niepotrzebne podróży i wałęsanie się po świecie”. Ileż to dzieci mogłoby się rodzić w bogatych krajach, gdyby się zrezygnowało z niepotrzebnych podróży. Również ile problemów rodzinnych, by się uniknęło, gdyby było mniej wyjazdów służbowych, które często są wynikiem marketingu turystycznego, a nie z realnych potrzeb. Ileż przemierza się tysięcy kilometrów uciekając przed sobą samym?! 10-IV-11 135. Na serio Wydarzyło się to na argentyńskiej pampie - jak nazywamy rozległe stepy, skąd pochodzi ceniona wołowina. Pod drzewem, w upalne południe, leżał sobie człowiek. Przybysz zza Atlantyku obudzi go pytając, czy do niego należą krowy pasące się w okolicy. Odpowiedział twierdząco. - Czemu więc nie ogrodzisz terenu? - spytał przybysz. - A po co miałbym to czynić? - Można by zakupić więcej ziemi i więcej zwierząt. - A po co? - By prowadzić hodowlę na szeroką skalę. - Ale po co? - By w ten sposób móc dokupić jeszcze więcej ziemi… Europejczyk zagalopował się i rozwinął dalekosiężny projekt inwestycyjny. Tubylca wciąż wtrącał to samo: „ale po co?” W końcu padł ostateczny argument przybysza: By złożyć pieniądze w banku i spokojnie odpoczywać! - A co ja tu robiłem, nim mnie zagadnąłeś? - podsumował właściciel krów. No cóż, różne kultury, różne etosy pracy - życiowe cele i motywacje mogą się bardzo różnić. Są tacy, którzy twierdzą, że człowiekiem powodują wyłącznie egoistyczne potrzeby, które walczą o jego duszę. Mamy tu pragnienie świętego spokoju, albo upojenie wielkim sukcesem, przyjemność albo władzę. Bardziej pozytywne patrzenie na człowieka zwraca uwagę na jego zdolności do poświęcenia się dla wielkich ideałów. Ludzie potrafią walczyć o miłość, o rodzinę, o ojczyznę. Tak, czy owak, są rzeczy, które człowiek traktuje poważnie i wtedy pozostałe sprawy im podporządkowuje. Każdy ma swoją hierarchię wartości. Dla tych spraw, które człowiek uważa za ważne, jest w stanie poświecić resztę. Dla wielu są to zaszczyty i sława, dla których są zdolni wysilać się przez całe lata wspinaczki po drabinach społecznych. Dla innych jest to pieniądz, otwierający w ich mniemaniu każde 150 drzwi. A dla jeszcze innych szczytem dążenia są doznania emocjonalne lub zmysłowe. Gdy w życiu istnieje jakiś cel potrafiący całkowicie ukierunkować, mówi się o życiowej misji lub o powołaniu. Powołanie dobrze przeżywane staje się impulsem dającym skrzydła. Chce się żyć, bo wie się „po co” się żyje. Dla chrześcijanina dochodzi jeszcze: „dla kogo” się żyje. Jezus wzywa swych uczniów, by wszystko pozostawili i poszli za Nim. Można Jego wezwanie traktować jako pusty slogan lub na serio. Jeżeli się je traktuje serio, logiczny staje się radykalizm świętych, gotowych oddać życie za Jezusa. Wtedy zrozumiałe stają się pojęcia takie jak wierność, hojność, celibat, zapał misyjny, duch służby, charytatywność. W świetle tajemnicy Krzyża niezrozumiałe jest chrześcijaństwo „na niby”. 17-IV-2011 136. Gioia Każde wypowiedziane słowo można dziś nagrać, utrwalić na papierze lub w sieci. Z tej przyczyny osoby publiczne muszą uważać na meritum swych wypowiedzi, od których oczekuje się, by zawsze były na odpowiednim poziomie. Na dodatek wzrosła ilość wypowiedzi i różnorodność dotykanych tematów. Z tej przyczyny nie sposób, by te osoby samodzielnie przygotowywały wszystkie swe wystąpienia. Nic dziwnego, że nawet Ojciec Święty korzysta z pomocy w przygotowaniu swych tekstów. Niemniej jednak wśród pracowników kurii rzymskiej mówi się, że Benedykt XVI dużo tekstów przygotowuje osobiście, i to niemalże do końcowej wersji. Krąży wśród nich pewien test na to, w jakim stopniu wygłoszony tekst jest własną pracą papieża. Wystarczy policzyć, ile razy pojawia się w nim termin „gioia” - „radość”. Słowo to według nich jest bardzo lubiane przez Ojca Świętego. Wymawia je po włosku w sposób charakterystyczny, z podobnym akcentem, jak dzieci. Ojciec Święty w swej ostatniej książce głęboko uzasadnia chrześcijańską gioia. Na przykład świętowanie niedzieli jako świadectwo o Wydarzeniu z tego dnia. „Jeśli się weźmie pod uwagę znaczenie, jakie na podstawie opisu stworzenia i Dekalogu miał szabat w tradycji starotestamentalnej, wtedy oczywiste jest, że tylko jakieś porażające swą mocą wydarzenie mogło doprowadzić do zerwania z szabatem i zastąpienia go pierwszym dniem tygodnia. Tylko wydarzenie, które z niezwykłą siłą odcisnęło się w duszach, mogło spowodować tak istotne przeobrażenie w religijnej kulturze tygodnia. Dla mnie celebrowanie dnia Pańskiego, od samego początku specyficzne dla społeczności chrześcijańskiej, jest jeden z 151 najmocniejszych dowodów tego, że w tym dniu wydarzyło się coś niezwykłego - odkrycie pustego grobu i spotkanie ze zmartwychwstałym Panem” . Zmartwychwstanie Chrystusa to nie jakiś superefekt specjalny z przeszłości, to „nie reanimowanie zwłok, lecz Ktoś, kogo Bóg uczynił żyjącym na nowy sposób i na zawsze”. „Czy stworzenie nie czeka w gruncie rzeczy na tę ostatnią i najwyższą ‘mutację’? Na zjednoczenie skończonego z Nieskończonym, na zjednoczenie człowieka z Bogiem, na pokonanie śmierci?” W tym okresie wielkanocnym warto wczytać się uważnie w dziewiąty rozdział drugiej części książki „Jezus z Nazaretu” Benedykta XVI. Znajdziemy tam interesujące argumenty dla ugruntowania radości. Autor również w ostatnim zdaniu nawiązuje tam do gioia: „Jest to nieprzemijający powód chrześcijańskiej radości”. 24-04-11 137. Jego Westerplatte Od samego początki swego pontyfikatu Jan Paweł II narzucił sobie i otoczeniu bardzo ostre tempo pracy. Opowiada się w Rzymie, że koś, z bliskiego otoczenia, w trosce o niego, pozwolił sobie na to, by serdecznie zwrócić mu uwagę, aby się oszczędzał. Ojciec Święty wysłuchał go, potem spojrzał na niego takim spojrzeniem, jakim pewno Jezus spojrzał na Piotra, gdy ten mu odradzał podejmować krzyż, i odpowiedział stanowczo: „Po jednym papieżu przychodzi kolejny papież. A jedyną rzeczą ważna to bym był świętym”. W świetle tych i podobnych anegdot z życia Karola Wojtyły można uznać, że zmagania o świętość było jego włąsnym Westerplatte, nawiązując do jego słów, które są motto do naszej rubryki w „Idziemy”. Czyli „tym wymiarem zadań, które trzeba podjąć i wypełnić za wszelką cenę. Tą słuszną sprawą, o którą nie można nie walczyć. Tym obowiązkiem, od którego nie można się uchylić, nie można zdezerterować. Tym porządkiem prawd i wartości, które trzeba utrzymać i obronić za wszelką cenę”. Oczywiście, że beatyfikacja Karola Wojtyły nie wynika z jego popularności, medialności, pobicie rekordów podróży po świeci. Ani też z talentu aktorskiego, pięknego głosu, zdolności poliglotycznych lub zamiłowania do sportu. Te wszystkie wybitne cechy, które posiadał, hojnie oddawał dzień po dniu w służbie Kościoła. Z czasem wiele świadectw, na razie objętych tajemnicą procesu beatyfikacyjnego, stanie się publicznymi. Pozwoli na prawdziwej biografii - takiej jeszcze nie ma - ukazującej delikatność jego duszy, jego zmagania o wzrastanie w zażyłości z Bogiem. 152 Consejos vendo y para mi no tengo - rady sprzedaję, a dla mnie nie zostaje - głosi przysłowie hiszpańskie na określenie sytuacji tych, którzy stawiają wysokie wymagania innym, a nie stosują ich do siebie. Z pewnością zachęty Jana Pawła II do częstej spowiedzi, do gorliwej modlitwy, do oddanej służby były praktykowane na pierwszym miejscu przez niego samego. Wyniesie na ołtarze oznacza uznanie go za autentycznego świadka. Czyli że naukę, którą głosił, usilnie starał się wprowadzać we własnym życiu. Od dziś można czytać jego dzieła i przemówienia zastanawiając się, jak on to sam stosował. Jak się starał o to, by na pierwszy miejscu samemu „wypływać na głębię” i odpowiadać na te wezwania Jezusa, które innym przypominał. Bo Jan Paweł II nie tylko głosił za Soborem Watykańskim II powszechne wezwanie do świętości, ale sam tą drogą heroicznie kroczył. 1-V-2011 138. Sól Czy sól może stracić smak? Przecież jeżeli przestanie być słona, nie jest już solą. Na zrozumienie nauki Jezusa o soli bez smaku jest wiele sposobów. Może chodzi o sól ziołową, która pod wpływem wilgoci i słońca wietrzeje? Jeśli byłoby to coś, co by zwietrzało, to pomimo nazwy nie byłoby solą i zostałoby wyrzucone. Inne rozwiązanie to to, że chodzi o zastosowanie soli w piekarstwie. Bloczkami soli wykładano spód pieców chlebowych. Z czasem, pod wpływem temperatury, sól ta zmieniała swój skład chemiczny i stawała się bezużyteczna. Bardziej prawdopodobne wytłumaczenie brzmi, że w owych czasach dla większości mieszkańców Palestyny dostępna była tylko sól zanieczyszczona, zmieszana z piaskiem. Umieszczało się ją w płóciennych woreczkach, potem te woreczki gotowały się razem z potrawą, lub przygotowywało się wodę słoną, by zmieszać z jedzeniem. Po jakimś czasie sól była całkiem wypłukana. Bezużyteczną zawartość woreczka się wyrzucało. Solą świata są święci. Działają poprzez wyrazisty smak. Niestety, bywa, że obraz świętych staje się ich karykaturą. Przestawia się ich jako postacie lukrowane, ze słabą osobowością - wypłukane z treści. Często to wypaczenie wynika z dystansu czasowego od życia tych świętych. W przypadku świadków bliskich można celowo przeinaczyć ich przesłanie, przemilczając wybrane aspekty ich życia lub przypisując im nieprawdziwy obraz. Beatyfikowany Jan Paweł II w życiu, ale i w nauczaniu, był niezmiernie wyrazisty. Opowiada się, że podczas przygotowań jednej z pielgrzymek do USA ktoś z współpracowników zasugerował mu, by nie poruszał drażliwego tematu obrony życia. Ojciec Święty zareagował stanowczo. Uderzył pięścią w stół i powtórzył słowa Jezusa: „Nauka, 153 którą głoszę, nie jest moja, ale Tego, który Mnie posłał (J 14,24) I dodał, że papież nie ma prawa do cenzurowania nauki Kościoła. Wyniesiony na ołtarzy Jan Paweł II bez mocnej wiary, bez pełnej doktryny jest wypłukanym świętem. Taki Karol Wojtyła nie istniał. On zawsze starał się wiernie oddawać smak Chrystusa. Starał się być na sto procent kapłanem, biskupem, papieżem. Nie spłycajmy jego nauczania sprowadzając go do świetnego aktora lub brata-łapy. „Nie lękajmy się” jego radykalności w służbie Kościołowi. 8-V-2011 139. Rekord Późnym wieczorem zapracowany trzydziestolatek dzwoni, by zamówić pizzę. Ekspedientka wita go imiennie: - „Dobry wieczór, panie Zbyszku. W czym mogę służyć?” Klient wyraża zdziwienie. Sprzedawczyni tłumaczy, że wie, kto dzwoni, bo telefon jest w bazie danych. „No dobrze, zamówię barbados”. „Och, tego pan dawno nie zamawiał, ale niestety, dziś takiej nie dostarczamy”. „No to capriciosę”. „Może być, ale ona ma pieczarki, a pan jest na grzyby uczulony. Nie powinien pan tego jeść”. „Więc poproszę Rimini”. „A jaki życzy pan sobie sos? Ostatnio wysłaliśmy czosnkowy… Ale nie polecam go panu, bo dużo pan pracuje po nocach, a on jest trochę ciężkostrawny. Czy zamówienie wysyłać na jedenaste piętro nowego biurowca przy rondzie Jazdy Polskiej, do którego się przeprowadziła pańska firma? Opisana rozmowa pokazuje rzeczywistość w której już żyjemy. Każda instytucja, firma, lub stowarzyszenie gromadzą bazy danych o odbiorcach swych usług. Nawet domowy komputer sprawnie obsługuje programy do analizy danych, jak np. Microsoft Access. Ten zwykły program pozwala na bardzo wiele. Baza danych w ostateczności to zbiór tabel, w których wierszy, nazywane rekordami, mają konkretne odniesienie, a kolumny, nazywany polami, to informacja na określony temat. Połączenia różnych tabel i odpowiednie kwerendy pozawalają na wyciąganie wiele wniosków. Gdy chodzi o konkretnego człowieka - klienta, pacjenta, parafianina - można się o nim dowiedzieć takich rzeczy, których prawdopodobnie on sam nie jest świadomy. Zamówienia pizzy można skorelować z porą roku i wnioskować, że barbados schodzi lepiej na wiosnę. Inne analizy doprowadzą do wniosku, że kobiety lubią bardzie pizzę capriciosa lub że cena nie wpływa na zamówienia ludzi pracujących w korporacjach. Podany przykład jest całkiem niewinny. Obawy wzbudza połączenie informacji o dziedzictwie genetyczny danej osoby ze stawką ubezpieczeniową lub ocena jego religijnych przekonań. 154 Obecne możliwości przetwarzania informacji dają potężne narzędzia, by majstrować w społeczeństwie. Pozostawione logice pragmatyzmu prowadzą do świata, w którym nie pozostaje miejsca dla ducha. Poprzez sam postęp coraz jaśniej „ideologia postępu” okazuje swe nieludzkie oblicze. Nie wszystko, co jest technicznie możliwe, jest dobre. Człowieka, istotę posiadającą duszę, nie można zamykać w zimnych liczbach. Jego serce wyczuwa, że Bóg jest Miłością. To znaczy, że człowiek dla Boga nie jest anonimowym rekordem. 15-V-2011 140. Niepowtarzalność Grupka osób prowadzi ożywioną rozmowę. Ktoś stara się wytłumaczyć koledze, na czym polega teoria reinkarnacji. Pomimo starań nie znajduje sposobu, by kolega zrozumiał, o co chodzi z tą wędrówką dusz. W końcu, dla wyjaśnienia, sięga do przykładu: „Słuchaj w pierwszym wieku mógłbyś być Neronem. Potem, po śmierci, krokodylem, a potem papugą”. W umyśle kolegi coś w końcu zaświtało: „Rozumiem! To znaczy, że po śmierci mogę być osłem?” „No wiesz… tak, ale nie do końca… Bo nie można powtarzać!” Dowcipny aspekt historyjki tkwi w tym, że kolega już w obecnym wydaniu sprawiał wrażenie osła i dlatego powtórka nie miałaby żadnego sensu. Abstrahując od nieracjonalności wszelkich teorii o reinkarnacji, teza o niepowtarzalności każdej chwili danej człowiekowi jest jak najbardziej potrzebna w czasach, gdy rzeczywistość jest sprowadzana do wymiaru materialnego. Rzeczy materialne ze swej natury są powtarzalne. Dla człowieka zanurzonego w zmaterializowanym świecie po jednej konsumpcji przychodzi czas na kolejną, po obejrzeniu filmu - oczekiwanie na następny. Powakacyjna tęsknota uspokaja się oczekiwaniem na powtórny wyjazd. Dla wielu życie polega na powtórkach w nieco zmienionych wersjach, jest niczym gra komputerowa rozgrywana na różnych poziomach lub kanał informacyjny przynoszący kolejne newsy nieróżniące się pawie niczym od tych sprzed kilku dni. Trudno by taki styl życia nie doprowadzał do poczucia pustki, do doświadczania na własnej skórze prawdziwość słów Koheleta: marność nad marnościami - wszystko marność. Cóż przyjdzie człowiekowi z całego trudu, jaki zadaje sobie pod słońcem? Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi, a ziemia trwa po wszystkie czasy. To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem. Miłosierdzie Boże wciąż daje nam kolejne okazje. Faktycznie, są one kolejnymi okazjami - a nie tymi samymi. Skrucha i żal pozwalają na zwiększanie miłości i pójścia w 155 głąb w działaniu. Jednak, jak w przetoczonej historii, „nie można powtarzać”, nie da się nadrobić nic z tego, co zostało stracone. Tylko nawiązywanie kontaktu z Bogiem, szukanie jego obecności, umożliwia człowiekowi utrwalenie każdą chwilę, nadaje jej wieczny sens i pozwala odkrywać to „coś Bożego” w niej zawarte. W ten sposób można wyzwolić się z rutyny materialnego świata. Doświadczać już na ziemi szczęścia, które czeka na nas w Niebie. 22-5-2011 141. Koperta Słowo „mamona" pojawia się w Ewangelii zaledwie kilka razy. Nie ma go w grece klasycznej. Niewątpliwie jest ono grecką transliteracją tak samo brzmiącego wyrazu aramejskiego, który oznaczał zabezpieczenie, oparcie, pewność. Jednak ewangeliczny kontekst sprawił, że mamona kojarzy się bardziej z mamieniem, uwodzeniem, pokusą. Użycie tego wyrazu przywołuje na myśl demoniczną rolę pieniądza. Jezus nigdzie indziej nie nazywa tak pieniędzy ani nie dodaje określenia „niegodziwa" - niesprawiedliwa. Nad pieniądzem trzeba panować, bo inaczej pieniądz zapanuje nad człowiekiem. Tu nie ma kompromisu, nie można uznać, że walkę wygrało się raz na zawsze. Choć niby pieniądz jest tylko umownym środkiem płatniczym, wygodnym narzędziem umożliwiającym wymianę towarów, ma w sobie także siłę pokusy. Jej istota chyba dobrze kryje się w słowie „mamona". Bo pieniądz mami poczuciem bezpieczeństwa, obiecuje uniezależnienie się od zmienności losu, łatwe sposoby zaradzenia niespodziewanym nieszczęściom. W ten sposób pokusa pokładania nadziei w mamonie ma dostęp do głębokich lęków naszej duszy. Bożek pieniędzy Mammon wyobrażany był jako diabeł rozsypujący monety. Zachęcał w ten sposób ludzi do rozpusty i rozrywki. Czasami był przedstawiany jako złoty bałwan i opisywany jako kusiciel zwodzący pragnieniem życia pełnego przyjemności - ci, którzy dali się mu zwieść, po śmierci mieli być pozostawieni własnemu losowi, bez szans na zbawienie. Chciwców określano pogardliwie „sługusami mamony" lub, zwłaszcza w epoce renesansu, „pachołkami mamony". Dżentelmeńskie zachowanie każe wkładać gotówkę do koperty, aby nie mieć do czynienia z brudnymi banknotami. Naiwną rzeczą jest myśleć, że w czystej kopercie pieniądz 156 traci swą moc plątania intencji. Również darowizna w białej kopercie może stworzyć zobowiązania. Do tego dochodzi fakt, że odbiorca otrzymuje gotówkę, z której nie musi się rozliczać, i to może dla niego być źródłem pokus. Dawanie kopert w ukryciu może być znakiem szlachetności darczyńcy, ale też dwuznaczności daru. Opowiadają, że bł. Karol Wojtyła, gdy otrzymywał w datku koperty, zazwyczaj szybko się ich pozbywał, i to bez sprawdzania zwartości, przekazując je przy najbliższej okazji przypadkowo spotkanym ludziom w potrzebie. Niech jego wyniesienie na ołtarze przyczyni się, by zwyczaj kopert zanikał. Znaczące darowizny lepiej dawać jawnie i za pokwitowaniem. Zachowuje to zdrowe relacje i chroni przed działaniem Mammona. 142. Trendy To, o co papież prosił wszystkich, sam wcześniej uczynił: otworzył dla Chrystusa społeczeństwo, kulturę, systemy polityczne i ekonomiczne, odwracając z siłą olbrzyma - siłą, którą czerpał z Boga - tendencję, która wydawała się nieodwracalna - mówił Benedykt XVI podczas niedawnej beatyfikacji swojego poprzednika. Warto zwrócić uwagę na słowa: „odwrócił z siłą olbrzyma tendencję, która wydawała się nieodwracalna". Wielkość bł. Jana Pawła II polegała na jego odwadze wobec panujących trendów na przełomie tysiącleci. Siła i moc trendów jest mniejsza, niż może się wydawać z szumu, jakie czynią. Są kolosem na glinianych nogach. Trendy przedstawiają się jako nieodwracalne, ale de facto zmienność należy do ich istoty. Gdyby tak nie było, to jaki sens by miały wszelkie nauki zajmujące się badaniem ich zmienności? A jeżeli trendy są zmienne, to od kogo zmienność ta zależy? Człowiek wierzący wie, że Bóg jest Panem historii. W języku młodzieżowym „być trendy" oznacza dostosowanie stylu życia do tego, co akurat jest w modzie. W tym aspekcie, paradoksalnie, nie istnieje przysłowiowy bunt młodzieży - jest całkowita uległość. Czasami wręcz owczy pęd za przejściowymi modami. Zwykle chodzi o błahe rzeczy, jak sposób ubierania się, mówienia czy ulubiona muzyka. Sprawy nabierają powagi, gdy zawiesza się osąd sumienia. Chrześcijanin nie może ulegać wobec tego, co otoczenie mu narzuca w takich rzeczach, jak np. zamieszkiwanie bez ślubu, ekscesy w zabawie, nieskromny ubiór itp. Powszechność takich zachowań wcale ich nie usprawiedliwia. Nie potrzeba jednak „siły olbrzyma", aby opierać się tym neopogańskim 157 zwyczajom. Wystarczy serio traktować owo „Nie lękajcie się!" z początku pontyfikatu Jana Pawła II. Dzieje Apostolskie opowiadają o sprzeciwie otoczenia już od samego początku przepowiadania Ewangelii. Uczniowie zostali wezwani przez władzę i zakazano im przemawiać i nauczać w imię Jezusa. „Lecz Piotr i Jan odpowiedzieli: Rozsądźcie, czy słuszne jest w oczach Bożych bardziej słuchać was niż Boga? Bo my nie możemy nie mówić tego, cośmy widzieli i słyszeli". Nie możemy -non possumus. W XXI wieku sprawy niewiele się zmieniły. Odwaga nadal jest potrzebna, by nie ulegać dyktaturze trendów. Łaska Boża i zapał pierwszych chrześcijan zmieniła świat. Dziś również przekonamy „towarzysza Trendy", aby przeszedł na naszą stronę. Do tego jedynie potrzeba ludzi o mocnej wierze! 143. Kibice Dzieje Apostolskie dokładnie opisują śmierć Szczepana: „Pełen Ducha Świętego patrzył w niebo i ujrzał chwałę Bożą i Jezusa, stojącego po prawicy Boga. I rzekł: Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego, stojącego po prawicy Boga". W starej książce z przykładami do katechezy padało pytanie: Dlaczego Szczepan widział Jezusa stojącego po prawicy Boga, skoro w Credo wyraźnie jest mowa o tym, że siedzi, a nie stoi po prawicy Boga Ojca? Odpowiedź nieco zaskakuje: Bo tak jak na stadionach, gdy jest dobra akcja, widownia zrywa się na nogi, tak samo Pan Jezus powstał z tronu, by kibicować swojemu pierwszemu świadkowi. Ciekawe, że wielki teolog św. Tomasz z Akwinu zadawał takie samo pytanie. Jego odpowiedź, choć bardziej naukowa, w ostateczności jest dość podobna do odpowiedzi podanej przez prosty podręcznik do katechezy. Obraz Jezusa siedzącego po prawicy Ojca zaznacza godność Syna i jego współudział z Ojcem w władzy. Pozycja stojąca określa relację Jezusa wobec Szczepana. Podkreśla zaangażowanie i zachętę nauczyciela wobec ucznia. W taki sposób zostało zobrazowane dodawanie otuchy uczniowi. Idąc tym tropem można powiedzieć, że Kościół tryumfujący, Kościół świętych kibicuje Kościołowi pielgrzymującemu. Taki klucz interpretacyjny pozwala na oryginalne odczytywanie sztuki sakralnej. Można na przykład wyobrażać sobie, że wszyscy święci umieszczeni na kolumnadzie Berniniego i na fasadzie bazyliki św. Piotra w Rzymie aktywnie 158 kibicują tłumowi zebranym na placu. Albo że szeregi świętych z kopuł kościołów zagrzewają do walki wiernych, którzy na arenie świata jeszcze nie zapewnili sobie awansu do ligi niebieskiej. Nie ma wątpliwości, że święci to idealni kibice. Nie można ich dzielić na ultrasów czy chuliganów. Oni naprawdę mają coś do powiedzenia. Sami kiedyś byli na murawie świata i zdobyli „niewiędnący wieniec chwały". Nie można im zarzucić braku zainteresowania aktywnym dopingiem. Święci nie mają wad tak zwanych ultrasów. Jak wiadomo, ci mocno się angażują w rozmaite akcje, dbają o wizerunek klubu i bronią interesów kibiców. Niestety, często popadają w konflikt z działaczami sportowymi lub służbami porządkowymi. Nauka o świętych obcowaniu zapewnia nas, że kibicowanie świętych ma realny wpływ na naszą grę. Z nich nie tylko możemy brać przykład, ale również są oni skutecznymi pośrednikami przed Bożym Sędzią. Jedność z nimi daje nam mocne poczucie wspólnoty. A do tego zdobyty puchar jest... na zawsze! 144. Prokrastynacja Nawyk odwlekania trudnych spraw doczekał się fachowej nazwy: prokrastynacja (z tac. procrastinatio - odroczenie). Prokrastynator ma problemy z zabraniem się do pracy, zwłaszcza wtedy, gdy nie daje ona natychmiastowych efektów. Psychologowie ostrzegają, że patologia ta często pozostaje nierozpoznana. Niesłusznie pro-krastynatorów uważa się za zwykłych leni, przypisując im brak siły woli i ambicji. Tendencja ta pojawia się zwykle w latach szkolnych i dotyka w szczególności uczniów, których talent nie jest dostrzegany. W obliczu zadania wymagającego większego wysiłku tracą oni wiarę w siebie, motywację i odczuwają niepokój. Bycie odwlekaczem nie oznacza nicnierobienia. Wręcz przeciwnie, osoba taka z zapałem wykonuje inne zajęcia, niemające związku z problematycznym zadaniem. Na przykład przeszukuje internet, rozpraszając przy tym swoją uwagę, zamiast koncentrować ją na zadaniu. Większość osób dotkniętych prokrastynacja to ofiary perfekcjonizmu. Jako że perfekcję osiąga się zwykle metodą prób i błędów, a perfekcjonista nie dopuszcza myśli o błędach, pogrąża się w tym paradoksie, nie robiąc tego, co powinien. Postępowanie prokrastynatora można podzielić na etapy: 1. Chęć zrobienia czegoś. 2. Decyzja o zrobieniu tego. 3. Odkładanie czynności z obawy przed porażką. 4. Uświadomienie sobie niekorzystnych skutków, jakie pociąga za sobą odkładanie czynności. 5. Kontynuacja odkładania. 6. Szukanie wymówek bądź odejście od problemu. 7. Odkładanie zadania. 8. 159 Wykonanie zadania w ostatniej chwili, pod działaniem stresu lub ukończenie go za późno bądź też niezrobienie go wcale. 9. Postanowienie niepo-stępowania w ten sposób w przyszłości. 10. Powtarzalność tego schematu myślowego przy kolejnym zadaniu. Literatura fachowa wskazuje na trudności w leczeniu i słabe rokowania. Środki farmakologiczne zwykle są mało skuteczne. Można stosować metody psychologiczne, czyli długą - zazwyczaj odpłatną - terapię u fachowca. Na szczęście specjaliści mówią o możliwości samoleczenia poprzez zmuszanie się do pracy i stopniowe przezwyciężanie trudności. Zmienne dogmaty nauk psychologicznych zwykle kontestowały tradycyjną ascetykę chrześcijańską. Zarzucały jej niszczenie wolności wewnętrznej człowieka: nic na siłę, pełny „spontan"! Mistrzowie duchowości jednomyślnie przypominali o konieczności zwalczania słabości. Męstwo jest potrzebne z prostej przyczyny, że każdy chętniej wybiera to, co przyjemniejsze. Dogadzanie sobie zawsze i za wszelką cenę jest po prostu bardzo szkodliwe. 145. Kontakty Liczby się liczą! Magia wielkich cyfr dotknęła osobiste relacje. Dla wielu osób liczba „kontaktów" w komórce, „obserwatorów" na Twitterze lub „znajomych" na Facebooku jest wyznacznikiem i potwierdzeniem ich własnej wartości. Niestety, często są to znajomi znajomych znajomych, czyli adresy wciągniętych przez oprogramowania z jednej bazy danych do drugiej, czasami omylnie lub bez świadomości użytkownika. Być może nigdy nie było ani nie będzie z nimi spotkania off-line. Poczucie zaś, że się ich zna, wynika z tego, że kiedyś zawitali w pamięci twardego dysku. Stamtąd pomału, na zasadzie powtórnego pojawiania się, przenieśli się do „miękkiej" pamięci, czyli tej emocjonalnej. Również i przedsiębiorstwa wydają pokaźne sumy na obecność na portalach społecznościowych. Większa liczba kontaktów w świecie wirtualnym niesie za sobą większą sprzedaż - zapewniają dogmatycy od marketingu. Wbrew tej ogólnej tendencji, niektóre badania wskazują, że można skutecznie zwiększyć przychody, silniej angażując się w relacje z mniejszą, a nie większą liczbą ludzi. Są od niedawna firmy, które budują swoją strategię rozwoju na tradycyjnych formach komunikacji. Czasami tak starych jak sama ludzkość, np. na rozmowie przy stole. Chociaż technologia kształtuje zachowania konsumentów, tak naprawdę liczą się relacje z ludźmi. De facto najsilniejsze relacje między przedsiębiorstwami a ich klientami nadal są nawiązywane poza siecią. Rozwój portali społecznościowych spowodował, że wszyscy czują przymus „nadawania", czyli dzielenia się informacjami o sobie i najnowszymi wiadomościami ze 160 swego życia. Produkowanie informacji jest tak proste, że łatwo o to, by stały się one spamem. W rezultacie jest za dużo nadawania i mało słuchania. Dla budowania dobrych więzi komunikacja powinna być jak najbardziej zrównoważona - dwukierunkowa. Zdecydowanie więcej trzeba słuchać, niż nadawać. A jeżeli nadawać, to takim językiem, by odbiorca czuł, że to do niego jest kierowany komunikat. Warto bardziej zwracać uwagę na same więzi, a nie na technologie używane do ich budowania. „Nie miłujmy słowem i językiem, ale czynem i prawdą!" (1 Jan 3, 18). Na Sądzie zostaniemy odpytani z uczynków, a nie z kontaktów. Liczy się nie ilość wymienianych informacji, ale jakość. Samo pomnażanie liczby relacji może uśpić sumienie - że wiele się robi dla innych, a w rzeczywistości żyje się we własnym, egoistycznym, wirtualnym świecie. 146. Multitasking Od czego dziś zacząć? Już wiem, sprawdzę skrzynkę i co nowego w necie... Jak idzie aukcja na Allegro, co ciekawego na ulubionych kanałach YouTube... Zaktualizuję błoga, przy okazji wyślę e-maile, SMS-y... Odpowiem na nieodebrane wczoraj telefony. Wiele adrenaliny, zaczyna się prawdziwe życie! Nowe technologie zerwały lańcuchowość czasu: jedno zajęcie za drugim. Multitasking - z angielskiego wieloza-daniowość - to termin informatyków. Określa organizację systemu operacyjnego, która pozwala na wykonywanie wielu zadań w ramach podziału czasu. Dziś oznacza coś więcej: organizację życia. Mobilny sprzęt wyprowadził multitasking na ulice. Jadąc autem, można nie tylko słuchać radia, ale także komunikatów GPS. Na jednym czerwonym świetle sprawdzić w komórce e-mail, na następnym wysłać SMS, a na jeszcze następnym - opublikować wpis na Twitterze o tym, że w mieście znowu korki. A po drodze porozmawiać przez telefon. Non stop czeka na nas dużo potencjalnych informacji, doznań, przeżyć. Żal cokolwiek stracić. Włącza się imperatyw medialnego czuwania. Zdolność do podzielności uwagi rośnie, ale rośnie też niemożność jej skupienia na jednej czynności. Im młodsi ludzie, tym mają mniejszy potencjał koncentracji. A w sytuacji, gdy wszystko wydaje się ciekawe i ważne, dochodzi do zakłócenia umiejętności wartościowania. Monitorowanie kilkudziesięciu wskaźników i podejmowanie wielu decyzji nie stanowi szczególnego stresu dla pilota. Podobna jest sytuacja analityka czy brokera, który ze słuchawkami na uszach śledzi ekran komputera, wykonuje obliczenia, co jakiś czas powraca do dokumentu, nad którym pracuje, odbiera telefony, rozmawia z kolegami, z którymi 161 równocześnie realizuje ważne projekty w korporacji... Jeśli jest dobrze wytrenowany, to nie cierpi na tym ani on, ani efektywność pracy. Problem powstaje wtedy, gdy „symultanka" obejmuje nie tylko kontakt z technologią, lecz również z ludźmi. Na jednoczesnym załatwianiu spraw z kilkoma osobami cierpi jakość relacji. Jest rzeczą oczywistą, że lekarz lub ksiądz, gdy przyjmuje petentów, nie powinien równocześnie sprawdzać poczty lub odpisywać na SMS-y. Jednak te zasady nie dotyczą tylko lekarzy ciał lub dusz. Każdy człowiek musi czuwać, by nie odgradzać się od bliźniego „technologicznym murem". Musi nabierać odporności i dystansu wobec rozpraszających bodźców, aby sercem być obecnym tam, gdzie na prawdę warto być: przy Bogu i bliźnim! 147. Implant Wydarzyło się podczas długiego lotu. Pracownicy korporacji nadrabiali zaległości. Pewien Japończyk odbiera telefon. Zaskakuje to, że nie trzyma w ręce aparatu, lecz mówi do palca wskazującego, a do ucha przybliża kciuk. Kończy rozmowę, przyciskając palcem środek dłoni. Scena powtarza się kilka razy. Towarzysz lotu obserwuje go uważnie. Początkowo wątpi w jego poczytalność. Wreszcie się przełamuje i pyta: „Jak pan rozmawia?" „Proste, to najwyższa technologia japońska. Mam wszczepiony do palców mikrofon i odbiornik. Klawiatura jest pod skórą dłoni." Po jakimś czasie Japończyk zaczyna stroić dziwne miny, jakby przerażony otwiera kilka razy usta. Towarzysz lotu myśli, że ten się dławi i pyta zmartwiony, czy dobrze się czuje. „Nie ma sprawy, to tylko faks!" Temat łączenia maszyny z człowiekiem już dawno pojawił się w filmach typu „Terminator" lub „Matrix". To, co wtedy wydawało się czystą fikcją, staje się możliwe. Dziś udaje się przywracać pamięć za pomocą układu zastępującego połączenia między neuronami w strukturze mózgu. Rozwija się też technika implantów pozwalających sterować protezami za pomocą myśli. Czujnik rejestruje aktywność grup neuronów i tłumaczy je na zamiary pacjenta. Po ich interpretacji i digitalizacji są wysyłane przez skórę dalej do sterownika protezy. Technologie te jeszcze raczkują, ale można się spodziewać wiele sukcesów w niedalekiej przyszłości. Pomimo postępu człowiek nie jest w stanie złożyć żywego robota. Wciąż pozostaje przepaść pomiędzy martwym tworem a żywą istotą. Jeszcze większy skok jakościowy obserwujemy pomiędzy komputerem a człowiekiem. Jego mózg pracuje według pewnych schematów dających się zbadać technicznie. Jednak dusza ludzka wykonuje operacje w 162 obszarach niematerialnych. Prawda, piękno lub miłość nie da się zredukować do szeregu cyfrowego. Od Kartezjusza następuje w filozofii rozłam pomiędzy duchem i materią. Wielu filozofów starało się wyjaśnić, gdzie i jak łączy się działanie duszy i ciała. Wiele teorii, szczególnie te sprowadzające ciało do doskonałej maszyny sterowanej przez duszę, jest daleko niewystarczających. Wbrew oczekiwaniom ateistów, sukcesy nauk technicznych w żaden sposób nie prowadzą do negacji duchowego wymiaru człowieka. Postęp techniczny wciąż stawia coraz ciekawsze pytania co do natury człowieka i jego zdolności działania. Tylko on potrafi takie rzeczy wymyślać, nadawać im znaczenie i stawiać metafizyczne pytania. 148. Humor Internet zdemokratyzował humor. W sieci można znaleźć dowcip na dowolny temat: kawały z brodą, klasykę o prawnikach lub hity z ostatnimi wpadkami jakiegoś polityka. Można trafić na pomysłową rymowankę lub amatorski filmik. Nie brak kultowych zdań z PRL-owskiego kina lub fragmentów hollywoodzkich produkcji ze zmienionymi napisami. Słowem - co dusza zapragnie, aby samemu się cieszyć lub zaprezentować bliźniemu na konkretną okazję. Choć komputer dostarcza różnych śmiesznych rzeczy, maszyna sama z siebie nie ma poczucia humoru. Może przypominać wiele zabawnych spraw, nawet je kojarzyć z danym dniem, zajęciem lub tematem. Niemniej jednak, pomimo postępu technicznego, śmiech i poczucie humoru pozostają nadal sprawą czysto ludzką. W pewnym sensie są zagadką duchowej natury człowieka. Tak naprawdę: dlaczego niektóre rzeczy nas śmieszą? Gdzie tkwi sekret humoru? Mówi się, że śmiech to zbawienie. Zdrowy humor ocala naszą odporność psychiczną i sprawia ulgę w natłoku codziennych trudów. „Dzięki humorowi dostrzegamy irracjonalność w tym, co wydaje się racjonalne; dostrzegamy to, co mało ważne w tym, co wydaje się niezwykle ważne. Humor przewraca poczucie proporcji i pokazuje, że za przesadą powagi ukrywa się absurdalność" - pisał Charlie Chaplin. Zazwyczaj mistrzami dobrego humoru byli święci, bo potrafili dystansować się od powagi własnego „ja” i dzielić się tym z innymi. Poprawianie sobie samopoczucia za pomocą kolejnych śmiesznych stron internetowych może prowadzić do przeciwnego efektu: przesytu i znudzenia. Mówiąc językiem komputerowym: zamulenia mózgu. Do tego dochodzi sztuczność środków technicznych: wirtualny śmiech jest bardziej fałszywy niż wymuszony śmiech komika. Gdzie 163 nie ma żywego człowieka, trudno mówić o autentycznym humorze. Miny osób długo zasiadających przed monitorem zwykle są śmiertelnie ponure. Oderwaniu od klawiatury często towarzyszy wielki psychiczny dyskomfort, czasami nawet awantury wobec otoczenia przywołującego z „wirtualu” do „realu”. Zabawa wirtualna tylko wirtualnie cieszy. Humor jest zbawienny tylko jeżeli jest autentyczny, czyli mocno osadzony w rzeczywistym świecie i związany z żywym człowiekiem. Wtedy może być wyrazem miłości i da się zaliczyć do spraw premiowanych przez Jezusa. Parafrazując przypowieść Mateusza o Sądzie Ostatecznym: „Byłem smutny, a przyszedłeś i podniosłeś Mnie na duchu, opowiadając dowcip. Wejdź do radości twego Pana!”. 17-VII-11 149. Koherencja Na ziemi nie ma rzeczy wiecznych: wszystko może się rozpaść. Takie samo prawo rządzi w zbiorach ludzi. Rodzina, klub sportowy lub firma bez jedności nie przetrwają próby czasu. Problem w tym, że instytucja może obumierać, a zewnętrznie zachowywać pozory zdrowia. Ta wewnętrzna spójność w naukach zarządzania określana jest jako koherencja przedsięwzięcia. Badania wskazują, że firmy powinny koncentrować się na tym, co potrafią robić najlepiej. Ich pozycja na rynku też powinna wynikać z wyróżniających ich wewnętrznych zdolności. W takich firmach każda decyzja operacyjna jest nakierowana na to, co firma potrafi robić lepiej niż konkurenci. Zaleca się, by firmy w pierwszej kolejności analizowały, w czym są naprawdę dobre i próbowały dostroić do tych zdolności swoje przedsięwzięcia i projekty. Z czasem rynek premiuje taki sposób działania ponadprzeciętnymi zyskami. Trzeba unikać pokusy szukania wzrostu wypracowanego na działalności innej od podstawowej i wchodzenie na rzekomo przyległe rynki. Często nie mają z przyległością nic wspólnego. Może to okazać się odkrywaniem błękitnych oceanów, po których nie da się żeglować. Opracowane strategie zachęcają do szukania tego, w czym firma jest naprawdę dobra, i rozwijania tych zdolności. Potem przychodzi czas zestrojenia unikatowego zestawu zdolności z odpowiednimi szansami rynku. Chodzi o to, by każda decyzja i każda transakcja, każdy wybór stały się okazją do zbliżania się do celu. Zamiast od niego oddalać. Kościół różni się zasadniczo od biznesu. Pewne analogie jednak są dozwolone. W nauczaniu Jezusa troska o koherencję działań wspólnoty uczniów jest niezwykle radykalna. Sól powinna na pierwszym miejscu zachować swój smak, latorośl trwać w jedności ze szczepem - by wymienić niektóre wezwania do spójności. Również co do celów działań: 164 „Starajcie się naprzód o królestwo Boga i o Jego sprawiedliwość, a wszystko inne będzie wam dodane". We wspólnotach kościelnych pokusa rozpraszania się jest mocna: magia wielkich liczb, organizowanie głośnych, medialnych akcji, instytucjonalne angażowanie się w politykę lub biznesy. Koherencja Kościoła instytucjonalnego polega na tym, by każda decyzja operacyjna, każdy wybór przybliżał do celu, zamiast od niego oddalać. Cel Kościoła jest nadprzyrodzony: świętość ludu Bożego. Co nie służy temu celowi, rozprasza. Zysk na takich polach jest tylko pozorny. Nie ma sensu marnotrawić energii na sprawy obce królestwu Bożemu. 24-VII-11 150. Tuangou Liczba czyni potęgę. Również przy sprawach, w których zazwyczaj jednostka była skazana na pasywność odbiorcy. W ostatnich latach Chińczycy spopularyzowali dla zakupów zbiorowych system Tuangou (wymawiane „twangoo"). Odpowiednia liczba osób umawia się przez internet na złożenie oferty dostawcy określonego produktu. Cel zgrupowania to uzyskanie wyższego rabatu. Przy okazji uwzględnia się "tradycję chińską, wedle której targowanie się jest niemalże koniecznością, i zmniejsza się nieufność wobec transakcji z nieznanymi sprzedawcami, bo poszczególni członkowie mogą ręczyć wobec grupy za jakość towaru. Grupowe zakupy pozwalają niezamożnym klientom radzić sobie np. gdy element musi być zamawiany w minimalnej ilości lub kwocie. System zachęca do zapraszania znajomych do grupy. Od poszczególnych osób nie wymaga się wtedy wielokrotności jednej pozycji. Można dokonywać zakupy towaru luzem. Taką metodą można uzyskać rzadkie towary po niższej cenie, bo się zapewnia minimalną ilość chętnych. Pojawiają się też pośrednicy online, którzy szukają takich grup i wymyślają oferty. Istnieje możliwość zakupów warunkowych, czyli pod warunkiem, że uzyska się odpowiedni rabat, lub czeka się, by dany towar uzyskał oczekiwaną cenę. Inny przykład to grupa posiadaczy rowerów: przed sezonem umawia się z warsztatem na darmowy przegląd. Ten w zamian składa ofertę naprawy posiadaczom rowerów z usterkami. Wszyscy korzystają z darmowego przeglądu, a warsztat ma klientów. Trochę wyobraźni pozwala na wiele innych układów, w których grupa pozwala wywalczyć dla jednostki lepsze warunki. O drzemiącej sile wielkich liczb dobrze wiedzą politycy. Dlatego od lat obserwujemy akcje gromadzenia ludzi wokół różnych haseł: ekologia, obrona mniejszości, promowanie 165 zdrowego stylu życia etc. Szukanie rozwiązania w sile grupy może jak najbardziej posłużyć dobrym sprawom. Na przykład mieszkańcy osiedli zaczynają sobie radzić ze śmieciem porno poprzez grupowe akcje lokalne. Tworzą miejscowe stowarzyszenia i podają sprawę do sądu grodzkiego. Każda inicjatywa ma szanse na powodzenie, gdy jej siłą jest zaangażowanie. W przypadku zbiorowych zakupów motywacją jest zysk. Jednak nie tylko chlebem żyje człowiek... Elektroniczne media dają dziś wszystkim pole do działania. Warto się jednoczyć w akcjach, które starają się ograniczyć nonszalancję bezwstydnych marketingowców lub mafijnych układów. Parafrazując: użytkownicy całego świata łączcie się w dobrych akcjach! Stop bierności! 31-VII-11 151. Zespół W przyszłości organizacja pracy będzie bardziej płaska. Opierać się będzie na informacji i będzie się organizować w zespołach - mawiał stary Peter Drucker, guru managmentu. Bez odpowiedniego zaplecza znikome są dziś szanse solistów. Gwiazdy pięknie świecą, jednak ich blask nie zależy od nich samych. Niemalże na wszystkich polach czasy człowieka-orkiestry, faceta-omnibusa, one man show lub Zosi Samosi minęły, i to chyba bezpowrotnie. Pięknie to wyraża afrykańskie przysłowie: Jeżeli chcesz iść szybko, idź sam. Jeżeli chcesz dotrzeć daleko, idź w towarzystwie. W bardzo złożonym współczesnym świecie tylko zgrany zespół jest w stanie sprawnie realizować wymagające zadania. Zespół to nie zwykła grupa ludzi pracujących nad jednym tematem. „Praca grupowa” może przypominać okres szkoły: długie przesiadywanie i bezowocne debaty, potem ścisły podział zadań. Ktoś szukał materiałów, ktoś inny przepisywał teksty, ktoś przygotowywał plansze i plakaty do wykładu... Oczywiście w takich grupach nie brakowało obiboków wykorzystujących dobroć lub naiwność kolegów. Taka organizacja pracy zwykle dzieli zadania po równo; po wykonaniu przydzielonej części spokojnie można odejść do domu. Wyniki również liczą się oddzielnie. Jednostka staje się ekspertem w tym, czym się zajmuje, resztą się nie interesuje. W zespole zadania się rozdzielają według zdolności. Każdy uczestnik zespołu jest w kontakcie z pozostałymi. Istnieje wielki stopień zaangażowania wszystkich członków. Wszyscy rozwijają swe doświadczenia i wciąż się uczą. Sukces należy do całej ekipy. Praca zespołowa nie oznacza koniecznie pracy razem na tym samym miejscu. Oznacza bardziej harmonijną pracę idącą w tym samym kierunku. Spotkania, jeśli już, to są krótkie i dobrze 166 przygotowane. Zespół ma tożsamość, wypracowane standardy, jasne kryteria oceny. Rezultat jest czymś więcej niż sumą pracy jednostek. Zespół zachowuje się jak istota żywa. W tym świetle można odczytać słowa św. Pawła o Kościele: „jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków, a wszystkie członki ciała stanowią jedno ciało. Ciało bowiem to nie jeden członek, lecz liczne członki. Gdyby całość była jednym członkiem, gdzież byłoby ciało? Tymczasem zaś wprawdzie liczne są członki, ale jedno ciało. Tak więc, gdy cierpi jeden członek, współcierpią wszystkie inne członki”. Pracując w tak zgranym zespole, z łaską Boża, będziemy w stanie sprostać wielkim zadaniom ewangelizacji świata. 7-VIII-11 152. Klocki Chirurdzy na ostrym dyżurze, nie zawsze tak ostrym, jak nazwa wskazuje, dzielą się doświadczeniem: Wiesz, kiedyś operowałem starego księgowego. Otwieram, a tu wszystko uporządkowane jak na obrazku z podręcznika anatomii. Miejsca chore byłe zaznaczone na czerwono. Wycięcie guza było superczyste. - To nic w porównaniu z operacją elektryka mówi drugi. - Połączenia pomiędzy organami są w różnych kolorach. Bardzo łatwo wszystko znaleźć. - No, ja kiedyś miałem okazję operować informatyka - stwierdza trzeci. - Każdy organ można było wymieniać jak klocki lego! Na razie jednak z człowiekiem nie jest tak jak z większością urządzeń. Chociaż nawet zwykłej wymiany żarówki w niektórych modelach samochodów lepiej nie próbować samemu... Bywa to najkrótsza droga do tygodniowej frustracji. Szczególnie, jeżeli potem trzeba iść do warsztatu z różnymi luźnymi częściami, które zostały zepsute przez kierowcę, który chciał dostać się do nieszczęsnej żarówki. Wymienne części spełniają bardzo konkretną funkcję i posiadają odpowiednie parametry. Nawet technik, ba, inżynier dokładnie nie wiedzą, jak one działają. Być może sam producent również nie zna się na ich konstrukcji. Spełniają odpowiednie wymogi i to wystarczy. Gdy nie działają, wymienia się je na nowe i basta. Wbrew materializmowi atomistycznemu czyli temu, który tłumaczy rzeczywistość jako wielką maszynę opartą na prostych częściach, klocki w miarę postępu technicznego nie stają się prostsze. Technika obniża koszt ich produkcji, ale ich parametry stają się coraz bardziej sprecyzowane i wymagające. Prosty rozrusznik serca nie może być wszczepiony do ucha. Wymienna pamięć z USG nie służy do samochodu. Części są elementami jakiejś konkretnej całości. Za nią stoi myśl człowieka, który nadał im celowość. Ciekawe, że ta myśl nie pracowała w próżni, lecz wpisała się w pewną istniejącą rzeczywistość, mającą 167 matematyczną logikę, która odsyła do Logosu. Bóg ukrywa się za swoim stworzeniem, podobnie jak twórca-producent ukrywa się za swymi kostkami. Bez niego wymienne klocki nie miałyby sensu. Rozmowa lekarzy kończy się na prawnikach: - Słuchaj, kiedyś otwieram takiego gościa, a tu, proszę ja ciebie, szukam, szukam... i nie znajduję serca. Nie miał serca! Ale na tym się nie kończy. Bo nie miał też kręgosłupa... Na szczęście tak nie jest. Prawnicy są potrzebni w społeczeństwie. Wielu z nich ma dobre serce i moralny kręgosłup. Oni też są powołani do świętości. 14-VIII-2011 153. LTE Siłą napędową starożytnych cywilizacji były drogi na lądzie i połączenia na morzu. Na naszych oczach dokonuje się niesamowita rewolucja dróg przekazu informacji. Coraz szybsze i tańsze połączenia niemalże znoszą wszelkie bariery odległości. Buduje się systemy połączeń, które się samokonfigurują, samooptymalizują i samonaprawiają. A to wszystko przy redukcji zużywanej mocy. Przy takiej technologii nie ma już potrzeby rozbudowywać fizycznie sieci połączeń. Operatorzy telefonii coraz mniej zarabiają na rozmowach przez komórki. Prawdziwe przychody tkwią w przesyłaniu danych, dlatego tam inwestują, tam widzą swój rozwój. Bez większej szybkości nie ma szans na działanie setek nowych usług, którymi producenci nowoczesnej elektroniki zasypują rynek. Rewolucję ma wprowadzić LTE (Long Term Evolution). Ten system pięciokrotnie zwiększy szybkość mobilnego internetu. Ściąganie pełnometrażowego filmu HD z sieci w obecnej technologii zajmuje prawie tyle, ile trwa ów film. Dzięki LTE będzie to sprawą przysłowiowych pięciu minut. Badania wskazują na to, że w ciągu kilku lat transfer danych pobieranych i wysyłanych przez urządzenia mobilne wzrośnie tysiąckrotnie. A to wszystko dzięki rosnącej sprzedaży laptopów i smartfonów. Normalną sprawą stanie się na przykład połączenie z samochodu do komputera w domu i wyszukanie w ten sposób muzyki czy nawet filmu z domowej wideoteki. Te zmiany pociągną za sobą pojawienie się nowych usług. Powszechne mogą się stać usługi telemedycyny - monitorowanie, także podczas podróży, stanu zdrowia, pracy serca, poziomu cukru itp. Na temat innych pomysłów można na razie fantazjować: wideokonferencje trójwymiarowe lub wycieczki do świata 3D. Zmiany mocno przekształcą 168 rynek pracy w tych sektorach, w których praca może być wykonywana w dowolnym miejscu na kuli ziemskiej. Drogi i połączenia w pierwszych wiekach chrześcijaństwa umożliwiły rozpowszechnienie się Ewangelii na cały świat. Odkrycia z wieku XV i XVI otworzyły nowe horyzonty dla Kościoła w Ameryce i Azji, a w wieku XIX - dla Afryki i Australii. Drogi trzeciego tysiąclecia jednoczą świat i zbliżają różne kultury. Bóg jest Panem historii i oczywiście też świata komunikacji. Nie ma wątpliwości, że w odwiecznym planie odkupienia została uwzględniona rewolucja informatyczna i komunikacyjna XXI wieku. Nowe ścieżki informacji czekają na działanie dzieci Bożych. A jak wskazuje sama nazwa - Long Term Evolution - jest to zadanie długoterminowe. 21-VIII-2011 154. Zasiew Drugą dekadę XXI wieku zaznaczy rewolucja w rolnictwie. Informatyzacja wchodzi na dobre w tę dziedzinę. Wyczuwa się to w innowacjach maszyn rolniczych. Krótko mówiąc: mniej mechaniki, więcej elektroniki. Good bye staremu żeliwu - żegnajcie, skrzynie biegów, przekładnie mechaniczne, hydrauliko. Witajcie, lekkie elektryczne silniki naszpikowane elektroniką. Już dziś wiele kombajnów bardziej przypomina wieżę kontrolną lotniska niż maszynę rolniczą. W krajach wiodących prym w produkcji rolnej pracuje się całkiem inaczej niż przez poprzednie stulecia. Na przykład zasiew: siewniki otwierają bruzdę o odpowiedniej głębokości, wrzucają nasienie pojedynczo, pod ciśnieniem, wbijając je w glebę, dolewają płynu chroniącego przez grzybicami, potem maszyna delikatnie zamyka bruzdę. Odległość pomiędzy zasadzonymi ziarnami jest dopasowana do uprawy, do ziemi i do warunków klimatycznych. Inaczej na zacienionej stronie wzgórza, a inaczej na słonecznej. Dzięki temu rośliny będą miały podobne parametry. Gdy przyjdzie czas zbiorów, maszyna będzie ścinała i zbierała na tej samej wysokości. Równocześnie dokładnie zmierzy produkcję. Dane te zostaną komputerowo zbadane, co pozwoli, by kolejne zbiory były jeszcze lepsze. W produkcji żywności dokonują się cuda. Nie można tego postępu technicznego ani demonizować, ani kanonizować bez dokładnej analizy. Postęp stał się dziś tak rozległym zjawiskiem, że wszelka ogólna ocena łatwo popada w ideologię. Dla romantycznych jest to koniec tradycji. Dla dogmatycznych ekologów - zgwałcenie matki-natury. Dla homo sapiens 169 jest to kolejne zwycięstwo, a dla chrześcijanina - okazja do wypełniania nakazu „nakarmienia głodnego". Zapowiada się koniec pracy z ciężkim sprzętem. Rolnictwo pójdzie w stronę laboratoryjną i odejdzie od topornej harówki. Oczywiście, że wciąż będzie się borykało z pogodą i kataklizmami. Zmiany te nie są na rękę producentom obecnego sprzętu i dostawcom paliwa. Jednak kryzys i wysokie ceny żywności przesuwają inwestycje i pomysłowość na ten sektor. Ruszy to zasiedziałe układy potentatów tej branży. Małe firmy mają wielkie szanse na sukces. Rolnictwo nadal pozostanie jednak związane z tajemnicą życia, którą pokazuje obumieranie i przynoszenie nowych plonów. Nadal ziarno będzie potrzebowało dobrej gleby, chociaż żadne z nich nie padnie na skalisty teren ani pośród ciernie, które je zagłuszą. Nadal będą aktualne słowa: „Niechaj ziemia wyda trawy dające nasiona według swego gatunku...". 28-VIII-2011 155. Wikitopia Świat się spłaszcza. Dostęp do sieci wyrównuje szanse. Nagromadzona przez setki lat wiedza stała się powszechnie dostępna. Również bieżąca informacja jest na wyciągnięcie ręki, niezależnie od tego, gdzie się mieszka. Trudno dziś mówić o zagranicznej prasie. Każda gazeta jest w zasadzie wszędzie dostępna. Również te w nieznanych językach można przeczytać dzięki Google translate. Doświadczenia i wiedza zdobyta przez innych wpływa na własne życie. Wielu ludzi uniknie wyjazdu na wakacje do paskudnego hotelu dzięki komentarzom turystów, którzy już tam byli. Na zwykłą życiową wpadkę, taką jak zatankowanie samochodu z silnikiem diesel benzyną, interenet dostarczy kilka pomysłowych rozwiązań, jak z baku wypompować nieodpowiednie paliwo. Wikinomia to globalna współpraca. Zmienia ona metody funkcjonowania zarówno firm, administracji publicznej, uczelni, jak i zwykłych osób. Potrafi zaangażować w pracę tych, którzy z różnych przyczyn nie mogą wychodzić z domu. Jest w stanie wykorzystać wiedzę i umiejętności emerytów. Ten model ekonomiczny od lat funkcjonuje w branży programistycznej, muzycznej wydawniczej, farmaceutycznej. Obecnie zaczyna wpływać na całość gospodarki. Konsumenci stają się prosumentami. Nie ograniczają się już do biernego oczekiwania na produkty, mają swój udział w wytwarzaniu towaru i usług. 170 Spłaszczenie świata początku XXI wieku ma niestety ciemne strony. Niektóre z pogranicza świata przestępczego: kradzieże, wyłudzenia, zboczenia. Inne - wynikające ze spłaszczenia wartości. Zawodowi podglądacze grasują w sieci, kradną poufne i kompromitujące informacje, sprzedając je do mediów. Tabloidyzacja już dawno zagościła w portalach internetowych. Jak to nazwać? Innowacja i rozwój nie wynikają tylko z intelektualnej ciekawości lub wymogów pragmatycznych. Motorem rozwoju cywilizacji było poszukiwanie prawdy. Od ponad wieku pojęcie prawdy zostało zakwestionowane. Prawda jest do przyjęcia tylko w wersji zrelatywizowanej. Już nie jest doskonałością człowieka, ale niebezpieczną iluzją, przyczyną wszelkich dogmatyzmów i fundamenta-lizmów. Nie dajmy się zwieść powstającej utopii - którą można roboczo nazwać „wikitopią" jakoby „zasieciowa-nie" świata było panaceum na wszelkie ludzkie bolączki. Bez otwarcia człowieka na Odkupiciela jego konstrukcje, choć rozległe, zawsze pozostaną płaskie, niedające prawdziwego szczęścia. 4-IX-2011 156. BHP Człowiek się uczy na cudzych błędach. Teoretycznie wie, jakich sytuacji powinien unikać. W ostatnich dziesięcioleciach w sprawie bezpieczeństwa w pracy wiele się zmieniło. Przyczyniły się do tego zarówno związki zawodowe, jak i lęk pracodawców przed odszkodowaniami. Ze strony państwa na straży przestrzegania BHP (bezpieczeństwa i higieny pracy) stoi Państwowa Inspekcja Pracy. Profesjonalizm doprowadził do powstania odrębnej dziedziny wiedzy. W jej zakresie znajdują się zagadnienia z zakresu ergonomii, medycyny, ekonomiki, psychologii, technicznego bezpieczeństwa. Dziś każde stanowisko pracy musi mieć określone reguły w formie regulaminu wewnętrznego. Określa się w nim dokładnie, w jaki sposób osoba tam pracująca powinna postępować, by nie narażać się na ryzyko. Równocześnie potrzebne są szkolenia. Bez takich szkoleń oraz certyfikatów potwierdzających, że pracownik w nich uczestniczył i zaliczył egzamin kończący, nie powinien on przystępować do pracy. BHP-owcy mają trudne zadanie, bo są na styku człowieka z coraz bardziej pragmatycznym światem. Bezpieczeństwo pracy wiele kosztuje, a przy kryzysie finansowym tnie się koszty. Rozwiązanie tkwi w kształtowaniu odpowiednich postaw u pracowników i pracodawców, aby oni byli pierwszymi zainteresowanymi. Szkolenia są skuteczniejsze niż zakazy i nakazy. Stopniowo zmienia się też nazewnictwo - wysoki poziom dbałości o 171 organizację BHP nazywany jest kulturą bezpieczeństwa. Nie chodzi o to, by uniknąć zagrożenia integralności fizycznej lub zdrowotnej, lecz by miejsce pracy było przyjazne rozwojowi człowieka. W ramach ulepszania kultury bezpieczeństwa pracy trzeba pamiętać o tym, że praca nie powinna zagrażać realizacji Bożego powołania. Każdy więc powinien wypracować osobisty standard „higieny i bezpieczeństwa", by nie osłabiać swej wierności. Na przykład ksiądz powinien znaleźć odpowiednie formy zachowania się wobec katechetek, organistek lub gospodyń, aby unikać sytuacji nie do pogodzenia z jego celibatem. Przyda mu się również mieć żelazne normy w kontaktach z dziećmi: osobiste rozmowy prowadzić w pomieszczeniach z drzwiami oszklonymi, nie przyjmować ich nigdy we własnym pokoju itp. Naiwnością jest myśleć, że sakrament małżeństwa zapewnia wierność, niczym z automatu. Warunki pracy zawodowej nie mogą go narażać. Wyjazdy integracyjne czy nieroztropne przebywanie sam na sam z osobami innej płci powinny również przejść przez swoisty BHP (Bezpieczną ocHronę Powołania). 11-IX-2011 157. Wirtuozi Skutek jest powiązany z przyczyną. Stosowanie tych samych metod prowadzi do podobnych wyników. Natomiast innowacyjne działania generują przełomowe zmiany. Specjaliści od zarządzania zbadali projekty, w których gra toczyła się o dużą stawkę. Doszli do wniosku, że sukces osiągnęły zespoły z gwiazdorską obsadą. Takie rozwiązania uzyskujące wybitne wyniki można dziś spotkać w biznesie, sztuce, nauce, sporcie lub polityce. Czy również w inicjatywach apostolskich i duszpasterskich? Tak zwane „wirtuozerskie zespoły" różnią się istotnie od zwykłych grup roboczych. Są wyjątkowe, jeśli wziąć pod uwagę wielkość celów, do jakich dążą uczestnicy, siłę ich ducha i intelektu, intensywność prowadzonego przez nich dialogu oraz nadzwyczajne rezultaty, jakie osiągają. Zwykle pracują w zawrotnym rytmie - aż gotuje się od energii, jaką emanują! Wirtuozerskie zespoły działają na własnych zasadach. Różnią się od innych zespołów. Począwszy od wyboru członków, każdy ma do odegrania dokładną rolę, i tak się ich dobiera: sama śmietanka ekspertów! Nawiązują intensywne i zażyłe stosunki, najlepsze wyniki osiągają, gdy muszą pracować pod presją czasu. Myśl ma prymat nad czynem, a kreatywność nad efektywnością. Zwykle odrzucają wydeptane ścieżki, stereotypowe rozwiązania. 172 Niestety, gwiazdy zwykle współpracują między sobą jak pies z kotem. Wysokiej klasy eksperci bywają skrajnymi indywidualistami, mają zmienne nastroje i rozdęty egocentryzm. Ryzyko związane z nimi jest nadmierne wysokie. Na skutek wypalenia lub pragnienia, by stawić czoło nowym wyzwaniom, po realizacji celu trudno zatrzymać członków takiego zespołu. Niełatwo nimi zarządzać. Z tej przyczyny większość firm wybiera standardowy tryb pracy, dobierając ludzi, którzy się ze sobą dogadują. Ale skutek długiego stosowania takiej strategii to mizerny wynik - miernota rodzi miernotę. Ewangelia temperuje indywidualizm. Bóg działa, gdy jest pokora. Stąd inicjatywy apostolskie zazwyczaj opierają się bardziej na zespołach rzemieślników niż wirtuozów. Niemniej jednak, aby sprostać wymaganiom trzeciego tysiąclecia, potrzeba innowacyjnych pomysłów. Duch Święty je gwarantuje, a pasterze mają łaskę stanu, aby ukierunkowywać i dodawać skrzydeł powstającym inicjatywom świeckich. Wiele obszarów świata wymaga dziś pracy wirtuozów, którzy przełamią stereotypowe formy działania i umieszczą Chrystusa na szczycie każdej ludzkiej działalności. 18-IX-2011 158. Menadżer Skuteczności można się nauczyć - i trzeba na nią zasłużyć. Menadżer nie musi być z natury stereotypowym przywódcą. Peter Drucker, wybitny specjalista w temacie, twierdził, że najlepsi dyrektorzy różnią się między sobą pod względem osobowości, postaw, wartości, silnych i słabych stron. Można wśród nich znaleźć ekstrawertyków i samotników, wyrozumiałych i surowych, hojnych i skąpych. Źródłem ich efektywności jest to, że stosują pewne sprawdzone praktyki postępowania. Drucker wylicza ich osiem: 1. Zadają pytanie: „Co należy zrobić?" 2. Stawiają również pytanie: „Co jest dobre dla firmy?" 3. Opracowują plan działania. 4. Biorą na siebie odpowiedzialność za decyzje. 5. Biorą na siebie odpowiedzialność za komunikację. 6. Skupiają uwagę bardziej na okazjach niż na problemach. 7. Sprawnie prowadzą narady. 8. Myślą i mówią „my" zamiast „ja". Pytanie, co należy zrobić, niemal zawsze obejmuje więcej niż jedno zadanie. Jednakże skuteczni ludzie nie rozmieniają się na drobne. O ile to możliwe, skupiają się na jednym zadaniu. Drugie pytanie, co jest dobre dla firmy, samo przez się nie gwarantuje trafnej decyzji - każdy może się pomylić. Jednak zaniechanie zadawania sobie tego pytania przesądza w zasadzie, że jakąkolwiek decyzję się podejmie, będzie ona błędna. Zdobytą wiedzę trzeba przekuć w czyn. Plan działania jest deklaracją zamierzeń, a nie gorsetem. Każdy sukces stwarza nowe możliwości. Potrzebne są punkty kontrolne, by w trakcie realizacji móc 173 poprawiać kurs. Plan staje się podstawą do gospodarowania czasem. Ważnym krokiem jest branie odpowiedzialności poprzez podejmowanie decyzji. Podejmowanie trafnych decyzji to najważniejsza umiejętność na każdym szczeblu. Trudności nie mogą przesłaniać okazji. Sztuka kierowania polega na tym, by pomimo nich znajdywać rozwojowe drogi. Ostatnie wymienione cechy skutecznego menadżera są fundamentem zaufania podwładnych. Ufa się przełożonemu, który przekłada potrzeby firmy nad własne. Do tych ośmiu praktyk, na deser, Drucker serwuje jeszcze jedną: „Najpierw słuchaj, zabieraj głos jako ostatni". Przedsięwzięcia apostolskie nie sprowadzają się do sprawnej organizacji, ale jej potrzebują. Bez niej marnują się ludzie i zaprzepaszczą się okazje do czynienia dobra. Nie było zmiłuj się dla sługi, który nie potrafił wykorzystać swojego talentu, pomimo jego usprawiedliwień: „Panie, wiedziałem, żeś jest człowiek twardy: chcesz żąć tam, gdzie nie posiałeś. Bojąc się więc, poszedłem i ukryłem twój talent w ziemi...". 25-IX-2011 159. 20/80 Ponownie coś zawaliłem! Nie mam na nic czasu! - to codzienna udręka człowieka XXI wieku. Otacza się on sprzętem, aby sobie poradzić. Cóż by zrobił bez pralki, samochodu, telefonu? Jednak każde urządzenie jest w stanie przemienić się w pożeracz czasu. Może warto więc wypracować instrukcje dla każdego urządzenia, pod hasłem „przeciwdziałania": jak i kiedy urządzenie to staje się czarną dziurą wchłaniającą czas. Telewizor do niedawna wiódł prym w takiej kradzieży. Dlatego wiele młodych rodzin zdecydowało się nie wprowadzać go do domu. Teraz jeszcze internet uwodzi ofertą łatwej pomocy: na niego nie ma mocnych! W zamian jednak wystawia słony rachunek: kilkanaście razy na dobę sprawdza się pocztę, traci się czas na banalne błogi i bezsensowne aukcje... Uodpornienie się na pożeracze czasu to pierwsze zwycięstwo. Kolejny krok to skuteczność w zarządzaniu czasem. Parkinson sformułował zasadę, że każda czynność zajmuje dokładnie tyle czasu, ile dostaliśmy na jej wykonanie. Czyli że czas jest jak gaz, który się rozchodzi w danym mu pojemniku. Presja czasowa motywuje. Chodzi o to, by samemu podnieść ciśnienie, dawać sobie krótkie terminy i ich przestrzegać. Punktualne wykonanie własnych postanowień daje siłę, by zwyciężyć w kolejnym wezwaniu. Zasada 20/80 głosi, że 20 proc. naszych działań przynosi 80 proc. efektów. Jest to oczywiste uproszczenie. Jednak wiemy, że przynoszą owoce te działania, w które 174 rzeczywiście się angażujemy. Wyznaczanie priorytetów to podstawa dla dalszych sukcesów. Odkładając coś ważnego na później pokazujemy, co tak naprawdę nas interesuje. Pasjonaci lepiej organizują sobie czas, nadmiar zadań nie przeszkadza im w realizacji własnych upodobań. Teorie można przekuć w czyn stosując kilka trików: 1. Mieć żelazne punkty dnia: godziny wstawania, modlitwy, rozpoczęcia pracy, posiłków etc. 2. Korzystać z kalendarza; krótka lista zadań motywuje do działania. 3. Odkrywać i wykorzystywać martwy czas. 4. Wyznaczyć codziennie konkretny moment na takie sprawy jak odpisanie na maile, zapłacenie rachunków itp. - nie będą rozpraszały przez cały dzień. Grzech pierworodny rozmazał granicę pomiędzy zmęczeniem a lenistwem. Brak czasu może być wynikiem zewnętrznych okoliczności lub gorzkim owocem braku samodyscypliny. Wykorzystanie czasu jest kluczem, by się dostać do nieba. Tam czas już będzie inaczej płynął - nie zabraknie go, by cieszyć się Bogiem i jego przyjaciółmi. 2-X-2011 160. Sukces Dynamizm przemian społecznych sprawia, że nie da się z góry przewidzieć idealnej życiowej ścieżki. Wciąż pojawiają się nowe szanse. Trudno dziś powiedzieć, na czym ma polegać sukces. Czy jeszcze można mówić o trwałości życiowych osiągnięć? Dążenie do sukcesu przypomina ćwiczenia na strzelnicy z ruchomymi celami: trafisz jeden, a natychmiast w różnych punktach pojawia się pięć innych. Osiągnąwszy jakiś cel, czujemy przymus podjęcia następnych, zmuszamy się do jeszcze cięższej pracy, żeby więcej zarobić lub zdobyć większe wpływy. W zmiennych warunkach można popaść w złudzenie, że sekret sukcesu tkwi w tym, by rzucić wszystko na jedną szalę - całość podporządkować jedynej słusznej sprawie i wytrwale iść wybraną drogą: kariery, wpływu na środowisko lub do innego mniej lub bardziej szlachetnego celu. Świadectwo tych, którzy tak zagrali, wskazuje, że osiągnięcie wybranego celu nie zaspokaja złożonych ze swej natury potrzeb człowieka. Z czasem pojawiają się wątpliwości, czy wybór był rzeczywiście trafny, czy warto było, parafrazując ewangeliczną przypowieść, sprzedać wszystko, aby kupić tę właśnie perłę, a nie inną. Temat sukcesu jako takiego został dogłębnie zbadany nie tylko przez psychologię, ale i przez nauki o zarządzaniu. Z ich analiz wynika, że poczucie sukcesu jest czymś subiektywnym i zmiennym podczas życia. Nie wiąże się jednoznacznie z osiągnięciami, czyli 175 wdrapaniem się na cokół i byciem podziwianym przez innych lub przerwaniem własną piersią taśmy na mecie po wyczerpującym biegu. Według badań prowadzonych w środowisku ludzi biznesu, trwały sukces to osiągnięcia w czterech segmentach: 1. szczęście, czyli odczuwalne zadowolenie; 2. osiągnięcia, czyli zwycięstwa nad innymi; 3. ważność, przekonanie, że nasze działanie przyniosło korzyść ludziom, na których nam zależy; 4. spuścizna, czyli system wartości lub zasobów doświadczeń, który w przyszłości pomoże innym osiągnąć sukces. Rozwój w tych segmentach powinien być zrównoważony. Cechy te są jakby filarami sukcesu i tworzą całość mocno ze sobą powiązaną. „Sukces nie jest imieniem Pana Boga" - można usłyszeć podczas niejednej homilii... Faktycznie, uczeń Jezusa jest gotów przyjąć krzyż, a ten może być porażką. Niemniej jednak przypowieść o talentach, nauczanie św. Pawła o zawodnikach, którzy szukają zwycięstwa, lub pochwała wytrwałości z Apokalipsy utwierdzają w przekonaniu, że w Ewangelii tkwi niezmiernie mobilizująca siła. Łaska Boża nie zabija ludzkich ambicji, lecz je uszlachetnia. 9-X-2011 161. Podpis Przyroda nie lubi błądzić. Jej dynamizm rozwija się zgodnie z modelami. Naukowcy twierdzą, że cała aktywność jest kierowana przez przechowaną informację. Taką terminologię zaczęło się stosować w genetyce, a potem w fizyce i chemii. W interakcjach naturalnych można mówić o znakach, kodach, przechowywaniu, interpretowaniu i integrowaniu komunikatu. Informacja jest gromadzona w strukturach, których konfiguracja jest podobna do instrukcji: określa, jak należy działać względem każdego sygnału. Odpowiednie informacje wiążą w jeden jedyny rezultat. Byty fizykochemiczne rozpoznają się i komunikują się: elektron „wie", że znajduje się w polu elektromagnetycznym, „poznaje" określone cechy pola i w konsekwencji jego możliwe sposoby zachowania. Tak samo jeżeli jakaś cząsteczka dochodzi do atomu z pewną określoną energią, atom „poznaje" ją, jej charakterystyki i reaguje zgodnie modelami odpowiednimi. Wśród żyjących istnieją procesy, które polegają na ciągu niesamowicie zgranych etapów. Spotykamy modele informacyjne, które zawierają cały program działania. Typowym przypadkiem jest informacja genetyczna, będąca odpowiednikiem modelu informatycznego zachowanego w modelu struktury przestrzennej DNA. Prowadzi ona rozwój szeregu modeli dynamicznych: procesy transkrypcji i tłumaczenia DNA, mające jako rezultat produkcję 176 nowych modeli strukturalnych, które znowu rozwijają się w modele dynamiczne. Czy „przypadek" połączony z „selekcją" jest rzetelnym naukowym wytłumaczeniem tej precyzji naturalnych procesów? Wobec Boga jako ostatecznego wyjaśnienia kosmosu zasadniczo postawy sprowadzają się do pięciu: ateizm, agnostycyzm, panteizm, deizm i teizm. Ateizm nie może przedstawić na postawie istniejącego świata doświadczenia potwierdzającego nieistnienie Boga. Agnostycyzm jest niekonsekwentny z naukową dociekliwością. Deizm twierdzi, że mocny i dobry Bóg stwarza świat, a potem go opuszcza. Panteizm utożsamia doskonałego Boga z każdym stworzeniem, które z natury jest ograniczone. Teizm to spójna opcja dla tego, kto szczerze szuka poznania rzeczywistości. Do Boga osobowego prowadzi refleksja metafizyczna, nie ściśle naukowa. Nauka ogranicza się do pokazania racjonalności świata. Ale rozum niemający uprzedzeń pyta dalej: czy ta racjonalność nie jest podpisem Autora świata? A wiara dopowiada puentę Księgi Psalmów: „Wszystko, co żyje, niech chwali Pana! Alleluja". 15-X-2011 162. Komunikacja Nowa Ewangelizacja może się posłużyć wnioskami z zakresu badań o komunikacji instytucjonalnej. Nauki te, jeśli chodzi o treści przekazu, wskazują na trzy elementy. Po pierwsze, przekaz powinien być pozytywny. Owszem, odbiorca zapamięta protesty i krytyki, ale szczególnie przyjmie propozycje. Nauka Kościoła to nie zbiór zakazów, lecz przestrzeń dla rozkwitu wolności. Chrześcijaństwo to wielkie TAK dla życia, pokoju, rozwoju, solidarności. Po drugie, przekaz musi być ciekawy dla odbiorcy, a nie tylko dla nadawcy. Warto włożyć wysiłek, aby dogłębnie zrozumiał on pytania, zanim zacznie dawać odpowiedzi. Inaczej przekaz jest skierowany do siebie samego, a to nie buduje dialogu. Po trzecie, trzeba pamiętać, że komunikacja to nie tyle to, co nadawca mówi, ale to, co odbiorca rozumie. Potrzebny jest stały wysiłek, by mówić w sposób dla odbiorcy zrozumiały! Nie tworzyć bariery niezrozumienia, która nie pozwoli iść dalej. Co do samej osoby przekazującej również można sformułować trzy zasady: 1. Wiarygodność. Na nią trzeba zasłużyć. W przestrzeni publicznej to dziennikarze tworzą wiarygodność, trzeba więc ich zdobyć dla sprawy. Debata powinna być spokojna i pokorna. 2. Empatia. Świat jest pełen zranionych serc i zagubionych umysłów. Empatia nie oznacza rezygnacji z własnych poglądów, lecz próbę zrozumienia bliźniego. 3. Szacunek. Jasność nie jest sprzeczna z klasą i kulturą. 177 Co do samego sposobu komunikacji można podać również trzy punkty: 1. Profesjonalizm. Przestrzeń publiczna ma własny język. Nowa ewangelizacja dokona się od wewnątrz świata. To parlamentarzyści, biznesmeni, dziennikarze, profesorowie, reżyserzy będą w stanie wprowadzić Dobra Nowinę we własnym środowisku. Nie można oczekiwać, że cały ciężar jej realizacji będzie spoczywał na hierarchii. 2. Przekrojowość. Gdy wartości dotyczą spraw społeczno-politycznych, trudno je wprowadzić, jeśli łączy się je z jedną tylko grupą społeczną. 3. Stopniowość. Proces sekularyzacji trwa od ponad wieku, by więc odwrócić taką tendencję, potrzeba wiele czasu i wytrwałości. Do tych dziewięciu punktów można dodać dziesiąty: typową dla chrześcijaństwa caritas. Kościół rozwinął się w Imperium Rzymskim, bo tworzył przyjazne wspólnoty, gdzie była troska o dzieci, biednych, starych, chorych. A to w ówczesnym brutalnym świecie niezmiernie przyciągało. Miłość jest treścią i stylem komunikowania wiary. Miłość nadaje przekazowi pozytywne znaczenie, udziela wiarygodności, buduje empatię. Daje cierpliwość w działaniu. Miłość sprawia, że ewangelizacja rzeczywiście staje się nowa. 11-X-2011 163. Selekcja Ciekawość to potężna siła. Bez niej człowiek przestaje poszukiwać. „Człowiek bez wiadomości to jak świat w ciemności." Dziś jednak zagraża nam potop informacji. Wiedza bez selekcji jest szkodliwa. Podstawowa wiedza pozwala hierarchizować kolejne dane. Ogólna kultura pełni rolę półek w bibliotece, które pozwalają na ustawienie książek we właściwym miejscu. Jeśli wszystko, czym karmimy ducha, jest mało znaczące, powstaje nieuporządkowany skład, biblioteka bez półek. Nie wiadomo co, gdzie i po co. W języku informatycznym to wielkie zasoby pamięci, gdzie nie ma żadnych funkcji wyszukiwania ani katalogów. Dostęp do tej swoistej biblioteki, jaką stanowi duch ludzki, jest ograniczony przez zmysły. Zdobywanie wiedzy zajmuje wiele czasu. W ubiegłym stuleciu mówiło się, że student powinien przeczytać 12 książek rocznie. Optymistyczna liczba pozwala dokonać wymownej kalkulacji. Jeżeli osoba prowadzi od 70 lat życie intelektualne i każdego roku czyta 12 książek, to wychodzi, że w ciągu całego swego życia przeczytała 840 książek, co oznacza 360 książek do osiągnięcia pełni dojrzałości intelektualnej i 480 aż do 80. roku życia. Czyli mniej niż tysiąc 178 książek w życiu. Jest to znikoma liczba, jeżeli weźmie się pod uwagę, że główne biblioteki posiadają wiele milionów woluminów. Na pierwszej lepszej półce jakiejkolwiek z nich i można znaleźć 840 książek, które przeciętny student przeczyta w ciągu całego życia! Powyższe wyliczenia służą temu, by wyciągnąć istotny wniosek. Nie wystarczy dużo czytać, należy solidnie wybierać. Lektura na zaliczenie, czyli bez refleksji, również nic nie daje. Czytanie może stać się pasją o destrukcyjnych konsekwencjach, jakby było narkotykiem zmuszającym do bezsensownego pochłaniania książki za książką. Jakie wybierać książki? Łatwiej powiedzieć, których na pewno nie czytać. Nie warto sięgać po książki, których wyłącznym atutem jest to, że zostały wprowadzone do obiegu przez reklamę lub ideologiczną manipulację. Nie ma żadnej gwarancji, że będą lepsze niż pozostałe. Można powiedzieć, że „nie wszystko dla wszystkich i w każdym czasie". Do tego potrzeba pokory, cechy rzadkiej w świecie, gdzie „każdy wie lepiej". Jan Paweł II pisał o niej pod koniec swego życia: „Zawsze miałem dylemat: co czytać? Starałem się wybierać to, co najistotniejsze. Tyle rzeczy się publikuje. Nie wszystkie są wartościowe i pożyteczne. Trzeba umieć wybierać i radzić się, co czytać" („Wstańcie, chodźmy", s. 76). 29-X-11 164. Balon Ich kolorowa sylwetka przykuwa wzrok. Zawieszone nad ziemią majestatycznie płyną z wiatrem... Mowa o załogowych balonach, na które coraz łatwiej natrafić. Ich techniczna nazwa to aerostaty bez silnikowego napędu. Wypracowana w XVIII wieku konstrukcja zasadniczo nic się nie zmieniła: lekka powłoka z nieprzepuszczalnej tkaniny, o dużej wytrzymałości, i zawieszona gondola. Do tego palnik do podgrzewania powietrza. Stare ryciny uwieczniły pierwszą załogę takiego lotu: baran, kogut i kaczka wpisały się w historię światowego baloniarstwa. Balony nie sprawdziły się w transporcie. Przez jakiś czas były wykorzystane do potrzeb wojskowych. Pododdziały balonowe miały wtedy swoje pięć minut. Balony stosowano do obserwacji i do kierowania ogniem artylerii. Oczywiście szybko stały się celem 179 nieprzyjacielskiego ognia. W miarę rozwoju lotnictwa bombowego zaczęto stosować balony zaporowe. Prócz bezzałogowych naukowych sond dziś znajdują zastosowanie jako powierzchnia reklamowa lub w celach rekreacyjnych. Mnożą się oferty turystycznych lotów balonami. Godzina kosztuje ponad tysiąc złotych. Stawki zależą od wielkości grupy, temperatury dnia, wagi pasażerów. Koszt się również zmienia, jeżeli pasażer przekracza ustaloną wagę. Po wylądowaniu dostaje się dyplom „asa przestworzy" oraz lampkę szampana dla uczczenia wydarzenia. Okazji do lotu jest wiele. Można nawet zawrzeć ślub w balonie. „Nie można sobie wyobrazić bardziej romantycznego miejsca, aby przeżyć te wspaniałe chwile. W chmurach, wysoko ponad ziemią, przy zachodzie słońca... Urzędnika USC zabieramy do balonu gratisowo" - czytamy w reklamie. Prasa nie informowała o wypadkach. Co do realnego ryzyka, można zbadać, jakie są stawki ubezpieczeniowe dla takich imprez. Wydaje się, że przy rozeznanym terenie, bez linii wysokiego napięcia, wiatraków lub ruchu samolotowego i przy dobrych warunkach atmosferycznych nie ma większego zagrożenia. Niebezpieczne natomiast są połączenia wynikające z ułańskiej fantazji, na przykład grillowanie w chmurach z udziałem alkoholu. Balony pozostają ekstrawagancką rozrywką. Ich coraz częsta obecność może przypominać o uwodzicielskiej mocy pozorów. Życiowa pielgrzymka dziecka Bożego wymaga mocnego stąpania po ziemi. Praca ewangelizacyjna na burzliwe czasy neopogaństwa nie może ograniczać się do „dmuchania balonu" widowiskowych akcji. Balony są piękne, ale daleko na nich nie zajdziemy. Balon może łatwo pęknąć. 6-XI-2011 165. Kasa Pamiętaj: jesteś tylko człowiekiem. Podczas zwycięskiego pochodu wyznaczony niewolnik miał za zadanie szeptać takie słowa w ucho generała tryumfalnie wkraczającego do Rzymu. W nieco zmienionej wersji z takim obrazkiem można dziś się spotkać w hipermarkecie. Mąż popycha przeładowany wózek, żona wciąż jeszcze coś dokłada. Ten cierpliwie przypomina: „Pamiętaj kochana, u wyjścia jest kasa". Takie są realia ludzkiej egzystencji: jesteś garstką prochu, ale jesteś odpowiedzialny za swe decyzje. Pod koniec zostaniesz rozliczony z tego, jak wydałeś otrzymany kapitał. U wejścia wielu starych kościołów umieszczano niegdyś - w celach pedagogicznych wykutą postać Chrystusa ze zbawionymi po prawej i potępionymi po lewej stronie. Człowiek 180 przypominał sobie sąd i jego uszczęśliwiające albo druzgoczące rozstrzygnięcie. Ten ostatni akord historii ludzkości stanowi wielki temat dla malarzy. Również dla poetów: Księgi się otworzą karty, I gdzie spis grzechów jest zawarty, I za co świat karania warty (Dies irae).Wtedy każdy będzie potępiony lub uniewinniony, i to na oczach całego świata! Ewangelia podkreśla Boże miłosierdzie. Aż do ostatniej chwili człowiek może z niego korzystać. Z tej przyczyny Kościół nie zezwolił nigdy na sporządzenie listy potępionych. Skoro nie ma pewności co do konkretnych ludzi, można snuć teorie o pustym piekle. „Puste? Owszem, ale możesz być pierwszy, który tam trafi!" Malarze i artyści nie mają wątpliwości co do bezrobocia diabła. Z lubością przedstawiają różne potwory gnębiące potępionych. Nawet sami się czasami na takich stylizują... Niebo pozostaje trudnym tematem dla sztuki. Być może wynika to ze słów św. Pawła: „ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, ani serce człowieka nie zdołało pojąć, jak wielkie rzeczy przygotował Bóg tym, którzy Go miłują" (1 Kor 2,9). W sukurs przychodzi zdrowa tradycja katolicka z tajemnicami chwalebnym Różańca świętego, również kult świętych. Sufity i sklepienia kościołów pełne są koloru i życia. Aniołowie i święci dają nadzieje w zmaganiach tego świata: warto do tego radosnego grona dołączyć. Bez prawd ostatecznych, bez ostatecznego spotkania z prawdą, bez odpowiedzialności za osobiste decyzje życie staje się puste niczym przechadzka przez świat, gdzie wszelkie wybory mają podobne znaczenie jak decyzje podczas zakupów. A pod koniec i tak okazuje się, że trzeba za nie zapłacić... Jednak wolność człowieka nie jest fikcją. Pan Bóg traktuje nas poważnie! 13-XI-2011 166. Porządek Chaos nie istnieje w czystej formie. Kiedy o nim mówimy, rozumiemy go zawsze w sposób relatywny. Coś, co nie ma żadnego elementu porządku, jest nie do pomyślenia. Porządek ze swej strony ma różne formy. Na przykład książki w bibliotece mogą być uporządkowane według tematyki, autorów, kolorów, wielkości albo według kombinacji kilku czynników. Kiedy chodzi o zbiory osobiste, to każdy ma swój sposób porządkowania, który osobie postronnej może wydawać się wręcz nieporządkiem. 181 W przyrodzie spotykany różne formy uporządkowania. Można wymienić trzy poziomy: strukturyzację, modele i organizację. Strukturyzacja czasowo-przestrzenna jest wymiarem podstawowym. Byty naturalne mają konfiguracje przestrzenne, a procesy rozwijają się w porządku czasowym. Nawet to, co wydaje się najbardziej nieuporządkowane, w rzeczywistości jest podporządkowane relacjom przestrzennym i czasowym. Kolejny krok to modele lub patrony. Są to powtarzające się struktury, konfiguracje przestrzenne, które znajdują się w różnych systemach, lub rytm czasowy w różnych procesach. Modele odgrywają kluczową rolę w przyrodzie. Z tej przyczyny nauki badają ich tajniki. Postęp nauk przyrodniczych polega właśnie na ich odkrywaniu i opisywaniu. Organizacja to kolejny stopień uporządkowania przyrody. Są to systemy, których części realizują specyficzne funkcje. Te części kooperują ze sobą w utrzymaniu całości bytu w jego jedności i aktywności. Istoty żyjące to przykład takiego stopnia uporządkowania. Ich system fizyczny nazywamy organizmem. Ich złożoność w jedności jest tym, co najbardziej fascynuje w materialnym świecie. Do tego dochodzi przestrzeń ducha z wymiarem wolności. Ten wymiar także potrzebuje porządku wprowadzanego przez rozum. Wyższy stopień organizacji i podporządkowania pozwala na większe osiągnięcia. W takich strukturach to człowiek tworzy porządek. Nie oznacza to, że dowolności jest absolutna. Nie sposób wyobrażać sobie organizacji bez regulaminu, bez pewnych wymagań i oczekiwań. Można na te wymagania się oburzać, ale de facto oznacza to oburzanie się wobec zastanego świata. Pismo Święte na pierwszych stronach mówi o spustoszeniu wynikającym z takiego buntu. Człowiek dał się uwieść pokusie świata bez Boga ustalającego porządek Dobra. Odkupienie, odzyskanie utraconego porządku, dokonało się poprzez posłuszeństwo Chrystusa. W Nim posłuszeństwo zostało połączone z miłością. Bez posłuszeństwa nie da się iść za Nim. A bez Niego świat popada w chaos. 20-XI-2011 167. Fonoholizm Długa trasa pociągiem, z wciąż dosiadającymi się nowymi pasażerami i z przesiadkami, to gratisowa lekcja socjologii! Próbka społeczności jest na tyle reprezentatywna, a gwarantuje to plejada przewoźników, by wnioski były pewne z naukowego punktu widzenia. Czym Polacy się zajmują w przymusowym wolnym czasie? Wpatrują się, majsterkują, buszują... w telefonie! 182 Można by dużo mówić, a nawet mądrzyć się, na następujące tematy: telefon- -smycz, telefon-ucieczka, telefon-gadżet, telefon-praca, telefon-śmieci, telefon- -grzech... Konwergencja mediów sprawia, że dla wielu telefon de facto zastąpił już komputer, konsolę, telewizor, prasę i książki. I będzie przyjmował inne funkcje: nauczyciela, lekarza, mentora. Czy zastąpi również przyjaciela i rodzinę, zależy od siły woli użytkownika. Niestety, jednostki słabe przepadną. Gołym okiem widać, że zachciankom i sile marketingu dostawców usług niewielu potrafi się oprzeć. Najtwardsze babcie drżącymi palcami wybierają na zmianę numer córki, wnuka i zięcia, z banal nym pytaniem, poradą kulinarną lub zdrowotną. Strach pomyśleć, co będzie, gdy ten wiek osiągną ci, którzy już w kołysce zamiast grzechotki dostali do zabawy telefon. Według badań co trzeci nastolatek nie wyobraża sobie dnia bez telefonu, a dwie trzecie twierdzi, że jest on pierwszym źródłem rozrywki i utrzymywania kontaktów towarzyskich. Niestety, technika wypiera rozmowę bezpośrednią. Zamiast patrzenia w oczy rozmówcy, młodzi ludzie budują więzi za pośrednictwem SMS-a lub wpisu na portalu społecznościowym, do którego mają dostęp za pośrednictwem komórki. Stosujmy domowe środki zapobiegawcze, nim nam zdiagnozują nieuleczalną chorobę fonoholizmu i będziemy musieli uczestniczyć kosztownych terapiach. Oto kilka z nich: dzień bez telefonu nie jest wyczynem tylko dla „olimpijczyków ducha". Nie zakładajmy smyczy na bliźnich. Nasz telefon może być szkodliwy... zaborcze uczucia plus telefon równa się zabójcza broń! Cieszmy się, jeżeli ktoś nie odbiera telefonu: pomyślmy, że poważnie traktuje aktualne zajęcie swoje lub rozmówcy. Nie dostawajmy drgawek, gdy słyszymy sygnał SMS-a i nie możemy go natychmiast sprawdzić. Wypracujmy swoisty savoir-vivre w korzystaniu z komórki. Harmider zagłusza każdy głos. Cisza i skupienie wprowadzą nas w nastrój pokoju i pozwolą odkryć piękno w otaczającym nas świecie. Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło, a technika daje duże pole do umartwień i ćwiczenia ducha. Dobre postanowienie na adwent: oczekiwać na Boże sygnały, okiełznać ciekawość. 27-XI-2011 183 168. Nietolerancja Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu - część ówczesnego świata, wielokulturowego i wielowyznaniowego, niechętnie słuchała tego głosu. Z tej przyczyny uczniowie Jezusa często byli zmuszani do świadectwa krwi za tę prawdę. Ofierze towarzyszyło spełnianie przykazania miłości, dlatego ich świadectwo przemieniło świat. Współczesna ideologia relatywizmu twierdzi, że postawa osób wierzących, którzy uznają jedyną Prawdę - Chrystusa, jest źródłem nietolerancji. W świecie multi- kulti takie myślenie to zachęta do konfrontacji, utrudnianie dialogu i wspólnego poszukiwania razem z innymi kompromisowych rozwiązań. Człowiek wierzący to potencjalny fundamentalista lub fanatyk, w najłagodniejszej ocenie: sekciarz. Koronnym argumentem jest to, że na przestrzeni dziejów dochodziło do poważnych nadużyć zarówno w odniesieniu do koncepcji prawdy, jak i koncepcji monoteizmu. Przemocą da się narzucić zachowania, rytuały, działania, ale nie można narzucić prawdy. Prawda staje się dostępna tylko w warunkach wolności, wolnego przyzwolenia. Wolność i prawda są wewnętrznie powiązane, jedna jest warunkiem istnienia drugiej. Zresztą nikt nie chce być okłamywany. Nikt nie chce formalnych norm, narzuconych siłą. Dla poszukiwania prawdziwych wartości, które dają życie i przyszłość, nie ma alternatywy. Panujący relatywizm etyczny postuluje, że wielkie problemy człowieka nie opierają się na racjonalnej prawdzie, lecz na wypracowanym konsensusie. To jednak wystawia człowieka na samowolę sprawujących władzę. Demokratyczne procedury nie zabezpieczają przed nadużyciami. Prócz tego, w imię czego uzasadnia się prawość tych procedur? Bez autentycznych wartości one są również arbitralne. Szukanie prawdziwych wartości, podstawowego prawa ludzkiego, umożliwia dialog. „Prawda jako taka jest dialogiczna" (Benedykt XVI), ponieważ szukający prawdy usiłuje lepiej poznać, lepiej zrozumieć i dąży do tego w dialogu z innymi. Dlatego szukanie, gdzie leży prawda i prawdziwa godność człowieka, jest najlepszą obroną wolności. „Prawda was wyzwoli!" Dialog prowadzony przez ignoranta prowadzi do zamętu. Otwartość wymaga rzetelnej wiedzy. Wierność wobec Mistrza prowadzi do wsłuchiwania się w Jego słowa. Nie sposób, by dialog z niewierzącymi był owocny, jeżeli dogłębnie nie poznało się nauczania Kościoła. Na szczęście jest ono dostępne i klarowne. Wystarczy chcieć po nie sięgnąć. Szukać u źródeł, a nie za pośrednictwem mainstreamowych mediów. 4-XI-2011 184 169. Narracja Opowieści się nie starzeją, nie nudzą. Anegdota zapada w pamięć, często zawiera sporą dawkę mądrości. Lubimy wydarzeń z młodości. Wspomnienia tworzą naszą tożsamość i pozwalają oswajać otaczający nas świat. Możemy podjąć próbę zrozumienia sensu własnej biografii. Zdaniem psychologów narracje chronią nas przed chaosem, przed zagubieniem, destrukcyjną niepewnością i lękiem. Opowieści podpowiadają nam, jak żyć, jakich wyborów dokonywać. Ich wielkość polega na tym, że nie formułują one swojego przekazu wprost. Wciąż zachowując świeżość i aktualność. Trzeba wsłuchać się w nie jeszcze raz. Najnowsze prace psychologiczne dzielą narracje na małe i wielkie. Narracje małe pomagają przyswoić nowe informacje i je usystematyzować. Narracje wielkie to dzieła uniwersalne i ponadczasowe, konstytuujące wielkie religie, kulturowe mity. Dzięki nim człowiek może zbliżyć się do spraw egzystencjalnych i metafizycznych. Wielkie narracje uzmysławiają człowiekowi, że cokolwiek ważnego dzieje się w jego życiu, jest niejako powtórzeniem archaicznego scenariusza. Wielkie narracje kształtują nas od najmłodszych lat. Podania, legendy, bajki, historie, mity, opowieści - poprzez wyrazistych bohaterów i ich pasjonujące zmagania, z ukaranym złem i nagrodzonym dobrem - przekazują nam wartości i nakazy moralne. Stanowią podłoże do budowania narracji małych. Opowieści indywidualne osadzone są bowiem na wzorcach obecnych w danym społeczeństwie. Małe i wielkie narracje splatają się z sobą. Badaczy mówią o tym, że dziś mamy do czynienia z „przesunięciem narracyjnym”: następuje słabnięcie wielkich narracji na rzecz narracji autobiograficznych, czasami nawet egocentrycznymi, wręcz „narracyjnego narcyzmu”. Proces tego przesunięcia ma początek w oświeceniu, opiewającym indywidualizm człowieka. Wielkie narracje tracą moc podtrzymywania porządku społecznego, regulowania relacji międzyludzkich wskazywania źródeł sensu życia. Historia Izraela i życie Jezusa z Nazaretu tworzą „wielka narracja” Odkupienia Świata. Dla wierzącego człowieka splata się ona z „małą narracją” własnego spotkania z Jezusem Chrystusem. Do tej jednej Jedynej Opowieści stale powraca Kościół, by ją jeszcze raz przybliżyć swoim wiernym. Ta historia pozwala z radością żyć i umierać. W okresie Adwentu i świąt słuchajmy tej Opowieści, jakby to było po raz pierwszy. Tak słuchają dzieci. Pewno dlatego Jezus stawia jako warunek wejścia do Królestwa, byśmy się stali jak jedno z nich. 17-XII-2011 185 170. Przedpola Włoska sieć farmaceutyczna umieściła na swych reklamówkach „dekalog dla zdrowej rodziny”. Inicjatywa była owocem troski właściciela sieci o pełne zdrowie duszy i ciała swych klientów. Oto podane zasady: „ 1 . Grafik. Określone godziny posiłków. Nie zaczynać, zanim nie przyjdą wszyscy przewidziani uczestnicy. Zawiadomić, gdy nie zdąży się na czas. 2. Posiłki. Unikać telewizyjnego szumu. Nie odbierać telefonów. Nie czytać gazet, magazynów ani książek. 3. Słuchać. Unikać zaciętych dyskusji. Pozwalać, by każdy wyrażał swe opinie. Szanować odmienne zdania. 4. Goście. Rodzina otwarta na przyjaciół i dalszych krewnych. 5. Rozrywka. Proponować ciekawe filmy, wspólne wyjścia lub wycieczki. Od czasu do czasu spędzać wspólnie czas przy grach planszowych. 6. Tradycje. Przekazywać historie ojczyzny, rodziny lub środowiska. Świętować, co się da: rocznice, imieniny, urodziny. 7. Decyzje. Pozwalać, by wszyscy mieli wpływ na ważne decyzje. 8. Zadania. Angażować również małe dzieci w naprawy, dyżury, pomoc. 9. Prywatność. Nie być zaborczym, szanować intymność każdego członka rodziny (nie czytać SMS-ów, e-maili itp.). 10. Dialog. Podczas posiłków dzielić się wydarzeniami z dnia.” Podobne inicjatywy są dziś potrzebne, aby umacniać przedpola podstawowych wartości. Niestety, mainstreamowe kanały kultury są pod wpływem ideologii otwartej na wszystko - z wyjątkiem prawdziwych wartości. Przedstawiają świat w wypaczonych proporcjach. Tym samym wręcz promują zachowania patologiczne. Dlatego trzeba szukać innych sposobów oddziaływania i docierania ze zdrowym przekazem do wielkiej liczby odbiorców. Od ponad pół wieku dialektyka marksistowska obecna jest ze swą walką na terenie kultury. W wielu krajach rewolucja obyczajowa zmiata po kolei wszystkie pewne odniesienia: stabilną rodzinę, szacunek dla życia, wstydliwość, bogobojność, prawdomówność... Wobec tego potopu nie możemy pozostać bezczynni. Musimy pokazywać, gdzie tylko się da, normalne zachowania, czyli te zgodne z normą Bożą, przykazaniami. Pierwsi chrześcijanie poradzili sobie z nieprzychylnym światem. Ich siłą była pozorna niemoc Boga urodzonego w stajence. Sól betlejemska była samą słabością. Tak Pan Bóg „Rozproszył dumne myśli głów pychą nadętych. Wyniosłych złożył z tronu, znikczemnił wielmożne, bogaczów z torbą puścił i nędznie rozproszył" (Magnificat w starym tłumaczeniu). I dziś Bóg puści z torbami - może z kartonami lub reklamówkami, jak kto woli - mocnych tego świata. 18-XII-2011 186 171. Język Wieża Babel skutecznie nam namieszała. Megaprojekt pozostał na zawsze niedokończony. Ludzie przestali się nawzajem rozumieć i musieli porzucić pomysł budowania „miasta z wieżą, której wierzchołek sięgałby do nieba, i w ten sposób zdobycia dla siebie imienia zabezpieczającego przed rozproszeniem po całym świecie" (Rdz 11). Integracja na takich zasadach nie sprawdziła się. W międzynarodowych gremiach, jakim jest np. Parlament Europejski, zdarza się, że podczas wystąpień jest więcej ludzi obsługujących tłumaczenia niż słuchających. A ci, którzy są obecni, czekają na swoją kolej do przemówienia. Na sporządzenie wielojęzykowej dokumentacji idą tony papieru. Z drugiej strony uprzywilejowanie jakiegoś języka względem innych pozostawia posmak dyskryminacji i utraty bogactwa kultur. W XXI wieku mało kto pokłada nadzieję w sztucznie stworzonym języku. Chociaż pewno i tym razem Ojciec Święty skieruje kilka słów do garstki ludzi trzymających dziewięć wielkich żółtych liter na zielonym tle w układzie: E-S-P-E-R-A-N-T-O. Dziś uczenie się tego języka to zajęcie dla hobbistów. Technologia wychodzi naprzeciw tym kłopotom. Programy typu Google translate radzą sobie już z językiem pisanym. Niestety - kosztem wyprania przekazu z wielu ludzkich niuansów. Następny krok to translatory mowa-mowa. Dziś już w użyciu dla wojska. Krótkie, jednoznaczne teksty na linii walki można automatycznie przekazywać w różnych językach. Błędy mogą wiele kosztować, ale w sytuacjach dramatycznych można takie koszty ponieść. Z wojska urządzenia przeniosą się do służb ratowniczych, na lotniska i do sklepów. „Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał Bóg do ojców przez proroków” (Hbr1,1a). Uczynił to w wybranym kontekście kulturowym. Wybrał mały naród, który był również pod wpływem innych otaczających go ludów. Z tej przyczyny znajomość tych starożytnych języków pozwala głębiej zrozumieć Boży przekaz. Do tego dochodzi greka i łacina, niezbędne ogniwa, by zachować ciągłość przekazu i zrozumieć okres wielkich interpretatorów, czyli Ojców Kościoła. „W ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna” (Hbr 1,1 b). Dla swego przekazu wybrał język serca: „Dziecko owinięte w pieluszki, leżące w żłobie" (Łk2,12). Przemawia w sposób zrozumiały dla wszystkich ludów wszystkich czasów. Aby je zrozumieć, trzeba się zatrzymać i nastawić duchowe ucho. Mówi nam o sensie życia ludzkiego i o Bożej dobroci. Jest to przekaz dla wszystkich ludzi dobrej woli. 25-XII-2011 187 172. Omega Każda ideologia redukuje świat do wybranej idei. Materializm sprowadza wszystko do materii, chociaż nie potrafi objaśnić, czym dokładnie ta materia jest. Dziś na jego miejsce wchodzi konsumpcjonizm. Ma ułatwione zadanie, bo nikt nie oczekuje wyjaśnienia racji samej konsumpcji. Po co zadawać sobie pytanie, dlaczego człowiek ma jakieś potrzeby, które musi zaspokoić? A jeżeli takich potrzeb nie odczuwa, to można je przecież sztucznie stworzyć... i świat dalej się kręci: „konsumujmy póki czas, bo za sto lat nie będzie nas!". Hasto „czas to pieniądz" przemieniło się w „czas to zabawa". Tabuny singli i wszelkich maści „globalnych sierot" świętują, jak świat długi i szeroki, nową porcję czasu, jaką przynosi Nowy Rok. Dlaczego się tak cieszą? Wygląda na to, że są głęboko przekonani co do tego, że wszelkie „łzy i trudy na zawsze przeminęły". „Nowy" dostarczy kolejną dawkę wspaniałej zabawy. Przecież przyszłość z definicji jest lepsza. Postęp techniczny zapewnia, że wszystko rozwija się ku lepszemu. A skoro będzie lepiej, cieszmy się aż do granic trzeźwości! Niestety, nie wszystkim się udaje. Kryzys, wypalenie, zmęczenie każdego może dopaść. Medycyna nie radzi sobie z biologią i na razie starość nie radość. Jeżeli brak ci sił na dalszą zabawę, możesz wycofać się z gry. Poszukać sobie jakieś dalekowschodniej nihilistycznej filozofii lub zakończyć żywot. Eutanazja to uboczny produkt pankonsumpcjonizmu (nieznane jeszcze słowo: wszechkonsumpcjonizm). Taki schemat jest sprzeczny z Ewangelią. Dla ucznia Chrystusa czas to przestrzeń miłości. Liczymy go od Jego przyjścia na ten świat. Oczywiście, można sobie ustalać inną cezurę czasową: np. od Rewolucji Francuskiej, od wprowadzenia waluty euro, od zwycięstwa Legii w Lidze Europejskiej... Problem z takim datowaniem to bezsens tego czasu. Chrześcijanie liczą od przyjścia Chrystusa, ale oczekując na Jego powtórne przyjście. „Jam jest Alfa i Omega, Początek i Koniec" - trzy razy w księdze Apokalipsy pojawia się ten zwrot wskazujący na kres, na sens czasu. Nowy Rok sam z siebie nic nie zmieni. Nawet nie zmienia się sposób świętowania: te same sceny, te same aktorskie twarze, te same maski. Czas ma sens, jeżeli jest w nim Boże błogosławieństwo. Dlatego pierwsze czytanie mszalne pierwszego dnia roku o tym mówi. Cały pierwszy dzień jest poświęcony „Pierwszej Błogosławionej". Z tym ładunkiem nadziei możemy odważnie wejść w Nowy Rok. Damy sobie rady z Anno Domini 20t2! 1-I-12 188 173. Gwiazda Od stuleci trwają dyskusje. Cóż to była za gwiazda, którą ujrzeli mędrcy? A może był to meteoryt lub kometa albo pozorne połączenie Jowisza i Saturna? Dziś wielu się skłania, że była to „supernowa", to znaczy potężny wybuch kosmiczny, lub tylko „nowa", to jest jedna z całkiem słabych gwiazd, których potężna wewnętrzna eksplozja wywołuje niesamowity blask. Dyskusje interesujące, ale nie prowadzą do samego sedna wydarzenia. Bohaterami tekstu Mateusza nie są gwiazdy, ale mędrcy i ich poszukiwania śladów Boga w widzialnym świecie. Byli przekonani, że niebo głosi chwałę Boga, że On może być dostrzeżony w stworzeniu. Do tego nie potrzeba im było naszych potężnych teleskopów i komputerów o wysokiej mocy obliczeniowej. Wystarczyła im „luneta serca" (Benedykt XVI) i pełna wiary tęsknota, aby wyrwać się w kierunku Boga. Świat nie jest produktem przypadku i konieczności. Nie dajmy się omamić różnymi teoriami, które mogą dojść tylko do pewnego punktu i nic więcej nam nie mogą powiedzieć. One nie są konkurencją dla wiary! Możemy - i powinniśmy - podziwiać piękno tego świata, wgryzać się w jego tajemnicę, jego potęgę, jego racjonalność. Ale to wszystko nie powinno przesłaniać Tego, który jest samym Pięknem, Mocą i Rozumem. On przez ten świat wciąż do nas przemawia i nas prowadzi. Gwiazda nie tylko doprowadziła mędrców do konkretnego miejsca, Betlejem, ale również do Osoby, Jezusa. Gwiazdy, które w tradycji pogańskiej były obrazem ślepego przeznaczenia, w chrześcijaństwie stały się obrazem osobistego powołania każdego człowieka, aby spotkać się z Jezusem. Odkrycie gwiazdy plus pragnienie dotarcia do nowonarodzonego Króla zmobilizowało mędrców do porzucenia spokojnego życia. Nie powstrzymały ich trudy długiej podróży. Nie zniechęcili się zniknięciem gwiazdy. Nie załamali się obojętnością, jaką zastali w Jerozolimie ze strony możnych tego świata - władzy i kapłanów. A gdy dotarli do stajenki, zaczęła się druga droga. Droga wiary: przejścia od własnych oczekiwań i wyobrażeń o zbawicielu do Bożego planu. Dla zasiedziałego człowieka XXI wieku trudno przyjąć do wiadomości, że Boży scenariusz dla jego własnego życia może być inny niż ten, który on sam napisał. Trudno przyjąć, że scenariusz ten jest jeden jedyny i wymaga szczerego poszukiwania, a potem wierności. Jeszcze trudniej, że idzie on pod prąd różnym modom i otoczeniu. Niemniej doświadczenie mędrców będzie z łaską Bożą i naszym doświadczeniem! 189 174. Filozofia Jak odróżnić jawę od snu? Chociaż „nauka odczarowała rzeczywistość" (Max Weber), stare filozoficzne pytanie nie utraciło aktualności. Współczesność pojęcie „realnego świata" traktuje jako infantylne. Powinno on zostać poddane krytyce, aby nie dać się uwieść pozorom. Trzeba odróżniać obraz od samych rzeczy. Jednak można również popaść w pułapkę skupienia się na obrazie i zapomnienia o rzeczywistości. Dziś sieć reprezentacji świata podawanych przez nauki zastąpiła samą rzeczywistość. Rzeczywistość stała się daleka, niemal nieosiągalna. Do tego dochodzi fakt, że obrazy świata można łączyć ze sobą, obrabiać je. W ostateczności opinie i strategia korzyści określają i determinują naszą wizję rzeczywistości. Mówiąc językiem informatycznym: „wirtual zastępuje real" - a przy wirtualu można majsterkować. W takiej wizji świata podmiot odgrywa już inną rolę niż w przeszłości. Własne „ja" przestaje być samopoznaniem duszy. Staje się enklawą reprezentacji i obrazów. Rzeczywistość nie jest niczym innym jak wynikiem działania własnego „ja". To człowiek kreuje świat i jest dla niego ostatecznym punktem odniesienia. Tak dochodzimy do sedna relatywizmu: sen lub jawa to konwencja, wybór. Do tego dochodzi materializm pojmujący rozum jako komputer. Maszyna sprawnie stosuje narzędzia matematyczne, ale nie jest w stanie poznawać. Operuje tylko konkretami, nie jest zdolna do abstrakcji. Tą drogą nie da się nic powiedzieć o istocie człowieka, o dobrym lub złym jego zachowaniu. Pojęcie prawa naturalnego staje się czymś niezrozumiałym, skoro nie ma natury niezależnej od wyborów, ideologii lub kontekstu kulturowego. Dlatego nie można już przyjąć moralności uniwersalnej, obowiązującej dla każdego człowieka. Siła relatywizmu wynika ze słabej filozofii. Niestety, nauki filozoficzne zrezygnowały z szukania prawdy o świecie, zawężając swe zainteresowania do erudycji histograficznej, refleksji wokół nauk pozytywistycznych, logiki lub innych narzędzi myślowych. Ostatnio do tych zainteresowań trzeba dołączyć modną - czy również intratną? - ideologię gender, szczególnie w wersji krytyki wobec tradycyjnych pojęć seksualności i małżeństwa. Filozofia zawsze była zwierciadłem kultury narodów. Filozofia, która rozwija się zachowując współbrzmienie z wiarą, stanowi część ewangelizacji kultury. Nowa ewangelizacja wymaga „obudzenia" filozofii, jej wyjścia z utopijnych snów i ideologicznych zaczadzeń. Ponownego zafascynowania się samą rzeczywistością, a nie jej podróbkami. 15-I-2012. 190 175. Pięć umysłów Dobry wybór nie wystarczy. Potrzeba też odpowiednich zdolności, by realizować szlachetne postanowienia. Umiejętności te, wrodzone lub nabyte, pozwalają prowadzić się dobrze. Tradycyjnie ten zespół nawyków określa się jako cnoty. Katechizm podkreśla ich stabilność: „habitualna i trwała dyspozycja do czynienia dobra”. Dodaje jeszcze, że „pozwalają osobie nie tylko spełniać dobre czyny, ale dawać z siebie to, co najlepsze" (KKK1803). Chrześcijańska antropologia wychodzi od pojęcia dobra. Ono musi być rozpoznane jako dobro dla mnie i ukierunkować moje zachowanie. W tych obszarach działa nawyk roztropności. Późnej dochodzą relacje z innymi - każdemu dawać to co mu się należy, czyli być sprawiedliwym. Trzeba przezwyciężać przeszkody na dobrej drodze, to znaczy być mężnym. Równocześnie poradzić sobie z popędami i emocjami, a tu wchodzi w grę umiarkowanie. Wokół tych czterech filarów buduje się tradycyjny model człowieka dobrego. Empiryczne nauki o człowieku szukają modeli opisowych jego zachowania. Skoro a priori nie można mówić o dobru, bo byłoby to mieszanie jakiejś religijnej prawdy o człowieku, stosuje się inne ostateczne kryteria: zdrowie, rozwój intelektualny, sztuka nawiązywania kontaktów. Mówi się o różnych umiejętnościach, zazwyczaj łączonych z mózgiem: różnorakie pamięci lub inteligencje. Takie modele, zwykle dość arbitralne, służą jako fundament do warsztatów edukacyjnych. Ostatnio popularność wśród poradników zyskała tezy mówiące o wielorakich sposobach korzystania z umysłu. 1. Umysł dyscyplinarny - opanowanie ważnego przedmiotu i przynajmniej jednej dyscypliny zawodowej. 2. Umysł syntetyzujący - umiejętność wyławiania koncepcji pochodzących z różnych dyscyplin i sfer, aby utworzyć spójną całość możliwą do przedstawiania innym ludziom. 3. Umysł kreatywny - zdolność odsłaniania i wyjaśniania nowych problemów pytań i zjawisk. 4. Umysł respektujący - świadomość i szacunek wobec różnic między ludźmi. 5. Umysł etyczny - wywiązywanie się z obowiązków pracowniczych i obywatelskich. Pragmatyczny świat szuka skutecznych metod, by poradzić sobie ze zmianami, z jakimi człowiek boryka się w szkole, biznesie lub innej działalności zawodowej. Coraz częściej w tych teoriach pojawiają się wątki niematerialistyczne, nawiązujące do wartości etycznych. Kiedy osoba wierząca czyta takie teksty, przychodzi pokusa powiedzenia: „A nie mówiliśmy! Przecież człowiek jest czymś innym niż zdolną małpą”. 22-1-2012 191 176. Dezintegracja Czy w tej nowej pracy są wyjazdy integracyjne? - zapytała młoda kobieta swego przyszłego szefa. Odetchnęła z ulgą, gdy się dowiedziała, że nie. Ze szczerością dodała: - Jak się cieszę! Mam wiele przyjaciółek, którym firmowa integracja zdezintegrowała małżeństwo. Przytoczony dialog opisuje jeden z paradoksów współczesności. Nigdy człowiek nie dysponował takimi środkami do komunikacji ani taką wiedzą teoretyczną na temat budowania więzi międzyludzkich, a równocześnie tak boleśnie nie doświadczał porażki na tym polu. Dezintegracja społeczeństwa, jaką niestety obserwujemy, wskazuje na kruchość każdej konstrukcji pozbawionej fundamentów. Technokraci czy biurokraci nie są w stanie jednoczyć w sposób trwały ludzi. Ich misterne i skomplikowane pomysły w przyspieszonym świecie, w jakim żyjemy, rychło okazują się kolejną utopią. Upadły stan człowieka sprawia, że nawet jego najszlachetniejsze działania łatwo się wypaczają. Oczywiście, nie każdy czyn niewierzącego człowieka jest zepsuty. Niemniej, bez pomocy łaski Bożej trudno, by ułomność nie data o sobie znać. I tak na przykład ten, kto ma władzę, zaniedbuje służbę, a kto się wzbogacił, puszcza w niepamięć odpowiedzialność za innych. Ewangelia, choć nie zawiera modelu życia społecznego, jest skutecznym lekarstwem dla zranionego serca człowieka i daje mu impuls do działania. Człowiek nie jest w stanie kierować własnym postępem, ponieważ nie może sam z siebie ustanowić prawdziwego humanizmu. Ideologiczne zamknięcie się na Boga oraz obojętność ateizmu niosą niebezpieczeństwo lekceważenia wartości ludzkich i przeszkadzają autentycznemu rozwojowi. Tylko gdy uznamy, że jesteśmy powołani, jako pojedyncze osoby i jako wspólnota, do uczestnictwa w rodzinie Boga, będziemy zdolni zrodzić nową myśl i zaangażować nowe siły w służbę prawdziwego i pełnego humanizmu. Humanizm chrześcijański nadal jest główną siłą służącą rozwojowi. Ożywia go miłość i kieruje się prawdą, przyjmując je jako trwały dar Boży. Dyspozycyjność wobec Boga otwiera na dyspozycyjność wobec braci i wobec życia, pojmowanego jako odpowiedzialne i radosne zadanie. Mocne przekonanie co do nauki społecznej Kościoła da nam siłę, aby wytrwale i bez kompleksów działać w życiu społecznym. A sól Ewangelii odegra rolę zachowującą od zepsucia. Inaczej piękne hasła łatwo w praktyce stają się zaprzeczeniem pierwotnego ich znaczenia: integracja - dezintegracja, wolność - zniewolenie, rozwój regres... 29-I-2012 192 177. Cyfryzacja Digitalizacja na dobre wkroczyła do bibliotek i archiwów. Każdy świstek może być na zawsze utrwalony. Samo skanowanie jednak nie wystarczy. Bitmapy zajmują nieproporcjonalnie dużo miejsca w stosunku do treści istotnej z punktu widzenia użytkownika. Do tego nie pozwalają na przeszukiwanie treści lub wyodrębnienie ilustracji. Bardzo istotnym procesem po skanowaniu jest obróbka cyfrowa. Aby archiwa wprowadzić na cyfrę, pracy starczy na kilkadziesiąt lat. Najważniejsze to interpretacja i zrozumienie tego ogromnego materiału. Cyfryzacja ruszyła również w dziedzinie usprawnienia administracji publicznej. Każdy ekran podłączony do sieci stanie się potencjalnym okienkiem do obsługi obywatela. Ten zaś coraz więcej będzie „wklepywał" na swój temat. Zajmie mu to sporo czasu, ale zrobi to chętnie. Szkoda takiego dobrowolnego pracownika nie wykorzystać... Biurokracja przemieni się w sieciokrację lub jak tam zechcemy to nazwać. Informatyka pod różnymi nazwami: cyfryzacja, digitalizacja - przedstawia się jako panaceum na społeczne bolączki. W niezmiernie złożonej rzeczywistości konieczne jest stałe odkrywanie nowych ścieżek do rozwiązywania problemów. Faktycznie, dynamika nowego społeczeństwa wymaga stałej innowacji. Inaczej przychodzi stagnacja, ryzyko przesycenia z towarzyszącymi mu konfliktami. Dziś tkanka społeczna ogniskuje się wokół państwa, rynku i środków komunikacji, a relacje między nimi można usprawnić nowymi technologiami. Warto pamiętać, że pragmatyzm na dalszą metę nie ma mocy ożywczej. To miłość do prawdy na przestrzeni wieków była bodźcem dla szukania nowych rozwiązań. Poszukiwanie prawdy stanowiło dominującą pasję każdego społeczności innowacyjnej. Niestety, od ponad wieku samo pojęcie prawdy jest kwestionowane. Nie jest już doskonałością osoby, lecz niebezpieczną iluzją prowadzącą do szkodliwego dogmatyzmu lub pozycji fundamentalistycznych. Prawda jest przyjmowana tylko w formie zrelatywizowanej, czyli niepełnej lub fragmentarycznej. Tylko wizja człowieka przekraczająca pragmatyczny materializm, który dziś wydaje się całkowicie panować, pozwoli na odkrywanie tych nowych ścieżek, na nasze czasy. Chodzi o to, by wszelkie ośrodki kształcenia odnalazły swoją duszę, wyzwalając się ze schizofrenicznego podziału przeciwstawiającego postęp naukowo-techniczny tradycji humanistycznej. Same komputery niewiele zmienią w państwie i społeczeństwie. Ba! nawet wszystkich mogą bardziej ogłupić. 5-II-2012 193 178. Żonglerka Wyobraźmy sobie, że życie jest grą, podczas której żonglujemy pięcioma piłeczkami. Są to: praca, rodzina, zdrowie, przyjaciele i uczciwość. Przez cały czas staramy się utrzymać je wszystkie w powietrzu. Pewnego dnia dochodzimy do wniosku, że praca to piłka z gumy. Nawet jeżeli się ją upuści, odbije się i wróci. Pozostałe cztery - rodzina, zdrowie, przyjaciele i uczciwość - zostały wykonane ze szkła. Gdy któraś z nich upadnie, nieodwracalnie porysuje się, pęknie lub, co gorsza, może się nawet rozbić. Historyjka o żonglerce życia funkcjonuje w odmiennych wersjach, przypisana różnym autorom. Pracę przedstawia się tam jako niezniszczalną piłeczkę, która zawsze wraca cała i z którą człowiek łatwo sobie radzi. Pozostałe sfery są bardziej delikatne i można coś w nich nieodwracalnie zepsuć. Ze względu na złożoność spraw, w trzecim tysiącleciu życie stało się trudniejsze. Kiedyś wiele dziedzin przyjmowało się jako przeznaczenie - lub powołanie - i nikt nie usiłował go zmieniać: dziadek był piekarzem, syn piekarzem, wnuk od kolebki wiedział, że piekarzem zostanie... Dziś niewielu ma taki komfort. Piłeczek do utrzymania w powietrzu przybywa i większość z nich jest kruchych. Sporo trzeba się natrudzić, aby utrzymać ten kram w ruchu. Nie jest łatwo żonglować taką liczbą przedmiotów. Dlatego niepotrzebne piłeczki warto usuwać, a należą do nich te, które zostały wytworzone przez egoizm, zmysłowość, pychę... Piłeczka pod nazwą „zdrowie” jest dziś wystarczająco wyeksponowana. Troszczą się o to lekarze i koncerny farmaceutyczne, skutecznie przypominając, jak delikatną stanowi ono sprawę. Paradoksem jest, że współczesna kultura masowa, ceniąc wysoko zdrowie, równocześnie promuje ekscesy. Przecież szalona konsumpcja z pewnością nie wpływa pozytywnie na zdrowie! Piłeczka zwana rodziną w ubiegłych pokoleniach mogła się wydawać niezniszczalna. Dziś wielu ludzi nie radzi sobie z utrzymaniem jej w powietrzu. Niejednemu ląduje na ziemi i tłucze się bezpowrotnie. Dlatego warto tę piłeczkę szczególnie trzymać na oku. W codziennym rachunku sumienia w jakiś sposób temat rodziny powinien się pojawiać. Każdy wie, że żonglerka nie jest łatwa. Na szczęście możemy liczyć na Boże miłosierdzie. Stłuczone kule da się posklejać. Z łaską Bożą sprostamy życiowym zmaganiom. Warto również pamiętać, dla kogo prowadzimy tę grę: to Bóg jest naszym widzem. My ze swej strony szczerze powinniśmy stosować jego rady: „Bądź wola Twoja!”. 12-II-2012 179. Licytacja Rozpalić ambicje, podkręcić próżność i... stawka szybuje pod niebiosa! System aukcyjny skutecznie działa w zbiórkach na szlachetne cele. Przedtem trzeba uzyskać dzieła 194 sztuki lub dziwne pamiątki. Zazwyczaj nie jest to problem, gdyż darczyńcę można zmotywować również grając na emocjach, pozytywnych lub negatywnych, wzbudzając hojność lub próżność. System licytacji, przy odpowiedniej atmosferze i może odrobinie alkoholu, pozwala na uzyskanie niezłych rezultatów. Przedmioty, często same w sobie mało wartościowe, stają się obiektem zażartych walk. Przekaz telewizyjny pokazuje promieniującą twarz zwycięzcy. Interesujące by było spotkać się ze szczęśliwymi nabywcami lub ich rodziną dzień po udanym zakupie, gdy emocje opadły i wzrasta świadomość, co i za ile zostało zlicytowane. Czasami te spotkania odbywają się z prawnikami - gdy delikwent chce się wycofać z zawartej ustnie umowy. Systemem aukcyjnym od wieków sprzedaje się dzieła sztuki, kolekcjonerskie przedmioty, zwierzęta hodowlane lub inne rzadkie towary. W internecie również prosperuje ten system sprzedaży. W sieci emocje działają nieco inaczej. Wielu ludzi poświęca sporo czasu, by z wypiekami na twarzy śledzić ceny i uczestniczyć w różnych licytacjach on linę. I w tym przypadku kij ma dwa końce: może to być zarówno źródłem wielkich oszczędności, jak i zmarnotrawienia pieniędzy i sporej ilości czasu. W relacjach rodzinnych również występuje pewien rodzaj licytacji, czyli emocjonalne podbijanie stawki. Na przykład: kto robi więcej na rzecz innych, kto się bardziej poświęca, kto ma trudniej lub kto więcej cierpi w życiu. Zwycięstwo w takich zawodach nie daje nic, absolutnie nic, i zatruwa rodzinną atmosferę. Pismo Święte opowiada o licytacji w dół pomiędzy Abrahamem i Bogiem. Chodziło o pośrednictwo wobec sprawiedliwych z Sodomy. Początkowo Abraham stawiał na pięćdziesięciu sprawiedliwych. Dalej argumentował: „Gdyby wśród tych pięćdziesięciu sprawiedliwych zabrakło pięciu, czy z braku tych pięciu zniszczysz całe miasto?". „A może znalazłoby się tam czterdziestu?" Stawka się obniża aż do ostatniej prośby: „O, racz się nie gniewać, Panie, jeśli raz jeszcze zapytam: gdyby znalazło się tam dziesięciu?". Jezus zachęca do hojności bez targowania się. Kiedy kupiec znajduje piękną perłę, idzie i z radością sprzedaje wszystko, aby ją nabyć. Kiedy w grę wchodzi miłość, nie ma miejsca na licytacje, trzeba iść na całość! A Bóg w udzielaniu nagrody nie pozwala, byśmy Go prześcignęli w hojności (św. Teresa z Aviii). 19-II-2012 195 180. Letniość Czy mu się nie chce, czy nie potrafi? Szekspirowskie pytanie pojawia się niemal w każdym zadaniu, gdy człowiek musi dać siebie to co najlepsze, czyli zaangażować talenty, rozum i wolę. Zestaw zdolności wrodzonych lub nabytych określa się jako kompetencje. Motywacje to wola działania. Wiele jest sytuacji granicznych, w których nie do końca da się odróżnić, czego brakuje lub czego jest za dużo - lenistwa czy obojętności. Inne sytuacje są całkiem klarowne, na przykład, pomimo dobrej woli i zaangażowania, nie każdy może być dyrygentem chóru lub baletnicą. Zagadnienie to można opisać wykresem. Umieszczamy kompetencje (K) i motywacje (M) na współrzędnych i dwiema przecinającymi się liniami wyodrębniamy cztery pola. Idealna przestrzeń jest tam, gdzie są kompetencje i motywacja (+K, +M) - im wyższe, tym lepiej. Po przekątnej będziemy mieli najgorszą sytuację (-K, -M). Pozostałe pola to niska motywacja lub niska kompetencja. Specjaliści od zarządzania ludzkim kapitałem wiedzą, że kluczem do wzmocnienia motywacji są nie tylko pieniądz i awans w firmie. Szukają różnych sposobów, by przesuwać pracowników w stronę idealnego pola (+K, +M). Kursy szkoleniowe to sposób na poprawę kompetencji. Jeżeli motywacje do nauki są wielkie, to kursy się sprawdzają. Dość istotna w tej ćwiartce jest wcześniejsza selekcja przy naborze. W bezwzględnym świecie pracowników z najgorszej ćwiartki (-K, -M) zwalnia się lub odsyła do konkurencji. W języku duchowym zaangażowanie to gorliwość, a jej brak to letniość. Kompetencje w działaniu to cnoty, a w aspekcie znajomości doktryny to formacja. Cechy te są głęboko ze sobą splecione - znajomość Ewangelii powinna prowadzić do życia według niej. Kościół poprzez stałą formację stara się podnosić zaangażowanie i kompetencje. Głoszenie Słowa ma na celu mobilizację do gorliwszej odpowiedzi. I tak samo jak w innych instytucjach nie można spocząć na laurach. Nikt nie ma zagwarantowanego na zawsze bycia w ćwiartce idealnej (+K, +M). Zresztą w tej przestrzeni zawsze można wzrastać, czyli szukać na serio świętości. Również Kościół ma problemy z tymi, którzy słabo się angażują i nie chcą się wysilać. Z miłosiernej woli Bożej nie może się ich pozbyć lub być wobec nich obojętnym. Usilnie proponuje im wejście na ścieżkę nawrócenia. Wielki Post to czas dla poprawy parametrów zaangażowania i pogłębienia kompetencji miłowania. Podręcznik tego „kursu szkoleniowego" to Męka Pańska. Nie zmarnujmy tej okazji, może być ostatnia... 26-II-2012 196 181. J@łmużna Wydaje się dalece niestosowne, może dla niektórych irytujące, łączenie słowa „jałmużna" z tym symbolem współczesnego świata, jakim jest internetowa „małpa". Aż dziwne, że redakcyjna korekta „Idziemy" dopuściła do druku taki tytuł. Wielu czytelnikom jałmużna kojarzy się może ze stęchłą i mroczną atmosferą zakrystii. Jest dla nich owocem słabej psychiki lub niejasnych intencji: chęci pozbycia się natrętnego żebraka, wstydu z własnej pozycji lub pogoni za uznaniem innych. W wydaniu świeckim także mamy objawy takich „słabości serca". Są one bardziej sterylne i politycznie poprawne. Z wygodnej kanapy można wysłać SMS wspierający chorych na AIDS, ustawić stały przelew na konto Greenpeace lub przeznaczyć na wybraną instytucję 1 proc. przy wypełnianiu rozliczenia podatkowego - pieniądze, których i tak nie da się odzyskać. Albo wybrać towar, którego producent zapewnia poszanowanie lasów w Amazonii lub ochronę ginącego gatunku żab na Mazurach. Zazwyczaj w jednym i w drugim przypadku darowana kwota jest śmiesznie mała. Racjonalizuje się ten niedobór, mnożąc datek przez domniemane wielkie liczby darczyńców: ileż można by uzbierać, gdyby inni byli tak wrażliwi, jak my jesteśmy! Na szczęście jałmużna chrześcijańska nie sprowadza się do dawania kilku miedziaków i starej odzieży. Chodzi o rozpoznawanie Jezusa w obliczu cierpiącego i naśladowanie miłosierdzia Ojca. Skoro została poruszona wysokość przekazanej kwoty, warto się na tym zatrzymać. Dżentelmeni nie mówią o pieniądzach, ale na pewno je liczą, inaczej trudno, by nadal pozostali dżentelmenami. W świecie, w którym coraz więcej jest rozbieżności miedzy bogatymi i ubogimi, trzeba zadawać sobie pytanie, czy moja pomoc jest proporcjonalna do mojej pozycji i zarobków? Albo lepiej: z czego mogę zrezygnować, aby hojniej wspierać potrzebujących? Na przykład na Wielki Post można ograniczyć czas na oglądanie filmów i telewizji i przeznaczać go na fundraising. Nie chodzi tu o wciskanie na siłę raz do roku nalepki z czerwonym serduszkiem przypadkowo spotkanym ludziom ani o kwestowanie w Zaduszki na cmentarzach na remont zabytkowych grobów, ale o realne i trwałe wsparcie inicjatyw charytatywnych lub apostolskich. Stać się natrętnym „żebrakiem" wśród znajomych i krewnych nie dla własnego dobra, ale dla dobra bliźniego. Tłumacząc im w sposób zrozumiały, że nie mogą obojętnie zamykać się we własnym, konsumpcyjnym świecie. 197 4-III-2012 182. Pokolenie LP Od marudnego kwękania do słów: nienawidzę cię - taki tytuł nosi książka o marketingu rynku dziecięcego opisująca „siedem stopni wymuszania zakupu". Tego typu publikacje uświadamiają, jak podatne są maluchy na manipulacje i jak bezwzględnie się te słabości wykorzystuje w kampaniach reklamowych. Dzieci to łatwa grupa do uzależnienia od marki i produktu. To grupa, w której nie zdarzają się nigdy bojkoty konsumenckie. Marketing dziecięcy stara się wkroczyć do przedszkoli. Ponieważ bezpośrednie natarczywe działania są negowane przez rodziców, coraz częściej kampania określonego produktu połączona jest z wartościami edukacyjnymi. Kampania typu „od ziemniaka do frytki" oswaja z marką tych ostatnich, a producenci past do zębów uczą, jak dbać o higienę jamy ustnej. Z okazji św. Mikołaja można „hojnie" rozdać małe prezenciki, które się odzyska z naddatkiem w okresie Bożego Narodzenia. Są też kursy marketingu uczące, jak obejść kwestie prawne broniące praw rodziców. Tym, czego nie mówi się głośno, jest to, że większość reklam ma na celu wywołać u odbiorcy niskie poczucie wartości. I skompensować je zakupem reklamowanego produktu. Starsza osoba jest bardziej odporna na takie bodźce. Dziecko, które marketingowcy często znają lepiej od jego własnych rodziców, jest absolutnie bezbronne. Mały człowiek wychowany przez reklamy wszelkie trudności rozwiązuje zakupami, co sprowadza się do wymuszenia ich na rodzicach. Tych rzadko stać na stanowcze „nie" i dla świętego spokoju ulegają kaprysom swych pociech. Sprawy bardziej się komplikują, gdy rodzice nie mają czasu dla dzieci i poprzez dogadzanie ich zachciankom starają się zdobyć ich miłość. Dziecko „mamokup" nie radzi sobie z trudnościami. Czy potem zmężnieje? Czy w młodości, gdy rodzice lub państwo nie będą w stanie odpowiedzieć na jego konsumpcyjne kaprysy, będzie w stanie zacisnąć pasa? A może wtedy wyjdzie na ulice, niszcząc co popadnie, aby okazać swoje oburzenie? Na naszych oczach powstaje pokolenie, które można roboczo nazwać „pokoleniem lelum-polelum" - czyli „sierot" niezdolnych do podjęcia odpowiedzialności za życie. Oczywiście, nie można demonizować marketingu, ale również nie można go kanonizować. Ani zostawiać ważnego elementu, jakim jest umiarkowanie, w rękach tych, których specjalnie nie interesuje rozsądny konsument. Szukajmy sposobów, aby przekazać następnemu pokoleniu sens i wartość tej cnoty. Bez niej człowiek staje się zakładnikiem świata. 198 183. Być i wyglądać Powoli nie tak prędko / proszę się nie pchać / najpierw można wyglądać na świętego ale nim nie być / potem ani świętym nie być ani na świętego nie wyglądać / potem być świętym tak żeby tego wcale nie było widać / i dopiero na samym końcu / święty staje się podobny do świętego (ks. Jan Twardowski, „W kolejce do nieba"). Wiersz nawiązuje do tradycyjnej mądrości: iuvenes videtu sancti sed non sunt: senes non videtur sed sunt (młodzi wyglądają na świętych, ale nie są, starzy nie wyglądają, ale są). Gorąca miłość tych, którzy idą za Jezusem już we wczesnym wieku, jest jak piękne kwiaty. Ładnie wyglądają, ale na razie są tylko obietnicami. Potrzeba wiele lat wytrwałej pracy w służbie Pana, by pojawiły się dojrzałe owoce świętości. Piękny żar młodzieńczych ideałów przemija. Jeżeli towarzyszy mu pokorne staranie o autentyczność, wprowadzi to duszę w kolejne etap wytrwałej walki o prawdziwą cnotę. Bez tego naturalnego wzrostu może spełnić się fraszka Sztaudyngera „Mistyk wystygł / Wynik: cynik". Cynizm to przykry stan zgorzknienia. Prowadzi często do szydzenia z tych, którzy nadal wierzą w możliwość życia według wymagań Jezusa. W skrajnych przypadkach prowadzi do agresywnego krytykowania tego wszystkiego, co kiedyś stanowiło ideał własnego życia. Wiele krążącej literatury antykościelnej wynika z takiej „zawiedzionej miłości", która nie poradziła sobie z dojrzewaniem. Ciekawy w wierszu ks. Twardowskiego jest etap „bycia świętym tak, aby tego nie było widać". Oczywiście nie chodzi o celowe wyglądanie na gorszego, niż się jest w rzeczywistości lub afiszowanie się złym postępowaniem. Święci nigdy nie wyglądali na łajdaków, przynajmniej dla tych, którzy dobrze ich znali i oceniali ich zachowanie w sposób prawy. Chodzi o długi etap na drodze do świętości - oczyszczania intencji. Szukania autentycznej miłości Bożej, a nie własnej realizacji i chwały. Współpracy z łaską, aby dojść do tego, że już „nie ja żyję ale żyje we mnie Chrystus" (Ga 2, 20). W świecie, gdzie pozory mocno się liczą i niemal wszystko jest na pokaz, chrześcijański ideał świętości jest mocno narażony na wypaczenie. Walka wewnętrzna może okazać się szukaniem samospetnienia - a nie woli Bożej. W XXI wieku stara jak świat pokusa pychy przebiera się w miłą otoczkę medialnego sukcesu, korzystnych statystyk lub akceptacji ze strony wyznawców modnych trendów. Wzrost w pokorze daje gwarancję, że się nadal jest na dobrej drodze, czyli w „kolejce do nieba". 18-III-2012 199 184. Praca Działo się to na wielkim placu budowy. Zwiedzający zagadnął murarza, dopytując o jego zajęcie. Ten pochmurnie odpowiedział, że stale układa cegły. Nieco dalej przybysz zadał to samo pytanie kolejnemu robotnikowi. Ten z rezygnacją odparł, że zarabia na chleb dla siebie i swoich bliskich. Gdy po raz kolejny skierował takie samo pytanie do jeszcze innego pracownika, ten wyprostował się i z nieukrywaną dumą odpowiedział: - No, jak widać, uczestniczę w budowie tej wspaniałej katedry dla mego Boga! Historyjka opowiadana w różnych wersjach uwypukla paletę motywacji przy wykonywaniu takiego samego zajęcia. Perspektywa może koncentrować się na samej żmudnej czynności lub wznosić się do samej wieczności. Można działać jak niewolnik lub przeżywać wielką miłość. Ewangelia pracy, jak mawiał Jan Paweł II, wyzwala człowieka z ciasnej perspektywy i pozwala odkrywać w codziennych zajęciach nie tylko własne człowieczeństwo, ale i Jezusa, a z Nim uczestniczyć w pojednaniu świata z Bogiem. Dla osoby świeckiej praca zawodowa jest częścią Bożego powołania. Takie podejście do spraw tego świata stanowi remedium na stereotyp, w którym to, co związane z katolicyzmem, ze swej natury jest skazane na bylejakość; przecież już przysłowie głosi, że nie święci garnki lepią. Niektórzy opacznie tłumaczą w tym duchu napis z warszawskiego Traktu Królewskiego: Res sacra miser - że sprawa sacra jest zawsze mizerna (w rzeczywistości napis oznacza: „Biedny to rzecz święta”). Gdy się pracuje dla Pana Boga, to oczywiste, że zadania powinny być dobrze wykonane. Można to zawrzeć w punktach: 1. Zaangażowanie, czyli pracować z sercem. 2. Ambicja, czyli chcieć się doskonalić. 3. Inicjatywa, czyli mieć pomysły. 4. Spojrzenie całościowe, by nie zaplątać się w drobnostkach zaniedbując ogół. 5. Duch służby, aby egoizm nie zniszczył wszystkiego. 6. Dokładność, czyli dbałość o szczegóły. 7. Zawodowa fachowość. 8. Wytrwałość, czyli męstwo, by radzić sobie ze zniechęceniem. 9. Systematyczność i porządek. 10. Radość i spokój, bo pracowitość to nie to samo co „stresowitość". Układać cegły dla Boga, ale układać je dobrze. Przynajmniej tak samo dobrze jak ci, którzy układają je dla własnej chwały, dla pieniędzy lub innego mniej lub bardziej szlachetnego celu. Od tego zaangażowania świeckich zależy ich zawodowy prestiż, a od niego skuteczność ich apostolstwa. Partanina w pracy zawodowej sprawia, że otoczenie nie przyjmie ich świadectwa. Nie można przecież „ukryć miasta położonego na górze”. 25-III-2012 200 185. Przeszłość George Orwell w powieści „Rok 1984" opisywał manipulacje dokonywane z starymi gazetami, by dostosowywać historie, do panującej ideologii. Fakty, które miały być dozwolone, to nie te, które miały miejsce, ale te, które pasowały do obowiązującej narracji. W innej skali można dziś pomyśleć o majsterkowaniu wokół własnej życiowej historii. Dyskutuje się o prawie do usuwania osobistych informacji np. z Google lub Facebooka oraz prawie do zatuszowania wpisu do ksiąg parafialnych tych, którzy chcą przestać być katolikami. Ale czy decyzje życiowe są zawsze odwoływalne? Zarówno dowolność i zmienność świata wirtualnego, jak i łatwość wprowadzania zmian w urzędach stanu cywilnego tworzą ułudę, że przeszłość nie obowiązuje, że o wszystkim można zapomnieć. Życie jednak pozostawia Cookiem bardzo trwałe, które pojawiają się w pamięci społecznej, gdy najmniej tego oczekujemy. Nie da się przeszłości usunąć tak prosto, jak na komputerze usuwamy historię zwiedzanych stron internetowych. Sieci społeczne karmią się wpisami, które sam użytkownik, czasami nieroztropnie, wprowadził. Również „życzliwi przyjaciele" mogą rozpowszechniać, mniej lub bardziej złośliwie, informację prywatną szkodliwą dla kariery zawodowej lub dla rodzinnych relacji. Do tego dochodzi fakt, że w sieci jest bardzo dużo informacji rozproszonych. Wyszukiwarki łączą te dane w często dziwacznych konfiguracjach: wypowiedź sprzed pięciu lat o jakimś filmie z niezapłaconym mandatem i kompromitującym zdjęciem. Informacja z sieci nie ma wymiaru czasowego. Sieci społeczne, z niemalże boską wszechwiedzą i wszechobecnością, utrzymują jako teraźniejsze fragmenty życia konkretnych ludzi w różnych rolach i okresach życia. Najbardziej dramatycznie pokazują to porażki małżeńskie lub zgon. W wielu krajach łatwiej uzyskać rozwód lub zmienić płeć w urzędzie stanu niż usunąć z sieci profil zmarłej osoby. Te i inne trudności z wymazywaniem przeszłości przypominają o ograniczeniach człowieka. „Kto z was przy całej swej trosce może choćby jedną chwilę dołożyć do wieku swego życia?" ( Mt 6, 27). Wolność człowieka, wbrew temu, co głosi modna ideologia, nie jest absolutna. Człowiek nie jest w stanie zmienić swoich przodków, genetycznego zapisu swojej płci i wielu innych rzeczy. Również nie może się pozbyć odpowiedzialności za własne czyny. Może to czasami być ciężar nie do zniesienia. Dla człowieka wierzącego stanowi to o jego godności. Nawet nieudane odcinki mają bowiem sens, gdy się przyjmuje Boże miłosierdzie. 201 1-IV-2012 186. Newsy i newsiki Dziadek kolegi był człowiekiem starej daty. Do wszystkiego podchodził bardzo solidnie. Chwalił się tym, że przez całe swe życie dzień w dzień czytał prasę od deski do deski, bo przecież trzeba się orientować, co na świecie się dzieje… Pod koniec życia stwierdził, że nic mu to nie dało i była to jedna wielka strata czasu. Dziadek kolegi miał dużo szczęścia, gdyż za jego życia maszyna od produkcji wiadomości była dopiero w rozruchu. Nikt wtedy jeszcze nie myślał o tabloidach, portalach informacyjnych, twitterach, facebookach… Nie sposób, aby dziś ktoś mógł śledził wszystko. Informacja stała się towarem do konsumpcji, często wytworzonym, aby zaspokoić potrzeby rozbudzone sztucznie. Skoro jest tego tyle, trzeba dotrzeć do konkretnego odbiorcy. Odbiorca ze swej strony szuka tylko tego, co go rzeczywiście dotyczy. Piękne są niedziele bez natłoku informacyjnego, bez gazet, z wyciszonym dostępem do wiadomości. Gdy zaczyna się tydzień, newsowy aparat rusza. Wcześnie w poniedziałek produkt jest trochę schematyczny i szablonowy: coś trzeba przekazać, aby zainteresować, aby zaistnieć. Podobnie dzieje się po świętach lub okresach odpoczynku. Warto by było przestudiować typ informacji o takiej samej porze roku, lud dnia tygodnia, niezależnie od daty. Niedziela bez medialnego szumu pozwala powracać do prawdziwego Wydarzenia: zmartwychwstanie Jezusa z Nazaretu. Ono dotyczy każdego człowieka. To nie jakaś efektowna reanimacja z przeszłości. Gdyby tak było, nie miałoby ono znaczenia większego niż reanimacja klinicznie martwych ludzi, dokonywana dzięki umiejętności lekarzy. W świecie jako takim i w naszej egzystencji nic by to nie zmieniło. Byłoby czymś podobnym do wskrzeszeń opisanych w Ewangelii. Po krótkiej przerwie tamci ludzie wracali do swego dotychczasowego życia, żeby później któregoś dnia na koniec umrzeć. Zmartwychwstanie Jezusa było przejściem do całkowitego innego rodzaju życia. Do życia niepodlegającego już prawu śmierci i stawania się. „W Zmartwychwstaniu Jezusa zostały zrealizowane nowe możliwości bycia człowiekiem, które mają znaczenie dla wszystkich i otwierają przez ludźmi przyszłość, nowy rodzaj przyszłości” (Benedykt XVI). Jest to News, który czyni nowy cały świat. Otwiera dostęp do życia wiecznego. 202 Tym nieprzemijającym Newsem żyje wspólnota uczniów Jezusa od niedzielnego poranka pierwszej Wielkanocy. Ta wiadomość daje prawdziwą radości i nadzieję. 8-$-2012 187. Non possumus Internet utworzył bezgraniczną przestrzeń, aby zaspokajać potrzebę dzielenia się przeżyciami. Nie ma tam limitów ani ograniczeń co do formy. Można produkować się w przydługich tekstach lub króciuteńkich komentarzach. Wysłać emocjonalny e-mail - co ślina na język przyniesie, ale w wersji zapisowej - lub leniwie wymieniać zdania na Gadu-Gadu. Dziś sporo ludzi na ten cel poświęca multum czasu i energii; wprost nie mogą powstrzymać się od przekazywania tego, co czują. Inna sprawa, czy ten potok przekazu ma również tak mocno zaangażowanych odbiorców. Potrzeba dzielenia się Dobrą Nowiną leży u początków Kościoła. Po przeżyciach paschalnych apostołowie odczuwali wewnętrzne przynaglenie do głoszenia Chrystusa. Czytamy w Dziejach Apostolskich, że gdy zakazano im w ogóle przemawiać i nauczać w imię Jezusa, Piotr i Jan odpowiedzieli: „Rozsądźcie, czy słuszne jest w oczach Bożych bardziej słuchać was niż Boga? Bo my nie możemy nie mówić tego, cośmy wi- dzieli i słyszeli". Nie możemy nie mówić, czyli non possumus trwać bezczynnie i siedzieć cicho. Zestawienie tych dwóch tak odmiennych sytuacji, pierwszej ewangelizacji i wyżywania się na forach lub portalach społecznościowych, jest uzasadnione. Otóż dzielenie się z innymi tym, co w sercu gra, jest ludzką potrzebą. Kto naprawdę odkrył ciepło i piękno wiary, nie może zachować tego dobra wyłącznie dla siebie. Apostolstwo nie jest jakimś opcjonalnym dodatkiem dla grających w kościelnej champions teague. Brak gorliwości apostolskiej u człowieka, który w innych sprawach, często błahych, nie może oprzeć się potrzebie dzielenia się nimi, wskazuje na niespójność jego zachowań, a w ostateczności na letniość jego wiary. Niezrozumiałe jest, dlaczego w wielu obszarach nie może nie mówić o tym, co przeżywa, a w istotnych kwestiach - jak sprawy zbawienia duszy - zachowuje to tylko dla siebie samego. Na początku trzeciego tysiąclecia nie możemy - non possumus - obojętnie patrzeć, jak coraz większe rzesze żyją daleko od Boga. Przekaz wiary trzeba łączyć ze świadectwem autentycznej miłości okazywanej w bezinteresownej przyjaźni i trosce o bliźniego. A to zazwyczaj wymaga bezpośredniego kontaktu z ludźmi „w realu". Dla skuteczności apostolstwa nie wystarczy produkować się w internecie. Potrzebne są spotkania i rozmowy, 203 jak pokazuje Jezus swoją postawą wobec zagubionych i smutnych uczniów na drodze do Emaus w dniu Zmartwychwstania. 15-IV-2012 188. Bezpieczeństwo Każdy student inżynierii wie, że podczas projektowa- nia wprowadza się współczynnik bezpieczeństwa, ponieważ z reguły nie jest możliwe dokładne określenie wszystkich możliwych obciążeń konstrukcji. Metody obliczeniowe zawierają pewien błąd, materiały nie są idealnie jednorodne, ich parametry cechuje pewien rozrzut, mogą wystąpić niedokładności związane z technologią wykonania, a elementy ulegają zużyciu, korozji itp. Współczynnik bezpieczeństwa jest zmienny i uwzględnia wartości technologiczne, warunki pracy i dopuszczalne błędy. W przypadku urządzeń zabezpieczających powiększa się ich skuteczność poprzez zwielokrotnienie ich liczby lub instalowanie różnego typu systemów. Szans e, by wszystkie równocześnie zawiodły, są znikome. Po u pływie okresu gwarancji producenta, pomimo że systemy te nadal są s prawne i można by je eksploatować, usuwa się je i wymienia na nowe. Gdzie w grę wchodzi czynnik ludzki, w dziedzinie nie- zawodności mnożą się żmudne procedury. Zazwyczaj zo- stały one wypracowane na podstawie analizy wypadków z przeszłości. Opracowuje się takie metody, by nic nie za- leżało od jednego tylko człowieka, który z różnych przy- czyn może zawieść. Ciężar zabezpieczeń przenosi się na pedantycznie określone wymagania konkretnych procedur. Ich lekceważenie ze strony personelu jest traktowane jako poważny brak odpowiedzialności. W krajach rozwiniętych pewne wypadki nie mogą mieć miejsca. Te zaś, które się zdarzają, już nigdy się nie powtarzają, bo się stosuje skuteczne środki zapobiegawcze. Również odpowiedzialni za zaniedbania są odpowiednio karani. Powaga, z jaką się traktuje normy bezpieczeństwa, świadczy o jakości instytucji i o jej szacunku wobec człowieka. To tak zwane republiki bananowe słyną z różnych katastrof, których łatwo można było uniknąć. Największe dobra człowieka - a takimi są wiara, więzi rodzinne, zdrowie duchowe koniecznie trzeba zabezpieczać. W środowisku zlaicyzowanym wiarę można stracić. Liczba porażek małżeńskich pokazuje, jak krucha i delikatna jest rodzina. Również nie ma mocnych na choroby duchowe. Jeśli w bezpieczeństwo się nie inwestuje lub lekceważy się elementarne normy roztropności, to nie należy potem dziwić się, że mamy autentyczne katastrofy. Niektóre z 204 nich z wielką szkodą dla wspólnoty państwa lub Kościoła. Żadnej pociechy nie daje powiedzenie: mądry Polak po szkodzie, szczególnie gdy straty są nie do odrobienia. Mą- dry człowiek inwestuje w bezpieczeństwo przed szkodą. 22-IV-2012 189. Street View Kiedyś człowiek zazdrościł ptakom możliwości oglądania ziemi z nieba. Aż do czasu lotniczych fotografii mapy mogły być tylko rysowane. Pod koniec ubiegłego wieku, dzięki Google Maps i Google Earth, można było już oglądać dowolne miejsce na ziemi z lotu ptaka. Funkcje te wciąż są wzbogacane siatką zdjęć zbliżeniowych. W niektórych obszarach do płaskiego satelitarnego widoku dodaje się również rzut ukośny, pozwalający podziwiać elewacje. Google Street View spełnia następne marzenia: widoki z poziomu ulicy. Wyświetla zdjęcia, wcześniej wykonane przez kamery zamontowane na samochodzie. Funkcja początkowo obejmowała tylko pięć amerykańskich miast, potem dołączyły ważne stolice światowe. Od niedawna również główne miasta Polski. Można np. spacerować po Ostrowie Tumskim w Poznaniu i podziwiać tamtejszą katedrę lub krążyć po gdańskiej starówce. Użytkownik korzysta z myszki. Może zmieniać kierunek i kąt patrzenia - program zapewnia niemalże panoramiczny, czyli 360°. Wzdłuż ulic biegną na ekranie linie pomocnicze wskazujące możliwy kierunek dalszego ruchu. Różnica w stosunku do zwykłego spaceru jest taka, że tu można dokonywać zbliżenia wybranego punktu. Ze względów prawnych są zamazane twarze przechodzących ludzi i numery rejestracyjne samochodów. Dla miłośników architektury jest to istne cudo! Pozostaje chęć wejścia w boczne uliczki i zaułki. Prawdopodobnie będzie to realizowane kamerami przenoszonymi pieszo. Kolejny krok w rozwoju programu pozwoli wejść do wybranych lokali. Wiele muzeów już jest dostępnych w projekcie GoogleArt. Można je dokładne zwiedzać, korzystając przy okazji z przewodników. Z czasem dołączą kościoły i inne zabytki. Pewno kiedyś pojawi się możliwość wycieczek po miastach w innej epoce. A gdy minie wiele lat, będzie do dyspozycji materiał archiwalny, aby pokazywać wybrane miejsce sprzed np. 30 lat. Postęp techniczny umożliwił nam spacery niemal wszędzie. Jest to spacer wirtualny, ale bardzo zbliżony do realnego. Idziemy na ten spacer nie ruszając się z fotela i za darmo! Pozostanie pytanie: po co to wszystko? Dla wielu wystarczająca odpowiedź brzmi, że piękno jest celem samo w sobie. Ale czy człowiek w pielgrzymowaniu i podziwianiu 205 otoczenia wyczerpuje sens swego istnienia? Czy życie jest tylko wałęsaniem się po różnych opcjach? Wierzący człowiek wie, że piękno otoczenia odsyła do Tego, kto jest samym Pięknem. Ścieżki życia powinny prowadzić do Boga. 190. Plagiat Słowo ze swej natury jest bezbronne. Współczesne narzędzia komunikacji paradoksalnie mogą niszczyć komunikację u samych podstaw. Prawdomówność i zaufanie są warunkami sine qua non rzetelnego przekazu. Braku jakości nie nadrobi się ilością. Ogrom dostępnego materiału na dany temat może zniechęcać do głębszej refleksji. Jaki ma sens podejmować wysiłek intelektualny, jeżeli jest tego tyle...? Przypomina się studencki żart: karane są plagiaty, czyli ściąganie z jednego źródła. Kompilacje mogą przejść, jeżeli zręcznie pomiesza się dwa teksty. Od trzech tekstów w górę są to już prace badawcze cenione w środowisku naukowym. W świecie nieożywionym istnieje pewien rodzaj komunikacji. Kamień „wie", gdzie jest ziemia i jak powinien upaść. Elektron „rozpoznaje" pole magnetyczne i porusza się w prawidłowy sposób. Świat ożywiony ma jeszcze bogatszy i bardziej złożony system kodów komunikacyjnych. Człowiek, również należący do świata materialnego, posiada dzięki swej duchowej duszy możliwość komunikowania się poprzez umowne znaki. Dar słowa pozwala mu nawiązywać kontakt z bliźnim na płaszczyźnie ducha. Może dzielić się z innymi abstrakcyjnymi pojęciami i wzajemnie się wzbogacać. W przekazie informacji w świecie materialnym zdarzają się błędy. Wśród istot ożywionych błędy mogą być wewnętrzne, jak na przykład utrata informacji genetycznej, lub błędy w relacjach z otoczeniem. W świecie ludzkim, niezmiernie złożonym, nieporozumienie jest bardziej prawdopodobne. Pomieszanie języków to nie sprawa należąca wyłącznie do prastarej historii miasta Babel. Dotkliwie dotyka człowieka również w erze szerokopasmowego internetu. Do tego dochodzi wolność dająca człowiekowi możliwość celowego wypaczania, zamierzonego kłamstwa. Katechizm Kościoła Katolickiego (2475-2487) obszernie przypomina o wykroczeniach wobec prawdy. Można tam wyczytać o fałszywych świadectwach, krzywoprzysięstwach, pochopnych sądach, obmowach i oszczerstwach. Nawet szlachetny cel nie usprawiedliwia korzystanie z dwuznaczności języka. Pochlebstwo i służalczość, czyli utwierdzanie drugiego człowieka w złych czynach i zachęcanie do nich, również są naganne. 206 Parafrazując studencką definicję plagiatu, wydaje się, że kłamstwo jest dziś potępiane wtedy, gdy tylko jedna osoba zostanie na nim przyłapana. Wystarczy pomnożyć podmioty i przedmioty, by kłamstwo zyskało inną nazwę: PR, śledztwo, wolność słowa... Diabeł się ubrał w ornat i ogonem na mszę dzwoni. 6-V-2012 191. Gliniane nogi kolosa Ludzkość dysponuje dziś kolosalnym potencjałem. Kiedyś ziemia, praca i kapitał były podstawowymi zasobami. Ich obecność lub brak warunkowały rozwój lub upadek. Obecnie wiedza i technologia radykalnie zwiększyły wydajność, stając się kluczowym elementem organizacji życia społecznego. Poziom technologii i bogactwa poszczególnych gospodarek świata jest na tyle wysoki, że efekt pracy zaledwie jednej trzeciej wszystkich organizacji mógłby zapewnić całej ludzkości wysoki poziom dobrobytu. Niestety, doświadczana rzeczywistość kontrastuje z takim sielankowym obrazem. Zauważamy znaczący wzrost poziomu dobrobytu i luksusu, lecz towarzyszy mu ostra tendencja do koncentrowania bogactwa. Pomimo nowoczesnych narzędzi wzrasta atomizacja społeczeństwa. Globalizacja sprawiła, że cały świat znajduje się w zasięgu ręki. Technika umożliwiła szybkie podróże i komunikację, ułatwiła w ten sposób nawiązywanie i utrzymywanie relacji z każdym miejscem na Ziemi. A jednak konkretny człowiek coraz bardziej traci umiejętność oraz chęć utrzymywania bezpośredniego kontaktu z innymi. Potęga współczesnego świata przypomina o kolosie z Księgi Daniela: „Posąg był bardzo wielki, o nadzwyczajnym blasku. Widok jego był straszny. Głowa tego posągu była z czystego złota, pierś jego i ramiona ze srebra, brzuch i biodra z miedzi, golenie z żelaza, stopy zaś jego częściowo z żelaza, częściowo z gliny". Posiadamy wszystko, by się dobrze rozwijać i by rozwój ten prowadził do poczucia szczęścia. Dlaczego jednak podejmowane działania nie spełniają oczekiwań? W latach 60. ubiegłego stulecia papież Paweł VI przypominał, że samo pomnażanie dobrobytu jest daleko niewystarczającym wyznacznikiem dla rozwoju. Rozwój służy człowiekowi, gdy towarzyszy mu miłość do prawdy. W przeciwnym wypadku prywatne interesy i logika władzy zatruwają relacje społeczne. Bez wymiaru etycznego potęga rozwoju jest tak pozorna jak siła kolosa z Księgi Daniela. Wystarczyło, by „kamień ugodził posąg w jego stopy z żelaza i gliny, i połamał je. Wtedy natychmiast uległy skruszeniu żelazo i glina, miedź, srebro i złoto - i stały się jak plewy na klepisku w lecie; uniósł je wiatr, tak że nawet ślad nie pozostał po nich". 207 Nie chodzi jednak o bierne oczekiwanie na upadek „materiali-stycznego relatywizmu". Chrześcijaństwo zawsze się angażowało w budowanie cywilizacji. Nauka społeczna Kościoła nie jest sztuką dla sztuki lecz zadaniem, z którego każdy uczeń zostanie rozliczony: „Jaki był twój wkład w uzdrowienie życia społecznego?". Idziemy 13-V-2012 192. Selekcja Podania o pracę zalewają firmy ogłaszające nabór. Młodzi ludzie sprawni w korzystaniu z narzędzi informatycznych, wysyłają CV w odpowiedzi na wszystkie oferty. Wiele firm nie daje sobie rady z nadmiarem petycji i odpowiada ciszą na większość zgłoszeń. Według statystyk, ponad połowa podań pochodzi od osób z kwalifikacjami nieodpowiednimi na aplikowane stanowisko. Ostatnio niektóre przedsiębiorstwa zaczęły stosować filtry informatyczne. Program komputerowy zatem jako pierwszy dokonuje naboru do pracy. Kiedyś programy stosowane w działach HR miały na celu stworzenie bazy potencjalnych pracowników. Natłok danych spowodował, że programy te zostały zastąpione innymi, dokonującymi pierwszej selekcji. Odrzucają one podania o pracę, które nie zawierają pewnych słów lub wyrażeń, np. przykład nazw konkretnych miejsc, gdzie już się pracowało, renomowanych uczelni, lat doświadczenia itp. Punktując konkretne elementy, program sporządza listę preferencyjną nadesłanych zgłoszeń. Osoby, które wiedzą o tych mechanizmach, szukają ścieżek, by przechytrzyć maszynę, a prośba o pracę trafiła na biurko dyrektora HR. Jeden ze sposobów na to polega na włączeniu do podania synonimów stów kluczowych, które są w opisie oferty. Jednak trzeba unikać dokładnego ich powtarzania. Według ekspertów wpisanie słowo w słowo tekstu ogłoszenia oznacza natychmiastowe odrzucenie podania przez program filtrujący. Można za to np. wpisać prestiżową uczelnię, chociaż tylko się uczestniczyło na niej w jakimś krótkim kursie. Niektóre bowiem programy skanują podania, szukając konkretnych uczelni, i automatycznie pozytywnie punktują podania zawierające ich nazwy. Inny trick to dostosowanie CV do wartości głoszonych przez firmę. Trzeba wejść na firmową stronę i wczytać się - aż do zarażenia się kulturą korporacji. W rubryce „Zainteresowania" wpisać takie rzeczy, które najbardziej pasują do stylu firmy. Nie chodzi o sprawienie dobrego wrażenia, ale o przejście przez bramkę zaporową, która może właśnie tak została oprogramowana. 208 Świat staje się pragmatyczny aż do bólu. Wszystko pięknie wygląda, dopóki posiadamy odpowiedni „kod dostępu”. Strach pomyśleć, że selekcja mogłyby się oprzeć na innych kryteriach: zdrowie, rasa, religia... Oczywiste, że nie w sposób jawny, lecz ukryty w algorytmie. Zrozumiałe jest zatem, że Benedykt XVI przypomina o pilnej konieczności wprowadzania miłości do pragmatycznego świata. Takie zresztą jest kryterium selekcji, by dostać się do Nieba: „pod wieczór będziemy osądzeni z miłości" (św. Jan od Krzyża). 20-V-2012 193. Otwartość Pierwszą wizytówką Kościoła jest jego uniwersalność" (Joseph Ratzinger). Tak Kościół zaprezentował się na samym początku. Łukasz, aby to wyrazić, sporządził listę dwunastu narodów: „Partowie (1) i Medowie (2), i Elamici (3), i mieszkańcy Mezopotamii (4), Judei (5) oraz Kapadocji (6), Pontu (7) i Azji (8), Frygii (9) oraz Pamfilii (10), Egiptu (11) i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny (12)". Lista ogranicza się do części Azji i północy Afryki, jest uporządkowana ze wschodu na zachód i z północy na południe. Autor prawdopodobnie przyjął ją z kalendarzy, łącząc ludy z gwiazdozbiorami - liczba dwanaście to znak powszechności. Do wymienionych nacji Łukasz dodaje trzy człony. „Przybysze z Rzymu" to świat zachodni aż po Brytanię i Germanię. „Żydzi oraz prozelici” to nowa jedność złożona z Izraela i ludów świata. Wreszcie „Kreteńczycy i Arabowie” jako symbol Zachodu i Wschodu, wysp i lądów. Wszyscy oni słyszeli Galilejczyków - jak postrzegano do tej pory uczniów Jezusa - we własnym języku ojczystym. Od tego dnia we wszystkich kręgach kulturowych Kościół staje się katolicki; staje się domem dla wszystkich, w którym wszyscy się odnajdują i rozumieją. Duch Święty wciąż „odnawia oblicze ziemi". On pozwala Kościołowi dziś nawiązywać kontakt ze światem oddalonym już nie geograficznie, ale ze względu na sekularyzację. Tak jak tamtego dnia dziś także da się usłyszeć drwiny: „Upili się młodym winem”. Mają słabą głowę... Na co Piotr, nie bez pewnej dozy humoru, odpowiada: „Ci ludzie nie są pijani, jak przepuszczacie, bo jest dopiero trzecia godzina dnia”, czyli o poranku za wcześnie na pijaństwo. Owszem, wiele zarzutów wobec Kościoła można tłumaczyć jako „drwiny świata”. Nie zwalnia to jednak z nakazu dawania świadectwa. Również nie zwalnia od pytania, dlaczego tak często jesteśmy postrzegani jako osoby zamknięte. Uczniowie Jezusa tak samo jak dwa tysiące lat temu są wezwani do przezwyciężania ciasnoty własnego serca i szukania zrozumiałego języka, aby głosić „wielkie dzieła Boże” 209 (magnalia Dei). Słyszą wezwanie do otwartości w duchu Pięćdziesiątnicy, czyli odważnego głoszenia pełnej prawdy o Zbawieniu. „Niech więc cały dom Izraela wie z niewzruszoną pewnością, że tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali, uczynił Bóg i Panem, i Mesjaszem” mówi Piotr do zgromadzonych. Dziś to samo credo trzeba głosić światu tak samo lub bardziej multi culti, jak ten opisany w drugim rozdziale Dziejów Apostolskich. 194. Dieta informacyjna Radykalny relatywizm rodzi sceptycyzm. Skoro jest tak wiele sprzecznych narracji, po co męczyć się poszukiwaniem tej prawdziwej? Do tego fajniej przecież jest utwierdzać się co do własnych poglądów. Przyjmować taką wizję świata, jaka pasuje do własnych uprzedzeń. Po co szukać rzetelnej informacji, jeżeli można poprawić sobie samopoczucie, słysząc, że się ma całkowitą rację? Media mają nas chronić przed takim subiektywizmem. Podejmują tematy, którymi interesuje się społeczeństwo i dzięki temu obywatele mogą trafnie decydować. Czy jednak relatywizm nie niszczy tego mechanizmu? Ludzie dziś poznają wydarzenia poprzez media tradycyjne i społecznościowe. Rozproszenie i ekonomiczny kryzys przynagla do walki o odbiorcę. Ta presja tworzy pokusę schlebiania mu: „damy ci takie wiadomości, jakie chcesz usłyszeć, dla każdego coś miłego!”. Dziś już nikogo nie dziwi, że radio i antyradio, kanały religijne i porno, czasopisma konserwatywne i libertyńskie mogą należeć do tego samego koncernu, ba, nawet nawzajem się promują! Kiedy odbiorca tworzy sobie własne „menu informacyjne”, zgodne z osobistym upodobaniem, łatwo traci równowagę. Korzysta wyłącznie z tych źródeł, które utwierdzają go we własnych przekonaniach. Otacza się sieciami społecznymi, gdzie ludzie podobnie myślący nawzajem się nakręcają. Internet, paradoksalnie, zamiast generować przestrzeń wymiany myśli, wytwarza zamknięte „bańki światopoglądowe”. Polaryzacja prowadzi do życia w równoległych światach, między którymi nie ma żadnego dialogu. Debata staje się pyskówką i wzajemnymi pretensjami. Mnogość możliwości wyboru nie zapewnia sama w sobie większego obiektywizmu, a niezrównoważona „dieta informacyjna" prowadzi do upośledzenia zdolności poznawczych. Stosowanie „diety" wymaga intelektualnej pokory, by własne „ja” nie zniekształcało odbioru rzeczywistości, wymaga też zdrowego dystansu względem własnych przekonań i uprzedzeń. Wymaga nieulegania próżności, tak podatnej na pochlebstwa, mody i kaprysy. Relatywizm sam przedstawia się jako obrońca otwartości. Według niego to człowiek wierzący, uznający Prawdę zamyka się w swoich przekonaniach. Owszem, wiara może stać 210 się zabobonem lub fanatyzmem. Jednak w wydaniu chrześcijańskim wiara potrzebuje rozumu. Również staje się bodźcem, aby nie pogubić się w meandrach subiektywizmu ani nie dryfować w stronę cynizmu. Zdrowa „dieta informacyjna" nie oznacza głodówki, lecz wybieranie z głową źródła informacji. 3-VI-2012 195. Być na sto procent Nikt nie daje tego, czym nie jest! Jest to luźne tłumaczenie przysłowia: nemo det quod non habet (nie da, kto nie ma). Posiadać można na różne sposoby, jest również wiele możliwości przekazywania czegoś. Można mieć dużą wiedzę co do wartości, można również „mieć gadane” na te tematy. Jednak gdy się jest - szlachetnym, prawdomównym, uczciwym przekazuje się te wartości niczym przez osmozę, nawet wbrew woli, gdy się je chce ze skromności ukrywać. Otoczenie z czasem, zawsze dosłyszy, co komu w duszy gra. W świecie marketingu i liftingu, gdzie przede wszystkim liczy się, jakie wrażenie się wywiera na innych, warto przypomnieć, że w stałym przebywaniu face to face trudno kogoś oszukać. Jak mawiał pewien psycholog, dziś problemy w relacjach nie wynikają z tego, że jest deficyt komunikacji, ale z tego, że jest za dobry przekaz. Mówiąc inaczej, ludzie mają swój rozum i zgadują, co kryje się za piękną fasadą. Nawet człowiek nie zbyt bystry szybko wyczuje, kogo ma przed sobą, co ten ktoś sobą reprezentuje. Szczególnie, gdy chodzi o rodziców, nauczycieli, przełożonych, kapłanów… Im wywyższa funkcja, tym bardziej osoba ta jest wystawiona na oceniające spojrzenie podwładnych, którzy coraz bardziej się uodparniają na jej PR-owe sztuczki. Chrześcijaństwo nosi autentyczność w genach. Ewangeliczny tak tak, nie nie, nie oznacza zacieranie niuansów, lecz alergia na wszelkie rodzaj kłamstwa, nieszczerości, dwulicowości… Zdrowa wspólnota kościelna, wcześniej czy później, wyrzuca jako obce ciało obłudnika prowadzącego podwójne życie. Inaczej całe ciało zaczyna chorować. W piąty rozdziale Dziejów Apostolskich można przeczytać budzącą dreszcze histoirę o tym, jak św. Piotr zareagował na kłamliwe działanie Ananiasza i Safiry: „ nie ludziom skłamaliście, lecz Bogu”. Chrześcijaństwo w wersji light, nastawione wyłącznie na wywieranie dobrego wrażenia i nie sprawiania sobie i innym przykrości, szybko okazuje się mało przeciągające. Swą letniością odrzuca młodych idealistów, a obojętnych wcale nie poruszy. Świadectwo miłości połączone z prawdą to właśnie było „to coś” co przyciągało do Kościoła. Caritas & 211 veritate - miłość i prawda - to dwa filary, z których nie można zrezygnować. Miłość bez prawdy dryfuje w tandetny sentymentalizm tolerujący niesprawiedliwość. Prawda bez miłości staje się pustosłowiem. Prawda ma się przejawiać nie tyko w głoszonej doktrynie, ale i w autentycznym wysiłku, aby nią „być”, bez taryfy ulgowej na jakimkolwiek odcinku. Sto na sto! 10-06-12 196. Toksyczne luz Trudno być dzieckiem w XXI wieku. Obszernie udowadnia to Sue Palmer, brytyjski autorytet w pedagogice. Po długich badaniach doszła do wniosku, że coraz liczniejsze przypadki zaburzeń emocjonalnych, uzależnień od gier komputerowych, otyłości, depresji, ADHD, dysleksji etc. wśród młodzieży wynikają z „toksycznego dzieciństwa". Pani pedagog zachęca do odzwyczajania maluchów od niezdrowej żywności, do organizowania im właściwych zabaw i wprowadzenia dyscypliny snu. Krótko mówiąc: stop kaprysom! Z pewnym patosem autorka wyodrębnia trzy podstawowe zasady, które stanowiły w historii ludzkości jądro cywilizacji. Po pierwsze: umiejętność skupienia uwagi także na czymś, co nie wzbudza specjalnego zainteresowania. Dziecko powinno stopniowo w miarę socjalizacji nauczyć się skupiać na wyborach innych ludzi. Druga zasada to odsunięta w czasie nagroda. Dziecko musi się nauczyć, że nagroda nie zawsze jest natychmiastowa. Czasami trzeba wykonać jakąś okropnie nudną czynność, aby później cieszyć się zapłatą. Trzeci filar - harmonia w grupie - jest możliwa, gdy własne potrzeby są zbilansowane z potrzebami innych. W świecie o niezmiernie przyśpieszonym tempie, gdzie współzawodnictwo wcześnie się zaczyna, zrozumiałe jest, że rodzice pragną złagodzić swoim pociechom trudności życia. Dać im luz, nie wprowadzać niepotrzebnych wymagań, niech się cieszą, póki mogą... Niestety, takie podejście nie sprzyja wpisanemu w dojrzewanie zrozumieniu, na czym polega prawdziwe dobro, oraz jak ukierunkowywać wolność, która stopniowo staje się życiowym zadaniem. Z drugiej strony, w kulturze mylącej wolność z dowolnością lub wręcz zachcianką, nie sposób uzasadnić, dlaczego właśnie maluchom trzeba stawiać jakieś wymagania. Może dzieci są ciągle rozproszone, bo taki jest świat dorosłych? Może ich zaburzenia w odżywianiu czy w odpoczynku wynikają z całkowitego braku samodyscypliny otaczających ich starszych? Jak oczekiwać od dziecka szacunku dla innych, jeżeli jest zanurzone w świecie samolubów? 212 Nie każdy luz jest pożądany, zarówno w urządzeniu technicznym, jak i w organizacji. W precyzyjnej maszynie nie można pozwolić na luźne części. W życiu człowieka toksyczny jest luz nieumiarkowania i egoizmu, a wynikające zeń straty są nie do odrobienia, bo utrwalone wady stają się odporne. To dobre nawyki dają pozytywny luz: „człowiek cnotliwy jest szczęśliwy" (KKK 1810). Nad nimi trzeba zacząć pracować niemalże od kolebki. 17-VI-2012 197. Kontrrewolucja Pięćdziesiąt lat po rewolucji obyczajowej nadszedł czas na kontrrewolucję. Pielęgnowanie cnoty czystości staje się pilnym zadaniem dla każdego ucznia Jezusa. Nie można zdezerterować. Zadanie to wymaga osobistej walki i odważnego głoszenia zdrowej nauki. Do tego potrzeba determinacji nieraz na miarę męczenników. Siły charakteru i odwagi apostoła pogan: „Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani rozwięźli, ani mężczyźni współżyjący z sobą, ani złodzieje, ani chciwi, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy nie odziedziczą królestwa Bożego” (1 Kor 6, 9-10). Teorie genderowskie przedstawiające się tęczowo są takimi tylko pozornie. Często za parawanem wesołkowatości kryją się dramaty, poranienia, żale... Natomiast osoba żyjąca w czystości zachowuje integralność sił miłości. Czystość chroni ją przed podwójnym życiem. Ostatecznie nie ma wyjścia: albo człowiek panuje nad swoimi namiętnościami i osiąga pokój, albo pozwala zniewolić się przez nie i staje się nieszczęśliwy. Godność człowieka wymaga, aby działał z wolnego wyboru, a nie pod wpływem ślepego popędu. Czystość nie jest gratisowym dodatkiem do pobożności. Osiągnięcie każdego celu wymaga stosowanie odpowiednich środków. Kto chce pozostać wierny obietnicom chrztu, powinien „praktykować ascezę odpowiednią do spotykanych sytuacji” jak to pięknie ujmuje Katechizm. Cnota czystości pozostaje w zależności od cnoty umiarkowania, która zmierza do przeniknięcia rozumem uczuć i popędów ludzkiej zmysłowości. Czyli wszelkie ekscesy nie sprzyjają czystości. Warto pamiętać, że panowanie nad sobą jest zadaniem długotrwałym. Trzeba walczyć o nie we wszystkich okresach życia. Dlatego nigdy nie należy uważać, że pokusy nieczystości „już mnie nie dotyczą”. Chociaż czystość jest zadaniem osobistym, zakłada wysiłek kulturowy. Rewolucja obyczajowa ubiegłego stulecia wyrządziła wiele szkód, również w środowiskach kościelnych. Ile to przykrych spraw byśmy uniknęli, gdyby temat czystości był obecny na homiliach i katechezie. Oczywiście, błędem jest obsesyjne stawianie czystości jako najważniejszy temat, 213 ale również błędem jest unikanie go z tchórzostwa czy lenistwa. Nowa ewangelizacja musi odrobić braki w tym temacie. 24-VI-2012 198. Wierzchołek góry lodowej Ekspertów od gór lodowych jest multum, chociaż większość z nich na oczy nigdy nie widziała prawdziwego iceberga. Już w podstawówce niektórzy brylowali na lekcjach geografii, pokazując wiedzę w tej wąskiej specjalizacji. Na blachę znali genezę gór lodowych - oderwały się od lodowca i kształty gór lodowych - stołowe, piramidalne, kopułowate i nieregularne. Oczywiście istotnym parametrem jest ich zanurzenie. Pod wodą może nawet być 90% masy lodowej! Na proporcje wynurzenia/zanurzenia wpływają trzy czynniki: gęstość lodu, wody, w której ów pływa, i jego kształt. Gęstość lodu zależy od pochodzenia. W przypadku, gdy góra się wywróci, staje się „górą niebieską”. Ze względu na ciemny kolor trudniej ją zobaczyć. Za to zjawisko odpowiada warstwa soli, która rozprasza padające światło. Taka góra lodowa spowodowała katastrofę „Titanica”. W naszym codziennym życiu częstotliwość pojawiania się „gór lodowych” nie wynika z młodzieńczych zainteresowań, ale ze stereotypu, na który cierpią nawet fachowi dziennikarze. Dla badaczy pokusą jest redukcja ogółu do studiowanego tematu. W przypadku zatrudnionych przy informacji - odwrotnie: łatwo popaść w pułapkę przekonania, że to, o czym akurat się informuje, jest obrazem całej rzeczywistości. Czyli, że trafiło się na ogromną ukrytą górę lodową, chociaż de facto ma się pewność tylko co do jej czubka. Można tego wprost nie pisać, lecz między wierszami zasugerować: czytelniku, to tylko mała próbka tego, o czym my w redakcji wiemy o wiele więcej. Zniekształcenie nasila się, gdy chodzi o sensacje, gdy wmiesza się ideologia lub są inne interesy. Wtedy proporcje jeden do dziesięciu nie wystarczają dla efektu informacyjnego. A więc trzeba je wzmocnić: za każdym opisanym przypadkiem jest kilka tysięcy nieopisanych... Oczywiście, nie odpowiada to już proporcjom gór lodowych. Ale co z tego, stereotypy właśnie tak działają i mocno się trzymają. Paradoks, że wielu z tych, którzy z nimi walczą, ulega im. Często opisanej góry lodowej po prostu nie ma, nie istnieje. Opisany przypadek był wyjątkiem i nie wskazuje na inne. Czasami, na odwrót, smutny przypadek pokazuje ogrom dobrych sytuacji, na które zazwyczaj nie zwraca się uwagi. Oczywiście, mogą być sytuacje, w których ogrom zła jest całkiem ukryty. Jednak trzeba udowodnić, że tak jest. Sama 214 podejrzliwość nie wystarczy. Stereotyp czubków gór lodowych może też wynikać z zwykłego lenistwa, któremu niestety czasami towarzyszy zła wola. 199. W realu nie da rady Na Facebooku non stop się wypowiada, ale gdy się z nim rozmawia to ani be ani me, nic nie potrafi wykrzesać, ślizga się po powierzchni… Podobne skargi można usłyszeć od rodziców, wychowawców lub ojców duchownych. Również niejeden/a poszukujący/a drugiej polówki rozczarował/a się, gdy miłego człowieka z portalu randkowego spotkał/a w realnym świecie A tak fajnie wyglądał/a na profilu! Zdobyczy internetu doprowadziło do tego, że się go niemal ubóstwia. Dla wielu jest czymś prawie obrazoburcze powątpiewać w walory wychowawcze wirtualnych umiejętności. Nie dajmy się omamić błyskającym ekranem, stąpajmy po ziemi! To w realu człowiek się rodzi, żyje, kocha i umiera. Nie jest oczywiste, że brylowanie w netosferze jest zawsze pożyteczne. Mało tego, w wielu wypadkach oczywista jest szkodliwość. Czy to jest bez znaczenia, że się fantazjuje bez umiaru podszywając się pod fikcyjną postać? Że ktoś jest kimś całkiem innym? Np. dziewczyna, która występuje jako chłopak, dopisuje mu cały życiorys: wiek, rodzinę, sukcesy sportowe i zawodowe, historie sercowe i ukochanego psa… Czy agresywne wpisy, które dokonywane są pod pseudonimem zmniejszają ich skutki? Czy wirtualne wścibstwo, próżność, zazdrość, przemoc są zawsze niewinną zabawą? Czy nie w tym tkwi przyczyna powstawania pokolenie BCB - Bardzo Cienkich Bolków - niezdolnych do podejmowania zwykłych trudów? Osoba niezadowolona z życia łatwo ulega pokusie uciekania do nierealnego świata. Tym samem staje się dla niej trudniejsze podejmowanie Bożych wymagań. Nawet nie zdaje sobie z nich sprawy. Serce może się przywiązać nawet do fikcyjnych postaci. Zniewolone serce, a może splamione, nie jest w stanie wznosić się ku wyżynom miłości. Realizacja Bożego powołania do świętości oznacza rezygnację z egoizmu. Ten zaś bardzo dobrze dostosowuje się do świata wirtualnego, gdzie każdy jest bogiem dla siebie. Umartwienia wewnętrzne to tradycyjna pozycja w rozwoju duchowym. Polega na porządku serca, aby unikać tego wszystkiego, co rozprasza w stałej świadomości obecności Bożej. Dzięki tej ascezie zamyka się źródło wielu pokus: zmysłowość, próżność, urazy … Gdy pozwala się by „domowa wariatka” szalała - tak św. Teresa nazywała nieokiełzaną wyobraźnię - powstaje rozdwojenie pomiędzy światem wewnętrznym i życiem. W realnej przestrzeni wykuwa się święty, w wirtualnej - co najwyżej świątek. 215 8-7-2012 200. Dwusetny odcinek Życzliwa osoba mówiła mi niedawno: „Regularnie czytam księdza felietony. Bardzo często ksiądz cytuje słowa Jana Pawła II z Westerplatte. Widać, że ksiądz bardzo je lubi …” Komentarze tego typu pomagają utrzymać dystans do własnych tekstów. Unaoczniają, że czytelnik nie zawsze jest uważnym czytelnikiem. Utwierdzają w przekonaniu, że powtórki są jak najbardziej dozwolone. A więc, z okazji dwusetnego odcinka, powiedzmy raz jeszcze: „Każdy ma swoje Westerplatte… od którego nie można się uchylić”. Dziś nam nie brakuje usprawiedliwień, aby uchylać się od własnych powinności. „Każdy święty ma swoje wykręty”, również w XXI wieku. Współczesność tylko dała nam nowe argumenty, aby omijać szerokim łukiem to, co wymaga ofiary. Przecież świat Internetu, GPS, 3D, mp3, tanich lotów, Googla, Wikipedii to już nie ten sprzed stuleci, ba dziesięcioleci! Tak! Świat się zmienił, ale nie słabe serce człowieka. To, że dziś obrona Westerplatte inaczej by wyglądała, nie oznacza, że bohaterom dziękujemy. Człowiek musi zmagać się o dobre wybory. Świat pełen nowych przedmiotów i gadżetów, o których nie marzyli futuryści z ubiegłego stulecia, nic nie zmienia pod tym względem. Westerplatte wciąż potrzebuje obrońców. Do tych zmagań jest wezwany każdy uczeń Jezusa Chrystusa. Potrzeba tylko młodego ducha: „Każdy z was, młodzi przyjaciele…” (Jan Paweł II). Obrona Westerplatte trwa, bo wolność człowieka pozostaje krucha. Na tym świecie nie zaistnieje definitywnie ugruntowanie królestwa dobra. Miraż lepszego świata trwającego nieodwołalnie jest fałszywą obietnicą. „Wolność musi wciąż być zdobywana dla dobra” (Benedykt XVI). Jeśli istniałyby struktury, które nieodwołalnie ustanowiłyby jakieś określony dobry stan świata, zostałaby zanegowana wolność człowieka, z tego powodu ostatecznie struktur takie nie byłyby dobre. Choć nauka i jej zastosowania techniczne wiele wnoszą w humanizację świata, nie są zbawienne. Narzędzia pozwalają na wiele, ale nie zastępują w zmaganiach o właściwe wybory. Nie zwalniają od mniej lub bardziej bohaterskiego Westerplatte: nie pozwolić by rzeczy przesłaniały osoby, nie traktować ich instrumentalnie, jakby ludzie byli kolejnym gadżetem. Walka o Westerplatte ma sens, bo jest to walka o to, by wśród współczesnych zabawek i niezmiernie rozwiniętych nauk humanistycznych nie dziczała dusza człowieka. 216 Ona dziczeje, gdy się zapomina, gdzie znajduje się prawdziwe dobro, na czym polega miłość, gdzie jest nasza nadzieja. 15-VII-2012 201. K2 Wysokogórska wspinaczka to ikona wielkiego wezwania. Niestety, już nie ma niepokonanych szczytów, pozostaje kilka ośmiotysięczników niezdobytych zimą. K2 to najwyższy z nich. Nietypową swą nazwę zawdzięcza temu, że gdy w 1856 dokonano jego pomiaru, zgodnie z polityką Indyjskiego Urzędu Mierniczego starano się nazywać szczyty według ich lokalnych nazw. Ten jednakże, ze względu na wyjątkowe odosobnienie, nie był widoczny z żadnych zamieszkałych okolic i nie miał miejscowej nazwy. Ostatecznie przejęto jego robocze określenie. K2 to legenda gór. Z powodu wysokiego odsetka śmiertelnych wypadków bywa nazywany Górą Mordercą. Zdarzało się, że przez wiele lat nikt nie stawał na jego szczycie. Po pierwszych zdobywcach z roku 1954 następni ludzie stanęli na wierzchołku dopiero po 23 latach. Kilka polskich wątków wiążą się z tą górą. Wanda Rutkiewicz była pierwszą kobietą, która ją pokonała. Polacy wytyczyli lub dokończyli cztery z dziewięciu dróg wiodących na szczyt. Każdy człowiek w dzieciństwie i w wieku dorastania, marzy o heroicznych przygodach. Dojrzewanie polega na ukierunkowaniu tych ambicji na rzeczywiste życiowe zmagania. Nie każdemu pisane są kosztowne wyprawy, ale każdy człowiek spotyka wezwania o istotnym znaczeniu dla siebie i dla bliskiego otoczenia. Rolą rodziców i wychowawców jest wpojenie tej podstawowej mądrości - nie bujaj w obłokach, weź się do tego, co jest w twoim zasięgu! Pewna matka, aby motywować swe dorastające dzieci, ustanowiła rodzinną nagrodę „zdobywca K2”. W taki to sposób zagrzewała do wysiłku - „Słuchajcie, jest to wasze K2; aby je zdobyć, potrzebne jest K razy dwa, czyli kompetencja i klasa”. Oczywistą sprawą jest, że wspinaczka wymaga kompetencji: bez nauki nie da się daleko dotrzeć w życiu. Chociaż żyjemy w świecie o mocnej konkurencji, nie zawsze potrafimy od siebie odpowiednio wymagać. Wiele porażek jest skutkiem zwykłego lenistwa. Druga cecha to klasa, czyli szacunek dla siebie i dla bliźniego, zachowanie życiowego fair play. Troski o własny rozwój nie można zabezpieczać kosztem zamknięcia się w egoistycznej skorupie. Zwracanie uwagi na normy dobrego wychowania daje wrażliwość na innych i na ich potrzeby. 217 Parafrazując Jana Pawła II, można powiedzieć, że „każdy w życiu ma swój K2, od którego nie może zdezerterować”. Młodzieńcze ambicje są czymś dobrym,, bo wyzwalają życiowe siły. Trzeba je tylko ukierunkować na odpowiednie tory, a te odnajdujemy, gdy szczerze szukamy woli Bożej. 22-VII-2012 202. Syreny XXI wieku Dyktatura liczb to uboczny produkt zwycięstwa nauk ścisłych. Technika wymaga wymierzenia, obliczenia, przewidzenia. Excel w swoich różnych mutacjach nieustannie gnębi człowieka: tabele, wykresy, raporty. Kolory i kształty nie zmieniają ich bezbarwności i bezduszności. Pracownicy zostali przeniesieni z taśmy produkcyjnej do klawiaturowej. Żmudna mechaniczna praca fizyczna zamieniała się na rutynowe wpisywanie cyferek w odpowiedniej komórce AY325, czyli styk kolumny AY z wierszem 325. Panowaniu cyfr towarzyszy tykający zegar. Czas to pieniądz, a pieniądz to inwestycje, procenty, zyski. Taki świat wymaga dokładności i czuwania nad wieloma sprawami. Nie można stracić kontroli ani na chwilę... a kontrola jest coraz trudniejsza. Wzrastają powiązania, wzajemne relacje, wpływy kolejnych czynników. Trzeba te przyczyny określić, zmierzyć, przewidzieć ryzyko, ubezpieczyć się. Zapanować nad żywiołem, który sami wciąż wytwarzamy! Z drugiej strony ten sam świat nieustannie coś oferuje i od nas oczekuje: spójrz tu, posłuchaj tego, konsumuj tamto! Pikselowe błyski, reklamowe fajerwerki. Nie trać tej jedynej okazji! Możliwości rozproszenia, zejścia na boczne tory, wejścia w szalenie ciekawe linki czyhają przy każdym kliknięciu i na każde muśnięcie dotykowego ekranu. „Syreny XXI wieku" nieustannie i wszędzie śpiewają. Niemożliwe jest dziś zatkać sobie woskiem uszy, aby nie słyszeć ich czarującego głosu lub mieć odwagę Ulissesa i poprosić współtowarzyszy życiowej Odysei, by przywiązali nas do okrętowego masztu. Taki to pomysł miał bohater Homera, by nie ulec pokusom i szczęśliwie dotrzeć do Itaki. Czas wakacji to okazja, by odzyskać właściwą perspektywę, harmonię i równowagę. Powrócić do początków, które nadają sens. Zastanowić się raz jeszcze, dlaczego Księga Rodzaju już na pierwszych kartkach opisuje odpoczynek Pana Boga i tym samym prawdziwy odpoczynek człowieka - nicnierobienie, by cieszyć się radością Pana Boga. Taka postawa pozwala odkrywać autentyczne piękno i cieszyć się nim. Stałe łącza ze światem liczb zabijają zdolność kontemplowania i radość życia. Patologiczne przypadki wymagają szokowej terapii Ulissesa. Całkowitego odłączenia od 218 kuszącego śpiewu syren - trzeba pozostawić w domu laptopa, komórkę... Ktoś zmęczony tempem współczesnego świata tak sobie tłumaczył zalecenia Kazania na Górze: „Błogosławieni, którzy nie mają stałych łączy, albowiem tylko oni potrafią odpoczywać". 29-7-2012 203. Budować Poczciwy inżynier, Polak mieszkający od czasów wojny w Wenezueli, opowiadał ze łzami w oczach o swoim spotkaniu z Janem Pawłem II na amerykańskich ziemiach. Po przedstawieniu się i krótkim opisie losów emigranta papież serdecznie zapytał: „Synu, coś dobrego uczynił dla tych ludzi?". Szybko odpowiedział: „Ojcze Święty, jestem budowlańcem. Ja buduję, ja nie burzę!". Na co otrzymał prostą i pełną treści radę: „Dobrze, bardzo dobrze! Tak trzymać!". Budować, nie burzyć. W ostatnich latach jesteśmy świadkami upartego niszczenia świata opartego na tradycyjnych fundamentach. Rozprzestrzeniają się dziwaczne ideologie, mniej lub bardziej owinięte w naukowy dyskurs, prowadzące radykalną dekonstrukcję zastanego porządku. Nie osądzając intencji konkretnych osób, de facto niszczy się sens i relacje dotychczasowych pojęć. Nie chodzi o jakąś fragmentaryczną przebudowę, o dostosowanie do nowych realiów pewnych aspektów życia społecznego, ale o zmianę u samych fundamentów. Dekalog i inne zasady wypracowane przez starożytne kultury straciły swą aktualność. Pierwsza tablica Dekalogu, tych przykazań bezpośrednio odnoszących się do Boga, zaczyna być wymazywana poprzez stawianie ograniczeń Panu Bogu. Żeby był tylko taki, jakim człowiek pozwala Mu być. Nie ma miejsca dla Boga Żywego. Religia staje się sprawą prywatnych doznań, których nie należy dzielić z innymi. Każda religia zinstytucjonalizowana to niebezpieczny fundamentalizm. Podstawowe pojęcia dobra, zła, grzechu, odkupienia tracą swą treść. Objawiający się Bóg, wkraczający w historię świata, wzywający do nawrócenia jest nie do przyjęcia. Tak sprzeczny jak kwadratowe koło. Co do drugiej tablicy Dekalogu, pozostałych siedmiu przykazań, skutecznie są one poddawane erozji. Trudno mówić o przykazaniu „czcij ojca swego i matkę swoją", gdy monogamiczne małżeństwo zanika, gdy rodzicielstwo-gubi się w meandrach biologicznych, prawnych, uczuciowych. Można po kolei opisywać podważanie innych przykazań: brak szacunku dla życia, promocja zgorszenia, kult pieniądza... Dokument Soboru o Kościele w świecie współczesnym sprzed pół wieku zaczynał się słowami „Gaudium et spes (radość i nadzieja) smutek i lęk...". No właśnie, nie wszystko, co 219 opakowane w nowoczesność, napawa radością i nadzieją. Wiele spraw sprawia smutek i lęk: rzesze, które żyją, jakby Boga nie było, jakby grzechu nie było. I w takim świecie wezwani jesteśmy do budowania Królestwa Bożego. Zawsze budować, nie burzyć! 5-VIII-2012 204. Życiowy test Męczennik nadziei - mówi się o człowieku, który przez całe lata oczekuje awansu i nie może się doczekać zauważenia ze strony przełożonych. Zwykle jest to jednostka, którą na początku kariery zaliczano do „młodych wilków". Ta niespełniona nadzieja doprowadziła ją do stanu głębokiej frustracji. Przebiera postawę dystansu wobec tego wszystkiego, co kiedyś ją pasjonowało. Patrzy sceptycznie na pozytywne działania kolegów. Cechuje ją ogólny stan zgorzknienia, a w skrajnych przypadkach - cynizmu. Badania socjologiczne wskazują, że „męczenników nadziei" można spotkać nie tylko w środowiskach pracy, lecz także w innych strukturach: wśród polityków, działaczy społecznych czy sportowych. Niektórzy odchodzą ze stanowiska „umęczeni nadzieją" i resztę swojej życiowej energii angażują w krytykowanie tego, co kiedyś kochali. Tekst powyższy to hasło w opracowaniu, na razie jeszcze nie umieszczone we słownikach frazeologicznych. Niestety, w świecie promującym indywidualizm, podany scenariusz coraz częściej się sprawdza. Taki jest końcowy rezultat rozdętego ego plus nadziei zredukowanej do zawodowego sukcesu. Jeżeli tylko oczekuje się zwycięstwa nad pozostałymi konkurentami, z oczywistych przyczyn może ono należeć do niewielu i na krótki czas. Natomiast prawdziwa nadzieja nie zamęcza. To ona w życiowej pielgrzymce daje siłę, aby iść dalej aż do samego końca - usque ad mortem. Wyzwala od ciasnych oczekiwań, wprowadzając dystans do wszelkich awansów i sukcesów, jest lekarstwem na zawiść i niezdrowe współzawodnictwo. Dla człowieka prawdziwie wierzącego na tym świecie celem nie jest szukanie własnej chwaty, lecz chwaty Bożej. Teoretycznie jest to łatwe do zaakceptowania. W praktyce weryfikuje to życie, gdy przychodzi moment zejścia ze sceny i nauczenia się radości z tego, że ktoś inny błyszczy. Nieunikniona konieczność przekazania następnemu pokoleniu każdej funkcji i zaszczytu jest więc naturalną okazją do oczyszczania intencji. Zbliżający się kryzys ekonomiczny będzie dla wielu życiowym testem. Trzeba będzie się nauczyć akceptować sytuacje obiektywnie trudne i upokarzające. Być może akceptować wezwania, aby podejmować zajęcia o mniejszym prestiżu, i doświadczenia niezrozumienia nawet wśród najbliższych: - „jak to możliwe, że nie daje sobie radę w życiu zawodowym, 220 pomimo ubiegłych sukcesów i wspaniałego CV?". Będzie to weryfikacja, czy szukamy „niewiędnącego wieńca chwały" (1 P 5,4), czy dymu ziemskiego uznania. 12-VIII-2012 205. Klarowny komunikat Reklamowy potop - tak można określić ostatnie pół wieku. Nadprodukcja dóbr konsumpcyjnych i kryzys zbytu zmusiły do poszukania reklamowej perfekcji. Przekonać każdego potencjalnego klienta, aby w rosnącej palecie ofert wybierał nasz produkt. Zdobyć jego serce, aby pokochał naszą markę, był jej zawsze wierny, nie dając się uwieść ofertami konkurencji. W marketingu nie ma miejsca na improwizację. Dawno zniknęła prosta reklama. Potrzeba dalekosiężnej strategii - mądrej i spójnej. Nawet trwający kilkadziesiąt sekund spot telewizyjny wymaga długiej i żmudnej pracy. Pierwszy etap to sporządzenie kreatywnego brieftu, czyli opisu głównego przekazu i określenia docelowej grupy. Powinien mieć mocny RTB (Reason To Believe), czyli argumenty - emocjonalne lub naukowe - aby odbiorca uwierzył w wartość reklamowanego produktu. Siłą każdej marki jest jej związek z konkretną okazją do konsumpcji. Na przykład producenci piwa walczą o skojarzenie ich produktu z zasłużonym relaksem po ciężkiej pracy-jestem umęczony, należy mi się piwo! Zamawiający dopilnuje, aby produkcja spełniała zamierzenia. Przekaz mógłby się pogubić w artystycznej formie. Cóż z tego, że jest arcydziełem i realizator jest z niego dumny, gdy nie ma klarownego komunikatu? W tym celu prowadzi się badania rzeczywistego wpływu spotu na wzrost sprzedaży. Niełatwe to badania, dział marketingu lub agencje reklamowe nie są zbyt skłonne do uznania porażki, gdy się utopiło fortunę w nieskuteczną kampanię. Wydawane na reklamę na całym świecie miliardy dolarów pokazują przekonanie, że oglądane obrazy i słuchane historyjki wpływają na zachowania rzesz. Na dobre i na złe, otrzymany komunikat kształtuje wybory każdego człowieka. Niestety, złe przekazy ubrane w przyciągającą formę stają się czymś bardzo szkodliwym, tym bardziej, gdy docierają do wielkiej liczby odbiorców. Jak można twierdzić, że np. przemysł pornograficzny lub propagowanie narkotyków to sprawa obojętna i nieszkodliwa? Bóg w swej dobroci zechciał, aby Najlepsza Nowina docierała do każdego człowieka poprzez żywych świadków: oni są niczym „żywa reklama". Odbiorcy zwracają uwagę na całokształt przekazu. Musi on być spójny, powinien mieć argumenty budzące zaufanie (RTB). Marka musi dobrze się kojarzyć... Oczywiście zależy to od łaski Bożej, ale też od 221 zaangażowania chrześcijan. Na polu jakości naszego świadectwa nie można pozwalać sobie na fuszerkę. 19-VIII-2012 206. Kultura osobista Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. Na ocenę zachowania konkretnego człowieka wpływa nastawienie wobec niego. Z emocjonalnego dystansu ocenia się surowo. O dziecku dłubiącym w nosie obca osoba powie: „źle wychowany, brudas!”. Dziadek lub babcia: „Nasz maluch wszystkim się interesuje, gdy dorośnie pewno będzie naukowcem!”. Serdeczne spojrzenie wiele usprawiedliwi, szczególnie wobec dzieci. Dla dorosłych nie będzie zawsze takiej taryfy ulgowej. W świecie nauki, sportu lub wysokiej kultury spontaniczność jest dozwolona dopiero po osiągnięciu wysokiego poziomu umiejętności. Poszerzanie horyzontów i zainteresowania wymagają trudu. Czas poświęcony lekturze, odpoczynkowi kształtuje gusty, pasje i motywacje. Sztuka z górnej półki staje się zrozumiała, gdy mamy z nią bliski kontakt. Paradoksalnie tym wysokim wymaganiom towarzyszy zjawisko tolerowania niemalże każdego zachowania w sprawach codziennych. Wiele zachowań, kiedyś negatywnie ocenianych, dziś przyjmuje się jako „wychowanie inaczej”. W wielokulturowym świecie rzekomo już nie ma miejsca dla starych norm dobrego wychowania. W imię kreatywności i spontaniczności burzy się tradycyjne reguły. Niech każdy rozwinie maksymalnie swój potencjał i pokaże wszystkim, na co go rzeczywiście stać! No właśnie, raporty oglądalności mediów wiele pokazują: czy to możliwe, że teleśmieci mają najwyższą oglądalność? Czy ludzie nie mają lepszego pomysłu na odpoczynek niż podglądanie nieprzyzwoitych rzeczy? Wulgarność przebrana w szaty nowoczesności wkroczyła na dobre do telewizji, do kina i do reklam. Stała się epidemią XXI wieku. Powiedzmy jasno: wulgarność w markowych ciuchach nowoczesności dalej pozostaje wulgarnością. Szacunek wobec drugiego człowieka jest ponadkulturowy, a zachowania, które zawsze ranią bliźniego, pozostają niezmienne. Czy lekceważenie norm wychowania jest „odwagą bycia sobą”? Niestety, często jest objawem egolatrii, egoizmu rozdmuchanego do granic uwielbiania siebie samego (ego-latria), patologicznego pragnienia zwracania na siebie uwagi za wszelką cenę. Miłość szuka znaków. Wzajemny szacunek wyraża się poprzez odpowiedni strój, dobór tematów rozmów, zachowanie ducha radosnej służby w domu, w pracy, miejscach 222 rozrywki i odpoczynku. Kultura osobista umożliwi innym oddychanie atmosferą bonus odór Christi (2 Kor 2,15) - miłej woni Chrystusa. Wymaga odwagi kroczenia pod prąd lansowanemu chamstwu. Jest ważną częścią nowej ewangelizacji i jest w zasięgu każdego chrześcijanina. 26-VIII-2012 207. Nowe rozdanie Wrześniowy dzwonek wzywa do pracy. Chociaż nowy rok rozpoczyna się w styczniu, we wrześniu patrzymy dalej. Podejmujemy żmudne długoterminowe zadania. Dochodzą nas już pierwsze powiewy jesieni, krótsze i chłodniejsze dni. W panującej kulturze konsumpcji i ciągłego dogadzania sobie taka perspektywa przytłacza i zniechęca. Nic dziwnego, że stałą prasową pozycją na ten okres są psychologiczne porady o pourlopowej depresji wynikającej z ponownego narzucenia sobie rygoru. Logiczne, że powrót do szarej rzeczywistości po dwóch czy trzech tygodniach urlopowania może się okazać przykrym doświadczeniem. Rozgrzewka jest konieczna przed każdym startem. Przedwakacyjny poziom wydajności zawodowej osiągamy dopiero po trzech, czterech dniach od powrotu. Poleca się więc nie iść do pracy prosto z urlopu, wracać z wakacji w piątek lub sobotę. Jeszcze przed urlopem załatwić u przełożonych, by w pierwszych dniach pracy nie zlecano nam ciężkich zadań lub spotkań. Wtedy można zająć się czymś prostym i niewymagającym dużej koncentracji - porządkowaniem papierów na biurku, przeglądaniem notatnika, sprawdzeniem maili. Zaległości urlopowe należy nadrabiać pomału, bez stresu, ale za to systematycznie. Dać sobie czas na powrót do pracy na normalnych obrotach i zaakceptować takie uczucia, jak lekkie rozleniwienie, gorszy humor, spadek nastroju. Po pracy wypoczywać aktywnie: basen, tenis, squash, rower lub spacer. Zaplanować następny krótki wyjazd już na najbliższy czy kolejny weekend. Są to cenne i dość banalne porady, które niestety nie każdy może zastosować, bo nie od niego wszystko zależy. Uczeń Jezusa powinien jednak pamiętać, że mottem jego życia nie może być: „unikać szerokim łukiem każdej ofiary". Dla przypomnienia nauki o miłości, w połowie tego miesiąca obchodzimy święto Krzyża Świętego. Dopóki życiowa pielgrzymka trwa i do raju jeszcze daleko, trzeba się wysilać. Zniechęcenie, a może nawet i depresja, mogą wynikać z braku asymilacji tej podstawowej nauki ewangelicznej - mądrości krzyża. Nowe rozdanie może przynieść lepsze lub gorsze karty. Jak w prastarym opisie: są okresy tłustych krów, ale i też chudych, sytuacje prosperity i sytuacje kryzysu. We wszystkich tych okolicznościach gromadzimy skarby w niebie. Wieniec 223 zwycięstwa będzie dla tych, którzy walczyli ofiarnie każdego dnia, aż do samego końca. Świadomość Bożego zadania dodaje prawdziwej otuchy. Złudzeniem jest czerpać siły z faktu, że za jakiś czas będzie kolejny urlop i wtedy sobie odbijemy... 2-IX-2012 208. Oczywiste oczywistości Dzierżak, bijak, gązwa lub gacek - z czym się te słowa kojarzą? Niewielu odpowie prawidłowo. Paradoksalnie, większość z zapytanych zna zwrot: „proste jak budowa cepa". Właśnie to narzędzie tworzą dwa kije, długi zwany dzierżak i krótki, zwykle dębowy, bijak. Cieńsze końce dzierżaka i bijaka łączy się wysuszoną skórą z węgorza lub metalowym przegubem nazywanym ósemką, gązwą lub gackiem. Inne pytanie z tego samego zestawu: Dlaczego cep to pogardliwe określenie na człowieka głupiego i tępego? Dziś również niewielu potrafi prawidłowo korzystać z tego prostego urządzenia. Trzyma się cep za dzierżak i uderza bijakiem w rozłożone zboże na klepisku lub innym twardym płaskim podłożu. Ale uwaga, trzeba tak machać, aby za każdym razem bijak uderzał całą swoją długością o podłoże, na którym zboże leży. W przeciwnym przypadku pojawiają się mocne siły odbicia na dzierżaku, boli łokieć i można uszkodzić ziarna. A więc machanie cepem nie jest wcale takie proste! Utraciliśmy zdolność korzystania z pradawnych narzędzi rolniczych, bo nie są one już nam do niczego potrzebne. Proste umiejętności łatwo opanować żyjąc wśród ludzi, którzy je posiadają. Ale można ich nigdy na dobre nie zdobyć. Na przykład coraz częściej można spotkać młodych ludzi, którzy nie radzą sobie z nożem i widelcem przy posiłkach. Dla ich usprawiedliwienia można dodać, że pewno w dzieciństwie nikt im nie zwracał na to uwagi lub w ich rodzinach nie było wspólnych posiłków... Panująca ideologia relatywizmu sprowadza wolność do całkowitej dowolności. Rodzice z przekonania lub lęku nie zwracają uwagi swoim pociechom i tym samym - nie przekazują im wielu podstawowych zasad współżycia, jakimi są m.in. punktualność, dobre maniery, dbałość o porządek, panowanie nad nastrojami itd. Z czasem, gdy dzieci dorosną, będą zmuszone do nadrobienia braków, uczestnicząc w kosztownych kursach savoir-vivre'u, team-buildingu, wyrabiania charakteru. Internet i jego wszelkie mutacje - portale społecznościowe, twittery itp. - nie przekażą podstawowych zasady delikatności i szacunku wobec bliźniego. Po niespełna kilkunastu latach istnienia sieci już można wysunąć tę tezę. Ekran, co najwyżej, stworzy sprawnego użytkownika - konsumenta. Tylko człowiek, który prawdziwie kocha, wychowa drugiego 224 człowieka na człowieka. Zwracajmy więc uwagę innym na ich zachowanie i przyjmujmy ich uwagi. Przekazujmy te' oczywiste oczywistości, inaczej grozi nam zalew „pokolenia cepów”. Idziemy, 9-9-2012 209. Otwartość rozumu Mój skalpel nigdy nie natknął się na duszę". „Byłem w kosmosie i nie widziałem Pana Boga". Od ponad wieku, podobne teksty funkcjonują jako krytyka wiary. Dziś te same argumenty, w wersji szyderczo-rozrywkowej, pojawiają się na ustach lansowanych celebrytow. Rzekomo nauka już dawno ukazała fikcję istnienia Pana Boga, nieśmiertelności duszy, godności nienarodzonego lub upośledzonego człowieka. Warto prowadzić kampanię uświadamiania ograniczeń nauk ścisłych: one nie posiadają monopolu na obiektywność. Można mówić o kilku poziomach tejże obiektywności. Pierwszy poziom to ten najbardziej oczywisty, wynikający z prostego doświadczenia. Nim pojawi się wiedza o geografii, wiemy, czym jest góra, jezioro lub pogoda. De facto cała nasza wiedza o rzeczywistości jest oparta na zwykłym doświadczeniu. Nawet nauki najbardziej abstrakcyjne muszą korzystać z prostych porównań, dostosowanych do tego podstawowego poznania świata. Następny stopień poznawania rzeczywistości to ten właściwy naukom ścisłym. W wielkiej mierze jest to obiektywność skonstruowana. Badacz nie jest już wobec świata słuchającym uczniem, lecz przybiera postawę odpytującego nauczyciela. Prowadzi to do selektywnego poznawania. Obrany punkt widzenia i metodologia zawężają umysł. Jeżeli będę badał ryby żyjące w jeziorze Śniardwy, korzystając z sieci mającej oczka na kilka centymetrów, nie będę w stanie złapać mniejszych rybek. Oczywiście to nie pozwoli mi na twierdzenie, że takich rybek w jeziorze w ogóle nie ma. Tylko mogę stwierdzić, że obrana metoda badawcza nie pozwala mi na ten temat się wypowiadać. Trzeci poziom obiektywności nie jest ani „zastany", ani „skonstruowany", jest to „obiektywność poszukiwana". Usiłuje odkryć sens całościowy dla poznawanej rzeczywistości, szczególnie dotyczy człowieka i jego przeznaczenia. Wnika do tajników, przekracza to, co natychmiastowe, dociera do samego sedna. To poznanie nie podlega weryfikacji technicznej, co nie oznacza, że opracowane pojęcia są fikcyjne. Prawda nie równa się weryfikacji. Jest wiele pojęć całkiem realnych, jak dobro, dusza lub Bóg, na które nie ma pomiarowych narzędzi. Otwartość rozumu ludzkiego polega na współpracy wszystkich poziomów poznawania. Do nich dochodzi wiara jako światło darowane od Pana Boga. Harmonizuje ona 225 z pozostałymi sposobami docierania do prawdy. Trzeba więc globalizować wiedzę i mieć odwagę mądrości - sapere audere. 16-IX-2012 210. Nieolimpijska dyscyplina Zakończenie letnich igrzysk olimpijskich otwiera dyskusję dotyczącą dołączenia lub usunięcia dyscyplin sportowych przy następnej edycji. Na razie uczestnicy olimpiady w Rio de Janeiro w roku 2016 będą rywalizować w 28 dyscyplinach. Do programu mają powrócić rugby - w wersji siedmioosobowej - i golf. Nie znajdą się natomiast dyscypliny takie jak karate, squash i sporty wrotkarskie, które ubiegały się o włączenie w poczet sportów olimpijskich, oraz baseball i softball, które z programu usunięto po igrzyskach w Pekinie. Kitesurfing dołączy do konkurencji żeglarskich, zastępując windsurfing. Te dyscypliny różnią się tym, że zamiast klasycznego żagla używana jest odmiana latawca. Każda dyscyplina stara się o włączenie w tę światową elitę. Są jednak takie, które nigdy nie zostaną dopuszczone do tego ścisłego grona. A szkoda! Na przykład rozwożenie dzieci do szkoły jest dla rodziny wielodzietnej niemałym wyzwaniem i z pewnością niejeden przebojowy singiel odpadłby przed startem. Również pójście na zakupy i powrót do mieszkania na czwartym piętrze bez windy dla matki z dwójką lub trójką maluchów jest nie lada wyzwaniem. I niestety nikt nie myśli o zawieszaniu jej medali i promocji w kolorowej prasie. Nieolimpijska dyscyplina posiadania licznych dzieci nie ma również sponsorów. Wręcz przeciwnie, wydaje się, że rodzice pragnący podjąć takie wyzwania muszą dodatkowo płacić za „fanaberię" rodzenia dla społeczeństwa. Z powodu tych i innych trudności, Polska, katolicki kraj i - można powiedzieć - wychowanek bł. Jana Pawła II, jest w światowym ogonie dzietności. Na wiele tych spraw zwykły obywatel niestety nie ma większego wpływu. Każdy jednak może być zagorzałym kibicem rodzin z małymi dziećmi. Na pierwszym miejscu starsze pokolenie. Broń Boże, nie należy zniechęcać młodych rodziców, sprzedając im przeróżne czarne scenariusze, gdy mówią o kolejnym dziecku. Poważne badania socjologiczne wskazują na negatywny wpływ pokolenia 50+ w promowaniu dzietności. Być może niektóre demobilizujące postawy teściów lub rodziców wynikają z własnej frustracji, bo im samym zabrakło hojności w odpowiednim czasie... W oczach Bożych można nadrobić hojnie przeznaczając czas, spokój (i pieniądze!) na rzecz wnuków. Księża również mogą mocno kibicować, odmieniając na wszystkie możliwe przypadki słowa Jezusa: „pozwólcie dzieciom przyjść do Mnie i nie zabraniajcie im". Przy każdej okazji 226 chwalić rodziców decydujących się na kolejne dziecko, mobilizować wspólnotę do solidarności z nimi. Bez dzieci nowa ewangelizacja staje się pustym hasłem. 23-IX-12 211. No Life Normalne zachowanie? - takie pytanie stało się dziś tabu. Oderwanie wolności od prawdy doprowadziło do całkowitej erozji pojęcia normalności. Ideologiczne mody wciąż zmuszają lekarzy psychiatrów do skracania listy patologicznych zachowań. Od ponad wieku etyka, nauka o dobrym zachowaniu, skupiła się wyłącznie na aspektach społecznych. Tą drogą doszliśmy do tego, że nie da się już ocenić osobistych wyborów. Każde zachowanie, które nie rani innych, jest równowartościowe. Pomimo całej tej retoryki osobiste wybory wpływają na zachowanie społeczne. Dziwactwa, chociaż ukryte, są zawsze toksyczne. Młodzieżowy język określa jako „nolife'a" osobę dobrowolnie izolującą się od reszty społeczeństwa. Rezygnacja z życia - ang. no life - by poświęcić się jednej jedynej czynności. Chociaż takie przypadki zawsze się zdarzały, ostatnio cyfrowy świat umożliwił całkowite porzucenie realnego świata na rzecz wirtualnego. Atrakcyjność gier komputerowych namnożyła zawodowych graczy zdolnych do spędzenia długich okresów bez życia społecznego. Wakacje są idealnym polem dla takich ekscesów. Gdy rówieśnicy spędzają wspólnie czas, „noliferzy" zamykają się w swoich norach, ograniczają spanie i jedzenie, by rozwijać swoją bezużyteczną pasję. Takie jednostki da się poznać po wyglądzie zewnętrznym: bladość, przygarbienie, ponurość... „Nolife'y", jak sama nazwa wskazuje, są bez życia - chodzącymi trupami. Kiedyś zdrowe środowisko pomagało wyrastać z młodzieńczych oryginalności. Niestety, gdy zabraknie odniesienia do obiektywnej normy lub gdy ona buduje się wyłącznie na podstawie zachowania większości, lub ulotnej mody arbitralnie wykreowanej, z biegiem lat dziwactwa co najwyżej mogą się zamienić na inne. W takim kontekście kulturowym zanika również pojęcie ludzkiej dojrzałości. Człowiek zmuszony jest do skupienia się na kolejnych wyborach tak samo arbitralnych jak te młodzieńcze. Życie traci ciągłość i spójność. Mówiąc językiem współczesnym, wciąż trzeba naginać rzeczywistość, by wypełniać pustkę własnej duszy. Pismo Święte uczy, że normą dla człowieka i pełnią życia jest Pan Bóg. Stąd pierwsza i podstawowa zasada: kochać Pana Boga ponad wszystko. Szukać Go z całych sił. Ściśle połączona z tym przykazaniem jest miłość do bliźniego. Te dwa przykazania stanowią 227 postawę normalności i równowagi. Bez Pana Boga, bez Jego łaski człowiek marnieje. Jego życie staje się życiem bez życia. 212. Trwała efektywność Uskrzydlone jednostki kreują sukces zespołu. Bez wypalenia funkcjonują na wysokich obrotach. Stan ożywienia i chęci uczenia się to dwa skrzydła trwałej efektywności. Emocjonalny stan podniecenia wyzwala entuzjazm. Wynika z przekonania, że to co się na co dzień robi ma wielkie znaczenie. Drugim skrzydłem jest rozwój wynikający z przyswajania wiedzy i umiejętności. Nauka uruchamia pozytywną spiralę: ludzie, którzy wykształcili w sobie nowe wartości wierzą, że są w stanie dalej się rozwijać. Te dwa skrzydła wzajemnie się uzupełniają. Potrzebują się nawzajem, jeden bez drugiego może nawet wpłynąć negatywnie na wynik zespołu. Menadżerowie głowią się, szczególnie w czasach kryzysu, jak uzyskiwać taki trwały uskrzydlenie pośród pracowników. Dla poprawy zaangażowanie personelu wypracowano cztery kroki. 1. Umożliwienie członkom zespołu samodzielnego podejmowania decyzji. 2. Dzielenie się informacjami. 3. Minimalizowanie nieuprzejmości. 4. Przekazywanie opinii zwrotnych na temat osiąganych wyników. Mechanizmy te w pewnym stopniu się zazębiają. Każdy oddzielnie pozwala na wzrost zaangażowania, ale tylko wszystkie razem tworzą kulturę uskrzydlenia. Inicjatywy apostolskie, charytatywne lub wychowawcze prowadzone przez Kościół różnią się od zwykłej firmy tym, że mają nadprzyrodzony wymiar. Dlatego ostatecznym miernikiem ich efektywności jest stopień świętości osiągniętych nie tylko przez tych, do których są ukierunkowane, ale również rozwój duchowy tych, którzy się w nich udzielają. Niemniej jednak, doświadczenie każdej zdrowej ludzkiej organizacji można zastosować do inicjatyw Kościoła, szczególnie do tych prowadzonych przez osoby świeckie. Wyliczone mechanizmy uskrzydlania personelu mają posmak jak najbardziej ewangeliczny. Samodzielne podejmowanie decyzji zawsze towarzyszyło chrześcijańskim inicjatywom. Nauka o wolności, odpowiedzialności i osobistej zasłudze temu sprzyja. Stała formacja we wszystkich aspektach pomaga w obiegu informacji, również atmosfera wzajemnego zaufania ułatwia zwrotną informację. Miłość, przebaczenie i duch służby minimalizują nieuprzejmości. 228 Słowem wszystkie te menadżerskie chwyty można spokojnie stosować. Nowa ewangelizacja wymaga odnowionego entuzjazmu. Rolą Pasterzy i osób im pomagającym na kierowniczych stanowiskach to uskrzydlanie wiernych. Przykład sprawnych organizacji XXI wieku może być materią rachunku sumienia i poprawy. 213. Funkcja zoom Wiedza stała się bardziej dostępna. Twardym danym towarzyszą różne punkty widzenia i mniej lub bardziej arbitralne opinie. Pozwala to zauważyć złożoność danej kwestii i uniknąć stereotypowego podejścia. Wielość i rozbieżność zdobytej wiedzy mogą też stać się przeszkodami na drodze poznania rzeczywistości. Rzetelne poznanie nie jest ani wypadkową, ani średnią zebranych informacji. Jak zbilansować i wyważyć różne podejścia? Jak nie popaść w sceptycyzm i nie zniechęcić się w dalszym poszukiwaniu w obliczu takiego zróżnicowania? Na każdą sprawę można patrzeć bardziej ogólnie lub z bliska. Stosując analogię cyfrówek, przycisk zoom umożliwia zobaczyć ten sam obraz z różnych perspektyw. Przybliżona perspektywa odkrywa szczegóły, ale odcina szanse zrozumienia całości. Oddalona perspektywa pozwala na pełny obraz, ale z ryzykiem przeoczenia subtelności i niuansów. Niektórzy wolą na wszystko patrzeć z bliska, inni zaś - z daleka. Obie te perspektywy - z poziomu żaby i z lotu ptaka - mają swoje zalety i wady. Analogię funkcji zoom można również stosować, aby opisywać strategię zarządzania. Przy zbliżeniu wszystkie szanse wydają się duże i kuszące, choć brak szerokiego kontekstu. Spojrzenie z dystansu jest istotne przy podejmowaniu decyzji z uwzględnieniem szerszego kontekstu. Poszczególne wydarzenia postrzega się jako elementy całej sekwencji wydarzeń, nie jako jednostkowe incydenty, nie patrzy się też na nie przez pryzmat swoich interesów osobistych. Ludzie umiejący obserwować świat z tej perspektywy umieszczają decyzje w odpowiednim kontekście i odwołują się do zasad. Intelektualna pokora pozwala zachować szacunek dla świata. Odkrycie bogactwa rzeczywistości, odczytywanie szczegółów w szerszym kontekście, świadomość złożoności i dynamiczności zdobytego obrazu prowadzi do tej życiowej mądrości. Wielkość człowieka i jego osiągnięć wymaga rozwoju takiej postawy. Upojenie sukcesami prowadzi do pychy, jest niczym zacięcie się funkcji zoomu, zawężenie całego świata do własnego punktu widzenia i do własnych proporcji. Oznacza utratę zdolności akomodacji. Dzięki pokorze intelektu człowiek zachowuje otwartość na Tego, którego nie da się ogarnąć i który stworzył ten fascynujący świat. Paradoksalnie relatywizm, w swojej rezygnacji z wszelkich odniesień do Boga i do ostatecznej prawdy, prowadzi do zawężenia 229 spojrzenia. Zacina się funkcja zoom i człowiek staje się podatny na zauroczenie modnymi ideologiami. 14-X-2012 214. Skoki wzwyż Sobór Watykański II postawił sobie cel duszpasterski: odpowiedź na pytanie, jak głosić Ewangelię we współczesnym świecie. Przełom tysiącleci okazał się przełomem cywilizacyjnym: oznaczają go mobilność i przemieszanie kultur, niebywały rozwój nauk i techniki, zmiana paradygmatów ekonomicznych... Odpowiedzią na te wyzwania ma być „nowa ewangelizacja". Ale jak zrobić, by nie stała się pustym, klerykalnym sloganem? Jakie zmiany wprowadzić, by można było mówić o nowości, a jakie granice zachować dla wierności Ewangelii? W sporcie można znaleźć analogię radykalnych zmian w ciągłości. Zerwanie ciągłości oznaczałoby porzucenie konkretnej dyscypliny. Na przykład w skoku wzwyż długo dominował „styl nożycowy”. Przypominało to skok w biegu z przeszkodami. Wszyscy stosowali technikę nożycową, toteż wygrana oznaczała wierność metodzie. Miała ona poważne ograniczenia, gdyż środek ciężkości skoczka musiał być umieszczony znacznie powyżej poprzeczki. Okazało się, że dla przełamania rekordów trzeba było stworzyć coś nowego. Najpierw wymyślono „technikę obrotową”: skoczkowie odbijali się i lądowali na tej samej stopie oraz tyłem do poprzeczki. Następnie odkryli styl przyrzutowy - skoczkowie odbijali się z jednej stopy i lądowali na drugiej przodem do poprzeczki. Wreszcie na olimpiadzie w 1968 r. Dick Fosbury stworzył zaskakujący „flop Fosbury'ego", który wymaga obrotu o 180 stopni i wylądowania na głowie. By odnieść sukces, Fosbury musiał zapomnieć o wszystkim, czego nauczono go o prędkości, kącie podejścia i technice. Każdy nowy styl przekształcał branżę skoków wzwyż. Innowatorzy musieli wypracować nowe nawyki. Ci, którzy kurczowo trzymali się dotychczasowych praktyk, tracili konkurencyjność. Nowość nie oznacza więcej tego samego, lecz radykalną zmianę dającą inną jakość. W przypadku ewangelizacji, nowej jakości można szukać w poprawie więzi z Chrystusem. Dla zjednoczenia z nim mamy zawsze te samy środki: Ewangelię, sakramenty i Krzyż. Można z nich korzystać w odnowiony sposób. Nowość może być też w metodach. Trzeba wypracować odpowiednie duszpasterskie „know-how" na wysoką poprzeczkę, jaką dziś stawia nam świat. 230 Dla prawdziwego odnowienia jakości w tych dwóch aspektach - więzi z Chrystusem i metodach - potrzeba mocnego zaangażowania. Bez ofiarnego nastawienia, ze zblazowanym podejściem, świat nie będzie chciał nas słuchać. Mocna wola walki jest warunkiem, aby sportowy potencjał przekuć w czyny i pokonywać niepokonane bariery. 21-X-2012 215. Sieć czy pajęczyna? Internet osiągnął pełnoletność. Przyszedł na świat dwadzieścia lat temu i błyskawicznie się rozwinął. Nadal zachowuje młodzieńcze cechy, rozszerzając wciąż swe możliwości. Obiecuje dać wszystko, czego tylko dusza zapragnie: najnowszy film, którego jeszcze nie ma w kinach, dostęp do najwspanialszych kolekcji, bieżącą informację na dowolny temat, muzykę ulubionych zespołów... Nie sposób tego wyliczyć, istne cudo! No właśnie, ale czy producenci i wykonawcy wyrazili zgodę na udostępnienie ich prac? Czy opinie tam wyrażane są sprawiedliwe? Czy nie dokonuje się tam manipulacja i celowe wprowadzanie w błąd? Czy sieć nie udostępnia każdemu, w każdej chwili wiele śmieci i paskudztwa? Czy nie jest, jak to ktoś brutalnie wyraził, „darmowym całodobowym burdelem bez ograniczeń wiekowych”? „Ale taki jest ten świat” - odpowiadają obrońcy status quo. „Internet jest jak ulica, jest tam wszystko, jak w życiu - i dobre, i złe rzeczy”. Tak, ale jest to ulica bez prawa i porządku. W wielu rzeczach przypomina słowa św. Pawła: „W tym, co złe - pomysłowi” (Rz 1,30). Na razie nie zanosi się na koniec dyskusji dotyczącej regulacji w sieci. Debacie zazwyczaj towarzyszy podniesiona temperatura emocjonalna. Szczególnie intensywna ze strony tych, którzy nie zgadzają się na wprowadzenie jakichkolwiek prawnych ograniczeń. Mocne ich reakcje skłaniają do podejrzeń, że stali się takimi „wielbicielami sieci”, którzy nie mogą zgodzić się na najmniejszy nawet cień na obiekcie swego kultu. A może to cecha zwykłego uzależnienia: nieokiełzana ciekawość, zmysłowość, lenistwo... W środowiskach kościelnych często słychać argument, że połączenie internetowe to współczesna sieć rybacka. Niezmierne pole apostolskie, gdzie uczniowie Jezusa są wezwani do wypłynięcia na głębię. Nie ma wątpliwości co do szansy dostępu do religijnych treści i docierania z nimi do niezmiernej rzeszy dusz. Jednak te możliwości same z siebie nie „uświęcają” sieci w całości. Niestety, sieć dla wielu stała się pajęczyną, gdzie zatracili swą wolność dzieci Bożych. Przy korzystaniu z sieci stają się aktualne porady z listu do Efezjan. „Błądźcie mocni w Panu - siłą Jego potęgi. Obleczcie pełną zbroję Bożą, byście mogli się ostać wobec 231 podstępnych zakusów diabła. W każdym położeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdołacie zgasić wszystkie rozżarzone pociski Złego. Weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha. Przy każdej sposobności módlcie się w Duchu!”. 28-X-2012 216. Zeświecczenie Technologia podkręciła życiowe tempo. Namnożyła się oferta świecidełek, eventów, newsów. Ileż to jest ciekawych spraw, których współczesny człowiek nie powinien przeoczyć! Niestety, nie sposób wszystkiego ogarnąć: każdy wybór to rezygnacja z wielu innych. Poszukiwane doświadczenia można tylko rozłożyć w czasie. A to wymaga ciągłych zmian i niesie niebezpieczeństwo utraty tożsamości. Wszystko może stać się tymczasowe: wartości, rodzina, religia. Można utracić egzystencjalny grunt i przemienić życiową pielgrzymkę w bezsensowne krzątanie. Ten zabiegany tryb życia doprowadził wielu do religijnej obojętności. Wymazał świadomość podstawowych prawd z pierwszych stron Pisma Świętego: człowiek obrazem Boga, tęskniący za utraconym Rajem, potrzebujący odkupienia. Jeżeli nie ma ostatecznego celu w Bogu, również nie można oceniać poszczególnych zachowań, nie ma grzechu ani nawrócenia. Potrzeba zbawienia staje się czymś niezrozumiałym, jeżeli już to szuka się go w przemijających sprawach. Kościół ma zadanie głosić Ewangelię, teraz - w takim kontekście kulturowym. W historii przyjęciu wiary zawsze towarzyszyło nawrócenie, rozpoczęcie „nowego życia". Poznanie dobroci Boga i zrozumienie marności doczesności, gdy ona oddala od Boga. Radykalność chrześcijaństwa nie oznacza zobojętnienia wobec świata, lecz przyjęcie go jako zadanie: pojednanie go z Bogiem. Wszelkie zdobycze ludzkie mają pozytywny sens, tylko jeżeli wpisują się w porządek odkupienia. W Chrystusie Odkupicielu człowiek odkrywa również wartość świata. Uczy się kochać świat - tak jak Bóg go kocha - i realizować tę miłość poprzez swe pozytywne działanie. Dystans do świata wynikający z przyjęcia eschatologii chrześcijańskiej nie jest odmianą nihilizmu, lecz przekonaniem, że świat w obecnym kształcie potrzebuje naprawy. Wiara niesie ze sobą sprzeciw wobec zepsucia. Prowadzi ona do angażowania się w rewolucję, głębszą i radykalniejszą od świeckich rewolucji. Do takiej wzywał Piotr w dniu Pięćdziesiątnicy: „Nawróćcie się i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego". I dodawał: „Ratujcie się spośród tego przewrotnego pokolenia!”. 232 Duch Święty przekona świat o grzechu niewiary w Chrystusa. My również potrzebujemy tego przekonania, aby rzeczy tego świata były w należącym do nich miejscu: one nie mają zbawiennej mocy. Bez tego nawrócenia Rok Wiary pozostanie tylko pięknym hasłem. 4-XI-2012 217. Interdyscyplinarność Nadzieja i optymizm oraz obawy i cierpienia od początku towarzyszą ewangelizacyjnej misji Kościoła. Pierwsze pokolenie chrześcijan nie mogło uniknąć zderzenia z dekadencką atmosferą panującą w rzymskim imperium. Mocna wiara popychała ich do odważnego składania świadectwa życia. Stopniowo udało się uzdrowić ówczesny klimat społeczny. Optymizm i ufność w moc Ewangelii nie oznacza lekceważenia obiektywnych trudności, jakie dziś spotyka człowiek pragnący żyć wiarą. W ostatnich dziesięcioleciach doświadczamy zalewu erotyzmu, a czasami nawet promocji rozwiązłości. Wśród poważnych szkód, jakie powoduje ta sytuacja, rzuca się w oczy wzrost rozpadów związków małżeńskich i narastające trudności, żeby młodzi ludzie byli w stanie usłyszeć Boże wezwanie do całkowitego oddania w celibacie apostolskim. Z tej przyczyny pilne stają się wszelkie inicjatywy „ekologii dla ducha", potrzebne do tego, by oczyścić społeczeństwo z moralnego zaśmiecenia. Punktem wyjścia do tego zadania „oczyszczania klimatu społecznego" (KKK 2525) jest delikatność w osobistym praktykowaniu cnoty czystości. Jest ona pozytywną i radosną cechą, dającą skrzydła dla prawdziwej miłości. Miłością przecież żyje się zarówno w powołaniu małżeńskim, jak i w celibacie dla Królestwa Bożego! Osobisty przykład ma niezmierny wpływ na otoczenie, niczym ewangeliczna sól, chroniąca od zepsucia. Jednak dzisiejsza sytuacja wymaga o wiele więcej niż działania we własnym środowisku. W złożonym i mocno zatomizowanym świecie, w jakim przyszło nam żyć, okazuje się konieczny skoordynowany wysiłek i interdyscyplinarna praca dla uzdrowienia obyczajów. Potrzeba wypracowania nowych wzorców kulturowych, nowego prawa, nowej wrażliwości na ten ważny aspekt życia człowieka, jakim jest porządek moralny. Potrzebna jest nowość spojrzenia, która uwzględniałaby różne aspekty i niuanse wynikające z rozwoju nauk humanistycznych i przemieszania się tradycji kulturowych. Interdyscyplinarność zadania to nie tylko zbiór różnorakich analiz i argumentów, lecz także spójnie przygotowany projekt pokazujący prawdę i piękno doktryny moralnej Kościoła. 233 Ten ambitny plan wymaga wytrwałej mobilizacji na wielu polach. Potrzeba socjologów, psychologów, prawników, historyków, pedagogów myślących po katolicku i gotowych podjąć wielkie wyzwanie, jakim jest obrona godności człowieka i jego duchowego wymiaru. Oczywiście lista wymienionych zawodów jest otwarta na wiele innych humanistycznych specjalizacji. Zadanie jest tak rozległe, że wymaga wielu tęgich umysłów i dużo serca do wytrwałej pracy. 11-XI-2012 218. Fair play Dwie cechy charakteryzują solidnego człowieka. Na zewnątrz - pełne oddanie obowiązkom. Wewnątrz - wymagająca prawość sumienia. Najbardziej widoczną jego cechą jest jego mocne poczucie obowiązku. Przejawia to się w solidnej pracy i realnym oddaniu innym. Wobec siebie samego człowiek solidny jest surowy, ale w sposób naturalny, bez patosu. Nie żąda dla siebie wiele, nie biega od razu po wypłatę za poniesione ofiary. Osoba taka wykształciła w sobie poczucie sprawiedliwości. Objawia się to w mocnej skłonności do spełniania tego, co zostało ustalone - szanuje reguły gry. Przyjmuje osobistą odpowiedzialność za wszystko, co zrobił lub w czym - w jakimś stopniu - uczestniczył. Przyznaje się do własnych błędów oraz jest gotowy dźwignąć ich konsekwencje. W jego życiu „słowo to słowo". Jeśli dał słowo, to oddał samego siebie. Ta autentyczność przejawia się w jego postawie: pokazuje się takim, jakim jest. Odczuwa wstręt do wszelkiego krętactwa, fałszywości i pozorów. Nawet się dziwi, gdy dostrzega u innych udawanie, przewrotności lub kłamstwa, co przez wielu jest odczytywane jako naiwność. Do tych pozytywnych cech dochodzi solidarność ze wspólnotą, do której należy. Ma mocne poczucie równości, dzięki któremu trafnie ocenia część zadań społecznych, które na niego wypadają. Czuje się niewygodnie, dopóki nie spełni ciężących na nim zobowiązań. Jest wdzięczny i skłonny do wyrównania otrzymanych przysług. Nie lubi wykorzystywać przewagi, jeżeli taka zaistnieje. Nie dąży do stawania ponad innymi i zwracania na siebie uwagi. Czuje się zobowiązany do wyciągania innych z tarapatów, słowem: daje z siebie to, co najlepsze! Co ciekawe, wydaje się, że taka osoba nie widzi możliwości zachowania się w inny sposób. To silne poczucie obowiązku jest często zainspirowane głęboką religijnością. A nawet gdy tak nie jest, ewangeliczne przykazanie miłości jest mu bardzo bliskie. Chrześcijański styl miłosierdzia napotyka na szczególnie dobrą glebę w jego osobowości. Najlepsze w tym wszystkim jest to, że w realnym świecie takie solidne osoby istnieją. Grzebiąc w pamięci, spotykamy wiele szlachetnych osób, które wspominamy po prostu jako 234 „uczciwych ludzi". Trudne czasy sprzyjają wykuwaniu się takich ludzi, podczas gdy w epoce prosperity różnie bywa... Wynika to stąd, że wykształcenie takiej solidności życia wymaga ofiary i wewnętrznej prawości. Takie osoby zasługują na niebieską nagrodę fair play, którą na pewno dostaną, jeżeli wytrwają aż do mety. 219. Nowa apologetyka Czy wiara jeszcze ma sens w świecie, w którym nauka i technika otwarty horyzonty, które do niedawna były jeszcze nie do pomyślenia? - pytał Benedykt XVI podczas niedawnej katechezy z okazji Roku Wiary. Bynajmniej nie jest to pytanie czysto retoryczne, gdy się ma na uwadze skalę wynikających z rozwoju nauki i techniki zmian w sposobie patrzenia na świat i organizowania codziennego życia. Dla wielu odpowiedź na pytanie Ojca Świętego jest jednoznacznie negatywna: wiara jest przeżytkiem! Takie rozpowszechnione odejście od wiary wynika, przynajmniej częściowo, z faktu, że stereotypy scjentyzmu wciąż mają się dobrze. W swej pierwotnej wersji scjentyzm przedstawiał naukę jako religię, a uczonych jako kapłanów. Nowoczesność to dla wielu sprawność w korzystaniu z narzędzi technicznych plus zawierzenie tym naukom humanistycznym, które wykluczają wymiar duchowy. Człowiek też musi podlegać racjonalnemu umysłowi, nie ma natury danej od Stwórcy, ale sam się tworzy. Religijność w tradycyjnym sensie jest kapitulacją takiego rozumu, wycofaniem się intelektualnym. Należy więc do przeszłości, wynika z lęków i kurczowego trzymania się starych przesądów. Wiele jest dobrych stron świata stworzonego przez rozum techniczny. Ale ten dorobek należy do wszystkich, nie jest własnością umysłu zamkniętego na wiarę. Mało tego, warto dziś pokazywać, jak zamknięcie na Tajemnicę prowadzi do powstawania obszarów pustynnych, gdzie nie da się żyć. Idee postępu i dobrobytu wykluczające Boga szybko ukazują swoje ciemne strony. Świat oparty wyłącznie na logice technicznej, czyli funkcjonalnej i pragmatycznej, nie podąża ku zbudowaniu bardziej braterskiej i pokojowej wspólnoty. Pomimo wielkości odkryć nauki i pomimo sukcesów techniki nie wydaje się, że człowiek dzisiaj byłby naprawdę bardziej ludzki. Trwają nadal rozliczne formy manipulacji, przemocy, niesprawiedliwości... Mało tego, technika daje nowe narzędzia, które skuteczniej mogą niszczyć człowieka. Tradycyjna apologetyka broniła sensowności wiary wobec błędów doktrynalnych, szczególnie tych wynikających z ateistycznych ideologii. Upadek tych doktryn doprowadził do obojętności. Postęp pojmuje się wyłącznie jako mnożenie narzędzi lub zabawek, rezygnuje 235 się z dalszych pytań. Ale właśnie tu jest przestrzeń dla wiary. Wiara to nie religioznawstwo, ale zbawienne doświadczenie spotkania z Bogiem otwierające na prawdziwe życie. 25-XI-2012 220. Parki i ogrody Koniec jesiennego festiwalu kolorów. Codziennie, przez kilka miesięcy, roślinność stroiła się w najróżniejsze barwy. Dodatkowe zmiany wprowadzała pogoda i pory dnia o różnym świetle. Każda otwarta przestrzeń ukazywała swe estetyczne bogactwo. Trudno było uwierzyć, że miejsca dobrze nam znane z powszedniej krzątaniny zawierają w sobie aż taki potencjał piękna. Techniczny postęp ostatnich lat umożliwia odpowiedzialnym za zieleń realizowanie najśmielszych pomysłów. Rzadkie gatunki stały się dostępne niemal dla każdego. Również wiedza się spopularyzowała: jak dobrać kolorystycznie gatunki? Jakie wzory warto naśladować? Dziś, przy stosunkowo niskich budżetach, można zatrudnić prawdziwych fachowców, aby zakładali domowe ogrody. Niebagatelne są również zmiany w ogrodniczym sprzęcie. Zbieranie liści, na przykład, to już nie katorga sprzed lat. Dmuchacze z przemyślną śrubą i obiegiem liści, które nie tylko wciągają, ale mielą i gromadzą. Specyficzny sprzęt, aby utylizować odcięte gałęzie. Praca w ogrodzie stała się samą przyjemnością, a ogrodnicy często wyglądają jak pracownicy jakiegoś kosmicznego laboratorium. Per saldo, dwudziesty pierwszy wiek przyniósł wielkie zmiany w jakości otwartej przestrzeni. Trzeba też zwrócić uwagę na zmiany in plus, w tym co dotyczy zarówno układania alejek, estetyki oświetlenia, jak i innych dodatków: placów zabaw, tablic z opisami, ławeczek, ozdób... Tyle w wymiarze materialnym. Ale jak zrobić, by te przestrzeni nie pozostały jedynie wielką makietą, w skali jeden do jednego, gdzie nie toczy się prawdziwe ludzkie życie? Jak oderwać młodzież od komputerów i innych gadżetów, aby chciała się spotykać ze sobą i korzystać z tych pięknych otwartych przestrzeni? Co zrobić, aby te wspaniałości nie pozostawały miejscem szybkiego przebiegu zaganianych dorosłych osób? Przecież dziś wiele rodzin ma wspaniałe domowy ogrody, z których prawie nie może się cieszyć z braku wspólnego czasu. Piękniejące zielone przestrzeni potrzebują również soli chrześcijaństwa. Wyrazi się to w dyskretnej obecności kapliczek lub krzyży. Ale jeszcze bardziej powinno się okazywać w sercach ludzi z nich korzystających. W ten sposób staną się one przestrzenią życia społecznego, gdzie dzień po dniu praktykowana będzie autentyczna miłość. Są one więc 236 przestrzeniami dla wzrostu i dojrzewania relacji rodzinnych i przyjacielskich; gdzie nie powinny zabraknąć głębokich, apostolskich rozmów. 3-XII-2012 221. In vitro Debata o in vitro ujawnia płytkość dyskursu społecznego, jak i słabą formację wiernych. Większość argumentów za tą metodą opierają się na szlachetnym współczuciu wobec tych, którzy cierpią na niepłodność. Dlaczego nie ułatwić im życia, skoro nauka jest w stanie pomóc? Dlaczego Kościół trzyma się doktryny, że istnieją działania zawsze niegodziwe, chociaż możliwe? Czy dobre intencje, jakie niewątpliwie towarzyszą chęci posiadania dziecka, nie usprawiedliwiają stosowania metody in vitro? Szukając argumentów, aby pokazać niestosowność in vitro, łatwo się skupić na złych skutkach wynikających z niedoskonałości stosowanych obecnie technik. Ale co będzie, gdy zostaną one tak udoskonalone, że nie będzie zbytecznych zamrożonych zarodków? Czy w takim hipotetycznym przypadku zapłodnienie pozaustrojowe stanie się czymś godziwym? W panującej kulturze wolność nie ma innych barier jak możliwości techniczne i przewidziane złe skutki. To, co da się zrobić, można wykonać pod warunkiem, że nie szkodzi innym. Etyka pokrywa się z etyką społeczną: granice działania to prawa bliźniego. Ale jak ustalić te prawa? Czy chodzi tylko o jakiś konsensus tych, którzy obecnie mają prawo do głosu? Trudno taką drogą, unikającą pojęcia prawdy o człowieku, nie popaść w arbitralne rozwiązania. A skoro życie dalej się toczy, trudno nie przyzwolić na rozwiązania typu: „nie szukajmy dziury w całym, niech każdy działa według swego sumienia”. Każde działanie, również techniczne, jest dobre na tyle, na ile służy dobru człowieka. Szczególnie widać to w medycynie: ona może się rozwijać tylko wtedy, gdy szanuje naturę człowieka. Leczenie ma odniesienie do dobra człowieka, jego szczęścia doczesnego i wiecznego. Leczenie płonności, jak każde inne, nie może skupić się tylko na rezultatach, ale musi szanować pełną prawdę o człowieku również w wymiarze społecznym. Do pełnego zdrowia zarówno jednostki, jak i społeczeństwa rodzina jest niezbędnie potrzebna. Naruszenie podstawowych zasad ojcostwa i macierzyństwa poprzez techniki pozaustrojowe przekracza bariery, które w historii ludzkości nigdy nie zostały dotknięte. Podkopuje podstawowe relacje pokrewieństwa i promuje inne działania eugeniczne. Mówi się, że Bóg zawsze przebacza, ludzie czasami, a natura nigdy! Głoszenie Ewangelii Życia jest dziś pilnym zadaniem wiernych. Pogłębiajmy formację i szukajmy sposobów, aby bronić godność człowieka przy jego poczęciu, zanim natura zacznie wystawiać słony rachunki. 237 9-XII-2012 222. Historia Co daje dzieciom nauka historii? Paweł Skibiński podaje cztery powody, dla których warto jej nauczać, nawet jeśli system edukacyjny to utrudnia. Znajomość własnych korzeni narodowych, jak i korzeni rodziny, zwiększa szanse poradzenia sobie w życiu. Historia ułatwia wewnątrzwspólnotowy kod porozumienia (1) i cementuje wewnętrzne więzi (2). Jest lekarstwem zapobiegającym indywidualizmowi (3), jest szkołą wierności ideałom (4) w możliwych zawirowaniach dziejowych. W dobie zmiany cywilizacyjnej, dla zachowania możliwości porozumienia między pokoleniami, trzeba wypracować i nauczyć się kodu kulturowego narodu i rodziny. Tożsamość kulturowa potrzebuje pamięci, a ta - odpowiedniego języka. Bez wspólnego zasobu pojęciowego nie ma zrozumienia wzajemnego. A do tego niezbędne są literatura i historia. Zapewnienie nowym pokoleniom lepszej przyszłości zależy nie tylko od strategii ich indywidualnego rozwoju, wykształcenia, umiejętności praktycznych, nawet formacji duchowej. Los przyszłych pokoleń zależy od losu wspólnoty, chociaż ta teza jest całkowicie politycznie niepoprawna. Wzmocnienie więzi wspólnoty polepsza szanse jej rozwoju. Do tego z kolei konieczna jest rzetelna świadomość historyczna zdobyta poważnym wysiłkiem edukacyjnym. Dobro wspólnoty zależy od bezinteresowności, ducha służby, solidarności jednostek tworzących daną wspólnotę. Młody pokolenia potrzebują dobrych przykładów z przeszłości, które będą mogły naśladować i które będą im przypominać, że szlachetne postawy są możliwe do realizacji. Również pouczający jest dramat mniej pięknych postaci. Nie jesteśmy w stanie zagwarantować młodzieży na przyszłość warunków jedynie pomyślnych i dostatnich. Nauczanie historii jest konieczne, jeżeli pragniemy, by młodzież miała szeroką perspektywę i doświadczenie, które pomogą jej poradzić sobie we wszystkich okolicznościach życiowych. Powinniśmy uświadomić młodym ludziom zmienność historycznych kolei losu i wskazać przykłady osób, które zdołały przetrwać nawet najtrudniejsze warunki, godnie i zachowując wierność własnym ideałom. Cztery argumenty, dla których warto uczyć historii, można jak najbardziej zastosować w sprawach religijnych. Podstawą chrześcijaństwa to historia Zbawienia. Przedłuża się ona w dziejach Kościoła. Znajomość tej historii pozwala zrozumieć język 238 wspólnoty, a przykład świętych zachęca do wierności. Rok wiary jest okazją dla wielu inicjatyw w tym kierunku, tak aby poznać dzieje Kościoła powszechnego i na ziemiach polskich. 17-XII-2012 223. Szczelina nieskończoności Dlaczego świętujemy Boże Narodzenie akurat 25 grudnia? Dość powszechna jest teza, że data wynika z rzymskiego pogańskiego święta Sol Invictus. Jednak twierdzenie, że Jezus urodził się 25 grudnia, znajdujemy po raz pierwszy w komentarzu do Księgi Daniela Hipolita z Rzymu - dużo wcześniej niż nakaz cesarza Aureliana, by obchodzić święto Słońca. Ewangelia Łukasza łączy narodzenie Jezusa z narodzeniem Jana Chrzciciela. Był on synem Zachariasza, kapłana żydowskiego. Podczas służby w świątyni dowiedział się, że zostanie ojcem. Łukasz informuje, że Jezus został poczęty pół roku po Janie. Można spróbować obliczyć datę urodzenia Jezusa na podstawie tego, że Zachariasz pełnił służbę w oddziale Abijasza, ósmym z kolei. Złożone obliczenia prowadzą do dwóch możliwych dat marzec/kwiecień lub wrzesień/październik. Jak widać, tą drogą nie ma wytłumaczenia obranej daty grudniowej. Niektórzy bibliści wskazują, że św. Łukasz po prostu przyjmował dzień 25 grudnia jako datę narodzin Jezusa, dlatego łączy opowiadania o dwóch narodzinach: Jana i Jezusa. W tym dniu, 25 grudnia, obchodzono Święto Poświęcenia Świątyni. Data narodzin Jezusa miałaby zarazem symbolizować fakt, że wraz z Jezusem, światłem Boga, które rozbłysło zimową nocą, dokonało się prawdziwe poświęcenie świątyni - przybycie Boga na ziemię. Ciekawszy argument to wyjście z najważniejszego święta, jakim było od samego początku Zmartwychwstanie Jezusa. Nie polegało ono na zwykłym powrocie do życia, ale wprowadzało człowieczeństwo w nowe życie. Stało się to możliwe dzięki wcieleniu Słowa Bożego. Wcielenie i Zmartwychwstanie były dla świata dwie przełomowymi chwilami. Można by powiedzieć, że są to szczeliny otwierające stworzony kosmos na nieskończoność. Te dwa święta we wczesnym chrześcijaństwie obchodzono 25 marca. W tradycji judaistycznej data ta uznawana była za dzień stworzenia świata. A chrześcijanie obchodzili ten dzień jako wspomnienie poczęcia Jezusa (święto Zwiastowania) oraz jego męczeńskiej śmierci. Chrześcijaństwo nie jest religią kultu kalendarza, precyzji i cyferek. W Jezusie Chrystusie czas stał się Bożym czasem, czasem zbawienia i łaski. Bez Bożego wymiaru 239 święta pozostają chłodne i puste, nawet gdyby obfitowały w emocjonalne i konsumpcyjne przeżycia. Rok Wiary jest szczególną okazją, aby „w naszych czynach odbijało się światło, które przez wiarę jaśnieje w naszych duszach” (Kolekta z Mszy o świcie). 23/30 XII 2012 224. Innowacyjność Specjaliści od wizerunku nauczają, że pewne słowa nie powinny nigdy paść w oficjalnym przekazie. Dyskurs może być absolutnie nijaki pod warunkiem, że uniknie się tych kilku wyrazów tabu dla danej branży. I tak na przykład, gdy giełda leci na „zbity pysk”, odpowiedzialni za nią nie mogą mówić o kryzysie, załamaniu lub bessie. PR-owcy doradzają, by prezes giełdy spokojnie powtarzał, że giełda funkcjonuje prawidłowo i zgodnie z jej wewnętrznymi zasadami. Oczywiście nie pasuje, by się wtedy uśmiechał, ale nie powinien unikać kontaktu wzrokowego. Wypada, by patrzył na ludzi łub do kamery, aby wszystkich uspokajać, gdy tracą swoje pieniądze... Powinien być zrelaksowany i uważać, aby krople potu nie pojawiły się na jego czole. To ostatnie jest możliwe przy dobrym treningu lub dobrym makijażu. Dla większości branż rozpoczynający się rok 2013 będzie bardzo trudny. Nasłuchamy się pustej narracji naszpikowanej optymistycznymi akcentami bez większego oparcia w twardych liczbach. Nie oczekujmy jednak, że usłyszymy wezwania do większej pracowitości, oszczędności i rezygnacji z konsumpcyjnego stylu życia - ponad stan i na kredyt. Takie teksty są wygłaszane, gdy nie dotyczą bezpośrednio odbiorcy przekazu. Współczesny świat odrzuca tych, którzy od niego wymagają poświęcenia i wytykają mu jego słabości i egoizm. Co najwyżej, chętnie słucha o potrzebie nowych rozwiązań, aby wyjść z coraz bardziej pogłębiającego się kryzysu. Na szczęście Kościół nie musi unikać pewnych tematów, aby budować swój medialny wizerunek. Ba, istota jego autentycznego wizerunku polega na tym, by być znakiem sprzeciwu i odważnie głosić niewygodne treści. Może więc swobodnie przypominać o grzechu i wzywać do głębokiej przemiany i do nawrócenia. W dniu zmartwychwstania został obdarowany Duchem Świętym, aby prowadzić rozległą katechezę o Bożym przebaczeniu. Ten przekaz jest taki sam zarówno dla tych z zewnątrz, jak i dla swoich wiernych. Na wielki kryzys, jakim był bunt człowieka, Bóg odpowiedział innowacyjną drogą odkupienia w Jezusie Chrystusie. Ta radykalna odnowa realizuje się w czasie. Nowy rok będzie rzeczywiście pomyślny, nie dzięki optymistycznemu makijażowi speców od medialnego wizerunku, lecz dzięki Bożemu błogosławieństwu. Ono towarzyszy ludziom dobrej woli, czyli tym, którzy szczerze szukają nawrócenia. Nowy rok to wezwanie do odnowionego zaangażowania we współpracy z łaską. Ona jest źródłem prawdziwie innowacyjnych działań. 240 6-I-2013 225. Acies bene ordinata Zwycięstwo omija tego, komu brakuje ducha walki. Nadzieja na sukces jest konieczna dla każdego działania, również apostolskiego. Nowa ewangelizacja stanie się faktem, jeżeli nie zabraknie mocnego przekonania, że Ewangelia także dziś posiada przemieniającą moc. Świat nie jest skazany na sekularyzację. Z pomocą Bożą uda nam się zahamować, ba, odmienić tendencje zmian kulturowych. Do tego jednak potrzeba mobilizacji wszystkich członków Kościoła. Ale uwaga - nie należy mylić powszechnego wezwania do apostolstwa z chaotycznym pospolitym ruszeniem. Zadania trzeba realizować w zgranych akcjach wpisujących się w całościowy plan: „Idźcie na cały świat i nauczajcie wszystkie narody". Jest to plan rozpisany na cały świat i całą historię! Tradycyjnie, aby mówić o dyscyplinie w Kościele, korzystało się z analogii do wojska, czego przykładem jest zaczerpnięty z Pieśni nad Pieśniami zwrot sicut acies ordinata -jak zbrojne zastępy (Pnp 6,4 i 6,10). Często tekst był uzupełniany słowem bene, aby podkreślić porządek. Obraz sprawnego wojska - choć dziś mówilibyśmy raczej o rentownej korporacji lub o skutecznej drużynie Champions League - można stosować do inicjatyw apostolskich. Ich skuteczność wymaga czterech cech. Są to: mocna jedność (1), jasna strategia, by dojść do celu (2), operatywność w działaniu (3) i waleczność każdego uczestnika, czyli przykład jego życia (4). Mocna jedność wynika z realizacji przykazania miłości. Zaczyna się ona wobec braci i sióstr, z którymi się współpracuje lub nie. Różnorodność inicjatyw i działań, logiczna konsekwencja katolickości Kościoła nigdy nie może prowadzić do szkodzenia lub przeszkadzania sobie nawzajem. Inicjatywy, zachowując swoją różnorodność i należytą autonomię, powinny nawzajem się sumować. Nie można nigdy tracić sprzed oczu poszukiwanych celów apostolskich. Z nich, w jakiś sposób, warto się rozliczać. Raporty wewnętrzne różnych instytucji nie zostały wymyślone po to, aby dokuczać pracownikom. Są potrzebne, aby nie popaść w bezczynność i by nie zatrzymać się na samym działaniu, na pokaz lub dla własnego zadowolenia. Siłą apostolstwa świeckich jest bezpośredni kontakt osobisty z ludźmi o różnym nastawieniu do wiary. Jest drogą do prawdziwych „cudów łaski". Ze strony apostoła potrzeba otwartości na dialog. Niezbędna jest też autentyczna bezinteresowność. 241 Prawdziwego apostoła nie interesują pieniądze lub wpływy bliźniego. Interesuje go, aby spotkał się z Jezusem i stał się szczęśliwym człowiekiem. 226. Bezrobocie Nawet firmowa gwiazda nie ma dziś pewności co do swojego miejsca pracy. Na półkach w księgarniach zaroiło się więc od poradników, które piszą jak przygotować się na taką ewentualność. Większość z nich krzyczy: „Zwolnili nas i to najlepsza rzecz, jaka nam się przydarzyła!”. Eksperci od HR zwracają uwagę, że utrata pracy może paradoksalnie być okazją do zmiany na lepsze. Porady, rodem ze sportu, można sprowadzić do następujących: 1. Potrzebna kultura odejścia - nie palić za sobą mostów. Nie tracić panowania nad sobą i nie wygarnąć na pożegnanie nielubianym kolegom lub szefom, co o nich akurat myślimy. Uwaga: ścieżki zawodowe jeszcze mogą się spotkać… Zwykle nie ma sensu angażować się w procesy, sądy pracy, złośliwe wpisy w Internecie. 2. Wychodzić do ludzi. Nie użalać się nad sobą. Nie tracić energii na rozpamiętywanie przyczyn pechowej sytuacji lub popełnionych błędów. 3. Optymizm. Nie zatruwać sobie i innym życia. Unikać malkontentów, szczególnie tych, którzy doznali podobnych - prawdziwych lub urojonych - krzywd. 4. Samodyscyplina. Zainwestować w formę fizyczną i psychiczną. Unikać marnowania czasu na demobilizujących zajęciach jak długie spanie, bezcelowe serfowanie w Internecie, oglądanie TV… i uwaga na alkohol! 5. Solidne szukanie pracy. Przygotować profesjonalne CV i przekonać się, że ma się już bardzo konkretną pracę polegającą na „szukaniu pracy”. W świecie kredytów i świata podwójnego obiegu, insiderów i outsiderów, bezrobocie jest jednym z najpoważniejszych wezwań. Wpływa na tyle spraw, że nie da się ich zawrzeć w prostej książce samopomocy. Utrata pracy, szczególnie, gdy kariera stanowiła jedyny życiowy cel, jest „trzęsieniem ziemi” u samych fundamentów. Jak każde poważne cierpienie jest okazją do tego, by przewartościować wiele spraw. Także odkryć pokorę, tę staroświecką chrześcijańską zapomnianą cnotę. To właśnie ona pozwala człowiekowi podjąć z radością i bez kompleksów zajęcia poniżej własnych kwalifikacji i oczekiwań. „Każda praca przyciąga kolejną pracę” i jest sposobem, aby nie popadać w niszczącą demobilizację. Bezrobocie jest również wezwaniem dla tych, których nie dotyka bezpośrednio. Wzywa do solidarności i niesienia realnej pomocy. Przypowieść o dobrym Samarytanie można połączyć z przypowieścią o właścicielu winnicy. Można tak jak on martwić się o 242 tych, których „nikt nie najął i stoją bezczynnie na rynku”. Można robić naprawdę wszystko, co w naszej mocy, by pomóc tym, którzy doświadczają tej trudnej próby. 20-I-2013 227. Operatywność ku dobru Czy jesteśmy skazani na równanie: „Może być” = „byle jak”? Niestety, słabość natury ludzkiej czyni, że człowiek obniża wymagania i zadowala się tym, co łatwiejsze. Z tej przyczyny, pewien rzutki biznesmen, aby mobilizować swoich pracowników umieścił na drzwiach wejściowych do biura przekreślony napis: BYLE JAK otoczony czerwonym kręgiem, czyli zakaz dostępu bylejakości. Miłość Boga również oczekuje mistrzowskiej klasy: „będziesz miłował, całym sercem, całą duszą, całym umysłem…”. Już w starym przymierzu wzywał Bóg do szukania dobra. „Przestańcie czynić zło! Zaprawiajcie się w dobrem!” (Iz 1, 16). Te ostatnie słowa lubił św. Josemaria Escriva - discite benefacere. Nie wystarczy chcieć czynić dobro, ale trzeba się nauczyć je czynić. Ta nauka trwa do końca życia, bo okoliczności się zmieniają. Powtarzanie dobrych uczynków zostawia pozytywny ślad, czyli wypracowuje nawyk, który nazywamy cnotą. Niestety, to słowo wzbudza dziś negatywne skojarzenia. Jaka reklama, aktor lub polityk pozwoli sobie na użycie tego staromodnego słowa? Czy ostatnio czytaliśmy np. o cnotach obywatelskich, lub że jakiś celebryta posiada wiele cnót? W słowniku możemy znaleźć, że to słowo również oznacza: „«dziewictwo, dziewiczość, niewinność, czystość» Panieńska cnota. Bronić swej cnoty. Trwać w cnocie.” Prawdziwa cnota ze swej natury jest bardziej operatywna niż zachowawcza. Jest siłą wewnętrzna, która odkrywa prawdziwe dobro, i bodźcem do tego, by je wybierać. Jest zaangażowanie rozumu, by odnajdywać jakość, i nastawieniem woli, aby konwertować teorię w konkrety. Angażuje psychikę i ciało, bo trzeba się ruszyć. Rzetelna cnota to nie automatyzm tresury. Rozpoznaję dobro w zmiennych sytuacjach życia i chcę je wybierać. Nie dlatego, że ktoś mi je narzuca lecz dlatego, że jestem głęboko przekonany o wspaniałości mego wyboru. Jest on najbardziej korzystny dla mnie dlatego, że czyni mi lepszym człowiekiem. Cnoty nie blokują inicjatywy. Wręcz przeciwnie - przenoszą człowieka na wyższy poziom operatywności. Oczywistością jest, że kto nie ma garbu uzależnień jest swobodniejszy w swych wyborach. A co dopiero ten, który stale trenuje dobre uczynki! Dlatego warto wprowadzić nową terminologię dla tych pozytywnych nawyków. Na 243 przykład idąc za łacińskim virtus, vis można, by spolszczyć angielski power i nazywać cnote powerami, lub poszukać innego wyrazu typu aktywa, moce, operatory... Wybór należy do polonistów i „marketingowców dobra”. 27-I-2013 228. Odwaga Pikselowy świat non stop łudzi życiem bez trosk. Indoktrynuje wytrwale przez różne media: wystarczy byś był bogaty, a wszystko pójdzie jak po maśle. Codzienne doświadczenie wskazuje jednak, że z raju zostaliśmy wygnani. Kolorowa sielanka w zasięgu konsumenta jest współczesnym mitem, na który wielu daje się nabrać. Jeżeli człowiek w tę bajkę uwierzy, traci zdolności do kochania. Prawdziwa miłość jest ofiarna. Kto nigdy nie cierpiał, prawdopodobnie nie nauczył się jeszcze kochać. Odwaga chroni nas przed ucieczką w utopię łatwego życia. Jednak może być źle wykorzystana. Odwaga staje się prawdziwą cnotą, gdy pomaga w podejmowaniu dobrych wyborów. Ściśle mówiąc, nie jest odważny gangster w swoich niecnych celach ani reżyser przekraczający kolejny bariery obyczajowości. Odwaga powinna również być połączona z roztropnością. Nie jest ona ucieczką w przyjemność podwyższonej adrenaliny. Dlatego brawurowa jazda samochodem, bijatyka pseudo kibiców czy pyskówka pieniacza to zachowanie pokazujące złe, a nie dobre cechy. Odwaga jest potrzebna do przezwyciężania różnych lęków i kompleksów. Instynkt samozachowawczy, sam z siebie dobry, często prowadzi człowieka do systematycznego omijania wszelkich trudności na dobrej drodze. Ile to spraw pozostają niezakończonych, bo brakowało odwagi, aby je rozpocząć. A jakże często zostały pominięte z czystego tchórzostwa. Mogą to być wielkie tchórzostwa - jak np. lęk młodego mężczyzny przed ślubem albo rodziców, przed kolejnym dzieckiem - lub małe tchórzostwa, gdy boimy się tego, co inni o nas powiedzą lub pomyślą. Człowiek, który rozwija cnotę odwagi, z czasem odnajduje radość w samej trudności. Cieszy się, że ma przed sobą szczyt do zdobycia. Powtarza sobie: „to nie byle jaka góra, to jest Everest!” Okazji do tego swoistego „fitnessu ducha” jest wiele. W odwadze ćwiczymy się, gdy przyznajemy się do niewygodnej prawdy o sobie. Odważni jesteśmy, gdy nie przyjmujemy nieuczciwej propozycji. Gdy nie rezygnujemy z naszych praw, które są w rzeczywistości obowiązkami - na przykład: gdy w pracy oczekują byśmy siedzieli za długo, potrafimy powiedzieć: - „mam rodzinę, cześć, idę do domu!” „Nie lękajcie się” Jana Pawła II, dziś jest bardziej aktualne niż w październiku 244 1978. Świat się zmienił, ale to nie oznacza, że zniknęły trudności. Nowa Ewangelizacja oznacza, że już nie wystarczy bronić Westerplatte. Trzeba zdobywać nowe pozycje. A bez walki „mały mięczak”, który każdy niesie w sobie, staje się demobilizującym tyranem. 10-II-2013 229. Intelektualne mody Elegancja oznacza, że podąża się krok za tym, co akurat jest w modzie. Tak radzą eksperci: to, co nowe, musi przejść przez swoisty filtr kanonów estetyki, praktyczności, rozsądku. W ostateczności pełna dowolność zmieniających się mód zostaje ograniczona do kilkunastu stylów, które co jakiś czas się powtarzają. Na bok idą ekstrawaganckie dziwactwa, niepraktyczne rozwiązania i rozrzutne pomysły. Dobrobyt pozwala na to, by niemalże we wszystkich sektorach pojawiły się mody: design samochodów, style architektoniczne, literackie trendy. Nauki o człowieku również ulegają modom. Wynika to z bogactwa jego natury i z tego, że nauki humanistyczne nie podlegają takiej weryfikacji, jak nauki ścisłe. Daje to sporą możliwość radosnej twórczości ekstrawaganckich teorii. Zwykła nowość i kontestacja tego, co było, nie mogą być ostatecznym kryterium weryfikacji teorii o człowieku. Idąc tą drogą, łatwo popaść w tak bardzo wychwalaną dziś pseudoodwagę, która w rzeczywistości jest naiwnym flirtem z opinią publiczną. Jaka to odwaga: uderzać w ustalone kozły ofiarne, by potem wzajemnie sobie gratulować dzielności? Nieuniknione było dla pierwszej ewangelizacji zmierzenie się z ówcześnie modnym pogaństwem. Starożytne religie już dawno się skompromitowały na skutek zerwania z prawdą o człowieku nakreśloną w głębi duszy przez Boską Mądrość. Dlatego ich zmierzch był nieunikniony. Zostały sprowadzone do niejednorodnego zbioru ceremonii, konwencji i zwyczajów. Pisarze chrześcijańscy dokonali wyboru na rzecz „prawdy bytu” w opozycji do „mitu zwyczaju”. Tertulian tak to opisywał: Christus veritatem se, non consuetudinem, cognominavit - Chrystus powiedział, że jest prawdą, a nie zwyczajem. Benedykt XVI zwracał uwagę, że wyrażenie consuetudo, użyte w odniesieniu do religii pogańskiej, można przetłumaczyć we współczesnych językach jako „modę panującą w danej kulturze”. Oblicze panującego dziś w kulturze relatywizmu nie różni się wiele od starożytnego pogaństwa. Jeżeli jedynym jego odniesieniem jest panująca moda, przeminie tak samo jak starożytne pogaństwo. W swej istocie mody są przemijające, szybko nudzą swych wyznawców. Jak długo, na przykład, można słuchać genderowych bredni? Relatywizujmy siłę relatywizmu! Ten sposób wprowadzania w błąd tak wielu ludzi ostatecznie zawali się, 245 dlatego że nie jest zakotwiczony w prawdzie Boga Stwórcy i Jego Opatrzności, która kieruje drogami historii. 17-II-2013 230. Compelle intrare Czy Bóg może stworzyć kamień, którego potem nie udźwignie? - pytała dwunastoletnia dziewczynka. Uśmiechała się, gdyż czuła, że katecheta nie wybrnie z intelektualnej pułapki. - Tak! Już to uczynił! - szybko odpowiedział młody duszpasterz. Stworzył ciebie, z twoją wolną wolą. Gdy się uprzesz, nikt nie potrafi cię ruszyć, abyś zmieniła twe zdanie. Faktycznie, takim kamieniem nie do ruszenia, nawet przez samego Boga, jest wolna wola człowieka. Pozostanie tajemnicą, jak pogodzić dobroć Boga ze złą decyzją człowieka. Do jakiego stopnia Bóg może nalegać, gdy człowiek uparcie Go odrzuca? Parafrazując Pascala, Bóg na tyle nalega, by pozostać Dobrym i Miłosiernym, i na tyle się wycofuje, aby człowiek mógł go pokochać całkowicie dobrowolnie. Przypowieści o zaproszonych na ucztę obrazują napięcie pomiędzy dobrocią darczyńcy i niewdzięcznością zaproszonych. Łukasz obszernie opisuje jak ci, którzy mimo tak wielkiego honoru, jaki ich spotkał, zaczęli się wymawiać. Każdy z nich ma jakieś wytłumaczenie. Gospodarz szuka więc innych gości: „Wyjdź co prędzej na ulice i zaułki miasta i wprowadź tu ubogich, ułomnych, niewidomych i chromych!". To jednak nie wystarczy, bo jeszcze pozostają wolne miejsca. Pada nakaz, aby poszukiwał dalej: „Wyjdź na drogi i między opłotki i zmuszaj do wejścia, aby mój dom był zapełniony (Łk 14,23)”. Formuła łacińska compelle intrare - 'zmuszaj ich do wejścia!' - stała się przedmiotem sporów interpretacyjnych, gdyż niektórzy widzieli w niej usprawiedliwienie mocnego działania przeciw heretykom dla wzmocnienia Kościoła i teologiczną podstawę do przymusowych konwersji. Na jej podstawie Św. Augustyn, jako pierwszy z Ojców Kościoła, ukuł imperatyw stosowania pewnego przymusu wobec błądzących, aby weszli do arki Kościoła, jedynej przystani zbawienia. Nie można jednak posądzać tego wielkiego Doktora Kościoła o niezrozumienie kluczowego znaczenia ludzkiej wolności. Compelle intrare jest wezwaniem skierowanych do sług, aby nie popadali w obojętność wobec zagubionych dusz i aktywnie współpracowali w głoszeniu Dobrej Nowiny. Nie ma mowy o stosowania przymusu fizycznego lub psychicznego. Chodzi o obfitość światła i doktryny poprzez naukę i przykład własnego życia. Dzielenie się radością płynącą z 246 własnego doświadczenia. Oznacza także poważne traktowanie pytań ludzi poszukujących i ich obiekcje. Słowem jest to przymus miłości, która nie pozwala sobie na obojętność. 24-II-2013 231. Blask prawdy „Prawda nie odnosi sukcesu, bo chodzi źle ubrana - mawiał pewien znajomy. I dodawał swoisty akt strzelisty: „Panie, przemień złych ludzi na dobrych, a dobrych na sympatycznych”. Wciąż dręczyło go pytanie: „Dlaczego tak wielu nie lubi katolików?". Nie zadowalał się odpowiedzią Apologety z trzeciego wieku: „Przestają nienawidzić, gdy lepiej poznają". Kościół wciąż ma to samo zadanie - ukazywać piękno Ewangelii. Nadal jego wspaniała oferta nie jest znana. Są jednak tacy, którzy ją dobrze znają, ba, nawet doktoryzowali się na uczelniach katolickich lub kiedyś na nich wykładali, a dziś zwalczają Kościół. No cóż, takie jest życie... Żadna osoba lub instytucja nie może podobać się wszystkim, żadna nie stawia sobie tego za cel. Każda znajduje dezaprobatę lub nawet odrzucenie u niektórych osób lub środowisk. Im mocniejsza tożsamość, tym bardziej zyskuje szacunek i przyjaźń w pewnym sektorze społeczeństwa, a dystans i niechęć w innym. Osoby, która siedzi cicho i nie wychyla nosa na ulicę, nikt nie odrzuci, ale również nie zyska ona zwolenników i przyjaciół. Otwarte pozostaje pytanie: Jak atrakcyjnie ubrać naukę głoszoną przez Kościół? W face-a-face nie jest to tak trudne zadanie - kto by nie chciał, aby jego dziecko założyło stabilną normalną rodzinę, by było człowiekiem o dobrym sercu, pracowitym, ofiarnym, lojalnym? By w młodych latach dobrze się uczyło, angażowało się na rzecz potrzebujących i radziło sobie w życiu. Dlaczego ten przekaz tak oczywisty w małym środowisku nie udaje się w sprawach społecznych, w prawodawstwie, w masowej kulturze, w modzie? Dla wielu takie wartości w życiu społecznym to skamieliny przestarzałej religii, promowane przez środowiska szarych ludzi, o wstecznej mentalności, którzy pragną narzucić wszystkim swą średniowieczną stęchłą ideologię. Jeżeli ktoś wychodzi z takimi uprzedzeniami, trzeba będzie uzbroić się w cierpliwość, poświęcić mu sporo czasu i starać się dotrzeć do jego głowy i serca, by cierpliwie pokazać mu jego stereotypowe myślenie. Nowa Ewangelizacja wzywa do refleksji - jak to zrobić, by pokazywać Ewangelię jako dobrą nowinę, która zmienia świat na lepsze i daje szczęście? Czyli jako naukę, która swoim pięknem mobilizuje człowieka, szczególnie młodego, by nie zmarnował życia. Nie znajdziemy do jej uruchomienia jednego jedynego „klawisza Enter”, cudownego rozwiązania, 247 lecz wiele drobnych spraw, które uruchomione w całości pozwolą nam pokazywać blask prawdy. 232. Sede vacante Na ostatnim swoim spotkaniu z duchowieństwem rzymskim, poniekąd pożegnaniu z klerem całego świata, papież Benedykt XVI wskazał, jakie trudności napotkał sobór, aby stać się prawdziwą odnową Kościoła. „Sobór wirtualny był silniejszy niż sobór realny" - mówił Papież. Świat pojmował Vaticanum II poprzez środki przekazu. To, co docierało do ludzi, to był „sobór mediów". Podczas gdy realne zgromadzenie Ojców Soborowych dokonywało się w obrębie wiary, to „sobór dziennikarzy” toczył się w hermeneutyce współczesnych mediów, w języku polityki. Dla mediów zgromadzenie soborowe było walką o władzę w Kościele różnych nurtów. Media brały stronę tych, którzy odpowiadali ich sposobowi widzenia świata. Tydzień wcześniej, w podobnym pożegnaniu z klerykami, Benedykt XVI odróżniał optymizm wiary od fałszywego. Błędny optymizm lat 60. polegał na tym, że „kiedy zamykano klasztory i seminaria, mówiono: nic się nie dzieje, wszystko w porządku... Nie! Nie wszystko jest dobrze. Są również poważne, niebezpieczne upadki i musimy przyznać ze zdrowym realizmem, że nie jest dobrze, nie jest dobrze tam, gdzie popełnia się błędy. Ale równocześnie trzeba mieć pewność, że jeśli tu czy tam Kościół umiera z powodu grzechów ludzi, z powodu ich niewiary, to jednocześnie rodzi się na nowo". Optymizm wiary daje pewność co do tego, że „przyszłość naprawdę należy do Boga: jest to wielka pewność naszego życia, wielki, prawdziwy optymizm, jaki znamy. Kościół jest drzewem Boga, który żyje na wieki i niesie w sobie wieczność i prawdziwe dziedzictwo: życie wieczne”. Zarówno dla wielkich świętych różnych czasów, jak i dla wszystkich tych, którzy głęboko kochali Kościół, okresy sede vacante byty wezwaniem do totalnej wierności. Wynikało to z przekonania, że w Rzymskiej Stolicy w szczególnie wrażliwy sposób styka się historia ludzka z Historią, pisaną wielką literą - Bożym planem zbawienia. Parafrazując Benedykta XVI, można mówić o „medialnym konklawe", które już się zaczęło i które niekoniecznie odzwierciedla to rzeczywiste, prowadzone przez Pocieszyciela. Opatrzność chciała, byśmy w tym Roku Wiary doświadczyli ogłoszenia sede vacanłe. Optymizm wiary zapewnia, że Duch Święty poradzi sobie z wirtualnym konklawe. Nie zwalnia nas to nas jednak z czujności, by nie popaść w pokusę patrzenia na Kościół jak na inne ludzkie instytucje. Jest to szczególny czas, by uświadomić sobie, co oznacza Credo in unam, sanctam, całholicam et apostolicam Ecclesiam. 10-III-2013 248 233. Skała Warszawiacy już przyzwyczaili się do tego, że co pewien czas przesuwa się termin oddania do użytku drugiej linii metra. Przyczyna, jaką się zwykle podaje, to nieodpowiedni grunt. Piaski i gliny okazują się czymś trudniejszym dla takich budowli niż lita skała. Tak przynajmniej mówią eksperci, a tych ostatnio akurat nie brakuje. Tego typu problemy napotykamy również przy budowie innych pokaźnych inwestycji. Pomimo wielkiego postępu technologicznego w dziedzinie projektowania i budowania, analogia przedstawiona niegdyś przez Jezusa, dotycząca dobrej i złej budowy, nadal zachowuje pełną aktualność. Mocny grunt jest nie do zastąpienia, a gdy go brak, budowla się sypie. Kościół, jak każda budowa istniejąca w świecie realnym, potrzebuje solidnego punktu oparcia. Z postanowienia Założyciela tej instytucji tym szczególnym punktem odniesienia jest Piotr i jego następcy. „Na tej skale zbuduję mój Kościół, a bramy piekielny go nie przemogą". Solidność tego fundamentu jest Bożym darem. To Jezus wybiera, utwierdza i daje moc. Piotr i jego następcy sami z siebie nie są w stanie takiego ciężaru znieść ani takiej solidności osiągnąć. Wiara w Kościół nie wymaga pomijania świadomości kruchości każdego ludzkiego fundamentu. To Jezus jest tym, który prowadzi swój Kościół i o niego się troszczy w każdym czasie. Każdy następca Piotra jest nieużytecznym sługą, który staje się pożyteczny dzięki modlitwie Jezusa: „Ja prosiłem za tobą, żeby nie ustała twoja wiara. Ty ze swej strony utwierdzaj twoich braci" (Łk 12,32). Rok Wiary okazał się rokiem lekcji o papiestwie. Papiestwo to fundament nadający siłę Kościołowi. Papież nadaje „power katolicyzmowi", jak to ujmował pewien student. Siłę doktrynalną, dyscyplinarną, duchową... Ma to też wymiar uczuciowy - następca Piotra jest Ojcem Świętem. Kochamy go jak ojca! Kochamy go nie dlatego, że jest komunikatywny, że jest intelektualistą czy z powodu tego lub innego pochodzenia. Kochamy go niezależnie od tego, czy wychował się i wzrastał w bliskiej nam duchowości, czy dalekiej. Zwykła budowa opiera się na fundamencie i tyle. W przypadku budowy złożonej z żywych członków wymaga to stałego szukania tego fundamentu poprzez posłuszeństwo. Jest to dziś niemodna cecha, niezbędna jednak u naśladowców Jezusa. Te dni są okazją, by zrewidować, czy nasze posłuszeństwo Papieżowi jest nadprzyrodzone, czyli wynikające z wiary, dobrowolne, inteligentne, radosne... Tylko wtedy zapełnią się sieci rybaków dla nowej ewangelizacji. 17-III-2013 249 234. Chrześcijański minimalizm Następstwa trzęsienia ziemi z marca 2011 roku pomogły wielu Japończykom otrząsnąć się z materialistycznego patrzenia na życie. Rozwinął się tzw. świat Muji. Ta nazwa to skrót od japońskiego mujirushi ryohin - dobry produkt bez marki. Jakość liczy się bardziej niż marka, funkcja jest ważniejsza od opakowania, a prostota - od dekoracji. Muji stało się symbolem minimalizmu, zarówno w procesie produkcji, jak i dostawy oraz sprzedaży. Świetny wygląd połączony z funkcjonalnością. Muji określa również japońską pomysłowość oraz proekologiczne myślenie. Dla wielu stał się symbolem filozofii życia, bo zwraca uwagę na potrzebę przekształcenia żądzy posiadania w bardziej racjonalne działanie. Wzrost nadmiernej konsumpcji dóbr oraz coraz większy nacisk na ich promocję budzi obawę, że pewnego dnia społeczeństwo skonsumuje samo siebie. Paradoksem jest przecież, że produkty non-logo, jakim miało być Muji, stało się de facto na zachodzie cenną marką poszukiwaną przez bogatych snobów. Prostota i umiar tracą więc swój najgłębszy sens, gdy stają się skomplikowanym sposobem zwracania na siebie uwagi lub środkiem poprawiania sobie samopoczucia: jestem lepszy niż zwykły wyjadacz i konsument, którego po prostu nie stać na takie kosztowne umiarkowanie. Nie ma wątpliwości, że ponowne odkrycie umiaru przez niektóre obecne trendy kulturalne jest pozytywnym zjawiskiem. Jednak bez odniesienia do trwałej antropologii mówiącej o naturze człowieka, o dobro i złu, odkrycie to jest powierzchowne. Umiar w wersji tradycyjnej nie jest wystawiony na niebezpieczeństwo takiej utraty tożsamości. A to dlatego, że dla uzasadnienia tej wartości nie ma obawy przed głoszeniem obiektywnej prawdy. Nie wynika to z jakiejś mody, ale z poznania natury człowieka i jego zmagań o prawe życie. Wiara dopełnia naturalne poznanie dobra przez człowieka. Umiarkowanie ma swoje dopełnienie w tajemnicy Krzyża. Zmagania z pożądaniem stają się sposobem, by miłować Boga i bliźniego. Zakończenie okresu pokuty nie powinno być przejściem do okresu „hulaj dusza, to ci się należy, przecież już zaliczyłeś twoje religijne zobowiązania". Laska nawrócenia wprowadza na wyższy poziom, gdzie można w pełni docenić prostotę życia. Można cieszyć się dobrami tego świata, odkrywając swoisty „minimalizm chrześcijański". Jest to elegancka i nieprzemijająca marka dająca szczęście tu na ziemi i ułatwiająca dostęp do życia wiecznego. 24-III-2013 250 235. Buenos Aires Wywołuję w pamięci dalekie już spotkania wielkanocne na Urbi et Orbi z Janem Pawłem II - oczekiwanie wszystkich na ostatnią część, bardziej związaną ze sprawami bieżącej historii świata: Solidarnością, wojną w Iraku, konfliktami w Ziemi Świętej. Potem niekończące się pozdrowienia w różnych językach - znak katolickości Kościoła pozostawiające jednak pytanie, czy są aż tak potrzebne, skoro wszyscy odbierają transmisję z własnym tłumaczeniem. Potem przyszedł pontyfikat Benedykta. Jego teksty z mocnym ładunkiem teologicznym: radość poranka Zmartwychwstania nie wynika z jakiegoś superefektu specjalnego Pana Boga. To nie zwykły powrót do życia jakiegoś człowieka sprzed dwóch tysięcy lat. To wprowadzenie nas w Nowe Życie, to Nowy Adam. Poranek Niedzieli Wielkanocnej to światło, które już rozpraszało ciemności na Boże Narodzenie. Jest to światło wiosny, budzące całe stworzenie do nowego życia. On żyje i daje nam swoje życie. Co powie nam na Wielkanoc papież Franciszek? Czy będzie mówił wieloma językami? A może da sobie spokój z tym trochę dziwacznym pobijaniem rekordów liczby języków w pozdrowieniach wielkanocnych? Czy nawiąże do rożnych punktów zapalnych na ziemi, czy może pozostawi to każdemu, by sam się zreflektował: ile to niepokoju jest jeszcze na ziemi? Będzie czytał czy powie od serca, bez kartki? Inni będą pytali: Dlaczego założył takie, a nie inne szaty liturgiczne albo czy okadził krzyż dwa lub trzy razy? Nie ma wątpliwości, że Papież przybyły z Buenos Aires przyniósł ze sobą nowy powiew, świeże powietrze. Przecież nawet nazwa tego miasta dosłownie to oznacza. Powiew Ducha Świętego, który uwalnia nas od skoncentrowania się na formach - co nie oznacza ich lekceważenia - a pozwala szukać treści. Dziś nowe formy niepozwalające widzieć rzeczywistości to poprawność polityczna. Pewnych rzeczy nie wypada mówić. Papież Franciszek pomoże nam wyzwolić się z obłudy współczesnej kultury. W Buenos Aires przypominał wszystkim o wielkim procencie mieszkańców wykluczonych. Co dla nich robicie? - pytał rządzących i zwykłych obywateli. O aborcji jasno mówił: „Przecież to nie usunięcie guza lub szczotki do zębów, to człowiek!", a o zmianach legislacyjnych wokół rodziny: „Nie oszukujmy się, za tym stoi diabeł". Niedawno powiedział do kardynałów: „Bez budowania na Jezusie będziemy tylko pobożną NGO". To jest ten świeży powiew Wielkanocy Anno Domini 2013. Ale trzeba otworzyć na oścież okna naszej duszy! 31-III-2013 251 236. Buona sera Google translate, lvona lub podobne programy do tłumaczenia lub czytania nie zastąpią Ducha Świętego. On działa podczas całego procesu transmisji. Wspiera przekazującego, by nie zniekształcał przesłania; pomaga odbiorcy, by dobrze rozumiał, co mu jest przekazywane. Boża asysta nie zwalnia jednak ucznia Jezusa od wysiłku doskonalenia swych metod. Dlatego Kościół na przestrzeni wieków niestrudzenie szukał sposobów, by wyrażać orędzie Chrystusa za pomocą pojęć różnych ludów. Korzystał również z mądrości filozofów, aby dostosować przepowiadanie Ewangelii zarówno do zdolności pojmowania ogółu, jak i do wymagań ludzi wykształconych. Można powiedzieć, że poszukanie odpowiedniego języka stanowi „prawo wszelkiej ewangelizacji”. Chrześcijaństwo trzeciego tysiąclecia przyjmuje oblicze wielu kultur, starożytnych i nowożytnych, których specyficzne wartości nie są odrzucane, ale oczyszczane i prowadzone do ich własnej pełni. W ten sposób ewangelizacja szanuje życiową wędrówkę każdej osoby, różniącą się od dróg innych ludzi. Zwraca uwagę na różnorodność, pozostając przy tym całkowicie wierna własnej historii i tradycji - rozwój w ciągłości. Media sprawiły, że dziś wszystko jest natychmiast dostępne dla wszystkich. Każdy gest, każdy znak dociera wszędzie. Paradoksalnie, ta ogólna dostępność może sprawić wiele kłopotów, jeżeli się zapomni o tym, że znaki wymagają prawidłowej interpretacji. Ten sam gest może być dla jednych jest wyrazem bliskości i bezpośredniości, a dla innych lekceważenia i braku szacunku. Z takimi problemami borykają się od lat wielkie korporacje. Wkładają wiele wysiłku w tworzenie własnego kodu kulturowego nie z fanaberii, ale aby uniknąć jeszcze kosztowniejszych nieporozumień. Również szkoły biznesu organizują kursy, na których przekazuje się treści, które mogą się wydawać banalne: uczą odczytywać niewerbalne kody kulturowe. Wybór papieża Franciszka nie tylko zaskoczył wszystkich, ale i okazał różnice kulturalne środowisk, w których wzrastali Karol (ur. 1920), Józef (ur. 1927) i Jorge (ur. 1936). Buona sera to nie Sia lodato Gesu Cristo. W różniących się znakach zawiera się podobna miłość do Jezusa i jego Ewangelii, podobny zapał apostolski z pragnieniem dotarcia do serc wielkiej rzeszy odbiorców. Odkrywanie tych różnic kulturowych jest wezwaniem dla wszystkich do niezaprzestawania nauki szukania porozumienia, aby dzielić się radosną nowiną. Katoliku, bądź bardziej katolicki! 7-IV-2013 252 237. 153 wielkich ryb Chłodny poranek nad Jeziorem Galilejskim. Piotr mówi lakonicznie: idę łowić ryby. Jednomyślna odpowiedź pozostałych apostołów: i my idziemy z tobą. Powiew wiosny pozwala poczuć radość powstającego Kościoła. Wszystko tam jeszcze jest ruchem, życiem, początkiem, nadzieją. Ewangelista przekazuje dokładną liczbę złowionych ryb. Numer 153 pewno nie jest wyłącznie anegdotyczny. Autor Ewangelii i Apokalipsy stale korzysta z symboliki liczb. Pewno słusznie Ojcowie Kościoła szukali zakodowanej nauki w tej liczbie. Pewności co do interpretacji nigdy nie uzyskamy, na tym właśnie polega nauka przez symbole. One służą do przekazania tego, czego nie da się zamknąć w innych sposobach przekazu. Augustyn zwrócił uwagę, że 153 wynika z podsumowania pierwszych 17 liczb. Jest to liczba narodów, o której wspomina się w Dziejach Apostolskich w dniu Pięćdziesiątnicy. Liczba całości, pełni. Do tej liczby też można dojść: 3x3x17. Liczba wskazuje na rozległość Kościoła Jezusa Chrystusa, obejmując wszystkie rodzaje ryb. Inni zauważają, że w starożytności sądziło się, że 153 to liczba różnych gatunków ryb. A więc Ewangelista obrazowo mówi o katolickości Kościoła, o jego powszechności od samego zmartwychwstania. Kościół wielu ryb, gdzie jest miejsce dla wszystkich. Tak wielka liczba różnorodnych ryb nie rozrywa jednak sieci. Powszechność w jedności. Inna możliwa interpretacja pochodzi od pewnego uczonego żydowskiego. Zwrócił uwagę na to, że 153 jest sumą wartości liczbowych liter tworzących słowa Simon (76) i Ichtys (ryba 77). Taka lektura też wskazuje na jedność Kościoła i jego katolickość, ale naświetla dokładnie historyczny charakter tej jedności. Właściwą jednością Kościoła jest zawsze ta jedna Ryba, Jezus Chrystus. Ale on siebie samego i jedność swojego Kościoła związał z tym, którego nazwał Piotrem, skałą. Cały opis spotkania kończy się na odpytaniem Piotra co do jego miłości i przekazaniu mu misji pasterskiej nad Jego trzodą. Papież Franciszek często streszcza naukę w trzech słowach. Można się pokusić o takie streszczenie: 153 wielkie ryby, czyli połów, katolickość, jedność. Pierwszy punkt jest niezbędny dla zaistnienia pozostałych. Jaki to Kościół, który nie apostołuje, nie wypływa na głębię? Jacy to uczniowie, którzy siedzą cicho, bo boją się popaść w niepoprawność polityczną? Jaki to uczeń Chrystusa, który przechodzi obojętny wobec błądzącego brata lub siostry? Zapał apostolski jest znakiem zdrowia i uzdrawia, czyli leczy z wszelkiego egoizmu. 253 238. Gasić światła Jednego z pierwszych dni zwykłej pracy papież Franciszek przyszedł do biur sekretariatu stanu kilka minut po ósmej. O tak wczesnej dla włoskiego życia porze nie było jeszcze żadnego prałata ani pracownika niższego szczebla, zastał tylko portiera. Jednak wszystkie światła już były włączone. Papież spytał, dlaczego światła niepotrzebnie się palą. Na co usłyszał, że „tak zwykle jest". Franciszek odpowiedział, że „tymi zmarnowanymi pieniędzmi można by utrzymać jednego księdza" i zaczął wyłączać światła w pomieszczeniu. Anegdota szybko się rozeszła po watykańskiej kurii i doprowadziła do tego, że pracownicy zaczęli zwracać uwagę na oszczędzanie. Biura kurii watykańskiej bynajmniej nie są odosobnione w marnotrawstwie. Wystarczy w godzinach nocnych pojeździć po Warszawie, by zauważyć włączone światła w wielkich biurowcach, można również poszperać w budżetach instytucji państwowych i znaleźć tam spore sumy wydawane na przeróżne, podejrzane akcje edukacyjne, absurdalne programy promocyjne, dziwaczne imprezy. Grzech marnotrawstwa nie jest tylko sprawą zasiedziałych urzędników kościelnych instytucji, jest problemem zmaterializowanego i sytego człowieka cywilizacji zachodu. A do tego nikt nie wychowuje w duchu oszczędności nowego pokolenia, nikt dzisiaj już nie słyszy od swych mam: synu, czy zgasiłeś światła? Czy przekręciłeś kaloryfer? Czy to oznacza, że jesteśmy skazani na sknerstwo i dziadostwo? Czy trzeba pozbyć się wszelkich samochodów, pałaców, dzieł sztuki etc? Dalekie jest chrześcijaństwo od ogólnego potępiania dóbr doczesnych. Zmartwychwstanie Chrystusa od najwcześniejszego przekazu związane było z pustym grobem. Nastąpiło zmartwychwstanie, czyli ożywienie zwłok. Oczywiście, nie oznacza to powrotu do tego samego śmiertelnego życia, ale wprowadzenie materii w nowy obszar życia. O to właśnie chodzi, o nowy sposób patrzenia na świat materii. Nie jest to potrzebne dla własnej chwały i próżności, nie daje zbawienia. Trzeba się troszczyć o sprawy materialne, ale nie można zapomnieć o tym, że pielgrzymujemy do ostatecznej Ojczyzny. Dobra materialne mają tę cechę, że gdy nie są dzielone z innymi, zagracają serce, stają się przeszkodą. Pierwsze lekcje papieża Franciszka są dla nas wszystkich wezwaniem do rachunku sumienia, który w tym przypadku zachęca do prowadzenia rachunków wydatków. Zastanowić się, ile i na co idą pieniądze. Również na co przeznaczamy nasz czas, szczególnie ten, który ze względu na sprawiedliwość już nie do nas należy, ale do pracodawcy, rodziny, bliźniego. 21-IV-2013 254 239. Rydwan zwycięzcy Subirse al carro del vencedor - wejść na rydwan zwycięzcy. To argentyńskie przysłowie jest bardzo podobne do polskiego „sukces ma wiele ojców". Wersja latynoska jest dobitniejsza: chodzi o to, by wyczekać przejście generała wkraczającego do miasta w zwycięskim pochodzie i wdrapać się na jego wóz, aby razem z nim odbierać hołd tłumu, czyli stać się ojcem sukcesu, niezależnie od tego, czy jest się nim naprawdę. Kinomani pamiętają, jak filmowy Juda Ben Hur został zaproszony przez generała, którego ocalił na morzu, aby razem z nim odebrać w Rzymie koronę zwycięstwa. A skoro o Argentynie mowa - teraz się okazuje, że tam wszyscy byli przyjaciółmi i współpracownikami kardynała Bergoglio... Ale żarty na bok. Każdy wie, jak istotne jest, by w pracy czuć się docenianym przez przełożonych i mieć poczucie, że się ma realny wpływ na ostateczny sukces. W poradnikach dla menedżerów można wyczytać, jakie zachowania sprawiają, że praca traci znaczenie dla podwładnego, który przestaje się w nią angażować. Oto kilka konkluzji. 1. Przełożeni lekceważą znaczenie konkretnej pracy lub pomysłów pracowników. 2. Odbierają im poczucie, że wykonywana praca jest również ich własnością; do takich efektów prowadzą częste i gwałtowne zmiany wyznaczonych zadań. Następuje utrata poczucia, źe „projekt jest twój; kiedy pracujesz nad czymś i gdy jesteś blisko końca, ci to odbierają. 3. Menedżerowie komunikują, że praca wykonana przez podwładnych nigdy nie ujrzy światła dziennego. Mogą to bezwiednie sygnalizować, zmieniając priorytety lub decyzje. „ Papież Franciszek pewnie nie czyta poradników dla menedżerów, ale na różne sposoby daje klarowne komunikaty dodające skrzydeł wszystkim wiernym, aby bardziej się angażowali. Na przykład ostatnio odwiedził Sekretariat Stanu i spotkał się z blisko trzystoma pracownikami. Przyczynę wizyty sam wyjaśnił: „Dlaczego tutaj dzisiaj jestem? Aby wam podziękować, ponieważ wiem, że w tych dniach - a jutro będzie już miesiąc - mieliście bardzo dużo pracy, wiele godzin dodatkowych, za które się nie płaci, ponieważ pracowaliście z serca, a za to płaci się tylko słowami "bardzo dziękuję-, ale też płynącymi z serca. Dlatego chciałem tutaj przyjść, by was pozdrowić i podziękować każdemu z osobna za całą tę pracę, którą wykonaliście. Bardzo dziękuję, z całego serca!". Generał musi pozwalać na to, by inni mogli wejść na jego zwycięski wóz... Jest to sztuka dla rodziców i przełożonych, by wszyscy odczuwali radość z sukcesu. 28-IV-2013 255 240. Violenti rapiunt Kuria w Buenos Aires odebrała pismo od prawników żądających 600 000 dolarów pod groźbą wejścia na drogę prawną. Pismo zawierało oskarżenie dwóch kapłanów o czyny lubieżne wobec dzieci. Kardynał Jorge Mario Bergoglio dobrze znał księży i nie mógł uwierzyć w takie ich zachowania. Wyczuł, że w sprawie tej chodzi o wyłudzenie odszkodowania przy wykorzystaniu słabości niektórych hierarchów wobec szumu medialnego. Jako wierny duchowy syn św. Ignacego miał odwagę podjąć wyzwanie i nie wchodzić na tchórzliwą drogę pasterzy biegnących szybko do kasy, aby zamieść po cichu wszystko pod dywan. Sprawa była poważna i wymagała wyjaśnienia. Po rozmowie z kapłanami, których poprosił o przysięgę co do swej niewinności, po rozmowie z innymi bliskimi świadkami kardynał osiągnął moralną pewność, że kapłani są niewinni. Wtedy zaangażował prawników, by odpisali, że Kuria wytoczy proces o zniesławienie i wystąpi o odszkodowanie wartości miliona dolarów. Wobec takiego obrotu sprawy oszczercy wycofali się ze swoich zamiarów, a pasterz zyskał niesamowity mir wśród swoich księży. Taka ojcowska troska ordynariusza wobec swoich kapłanów wpływa na ich wierność i wytrwałość na drodze kapłańskiego powołania. Wytrwałość nigdy nie była mocnym punktem kleru latynoskiego. Statystki mówią jednak o jej znacznej poprawie w Buenos Aires na przełomie tysiącleci. Wiele jest czynników wpływających na wierność księży. Bez wątpienia szczera troska i serdeczność własnego biskupa, czyli realizacja w praktyce tego, co znajduje się w dokumentach i nauczaniu Kościoła. Czasami oficjalna narracja może nie pasować do codziennych realiów. W krajach takich jak Argentyna, gdzie Kościół jest stosunkowo słaby, usprawiedliwieniem może być niemożność pomocy. W krajach, gdzie kapłanów jest dużo, można ich de facto lekceważyć. Aby innych wspierać, trzeba samemu być mocnym. I aby od innych wymagać, trzeba od samego siebie wymagać. Męstwo jest potrzebne, by świadczyć w trudnych sytuacjach. Jednak nie da się go zaimprowizować. Wynika z codziennego treningu. Na trudne czasy Duch Święty zechciał powołać na swe boisko na katedrze Piotra twardego zawodnika z Buenos Aires. Naśladujmy jego przykład, promując, gdzie tylko się da, mężne postawy. W Kościele świętym też są potrzebne... Inaczej nowa ewangelizacja stanie się kolejnym pustym hasłem. Violenti rapiunt! Królestwo niebieskie zdobędą gwałtowni (Mt 11, 12). 241. Niania Zawołanie „Buonasera” z 13 marca 2013 r. było zwiastunem nowego języka na katedrze świętego Piotra. Nie jest to język Karola z Wadowic czy profesora z Bawarii... 256 Dyskurs papieża Franciszka jest prosty w formie, ale niezmiernie zaskakujący w treści. Typowy dla człowieka z Buenos Aires; porteńos ich nazywają. Jest to osobowość, którą można scharakteryzować jako mieszankę przedwojennego lwowiaka i warszawiaka: duża pewność siebie na granicy pychy, połączona z przenikliwym duchem obserwacji i dystansu do świata. Do tego dochodzi radykalna ignacjańska miłość do Jezusa i wrażliwość na drugiego człowieka, szczególnie tego spośród słabych i wykluczonych. Kilka tygodni temu Papież nauczał, że Kościół nie może pełnić roli „niani usypiającej dzieci". Gdyby tak było, to „Kościół stałby się uśpionym Kościołem". Ten, kto poznał Jezusa, ma siłę i odwagę głoszenia Go wszystkim. Ten, kto otrzymał chrzest, ma siłę iść naprzód i ewangelizować. Wtedy Kościół staje się matką, która rodzi dzieci zdolne do ponie- sienią Chrystusa w świat. Inaczej idzie za trendem zmaterializowanego świata, gdzie już nie rodzą się dzieci... Zanieść Chrystusa do świata! To wymaga otwartości wobec tego, co szlachetne we współczesnej kulturze, a są to: poszanowanie każdego człowieka, opieka nad przyrodą, otwartość na racjonalne rozwiązania, powszechne uczestnictwo w życiu społecznym, przezwyciężanie ciasnego widzenia własnych interesów rodzinnych, klanowych lub narodowych etc. Chrystus jednak wymaga oczyszczenia tych rzeczywistości od grzechu. Niestety, słabości ludzkie mają wielką zdolność adaptacyjną. Stare grzechy lubią robić sobie makijaż, by ukrywać swe paskudne oblicze. Zmysłowość może nałożyć maskę wolności, egoizm ukryć się pod samorealizacją, a pycha występować w stroju naukowości. Kluczem do nauczania papieża Franciszka nie jest lewicowość czy prawicowość, liberalizm czy tradycjonalizm, postępowość czy wsteczność. To są stare schematy, całkiem passe. Nie da się papieża Franciszka w nich zamknąć. Kluczem interpretacyjnym jego gestów są słowa: Droga, Prawda i Życie. Droga, na której nie można się zatrzymać; Prawda, którą trzeba szanować i nie naginać jej do własnych interesów; Życie, które jest pełnią i dla którego warto zostawić wszystko. Niania opiekuje się dziećmi kilka godzin i zazwyczaj za pieniądze. Kościół jest matką. Dobra matka nie pozwala na infantylizację swych dzieci, szuka ich wzrostu i dojrzałości. Czy nauczanie papieża Franciszka mnie obudziło? Co się zmieniło w moim życiu od 13 marca 2013? 242. Lustro i okno W literaturze dla menedżerów, aby opisywać fundamentalne cechy działania kierowniczego, zazwyczaj podaje się przykłady. Powszechnie znana jest podana przez 257 Collinsa analogia cech przywództwa. Autentyczny lider, gdy bada problemy swego teamu, gdy poszukuje odpowiedzialnych za sprawy źle idące - spogląda w lustro, czyli wewnątrz siebie lub we własnej organizacji szuka odpowiedzi na pytanie, dlaczego sprawy nie idą dobrze. Rasowy lider analizując z kolei tajniki sukcesu i jego twórców - patrzy przez okno, czyli analizuje czynniki zewnętrzne, które do sukcesu doprowadziły. Lustro wskazuje na odpowiedzialność, a okno na zasługi. Przypomina też Collins, że mierni przywódcy działają dokładnie odwrotnie: szukają w przyczynach zewnętrznych źródła własnych problemów i niepowodzeń, a sobie przypisują wszelkie zasługi co do sukcesów. Lustro jest obrazem ich próżności, a za oknem widzą winnych niepowodzeń. Jaki ja jestem wspaniały, a inni jacy kiepscy! Dla człowieka wierzącego wdrażającego dzień w dzień swą wiarę w życie lustro jest obrazem rachunku sumienia. Bez dokładnego badania własnego zachowania nie sposób postępować za Jezusem. Zaniedbanie rachunku sumienia nieubłaganie prowadzi do letniości. Popada się w daltonizm sumienia, nie odróżnia się już kolorów ani odcieni własnego postępowania. Natomiast szczery rachunek sumienia pozwala mieć ostrą wizję własnego postępowania, tak aby nie tracić kontaktu z rzeczywistością i nie odlatywać w wirtualny świat wykreowany przez pychę. Okno jest obrazem doceniania talentów i zasług innych. Nie jesteśmy pępkiem świata, ani indywidualnie, ani grupowo. Moje dziedzictwo kulturowe jest wspaniałe, ale jest wiele rzeczy do poprawy. Historia nie zaczęła się z nami, co najwyżej na nas może się skończyć. Bez wkładu innych ludzi niewiele albo zgoła nic nie możemy zdziałać. Dostrzeganie wartości i komplementarności innych pozwala wkomponować nasze talenty i zadziałać synergicznie: razem możemy o wiele więcej. Rodzice, przełożeni i wychowawcy powinni wypracować ten dobry nawyk: porażki należą do mnie, zasługi do nich. Częściowo do tego nawiązuje włoskie przysłowie // sangue del soldato fa grandę ii capitano - krew żołnierza czyni wielkiego kapitana. Jeżeli przywódca o tym stale pamięta, podwładni ofiarnie walczą. Nic nie zniechęca bardziej niż nadęci i próżni liderzy, chorzy na gwiazdorstwo: coraz bardziej zapatrzeni w lustro i obrażeni na wszystko, co dzieje się za oknem. 19-V-2013 243. Ekspansywność Każde narzędzie działa sprawnie pod warunkiem, że się nie rozpadnie. W przypadku prostych urządzeń, na przykład młotka, wystarczy, aby trzonek był połączony z obuchem; 258 obcęgi powinny sprawnie otwierać się i zamykać. Im bardziej skomplikowane narzędzie, tym trudniej skoordynować współgranie jego części. W sprzęcie elektronicznym niekompatybilność systemu oznacza po prostu, że są kłopoty z jednością działania. Żywe istoty mają większe wymagania co do jedności niż sztuczne twory techniki. Choroby zaś to brak jedności. Mnożące się komórki rakowe, choć niezmiernie witalne, szkodzą całości organizmu. Dysfunkcji nie można sprowadzać do zwykłych usterek jak w urządzeniu technicznym: wymiana części nie wchodzi w grę. Organy, choć mają własną jedność, są czymś więcej niż częściami organizmu. W życiu społecznym skoordynowane działanie jest o wiele trudniejsze. Doświadczamy, jak łatwo może się rozpaść i stracić swą jedność rodzina lub wspólnota narodowa. Majstrowanie w tych sprawach za pomocą różnorakich ideologii ma opłakane skutki. Jedność Kościoła nie wynika z pomysłowej organizacji, lecz jest owocem Bożego działania, darem Ducha Świętego, wielkim cudem Pięćdziesiątnicy. Ciekawe, że ten sam Duch jest sprawcą różnic i bogactwa, czyli charyzmatów, a równocześnie On jest tym, który jednoczy. Kościół tak jak ludzkie ciało zachowuje swoją jedność dzięki ożywiającej mocy Ducha. Dzisiejsza indywidualistyczna kultura podejrzliwie patrzy na mocne wspólnoty. Wytacza oskarżenie o sekciarstwo lub posiadanie struktur niszczących ludzi. Oczywiście, mogą być sytuacje, w których nadużycia się zdarzają, jednak pytania pozostają otwarte: czy jedność Wieczernika jest sekciarstwem? Czy cena mocnego braterstwa wśród wierzących to szkoda tych, którzy są poza wspólnotą? Jak chrześcijaństwo sobie radzi z dylematem: otwartość versus zachowanie tożsamości? Warto zwrócić uwagę, że od najwcześniejszych czasów Kościół był nazywany katolickim, czyli powszechnym. Sekty natomiast, pomimo początkowej witalności, stawały się czymś zamkniętym w sobie. Witalność Kościoła wynika z mocy Ewangelii, nie pozwala na zakleszczenie się w ludzkich strukturach. Sekret ekspansywności tkwi w nakazie bezwarunkowej miłości, również wobec tych, którzy prześladują lub krytykują. Nakaz misyjny wymusza otwartość na wszelkie kultury, włącznie z rozsadzaniem ciasnych ram własnych paradygmatów myślowych. 244. Klei i smar Zespól osiągnie lepsze wyniki, jeżeli każdy z uczestników traktować będzie wspólne cele jako wtasne. Czyli trzeba wytworzyć pewną zbiorową ambicję, powinien zaistnieć rodzaj 259 „kleju" spajającego wszystkich uczestników. Niemniej jednak w pracy zespołowej nie wystarczą mocne więzi, potrzebna też jest inicjatywa zmiany, zdyscyplinowane realizacji tych ulepszeń, rodzaj „smaru" pozwalający na dynamiczny rozwój. Paradoks polega na tym, że klej i smar muszą współdziałać. Jedność i spójność zespołu nie może być budowana na zasadzie paraliżującego ujednolicenia i usuwania wszystkich niewygodnych różnic. Równocześnie dynamika rozwoju i zmiany nie mogą niszczyć ciągłości i własnej tożsamości. Na przykład nie można budować jedności rodziny lub wspólnoty zabijając witalne elementy. Z drugiej strony witalność nie może być niekontrolowana, byt by to rozwój nowotworowy, śmiertelnie niebezpieczny. We wspólnocie uczniów Jezusa wiele jest czynników odgrywających rolę kleju. Mnóstwo zwyczajów przeżywanych w przeszłości przez naszych przodków z całkowitą naturalnością pełniło w ostateczności taką funkcję. Byta to wiara okazywana w konkretnej pobożności - śpiewy, obrzędy, zwyczaje. Wspólna historia tworzona i przekazywana poprzez świętowanie. Pamięć, która umacniała tożsamość. W naszym zatomizowanym świecie, mocno sfragmentaryzowanym, klej jest szczególnie potrzebny, aby przekazać wiarę nowym pokoleniom. Otwartość na nowe formy nie powinna prowadzić do lekceważenia tego co dawne, bo to niosłoby ryzyko takiego rozluźnienia więzi, który zabiłoby wspólnotę. Kościół pielgrzymujący oznacza, że jest w ruchu. Żle by się działo, gdyby się zatrzymał! - przypominał papież Franciszek w pierwszej homilii po wyborze. Smar wtaśnie utatwia ruch. Zmiany cywilizacyjne, z jakimi musi się zmierzyć wspólnota uczniów Jezusa, wymaga dziś sporo dobrego smaru. Na pierwszym miejscu, by przełamywać przyzwyczajenia dawnego człowieka. Bez własnego stałego nawracania się nie sposób dynamizować innych. W języku chrześcijańskiej tradycji to olejek pełni rolę smaru. Balsam nie tylko dla chorych i słabych, ale również dla wszystkich, którzy podejmowali zmagania. Od początku mocna była świadomość, że uczeń Jezusa jest wezwany do takiej walki jak atleci na arenie. Przed walką nacierali swe ciata olejkiem dającym im moc i zwinność. Również nam potrzeba wiele sit, aby nie skapitulować w wierze; potrzeba zwinności, aby nie dać się wplątać w pogański świat. 2-VI-2013 245. Translokacje W środowisku kapłańskim funkcjonują słowa otoczone dla laika aurą tajemniczości: portator, sacelan, asysta... Większość pochodzi z łaciny. Są to określenia używane w polskich seminariach. Panuje tam moda na nazywanie wszystkiego po swojemu: stołówka to refektarz, 260 sypialnia to dormitorium, portier to furtian, przerwa w pracy to rekreacja. Gdzieniegdzie, zależnie od lokalnej tradycji, można natrafić na takie cudactwa jak mówienie: tonsur na fryzjera, coquus na kucharza, piktor na fotografa... Wśród dojrzałych księży największe emocje wywołuje słowo „translokacja". Określa się w ten sposób personalne przenosiny w ramach kościelnych placówek. Nie ma wątpliwości, że ma to ogromny wpływ na życie każdego księdza - i dlatego wzbudza takie poruszenie. To nie to samo: mieszkać w urządzonej i dobrze prosperującej parafii, mieć dobrych współpracowników - co klepać biedę w nieprzyjaznym środowisku i być skazanym na niezrównoważonego kolegę... Pewien biskup klasyfikował księży według czterech kategorii; tych, którzy odpowiadają: 1. Ślubowałem posłuszeństwo i zawsze mi to wyszło na dobre; idę tam gdzie ksiądz biskup wskaże! 2. Bardzo chętnie się przeniosę, ale jestem chory i muszę mieszkać w wielkim mieście, gdzie mam dostęp do lekarza. 3. Oczywiście, podjąłbym nowe zadanie, ale ksiądz biskup pewno nie wie, że mam rozpoczętą budowę (lub inne inicjatywy) i szkoda to zostawiać rozbabrane. 4. Gdzie jest ta parafia o której ksiądz biskup mówi? Nie, nie interesuje mnie, jest gorsza od tej, gdzie teraz pracuję. Lata posoborowe zbiegły się z okresem powszechnej kontestacji wszelkiego autorytetu. Dużo się wtedy mówiło o kryzysie posłuszeństwa. Święty Josemaria Escńva, założyciel Opus Dei, zwykł poprawiać: „Jaki tam kryzys posłuszeństwa; niestety, jest to kryzys wiary!". Posłuszeństwo wynika z naśladowania Jezusa, który stał się posłuszny aż do śmierci. Prawdziwa miłość szuka posłuszeństwa. Ile to „bezrozumnych rozumowań", by nie czynić tego, co Bóg od nas oczekuje i co dociera do nas poprzez przełożonych. Posłuszeństwo nie jest artykułem luksusowym, zarezerwowanym na translokacje księży. Każdy uczeń Jezusa na jakimś etapie życie spotyka się z poważniejszą alternatywą: albo-albo. Albo idę za Jego wolą, albo moim widzimisię. Wola Boża zwykle dociera poprzez rodziców, wychowawców lub poprzez wierność złożonych kiedyś ślubowań, np. małżeńskich. Również poprzez nauczanie Kościoła. Rok Wiary jest okazją do rachunku sumienia co do naszego posłuszeństwa. 9-IV-2013 246. W oceanie danych Uświadomienie sobie niezmiernych wymiarów Kosmosu połączone ze znikomością naszej planety dla wielu stanowi poważne pytanie dla ich wiary. Czy Bóg może się interesować takim pyłkiem, jakim jest Ziemia, a na niej takim znikomym człowieczkiem, 261 jakim jestem ja? Podobne trudności mogą wynikać z refleksji nad czasem: czym jest czas życia człowieka w porównaniu z wiekiem Kosmosu? Do tych egzystencjalnie mocnych pytań, wynikających z nauk astrofizycznych, dochodzą kolejne niepokojące zagadnienia. Ostatnio- refleksja nad wielkimi zbiorami danych. Na świecie powstaje codziennie około 2,5 eksabajtów danych. W internecie w każdej sekundzie przepływa więcej danych, niż 20 lat temu zgromadzono we wszystkich zasobach. Wielka sieć marketów gromadzi każdej godziny ponad 2,5 petabajtów danych dotyczących transakcji konsumenckich. Petabajty to tryliony bajtów, czyli inaczej około 20 milionów szafek wypełnionych dokumentami. Eksabajt to jednostka tysiąc razy większa, oznaczająca miliard gigabajtów. Telefony komórkowe, sklepy internetowe, sieci społecznościowe, komunikacja elektroniczna, GPS i oprzyrządowane urządzenia - wszystkie te systemy generują strumienie danych jako produkty uboczny normalnego funkcjonowania. Każdy z nas jest dziś chodzącym wytwórcą danych. Dostępne dane są często nieuporządkowane i trudne do zagospodarowania, ale w tym szumie informacyjnym istnieje mnóstwo sygnałów, które czekają na rozszyfrowanie. A pośród tego wszystkiego - każdy konkretny człowiek. Czy jego życie, decyzje mają jakieś znaczenie w tym oceanie danych? Bóg jest całkiem inny. Jego nie dotyczy ani czas, ani przestrzeń, ani nasze algorytmy informatyczne. On nie jest ani Wielkim Architektem, ani Wielkim Zegarmistrzem, ani Big Data Scientist. On jest sobą, czyli Bogiem miłości! Jego wielkość na tym polega, że przekracza te nasze myślowe schematy i towarzyszy nam bliżej nas niż my sami sobie. Aby stać się bardziej dostępnym, stał się człowiekiem, jednym z nas. A to oznacza, że cała Boża miłość dociera do nas poprzez ludzkie serce Jezusa. Podejmujmy często rozmowy z naszymi kolegami o sensie życia, śmierci, miłości. Po co i dla kogo żyjemy? Czy tylko dlatego, że trzeba zaliczyć kolejny etap życia? Może żyjemy, jak kiedyś opisał CS. Lewis, wypełniając z zaangażowaniem jakieś życiowe zadania, aby otrzymać obiecaną nagrodę? A nagroda to... kolejne zadanie. Świat Big Data, bez Boga miłości, jest przerażająco pusty! 247. Zdrowa młodzież Vittorio Messori zapytał kiedyś Jana Pawła II, czy aby na pewno młodzież jest nadzieją Kościoła. Przecież patrząc na pewne zachowania współczesnej młodzieży można dojść do wniosku, że sytuacja jest... beznadziejna! Dobry papa odpowiedział, że choć czasy 262 mocno wpływają na postawę młodzieży, jednak w młodym człowieku jest pewien niezniszczalny potencjał. To bogactwo można scharakteryzować jako pragnienie wielkich rzeczy, głód dobra i prawdy. Zachowanie młodzieży niemal całkowicie zależy od przykładu i działania starszych. Trudno, by nowe pokolenie nie powielało takich wzorców, jakie widzi. W egoistycznym, zapatrzonym w siebie środowisku egoistyczne postawy przekazują się niemal w genach. A młody człowiek je poprawia i rozszerza. Pozytywnie z kolei można powiedzieć za Janem Pawłem II, że „święci rodzą świętych". Oddani rodzice, ofiarni nauczyciele, gorliwi duszpasterze budzą takie postawy w następnym pokoleniu. Można zasygnalizować pięć istotnych cech młodego człowieka, które szczególnie warto pielęgnować, aby wyrósł na ludzi i oddanego ucznia Jezusa, czyli by hojnie odpowiedział na swoje powołanie: 1. Szlachetność. 2. Pracowitość. 3. Hojność. 4. Normalność. 5. Pobożność. Niedzisiejsze stówo „szlachetność” jest antytezą popularnych i promowanych postaw cwaniactwa, krętactwa, rozwiązłości. Szlachetność to poszukiwanie autentyczności, szczerość połączona z czystością serca. To, co kiedyś pozwalało określić człowieka formułą , że „dobrze mu patrzy z oczu”. Co wyrośnie z młodzieniaszka, który po kryjomu karmi się pornografią, oczernia wychowawców na Facebooku i oszukuje rodziców? Jeżeli młodzież potrafi się wysilić tylko wtedy, kiedy świetnie się bawi, łatwo przewidzieć, że na jakimś etapie życia zabawa ta się skończy albo inni będą mieli dość takich niedojrzałych ludzi. Natomiast pracowitość bez hojności prowadzi do zapatrzenia w siebie i własny sukces. Zasila się wtedy oddziały współczesnej SS, czyli Sukces + Samotność. A zatem nie można pozwolić młodemu człowiekowi, by zapomniał o innych. O normalności dziś trudno mówić, gdy się lekceważy wszelkie normy. Jest to równowaga emocjonalności, ducha sportowego, fantazji, sympatii. Zdolność zrozumienia innych, nie tylko z własnego środowiska. Dialogu ze starszymi lub tymi, którzy mają odmienny sposób rozumienia świata. Pobożność pozwala nawiązywać kontakt z Bogiem. Poznanie Jezusa i zawarcie z Nim tak mocnej przyjaźni, by być w stanie, jeżeli taka jest Jego wola, zostawić wszystko i pójść za Nim. Warto iść na całość! 248. Katalizatory i odżywki Nauka o zarządzaniu stawia ciekawe pytanie również dla innych zawodów: Co mogą robić menedżerowie (czytaj przełożeni, wychowawcy, duszpasterzy), by ich podwładni czuli 263 się zmotywowani, zaangażowani i szczęśliwi? Jak powinni ułatwiać im osiąganie codziennych postępów w pracy? Spece od zarządzania doradzają korzystaniu z tak zwanych „katalizatorów ” i „odżywek”. „Katalizatory” to działania, które ułatwiają pracę. Należą do nich: wytyczanie konkretnych celów, przyznawanie pracownikom autonomii, zapewnianie im wystarczających zasobów i czasu, pomoc w wykonywaniu pracy, otwarte wyciąganie wniosków z porażek i sukcesów oraz umożliwianie swobodnego wymieniania się pomysłami. Ich przeciwieństwem są „inhibitory”, takie jak brak wsparcia lub, o zgroza!, aktywne utrudnianie pracy. „Odżywki” to akty osobistego wsparcia, jak: szacunek i uznanie, poparcie, komfort emocjonalny i możliwość nawiązywania bliskich więzi. W przeciwieństwie do nich „toksyny” objawiają się brakiem szacunku, zniechęcaniem, lekceważeniem cudzych emocji i konfliktami między ludźmi. „Odżywki” i „toksyny” bezpośrednio i natychmiast wpływaj ą na wewnętrzne stan pracowników. „Katalizatory” i „odżywki” - oraz ich przeciwieństwa - oddziałują na jakość pracy ludzi, ponieważ wpływaj ą na to, jak postrzegają oni wykonywane zadania, a nawet samych siebie. Kiedy, na przykład, menedżer dba o to, by jego pracownicy mieli potrzebne zasoby, sygnalizuje, że to, co robią, jest ważne i cenne. Gdy chwali podwładnych za wykonywaną pracę, sygnalizuje, że są oni ważni dla firmy. Poradniki dla menadżerów są konkretne do bólu. Można w nich znaleźć raporty do codziennego wypełniania w celu doskonalenia pracy kierowniczej. Jest to rodzaj „rachunek sumienia”, aby poprawiać własne działanie katalizatora i nawracanie się od zachowań właściwych dla inhibitora. Umacnianie takich działań, który dodają podwładnym siły, czyli stosowania odżywek dla podwładnych dojących im skrzydła i tępienia wszelkich zachowań toksycznych, czyli demobilizujących. Porady ze świata menedżerów można zestawić z zakończeniem przypowieści o obrotnym rządcu „Pan pochwalił nieuczciwego rządcę, że roztropnie postąpił. Bo synowie tego świata roztropniejsi są w stosunkach z ludźmi podobnymi sobie niż synowie światłości”. (Łk 16,8). Pozwoli nam stawiać sobie wysoko poprzeczkę co do własnych zachowań w zadaniach jakich Pan nam powierza. 249. Hackathony Podczas wakacji zmienia się rytm pracy. Lato to czas zaskarbiania pomystów, nowych znajomości i energii na kolejny rok. Nowa Ewangelizacja wzywa do zadania sobie bardzo osobistych pytań: Co jeszcze mogę zrobić, aby uczestniczyć aktywnie w chrystianizacji 264 rodzącego się nowego świata? Przekaz wiary wymaga dziś dużo większej koordynacji działań niż w przeszłości, realnego zaangażowania wszystkich wiernych. Era samotnych wojowników dawno się zakończyła. Prorok wołający na pustyni dziś do nikogo nie dociera - po prostu nie słychać go, a jeżeli już, to dla większości jest niezrozumiały. Dzieje się tak w nauce, w polityce, w sporcie, również w informatyce. W tej mocno rozwojowej gałęzi od początku tysiąclecia stały się powszechne zjazdy informatyków, aby wspólnie pracować nad jakimś tematem. Firmy szybko odkryły je jako klucz do rozwoju innowacyjnych rozwiązań. Takie zgromadzenia „szalonych informatyków" to hackathony - nazwa to połączenie słów hack i marathon, gdzie hack jest używane w sensie żartobliwym na określenie programowania odkrywczego, nie jako przestępczość komputerowa. Zazwyczaj organizuje się hackathon jako wydarzenie tylko dla wtajemniczonych, w którym programiści, graficy, projektanci interfejsów gromadzą się na ostrą współpracę. Niektóre hackathony mają cele edukacyjne, choć w wielu przypadkach celem jest stworzenie użytecznego oprogramowania. Takie zloty zwykle rozpoczynają się prezentacjami na temat zdarzenia. Następnie uczestnicy sugerują pomysły i zespoły na podstawie indywidualnych zainteresowań i umiejętności. Główna praca może trwać od kilku godzin do kilku dni. Jedzenie jest nieformalne, czyli „śmieciowe" - pizza i napoje energetyczne. Nocleg swobodny, na miejscu, w śpiworach. O warunkach higieny lepiej nie wspominać... Hackathony kończą się demonstracją wyników i rozdawaniem nagród. Wszyscy obiecują przyjechać na następne spotkanie i powracają wyczerpani do swych miast. Wiele inicjatyw ewangelizacyjnych również ma taki model ostrej pracy: wyjazdy formacyjne, konwiwencje, pielgrzymki etc. Zrozumiałe, bo czas przynagla. Jeżeli w winnicy jest mało pracowników, a do tego pozwolą sobie na lenistwo, za kilkanaście lat zerwie się przekaz wiary. Przy dzisiejszej perspektywie sekularyzacji szkoda czasu i pieniędzy na wyjazdy bezproduktywne. Jaki ma sens wyjazd konsumpcyjny do obcego kraju, z nieznanym środowiskiem? Nikogo się nie pozna, nic specjalnego nie da się nauczyć. Miłość Chrystusa przynagla nas do treściwych wakacji, pełnych inicjatyw apostolskich. 7-VI-2013 250. Formacja apostolska Apostolstwo to nie powtarzanie wyuczonych tekstów czy stosowanie „religijnego marketingu". Zmieniający się świat rzuca wciąż nowe wezwania dla przekazu wiary. Nie chodzi o redefinicję nauki Kościoła, ale o uchwycenie zastrzeżeń, jakie stawia dominująca 265 kultura, i odnalezienie na nie odpowiedzi. Dopracowanie języka trafiającego do serca i rozumu odbiorcy, ukazującego piękno i spójność Bożej oferty. Fakt, że to Jezus powołuje apostołów i On działa w duszach odbiorców, nie zwalnia powołanych do apostolstwa od wysiłku, aby wciąż szukać sposobów, jak to zadanie najlepiej realizować. Apostołem się jest przez sam fakt bycia uczniem Jezusa, ale też trzeba się nauczyć bycia apostołem. Paradygmatem w tej nauce są święci, którzy doskonale spełnili zadanie powierzone przez Jezusa. Od pewnego czasu w nauczaniu Kościoła pojawia się pojęcie „formacji apostolskiej", czyli stałego uczenia się, jak głosić Ewangelię, jak spełniać tu i teraz zadanie bycia solą, zaczynem i światłem. Takie studiowanie zakłada pokorę, przyjęcie do wiadomości, że nieporozumienia z ludźmi niewierzącymi nie zawsze wynikają z niechęci odbiorcy; mogą być owocem braku wysiłku, aby zrozumieć współczesny świat i znaleźć sposób, jak przeżywać w nim Ewangelię. Studium potrzebuje sprzyjającego otoczenia. Gdy ludzie są zbyt zajęci lub nadmiernie obciążeniem stresem, mają mniejszą umiejętność analitycznego i kreatywnego myślenia. Warto więc podczas wakacyjnej przerwy zastanowić się nad naszym działaniem apostolskim. Zadać sobie szczerze kilka pytań: dlaczego dane środowisko lub osoba nie chcą przyjąć Dobrej Nowiny? Dlaczego nie są w stanie zrozumieć tego, co dla mnie i dla wielu innych wierzących jest tak oczywiste? Jakie aspekty nauczania Kościoła odrzucają i dlaczego tak jest? Być może nasz sposób przekazywania jest nieudolny, toporny, może brakuje nam wyczucia i pomysłów? Do wiernych świeckich należy podejmowanie dialogu na samym froncie. Znają języki - nauki, biznesu, rozrywki, życia rodzinnego i społecznego. Znają świecki język, bo do świata należą, ale znają też język Ducha. Wytrwale powinniśmy więc poszukiwać sposobów, aby głosić życiem i przykładem magnalia Dei - wielkie dzieła Boże. To pasjonujące zadanie wymaga jednak szukania sposobów komunikacji. Wytrwałość w ich poszukiwaniu może być motywowana miłością do Jezusa i do bliźniego. 251. Powołanie Lubimy doskonałość nie tylko w rzeczach. Zadziwia nas perfekcyjny sprzęt, ale jeszcze bardziej mistrzostwo sportowca, kreatywność wynalazcy, talenty artystów. Chętnie czytamy biografie ukazujące ścieżkę bohatera na szczyt sukcesu, nawet gdy wiemy, że tekst jest koloryzowany. Przyciągają nas spójne życiorysy, gdzie każda kartka biografii pasuje do całości, gdzie nie ma skoków w bok. 266 To „coś", co scala całe życie i pozwala na proste określenie życiorysu danego człowieka, potocznie nazywamy powołaniem. Mówimy na przykład o lekarzu z prawdziwego zdarzenia - czyli z powołania. Powołany to ten, kto znajduje swoje miejsce w świecie i wie, po co i dla kogo żyje. Człowiek nie może się rozwijać we wszystkich kierunkach. Łączenie różnych kierunków, na przykład muzyki i medycyny, rzadko pozwala na wybitne osiągnięcia. Często kończy się na tym, że jest się najlepszym muzykiem wśród medyków lub medykiem wśród muzyków, czyli przeciętniakiem w obu spra- wach. Prócz tego wiele kierunków wyklucza się nawzajem, nie da się równocześnie być mistrzem boksu i wybitnym chirurgiem. Papież Franciszek w pierwszej encyklice zwraca uwagę, że wiara oznacza: zobaczyć, usłyszeć, dotknąć, spotkać - doświadczenie prowadzące do egzystencjalnego ukierunkowania. Wiara jest więc tym pierwszym powołaniem, światłem, głosem, spotkaniem dającym sens całemu życiu. Człowiek wierzący w tych ramach odkrywa własną ścieżkę. Inicjatywa pochodzi od Boga. To On, Bóg miłości, ma konkretny scenariusz dla każdego z nas. Rozpoznanie i hojna odpowiedź na tę Bożą propozycję jest najlepszą rzeczą, jaka człowiekowi może się zdarzyć. Boże powołanie staje się wtedy potężnym światłem, mocnym bodźcem, by odważnie i z radością kroczyć przez całe życie. Chociaż nie zabraknie trudności, życie staje się pasjonującą przygodą prowadzącą do poczucia spełnienia. Tajemnicą ludzkiej wolności jest to, że możemy się rozminąć z powołaniem. Możemy nie chcieć zobaczyć tego, czego od nas oczekuje Bóg, lub świadomie powiedzieć Mu, że nie chcemy pełnić Jego woli. I chociaż, ściśle mówiąc, powołania nie można utracić, bo Bóg jest wierny i Jego dary są na zawsze, to człowiek może zlekceważyć Boży dar i zamienić go na miskę soczewicy jak nieszczęsny biblijny Ezaw. Nie dajmy się oszukać przez medialny szum - wierność powołaniu jest źródłem szczęścia, a niewierność zawsze jest życiową porażką! 252. Centymetr i waga By zachować szczupłą sylwetkę, nie wystarczą odpowiednia dieta lub ćwiczenia fizyczne - trzeba korzystać też z centymetra i wagi. Paradoksalnie, czas zdrowego trybu życia można mierzyć w centymetrach. Zdarza się, że nie potrzeba pomiaru, aby zauważyć, jak wiele ubyło. Gdy spotykamy kogoś po dłuższym okresie niewidzenia, czasem mamy pokusę przywitać go: „Cześć, dawno Ciebie nie widziałem - jakieś pięć kilogramów temu!” Można używać taśmy centymetrowej także do odmierzania czasu w inny sposób. Czasami młode osoby odliczają dni do ważnego wydarzenia, odcinając każdego dnia po centymetrze, np. dni do matury lub brakujące dni do ostatecznego opuszczenia koszarów. Istnieje również inny ciekawy sposób używania centymetra - aby uświadomić sobie, jak 267 szybko przemija czas - który można stosować po pięćdziesiątce. Zaznacza się na taśmie średnią długość życia dla własnej płci, potem szuka się miejsca, w którym się jest, czyli swój wiek w centymetrach. Potem trzeba policzyć centymetry dzielące nas od zaznaczonego końca - według statystyki pozostaje nam ten krótki odcinek. Można odjąć ten segment od posiadanego wieku i zastanowić się, jak szybko minął nam tamten czas. Okres dzielący nas do końca życia minie na pewno tak samo szybko lub jeszcze szybciej. Warto pamiętać, że taśma może nam się skończyć wcześniej... Wagi nie da się oszukać. Ona przypomina o tym, że pozory mogą mylić. Waga szalowa o równych ramionach jest zaś obrazem sprawiedliwości. Liczy się ciężar naszych czynów. Jest to znak przypominający o sądzie i porównanie czynów dobrych ze złymi: czego jest więcej? Wyrok będzie taki, jak wskaże igła wagowa. Świadomość przemijania czasu połączona z poczuciem odpowiedzialności prowadzi do refleksji i budzi z odrętwienia, przerywa działania powierzchowne. Nasz czas przeminie, ale od nas zależy, czego w tym czasie dokonamy. Taka świadomość pomaga w nawróceniu się. Sama wiara nie wystarczy - powinny towarzyszyć jej dobre uczynki. Wierność musi być operatywna. Z taką samą pilnością - z jaką wiele ludzi codziennie sięga po centymetr i wagę, aby utrzymać zgrabną sylwetkę - czyńmy odważny rachunek sumienia. Nie jest on ani zwykłą psychologiczną introspekcją, ani ekspertyzą techniczną, ani też raportem dla uspokojenia wewnętrznego. Chodzi o to, by w świetle wiary patrzeć na nasze codzienne zachowanie, z miłości zwracać się z błędnych ścieżek i z nadzieją podejmować skuteczne postanowienia. 28-VII-2013 253. Autentyczność Tak - tak, nie - nie. Poszukiwanie autentyczności jest zadaniem jak najbardziej ewangelicznym. W świecie pełnym sztuczności tęsknota za prostotą jest całkiem uzasadniona. Przerost technik wyuczonych zachowań i przeróżnych chwytów marketingowych prowadzi do podejrzliwości wobec wszelkich form: czy aby na pewno wygląd zewnętrzny nie jest pozorny? Czy otoczka i opakowanie odpowiadają wnętrzu? Czy TAK zewnętrzne jest TAK wewnętrznym, a NIE -NIE? Człowiek odczuwa w sobie wiele głosów - za którym iść? Czy za głosem lenistwa - i nic nie robić, czy - wręcz przeciwnie - zmusić się odpowiedzialnie do pracy? Co jest bardziej autentyczne: okazywać słabości czy odgrywać rolę bohatera i narzucać sobie pewne 268 zachowania? Sprawy bardziej się komplikują, jeżeli wolność jest rozumiana wyłącznie jako wolność wyboru, czyli wybór „tu i teraz", abstrahujący od wcześniejszych decyzji. Jak w praktyce realizować: va dove ti porta ii chore, czyli iść, gdzie serce cię poprowadzi? Jeżeli autentyczność sprowadza się do podążania za każdą zachcianką, człowiek staje się niewolnikiem okoliczności. Takie zachowanie jest jeszcze bardziej wzmacniane przez dominującą mentalność pragmatyczną, która każe maksymalnie wykorzystać zaistniałe okazje. Okazuje się, że bardziej autentyczny jest ten, kto na wyjazdach integracyjnych zapomina o swojej rodzinie i pozwala sobie na różne ekscesy, które kiedyś nazywano cudzołóstwem, pijaństwem, hultajstwem. Zawężenie wolności tylko do samego faktu wyboru sprawia, że cele wyborów stają się niemal obojętne - wystarczy tylko szanować takie same prawa wyboru innych, nie wchodzić im w drogę. Tym samym dobro traci siłę samo w sobie. Niezależnie od tego, co się robi, ważne, by się to robiło autentycznie. Z takim podejściem jaki sens ma wychowanie, kierowanie innych na szlachetne cele? W imię czego zachęcić młodego człowieka, aby podejmował trud pracy nad sobą, zaakceptował porządek, dyscyplinę etc? Wspólne cele tracą swój sens, społeczeństwo się rozluźnia i atomizuje. Nawet pojęcia takie jak tolerancja nie mają uzasadnienia: dlaczego tolerancyjne zachowania narzucać innym, jeżeli ich wybór nie jest taki? Człowiek tylko wtedy może być autentyczny, jeżeli szuka Pana Boga i pragnie pełnić Jego wolę. O tej potrzebie zmagania się pisał kiedyś Andre Forssard: „Człowiek to kopia stale poszukująca swego oryginału”. Tylko wtedy serce człowieka staje się wiarygodnym drogowskazem: Dilige et quod vis fac. To św. Augustyn: kochaj i czyń, co chcesz! 5-VIII-2013 254. Kolorowe kapelusze Wakacyjne rozluźnienie przynosi różne owoce. Nie każdy pomysł, jaki człowiek może mieć, jest sensowny. A już młody człowiek jest szczególnie narażony na głupie pomysły. Do tego ich realizacja może go drogo kosztować. Czasem dopiero po czasie przychodzi refleksja, ale w wielu sprawach jest niestety za późno. Życie to nie gra komputerowa, nie da się jednym kliknięciem zaczynać od nowa. Od kilku TAK i kilku NIE powiedzianych w odpowiednim czasie zależy przebieg całego życia. Mądrość zastosowana w praktyce to roztropność. Ona jest odpowiedzialna za panowanie nad emocjami. Zachęca do tego, by nie opierać się tylko na własnym 269 doświadczeniu, ale szukać dobrej rady. Ale, uwaga, trzeba jej szukać u takich ludzi, którzy mają coś sensownego do powiedzenia: nie chodzi o szukanie wsparcia fajnego kumpla. Niestety roztropność nie ma dziś dobrej prasy. Autonomiczna kultura przekonuje, że samemu trzeba decydować o wszystkim, wszystkiego spróbować, w każdym błocie się trochę potarzać i - broń Panie Boże - nie pytać autorytetów zakorzenionych w tradycji. U nich znajdziemy tylko ograniczenia, które odbierają radość życia. A pełnia życia polega na maksymalizacji samowoli... Paradoksalnie, w innych sferach działania ludzkiego, takich jak nauka, sport, życie zawodowe, roi się od podręczników i poradników. Wielcy guru sukcesu, gwiazdy salonów, ci, którym „się udało", bezinteresownie dzielą się doświadczeniem, nota bene niekoniecznie z tych dziedzin, na których się znają. Poradniki z górnej półki zazwyczaj są drogie, tak jak różne kursy treningowe prowadzone przez takich guru sukcesu. Na poszerzenie sposobu myślenia i otwarcie umysłu jeden z takich poradników proponuje metodę sześciu kolorowych kapeluszy. Reprezentują one różne sposoby myślenia. Biały kapelusz wiąże się z myśleniem nakierunkowanym na docieranie do faktów. Czerwony kapelusz objaśnia reakcje emocjonalne na problemy. Czarny wiąże się z minusami danego pomysłu. Żółty jest przeciwieństwem czarnego i jest to myślenie pozytywne, zaś niebieski jest kapeluszem procesowym, przekształcania pomysłów w działanie. Kapelusze można zmieniać, ale głowa jest jedna. Życie też jest jedno i trzeba się starać o to, by zawsze myśleć. Wakacje i lato nie mogą stanowić wyrwy w całości, powinno się je wpisać w sensowną całość. Taką spójność w myśleniu daje światło wiary - lumen fidei. Pomysły na odpoczynek, które nie pasują do naszej wiary, są szkodliwe i nie trzeba ich realizować, nawet jeśli są modne i mają dobrą prasę. 12-VIII-2013 255. Dobry wujek Klepanie lekkiej biedy ma dobre strony. Dzieciom z ubogich rodzin niewiele potrzeba do szczęścia. Sporo ludzi z nostalgią wspomina trudniejsze okresy dzieciństwa. Wśród radosnych wspomnień znajdą się w niejednej rodzinie prezenty „dobrego wujka Sama", który na święta przesyłał dziesięciodolarowy banknot. Wyobraźnia potęgowała oczekiwanie. Niestety, z roku na rok darowizna wujka okazywała się coraz mizerniejsza, a z czasem jego dobroć całkiem wyblakła. Wciąż bowiem wysyłał dziesięć dolarów, które z czasem były już całkiem mizerne... 270 Od wujka z Ameryki wysyłka nie wymagała większej ofiary. Była to dla niego pestka. - A niech się tam w kraju cieszą! - mówił w duchu. Wielką frajdę sprawiało mu odgrywać rolę dobrego wujaszka. Tym gestem można było przykryć i uzasadnić wiele posunięć życiowych niekoniecznie szlachetnych, na przykład opuszczenie rodziny i kraju. Nie doczekała się jeszcze naukowego opracowania postawa „dobrego wujka". Warto zachęcić socjologów, psychologów itp. do podjęcia prac w tym kierunku. Zresztą mając na uwadze, czym teraz się zajmują na uczelniach humanistycznych pod wpływem ideologii genderowych, taki temat naukowej rozprawy byłby przynajmniej nieszkodliwy. Postawa „dobrego wujka" nie zawsze jest bezinteresowna. Wujek z zagranicy, wysyłający przez całe życie pieniądze, może żywić nadzieję, że na stare lata rodzina się nim zaopiekuje. Skoro on tak hojnie wspierał wszystkich, to okażą mu się wdzięczni... Ale gdy wraca do kraju, pies z kulawą nogą już o nim nie pamięta. Jest też „dobry wujek z rozmachem". Jego dzieło życia to coś w rodzaju domu opieki społecznej we wsi, gdzie przyszedł na świat. Wspaniałe byłoby to dzieło, pod warunkiem jednak, że darczyńca faktycznie ma prawo do tego, by dysponować kapitałem w ten sposób i że inwestycja ma sens. Może się okazać, że dom będzie miał najnowszy sprzęt, ale będzie stał pusty, bo nikomu to nie jest potrzebne. Kolejny to „wujek mafioso". Taki z filmów hollywoodzkich lub taki swojski, który wpadł na pomysł wybudowania kościoła. Potem się okazuje, że on tylko daje teren, transakcja jest łączona. Proboszcz musi mu pomóc, by odrolnić tereny przylegające do kościoła, aby tam deweloper mógł postawić osiedle. Takimi „dobrymi" wujkami chętnie zajmuje się prokuratura. Puenta sugerowanej pracy naukowej to: „Dobro wymaga, by wszystkie jego składniki byłe dobre. Dobre samopoczucie i kadzenie ze strony obdarowanych nie usprawiedliwiają czynu". To Jezus przenika serca i osądza czyny, a on ma wstręt do obłudy. 18-VIII-2013 256. Skóra niedźwiedzia Cel jest pierwszy w zamierzeniu, a ostatni w osiągnięciu - mawiają filozofowie. Jednak wspaniały cel nie wystarczy, aby zmobilizować człowieka do działania. Przysłowiowe dzielenie skóry na niedźwiedziu jeszcze przed upolowaniem jest czymś w pewien sposób potrzebnym. Przy trudnym przedsięwzięciu człowiek zadaje sobie pytania: Po co ja się w to angażuję? Co ja z tego będę miał? Nadzieja posiadania skóry niedźwiedzia mobilizuje do wysiłku, by go upolować. 271 Potrzeba też pewnej dozy pewności siebie i przekonania, że jest się w stanie osiągnąć zamierzony cel. Dla postronnego obserwatora taka postawa może czasami być naiwnością i czystą iluzją. Zwykle jednak wielkie osiągnięcia życiowe to realizacja takich szalonych marzeń z młodych lat. Na tym polega młodość, że zawiera w sobie zdolność do silnych pragnień mających moc ukierunkowania całego życia. Z biegiem lat człowiek rozumie, że nie wszystkie pomysły da się zrealizować. Może pozostać poczucie, że za wcześnie dzieliło się skórę na niedźwiedziu, przedwcześnie cieszyło się osiągnięciami. Problem pojawia się, gdy ktoś tylko dzieli skórę, ale nie robi nic w kierunku realizacji zamierzonego celu. Takie scenariusze można spotkać zarówno w życiu konkretnych ludzi, jak i we wspólnych przedsięwzięciach. Szczególnie łatwo znaleźć się w sytuacji, gdy odpowiedzialność za upolowanie niedźwiedzia jest rozproszona i nie można potem wskazać winnego zaniedbań. Są też patologiczne sytuacje, w których skóra została podzielona niemalże na samym starcie. Profity zostały z góry rozdane i wyznaczone. Może się to zdarzyć przy wielkich imprezach masowych, również przy realizacji bardzo szczytnych celów jak np. powstanie edukacyjnego muzeum czy Światowe Dni Młodzieży. Stała świadomość zamierzonego celu w osobistych i zbiorowych działaniach pomaga uniknąć nie tylko stagnacji w działaniach, ale i zagubienia sensu całego przedsięwzięcia. Warto więc powracać często do podstawowych pytań: Po co to wszystko robimy? O co nam w tym wszystkim chodzi? Jaki z tego ma być pożytek? No i: Dla kogo to robimy? Papież Franciszek w swoich porannych homiliach stawia takie radykalne pytania. Wszelkie działania w Kościele mają sens, jeżeli prowadzą do zbawienia. To, co jest dodatkiem, być może jest całkowicie niepotrzebne i trzeba się tego pozbyć. Osłabienie wiary polega na tym, że traci się cel nadprzyrodzony, a w jego miejsce wkradają się inne cele: pieniądz, kariera, uznanie, władza. 25-8-2013 257. Dynamiczny stabilizator Aktywność jest oznaką życia. Jednak aktywność nie może być dowolna, nie każda jest pożądana. Dynamika życia musi być skoordynowana z całością. Rewolucyjne zmiany są pożyteczne, jeżeli przyspieszają bieg wydarzeń w odpowiednim kierunku. Istotną sprawą jest upewnienie się, czy rzeczywiście kierunek jest dobry. Zburzenie wszystkiego, co dotychczas się osiągnęło, nie zapewnia, że to, co wybuduje się na zgliszczach, będzie lepsze. Dynamika jest wpisana w świat. Nie tylko poszczególny człowiek pielgrzymuje, ale i cała wspólnota. Poszanowanie tradycji nie oznacza kanonizowania stagnacji. Zmiany są 272 potrzebne i nie do uniknięcia. Ich wprowadzanie wymaga odwagi, aby porzucić bezpieczeństwo tego, co już się osiągnęło. Jak mawia papież Franciszek, wyjście na ulice niesie ze sobą ryzyko wypadku lub krytyki, ale lepsze to niż siedzieć bezpiecznie w egoistycznej izolacji. Obecny, dynamiczny świat ceni ludzi walczących o zmianę. Szczególnie nagłaśnia się działanie tych, którzy demaskują niesprawiedliwość różnych instytucji. Media nadały sobie rolę dawania głosu tym, którzy już nie mogą dłużej milczeć. Ba, niektóre media nawet kreują takich „zawodowych reformatorów", którzy są obecni przy wszystkich możliwych awanturach. Z czasem w wielu przypadkach okazuje się, że taka „gwiazda reformatorska" była po prostu niezrównoważonym człowiekiem, który patrzył na cały świat przez pryzmat własnych niepokojów. Ewangelia jest wielkim wezwaniem do działania. Pokój, który przynosi Jezus, nie jest świętym spokojem bezczynności i obojętności. Tym bardziej nie jest kompromisem z grzechem i własnymi słabościami. Królestwo niebieskie zdobędą gwałtowni (Mt 11,12). Violenti rapiuntl Ale gwałtowność łaski Bożej idzie w parze z miłością i szacunkiem wobec bliźniego. Dlatego uczeń Chrystusa pełni zawsze rolę stabilizatora, generuje pokój i zrozumienie wokół siebie. Nie jest jednostką konfliktową. Aby być takim „dynamicznym stabilizatorem", potrzeba wiele cnót. Roztropności, by odkrywać, gdzie jest prawdziwe dobro. Pokory, by nie wpaść w pułapkę „ja wiem lepiej od wszystkich" i nie dać się wrobić przez pierwszego lepszego klakiera. Wyczucia niuansów sprawiedliwości, aby dostrzec, co innym się należy i pamiętać o podjętych kiedyś zobowiązaniach. Męstwa, aby wytrwać na dobrej ścieżce, która wymaga ofiary. Umiarkowania, by zapanować nad emocjami. Słowem, aby dziś bronić Westerplatte, nie wystarczy tylko bojowe nastawienie. Potrzeba mądrości i dojrzałości! 1-IX-2013 258. Hodie et nunc Wrzesień wywołuje mieszane uczucia. Przepiękna aura, wypoczęte, radosne oblicza i kontrapunkt - powrót do kieratu życia. W tym miesiącu powracają spory polityczne, zabieganie zawodowe, szkolne etc. Samo życie. Z tym trzeba się zmierzyć, bo pomimo rozwoju cywilizacji nie da się tego uniknąć. Tęsknota za sielankowym światem prowadzi do nostalgii lub nawet do stanu zniechęcenia, którą psychologowie określą jako „powakacyjną depresję". 273 Hasła typu „bądź sobą i nie zmuszaj się do niczego" mogą funkcjonować tylko w dziecinnym świecie niedojrzałych osób. W rzeczywistym świecie tak można funkcjonować tylko w okresie wakacyjnym. Reality check, rzeczywistość sprawdza. Sprawdza pod wieloma względami: czy obietnice są wprowadzane w życie, czy rachunki się zamykają, czy podjęte postanowienia są na tyle mocne, by zmobilizować do ofiary. Świat XXI wieku dodał do życia mocne tempo. Nie ma usprawiedliwień, aby iść przez życie własnym tempem. Już nie można się tłumaczyć, np. że nie odebrałem telefonu, bo przecież nie wiedziałem, kto dzwonił; że byłem gdzieś daleko... Wszędzie dociera Internet i zasięg telefoniczny. Nie można nawet powiedzieć, że o czymś zapomniałem - jak tu zapomnieć przy tak bogatym asortymencie dodatkowych pamięci? Ewangelia również mówi nam o Bożym tempie. Gtos Boży i szybka odpowiedź wiernych mu ludzi. Apostołowie działali „natychmiast" - zostawili wszystko i poszli za Panem. Ten refleks na Boże wezwania w tradycji chrześcijańskiej został sformułowany jako hodie et nunc - dziś i teraz. Podejmować Boże wezwania, nie odkładając je na potem. Przecież nie wiemy, czy do tego „potem lub później" dożyjemy. Jednak nie chodzi o przytłaczające poczucie obowiązku, krępujące nasze serce, wprowadzające w nieustanny stres. Chodzi o przynaglającą miłość, zdolną do wprowadzenia nas w ruch, zachowującą przy tym pokój serca. Święto Podwyższenia Krzyża Świętego w samym środku września przypomina o sensie poświęcenia. Miłość do krzyża nie ma nic wspólnego z masochizmem. Jest świadomością tego, że upadły człowiek musi do dobra czasami się zmuszać. Ten wysiłek zbliża nas do Jezusa, a On uczy, że ofiarna miłość jest źródłem szczęścia. I, chociaż psychologowie radzą, aby po wakacjach za szybko nie wpadać w wir pracy, wrzesień to miesiąc, by zdecydowanie podejmować zwykły krzyż punktualności, nieodkładania trudnych spraw na później, angażowania się w codzienne drobiazgi życia rodzinnego. 15-IX-2013 259. Tatuaże -A co będzie, gdy minie moda na tatuaże? - Będzie za późno. W świecie, gdzie wszystko jest tymczasowe - nawet to, co przez ostatnie wieki było trwałe jak rodzina, religia, zawód czy miejsce zamieszkania - dziwna wydaje się moda na tatuaże. Choć trzeba uznać, że na razie nie rozprzestrzenia się wśród populacji o bardzo ciemnej karnacji, co zapewne jest wynikiem dyskryminacji ze strony natury. Pewnie rychło 274 coś w tej dziedzinie zostanie wymyślone, by również ludzie ciemnoskórzy mogli korzystać z tej estetycznej zdobyczy XXI wieku. Kiedyś tatuaże wykonywane byty tylko wśród pewnych warstw społecznych i pewnych zawodów, w tym z marginesu społecznego: najemników i więźniów. Wydaje się, że dziś moda na malowanie skóry rozlewa się wszędzie. Na szczęście jeszcze nie dotyka takich części ciała jak głowa i twarz, ale kto wie, jak to dalej się potoczy. Wyobraźmy sobie tatuaż wielkiego pająka na wielkiej łysinie lub ślimaka na buzi dziewczyny. Na razie nie spotykamy księży z tatuażami. Dobrze by było zawczasu wpisać w dokumentach formacyjnych dla kapłanów pewne wskazówki, aby zapobiec temu dziwactwu. „To, co dziwne, jest dziwne" - mawiał pewien doświadczony ojciec duchowny - kolczyki, tatuaże, ekstremalne, dziwaczne sporty... Prócz tego, że te sprawy są kosztowne i zajmują wiele czasu, często wynikają z psychiki ludzi chcących zwrócić na siebie uwagę za wszelką cenę. Próżność niszczy kapłaństwo. Niestety, taki zapis nie może być wprowadzony dla całego Kościoła katolickiego. W niektórych obrządkach wschodnich tatuaże na rękach należą do zwyczajów związanych z wejściem w stan kapłański. Tak jak na zachodzie była tonsura, czyli wycięcie i ogolenie ronda na głowie, na Bliskim Wschodzie przyszłym kapłanom tatuowano krzyż na nadgarstkach. Takie nieusuwalne znaki prócz tego, że mają symboliczne znaczenie, nawiązujące do znamienia sakramentu kapłaństwa, przypominają księdzu, kim jest niezależnie od ubrania. W przypadku tatuażu na nadgarstkach inni, patrząc kapłanowi na ręce, mogą rozpoznać, że mają do czynienia z kapłanem. W okresach prześladowania takie tatuaże są przyczyną męczeństwa. Chrześcijaństwo zawsze bardziej kierowało wysiłek formacyjny do serca. To nie skóra, ale wnętrze ma być zaznaczone miłością do Chrystusa. To tam, w rozumie, woli, w emocjach trzeba wpisywać nieusuwalne cechy, które upiększą naszą naturę i pozwolą nam nie tylko być podobnym do Mistrza, ale działać jak On. Skóra przeminie, a święte znaki na duszy pozostaną na wieczność. 260. Ryzyko Rozdarcie osobowości może wynikać z choroby lub użycia środków odurzających. Gdy człowiek w swoim działaniu zapomina, kim jest, oszukuje siebie i innych. W tradycji chrześcijańskiej takie zachowanie jednoznacznie oceniane jest jako kłamstwo lub obłuda. Ta podstawowa zasada dotyczy również świata wirtualnego. 275 Warto pamiętać, że również tam trzeba rozwijać chrześcijańskie cnoty. Nie chodzi tylko o zachowanie jakiejś etykiety, lecz aby być człowiekiem używającym rozumu, potrafiącym żyć zawsze w Bożej obecności. Świat wirtualny jest wspaniałym polem do popisu dla cnót. Zwłaszcza dla umiarkowania, sprawiedliwości, roztropności, męstwa, skromności. Dla jasności warto wskazać konkretne zalecenia: a) unikać afiszowania się, próżności i samochwalstwa na profilach czy blogach; b) ćwiczyć się w zdolności koncentracji i skupieniu, zajmując się tym, czym akurat musimy się zajmować (pomaga odłączenie komunikatorów, alarmów, dzwonków itp. zwłaszcza podczas intensywniejszej pracy, nauki, modlitwy, ważnych spotkań); c) mężnie zwyciężać wewnętrzny niepokój, nie ulegać częstemu sprawdzaniu telefonu, e-maila, wiadomości etc. (warto mieć wyznaczony na to oddzielny czas); d) nabrać nawyku nieodbierania telefonu i nieodpowiadania na SMS podczas ważniejszych rozmów, posiłków, spotkań rodzinnych (chyba że chodzi o naprawdę ważną sprawę); e) umiarkowanie korzystać z możliwości zdobywania newsów, przezwyciężając chęć bycia tym, „który wszystko zawsze wie"; f) zachować intymność, pozostawić pewne sprawy dla rodziny i najbliższych, dotyczy to zwłaszcza zdjęć i nagrań (udostępnianie wszystkim wszystkiego prowadzi do powszechnego plotkarstwa, może nawet stać się patologicznym ekshibicjonizmem); g) ćwiczyć się w wewnętrznym skupieniu i umiłowaniu ciszy (stałe rozproszenie uniemożliwia dialog z Bogiem i prowadzi do spustoszenia serca); h) zadbać o samodyscyplinę, bo chaotyczny świat wirtualny dosłownie nas zdmuchnie niczym tsunami; i) szanować czas innych, unikając wysyłania im pocztą elektroniczną rzeczy niepotrzebnych lub banalnych. j) dbać o czystość spojrzenia i przezwyciężać niezdrową ciekawość; nie bądźmy naiwni, każdy z nas musi walczyć o czystość serca; siedzenie po nocach w Internecie, surfowanie bez celu, szczególnie gdy jest się zmęczonym, jest ryzykiem zaśmiecenia serca. 261. Portale społecznościowe Postęp technologiczny środków do komunikacji międzyludzkich sprawił, że socjologowie, psychologowie i pedagodzy mają nowe pole dla swych badań. Jak człowiek zachowuje się na portalach społecznośćiowych? Jaki mają one wpływ na jego rozwój? Czy takie narzędzia istotnie zmieniają społeczeństwa? 276 Chrześcijaństwo gtosi, że godność człowieka oznacza, że - niezależnie od narzędzi, z jakich korzysta i co czyni - pozostaje on zawsze sobą i jest odpowiedzialny wobec Boga i ludzi za swoje dobrowolne czyny. Oczywiście, są przestrzenie ludzkiego działania, w których panuje inna konwencja, np. rozrywka. Niemniej jednak nie oznacza to, że w tych obszarach wszystko jest dozwolone, że tam nie obowiązują np. piąte i ósme przykazanie. Z punktu widzenia moralnego portale społecznościowe wprowadzają kilka ciekawych zagadnień. Warto zwrócić uwagę na kwestie związane z tożsamością użytkownika. Dziś de facto portale stały się placem spotkań ludzi. Nie są one wyłącznie przestrzenią dzielenia się myślami i informacjami. Są miejscem komunikacji człowieka z człowiekiem. Ogólnie mówiąc, tam też trzeba być autentycznym, zachować się zgodnie z tym, kim się jest. Nie mają więc sensu taki styl zachowania, taki język lub takie zdjęcia, jakich by nie wypadało pokazać w innych sytuacjach. Dwuznaczność jest tak samo niepożądana w Internecie jak w rzeczywistym życiu. Konkretnie: człowiek żyjący w małżeństwie nie powinien sobie pozwalać na flirty lub inne podobne zachowania. Nierozsądne by było, aby nauczyciel, ksiądz lub inna osoba szczególnie powołana do dawania przykładu, wysyłała mylne sygnały, kim jest i jak myśli. Nie ma wątpliwości, że sieć stała się przestrzenią do apostolstwa. Można odnowić stare kontakty lub nawiązać nowe, wyjaśnić nauczanie Kościoła lub wskazać na odpowiednią lekturę. Warto jednak pamiętać, że sieć nie zastąpi spotkania face to face, będzie tylko dodatkiem do osobistego spotkania offline. Też nie każdy musi wszędzie działać. Warto się zastanowić od czasu do czasu, jaki ma sens prowadzenie danego blogu lub uczestnictwo w jakiejś debacie. Być również świadomym dalszych skutków własnych zachowań: głupie zapisy mogą mieć bardzo gorzkie owoce. W XXI wieku nadal potrzeba rozsądku i wiele pokory. Techniczne umiejętności korzystania z narzędzi automatycznie nie zapewniają umiejętności moralnego ich wykorzystania. Sposób zachowania się w sieci należy do tematów rachunku sumienia. Mądry człowiek potrafi się poradzić i co najważniejsze - przyjąć uwagi, gdy jego zachowanie jest nieodpowiednie. 262. Doktor Google Rysunkowy dowcip: sala operacyjna, na stole leży pacjent z otwartym brzuchem, wokół kręci się kilkoro lekarzy i pielęgniarek. Chirurg mówi do swego asystenta: - Skocz do komputera w moim pokoju i zobacz w Google'u, jak to trzeba zrobić i gdzie trzeba przyczepić tę żyłkę... 277 Dzisiaj sytuacja jest inna, to raczej pacjent wklepuje w Google opis własnych dolegliwości i szuka diagnozy, wybiera leczenie i odpowiednie leki. Czasami zdarza się, że pacjent przychodzi do doktora i prosi o wypisanie recepty na konkretny lek, bo przecież już wszystko sam sprawdził w Google i nie interesuje go opinia lekarza. Sytuacje takie mogą wynikać ze stanu służby zdrowia, gdzie pacjent odczuwa samotność, będąc odsyłanym od jednego specjalisty do drugiego. W Internecie przecież każdy może znaleźć prostą receptę, napisaną w zrozumiałym języku. Dostępność wiedzy medycznej ma też inną stronę medalu: hipochondrycy łatwo znajdą jakiś niepokojące objawy groźnej choroby. Pomimo swej nowoczesności doktor Google nie jest lekarzem godnym polecenia. Nieroztropnością jest konsultować się wyłącznie z nim i oddawać się w jego ręce. W poważnych dolegliwościach nikt nie może być lekarzem dla siebie samego. Niestety, Google zawsze ci powie to, co chcesz usłyszeć, i na pewno nie weźmie odpowiedzialności za twoje zdrowie i udzielone porady. W sprawach zdrowia duszy również potrzebujemy konsultacji u dobrego lekarza. „Musimy szeroko otworzyć duszę - pisał św. Josemaria Escriva - by przeniknęły ją Boże słońce i jasność Miłości. Brak szczerości nie zawsze wynika z niskich pobudek. Może tu czasem chodzić o błąd sumienia. Niektórzy tak je sobie ukształtowali - a raczej zdeformowali - że zamknięcie się i brak prostoty uważają za słuszne. Myślą, że milczenie jest dobrą rzeczą. Zdarza się to nawet ludziom o dużej wiedzy religijnej. Być może właśnie dlatego ulegają przekonaniu, że lepiej zamilczeć. Mylą się jednak. Szczerość zawsze jest konieczna”. Duchowe sprawy wymagają większej szczerości niż te u lekarza ciała. Mówić na spowiedzi i kierownictwie duchowym wszystko, nawet to, o czym byśmy nie chcieli, aby o nas się dowiedzieli. Tylko wtedy będą mogli nam poradzić. Taka szczerość będzie początkiem nawrócenia i powrotu do zdrowia. Słowem: mieć taką szczerość jak z doktorem Google'em. Nikt przecież przy klawiaturze nie wstydzi się wpisywać opisy swych dolegliwości, nawet gdyby były wstydliwe i paskudne. 13-X-2013 263. Grantoza Według słownika wyrazów obcych „grant" to „subwencja przeznaczona na projekt badawczy dotyczący konkretnego problemu naukowego, przyznawana w drodze konkursu”. Przy obecnej, rozbudowanej biurokracji umiejętność zdobywania grantów jest cenioną cechą. Naukowiec posiadający taką zdolność jest szanowany w swoim środowisku. To dzięki niemu cały zakład może prowadzić badania. 278 Niestety, system rozdawania pieniędzy poprzez granty ma drugą stronę medalu, którą można roboczo nazwać „grantozą". Na taką dolegliwość można chorować indywidualnie lub zbiorowo. Specjalista od zdobywania pieniędzy z różnych źródeł po jakimś czasie staje się ekspertem tylko w tej dziedzinie. Przestaje zajmować się nauką czy oryginalnym fachem. Instytucja lub środowisko, dotknięte grantoza, zaczynają układać całe swoje działanie pod zdobywanie kolejnych dotacji. Pieniądz zaczyna górować nad sprawami merytorycznymi, do tego stopnia, że nawet rezultaty są naciągane do oczekiwań darczyńcy. Sprawa staje się szczególnie trudna, gdy w grę wchodzą ideologie lub po prostu zwykłe układy biznesowopolityczne. Wtedy instytucja staje się trybikiem psującego się systemu. Świat „twardej rzeczywistości" eliminuje jednostki chore na grantozę stosunkowo szybko. Pieniądze są rozdawane według klucza realnego postępu technicznego. Choroba jest trudniejsza w naukach „miękkich", czyli humanistycznych. Sprawdzanie błędów następuje po bardzo długim czasie, a za rachunki zwykle płaci następne pokolenie, i to słono. Grantoza rozwija się, gdy środki zdobywa się poprzez dostosowywanie się do panującej mody. Wiele projektów poprawnie politycznych (np. związane z ideologią gender) bez wysiłku zdobywa hojne poparcie różnych agend międzynarodowych. W tych instytucjach choroba prowadzi do zaniedbania innych źródeł finansowania. Czasami łatwe pieniądze się kończą, co prowadzi do upadku danych projektów. Dziś inicjatywom broniącym życia, rodziny, moralności w przestrzeni publicznej, zdrowego wychowania młodzieży etc. nie grozi grantoza. Rzadko udaje im się uzyskać poparcie z pieniędzy publicznych. Takie działania muszą szukać finansowania w innych miejscach - wśród wielu drobnych darczyńców - i wciąż udowadniać wartość własnego działania. Brak środków ma więc swoją dobrą stronę: prowadzi do stałego angażowania się i oczyszczania intencji. Z takich działań nie ma kasy i zwykle pracuje się w jakimś stopniu za przysłowiowe „Bóg zapłać!" 20-X-2013 264. Zawodowy prestiż Wykonywany zawód nie może sprowadzać się wyłącznie do sposobu na życie. Praca świadczy o godności człowieka i jego panowaniu nad stworzeniem. Pozwala rozwijać własną osobowość, budować więzi z innymi ludźmi, dawać wkład w postęp całej ludzkości. Gdy do tego dochodzi perspektywa wiary, odkrywa się, że zajęcia zawodowe są środkiem i drogą do świętości, sposobem naśladowania pracy Jezusa. 279 Zajęcia zawodowe kształtują i określają konkretnego człowieka. Księgowy uczy się być dokładny w rachunkach, redaktor - piękny w ekspresji, a piłkarz uczy się łączyć współzawodnictwo ze współpracą z kolegami. Poprzez wieloletni, wytrwały wysiłek, jeżeli człowiek nie ulegnie rutynie, utrwala konkretne umiejętności, aż osiąga poziom, który pozwala mu być dumnym z własnego działania. Staje się specem, specjalistą, dobrym fachowcem. Zaczyna kochać swój zawód i staje się pasjonatem swojej dziedziny. Praca zawodowa przekracza indywidualne działania i pozwala się włączać w życie społeczne. Ba, z czasem otoczenie odbiera konkretnego człowieka poprzez pryzmat tego, czym się zajmuje; jest się stolarzem, sprzedawcą, lekarzem, księdzem... Poprzez te relacje osoba wchodzi w wymianę usług. Może wtedy osiągnąć rezultaty daleko przekraczające to, co udałoby się w pojedynkę. Mówiąc górnolotnie - uczestniczy w budowaniu cywilizacji! Relacji zawodowych nie można więc sprowadzać tylko do powiązań produkcyjnokonsumpcyjnych. Wielkim zadaniem współczesnych chrześcijan jest troska o to, by życie zawodowe służyło wzrostowi każdego pracownika, by stawał się on lepszym człowiekiem. Dobry pracownik to nie tylko ten, kto ofiaruje doskonałe usługi lub potrafi sprawnie wykonać jakieś zadania. Oczekuje się od niego umiejętności takich jak: uprzejmość, zdolność współpracy z innymi, empatia... Współczesne czasy są bardzo wrażliwe na pozycję zawodową. Dla człowieka wierzącego taki prestiż jest również niezbędny, inaczej wypada z gry, być może też i dlatego, że jest dyskryminowany ze względu na wyznawaną wiarę. Jednak dzieci Boże nie mogą zadowalać się tylko zdobyciem dobrej i komfortowej pozycji zawodowej. Poprzez pracę zawodową są wezwane do tego, by zmieniać środowisko. Uczeń Jezusa, który uwielbia swoją pracę, z taką samą siłą pragnie, by jego środowisko odpowiadało Bożym planom. Apostolstwo wśród kolegów po fachu jest szczególnie lubianym polem jego działalności ewangelizacyjnej. 265. La Nonna „Przede wszystkim to moja babcia, mama mego ojca, wpłynęła na moją wiarę - mówił papież Franciszek 18 maja 2013 r. - To ona opowiadała nam o Jezusie, uczyła nas Katechizmu. Pamiętam, że w Wielki Piątek brała nas na procesje z pochodniami. Pod koniec było złożenie Jezusa do grobu. Babcia kazała nam klękać i mówiła: "Patrzcie, dzieci, jest martwy, ale pojutrze zmartwychwstanie". Pierwszy przekaz chrześcijaństwa otrzymałem właśnie od tej kobiety, od mojej babci. Czy to nie jest piękne? Pierwszy przekaz wiary w 280 domu, w rodzinie! Tak też się działo w pierwszych czasach, kiedy św. Paweł mówił do Tymoteusza: "Pamiętaj o wierze twojej babci i twojej matki-". Jorgito - bo pewnie tak nazywali Papieża, gdy był małym dzieckiem - do babci zwracał się pewno La Nonna. W Argentynie, gdzie jest dużo ludzi o włoskich korzeniach, na babcie mówi się, używając zarówno hiszpańskiego określenia abuela, jak i włoskiego nonna. Rodzajnik la podkreśla wyjątkowość danej osoby. Pobożność babć nie jest sprawą tak oczywistą. Opowiadał biskup z Estonii, pierwszy od czasów reformacji, jak bardzo się zdziwił, gdy pierwszy raz odwiedził dom starców i zobaczył, że starsze panie nie miały obrazków, nie modliły się, nie byłe pobożne... Przykry widok starszych ludzi bez nadziei. Ale w wielu dawniej komunistycznych krajach to pobożne babcie uratowały cerkiew lub kościół; one przekazały wiarę wnukom i prawnukom. Odwiedziny grobów przodków w Roku Wiary są okazją do refleksji nad ich przykładem wiary. Pewno o wielu z nich mamy podobne wspomnienia jak papież Franciszek. Dziadek, który długo klęczał na modlitwie; babcia, która w ostatnich latach ciągłe miała przy sobie różaniec; stary wujek, który ze względu na wiarę klepał biedę... Cmentarze mają swój własny wymiar czasowy. Jaka to różnica, czy ktoś umarł w ubiegłym stuleciu, czy w tym? Spacer po cmentarzu pozwala odzyskać prawdziwie realną ocenę. Liczy się ocena Boga, Jego sprawiedliwość i miłosierdzie. Tam, na Bożym sądzie, już nie ma możliwości manipulacji, propagandy i innych PR-owych chwytów. W takim kontekście zrozumiała jest mądrość pobożnych starszych ludzi: „Człowieku, bój ty się Boga!". Natomiast szokująca jest zatwardziałość agresywnych niewierzących. Gdy się już pochylają nad grobem, najbardziej logiczne byłoby podjąć pokutę i nawrócenie, póki jeszcze czas. Głupotą jest starać się udowadniać za wszelką cenę własną wielkość i niezależność od Boga i Jego Kościoła. 3-XI-2013 266. Pastorał Znak jest mocniejszy od ustnego przekazu. Tak działa Bóg przez sakramenty. Znaki wybrane przez Jezusa dla sakramentów - na przykład obmycie wodą przy chrzcie - są ponadczasowe. Inne znaki dodał Kościół: biała szata, świeca, sól. Te ostatnie mogą się zmieniać, mogą też znikać lub wymagać wytłumaczenia. Pastorał jest dziś używany niemal wyłącznie przez biskupów. Jan Paweł II tak w książce „Wstańcie, chodźmy!" opisywał jego znaczenie: „Jest to znak władzy, jaka 281 przysługuje biskupowi dla wypełnienia zadania opieki nad owczarnią. I ten znak wpisuje się w perspektywę troski o świętość Ludu Bożego. Pasterz ma bowiem czuwać i chronić, prowadzić każdą owcę »na zielone pastwiska« - na te pastwiska, na których odkryje ona, że świętość nie jest zarezerwowana dla wybranej grupy geniuszów świętości. Dostrzegam w nim symbol trzech zadań: troski, przewodnictwa i odpowiedzialności. To nie jest znak władzy w zwykłym rozumieniu tego słowa. To nie jest znak pierwszeństwa czy panowania nad innymi, ale znak służby. Biskup ma kierować i prowadzić". Mało znany jest stary tekst po łacinie, który tak opisywał znaczenie każdej jego części: In baculi forma, praesne, datur haec tibi norma: I Attrahe per primum, medio rege, punge per imam. I Attrahe peccantes, rege iustus, punge vagantes. I Attrahe, sustenta, stimula vaga, morbida, lenta. Przeczytajmy po polsku: „Kształt pastorału daje ci normę postępowania. Początkiem przyciągaj, środkiem utrzymaj, końcem zachęcaj. Odzyskaj tego, kto upada, rządź sprawiedliwymi, popychaj tych, co zostają w tyle”. A więc pętelka górna jest po to, by złapać owieczkę za nóżkę i przyciągnąć do owczarni, środek - by pokazywać kierunek posłusznym owieczkom, zaś ostry koniec - by odpędzać wilki i przynaglać ociągających się. Wielkie są oczekiwania wobec pasterza; nie ma miejsca na „ciepłe kluchy”. Dlatego w pierwszych wiekach w niektórych miejscach nie można było znaleźć chętnych do pełnienia tej funkcji; podobnie jest dziś. Tak, jak się wydaje, trzeba rozumieć słowa św. Pawła do Tymoteusza: „Jeśli ktoś dąży do biskupstwa, pożąda dobrego zadania" (1 Tym, 1,3). Wielu egzegetów tłumacząc te słowa, wyjaśnia, że przyjęcie biskupstwa w dalszej perspektywie równało się męczeństwu. I dziś zadania biskupa wymagają od niego szczególnie męstwa. Odwagi, by głosić pełną naukę i niemal codziennie narażać się na ostre krytyki mediów, i takich wiernych, którym nie do końca są wiernymi... Módlmy się o dzielnych pasterzy dla naszej zeświecczonej Europy. 10-XI-2013 267. Nonkonformis Fascynacja nowymi gadżetami przeżywa kryzys. Coraz częściej słychać głosy niuansujące korzyści płynące z nowych urządzeń. Kończy się owczy pęd, by przyjmować wszystko, co producenci rzucą na rynek. Oto syndromy wynikające z nieumiarkowania w korzystania z telefonów, smartfonów, iPadów, laptopów eta: Urojone telefony. Polega na przekonaniu, że telefon dzwoni, choć w rzeczywistości tak nie jest. Może to być urojone drganie komórki w kieszeni. Wynika z tego, że mózg 282 kojarzy z telefonem inne bodźce. Problem jest w niemal fizycznej potrzebie odebrania takiego kontaktu. Depresja facebookowa. Polega na doświadczeniu głębokiej frustracji i depresji, gdy kontakty nie odpowiadają na nasze publikacje, lub na chorobliwym pragnieniu, by inni nas włączali w swoje zainteresowania. Nomofobia. Paniczny lęk przed wyjściem na ulicę bez komórki lub utratą zasięgu. Objawy to niestabilność emocjonalna, agresywność, problemy ze skupieniem i stres. Wariant tego schorzenia to kompulsywne sprawdzanie SMS-ów w komórce i poczty elektronicznej. Lunatyczny SMS. Jest wiele badań, z których wynika, że coraz więcej ludzi wysyła wiadomości w półśnie lub catkiem nieświadomie. Oczywiście to dotyczy tych, którzy śpią z komórką. Zazwyczaj przekaz jest niezrozumiały lub wręcz kompromitujący. Cyberchondria. Współczesna hipochondria. Urojone choroby wyczytane w Internecie. Googlowski zanik pamięci. Łatwość dostępu do wiadomości sprawia, że mózg nie jest w stanie niczego zapamiętać. Dużo się ogląda, nic się nie zatrzymuje, czyli mózg jak sito. Uzależnienie od gier online. Najzwyklejsze zjawisko połączenia patologicznego lenistwa z nowoczesną technologią. Najgorsze przypadki mogą być śmiertelne. Problemy fizyczne. Problemy ze wzrokiem, kręgosłupem, słuchem etc. Uszkodzenia te wynikają z długiego przybywaniu przy komputerze lub stałego słuchania muzyki. Profilaktyka jest lepsza od leczenia. Lepiej zapobiegać, promując umiarkowanie. Oto kilka sposobów: Nie mieć urazów do tych, szczególnie mniej znanych nam osób, za to, że nie odbierają telefonu natychmiast lub nie odpowiadają na każde zawołanie. Ustawiać sobie dłuższe okresy postu „gadżetowego". Na wielkie święta nie wtaczać komputera, trzymać telefon w trybie samolotowym. Na wakacje nie sprawdzać poczty, nie brać ze sobą komórki. Nie tolerować, by moda i producenci stwarzali nam sztuczne potrzeby. Odrzucać bez dialogowania superoferty zmiany sprzętu, gdy jesteśmy posiadaczami całkiem sprawnego urządzenia. Ciąg dalszy uwag nastąpi. 268. Pianie koguta Opowiada Klemens, że ile razy Piotr słyszał w nocy pianie koguta, tyle razy zrywał się ze snu i głośno płakał Od kiedy na podwórzu Kajfasza po raz pierwszy zalał się łzami, nie utulił się, aż dotąd, gdy na krzyżu zapłakał krwią. Jego oczy stały się jak dwie fontanny nieustannie cieknących łez, a od stałego płaczu wyryły mu się głębokie bruzdy w twarzy. Do tego nieustającego żalu Piotra nawiązuje Sienkiewicz w Quo vadis. 283 Nocne pianie koguta oznacza konieczność odróżniania dobra od zła i nawracanie się. Nieprzypadkowo Jezus wybrał taką formę zapowiedzi. Nawiązał do symbolu obecnego w porannym błogosławieństwie, które mówi: „Bądź pochwalony, Panie, nasz Boże, Królu świata, który obdarzyłeś koguta umiejętnością rozróżniania nocy od dnia”. Wydaje się, jakby Jezus z bólem serca mówił do Apostoła: „Kogut ma zdolność odróżniania dnia od nocy, światła od ciemności, czyli dobra od zła, niestety ty, Piotrze, nie masz tej umiejętności, ty, którego pomimo to uznałem za filar mojej wspólnoty, za jej trwały fundament”. Kogucik często jest obecny na starych budynkach, gdzie występuje z hasłem: Qui primus laudat Deum lub Primus sum qui Deum laudat. Pierwszy, który chwali Boga. Poranne pianie koguta uzmysławia, jaki jest sens czasu. Nowy dzień jest nam powierzany dla chwalenia Pana Boga. Chwalimy Go całym sobą: rozumem, sercem, wolą. Chwalimy dobrymi uczynkami, dobrym słowem, dobrym przykładem. Poranny budzik powinien nam o tym przypominać. Pierwsza myśl dla Pana Boga i pytanie, jak szukać chwały Bożej tego dnia, który zostaje nam darowany, absolutnie bez żadnej naszej zasługi. Będzie nam łatwiej rozpocząć w taki sposób dzień, jeżeli ostatnia myśl poprzedniego dnia była również dla Boga - dziękczynienie i skrucha za zmarnowane okazje czynienia dobra. Niestety, w rozpraszającym nas świecie zakończenie dnia może zagospodarować Internet, telewizja lub inna konsumpcja. Natomiast poranek może zostać wypełniony pędem za naglącymi obowiązkami, często połączonym z nerwowością i brakiem cierpliwości. Niezależnie od okoliczności, w których przyszło nam żyć, wieczorna i poranna modlitwa jest tym Westerplatte, które warto utrzymać. Przypomina podstawowe pytanie: czego szukamy? Deo omnis gloria - dla Boga cała chwała - taka powinna być odpowiedź człowieka wierzącego. Nie wynika to z jakiegoś szczególnego powołania, lecz jest podstawowym przekazem Biblii. Dobry początek dnia i zakończenie dadzą nam busolę, aby nie zbłądzić w meandrach codzienności. 24-XI-2013 269. Płytka dusza Za nami Rok Wiary. Darowany nam czas, by umocnić i ożywić tę podstawową cnotę, bez której nie można podobać się Bogu (por. Hebr 11.6). Byt to okres dla zgłębiania nauki naszej Matki Kościoła: zapoznania się z Jego podstawowym nauczaniem jak np. tajemnica Boga Trójjedynego i Wcielenia Jednorodzonego Syna Bożego lub aktualne tematy teologii moralnej. 284 Współczesny świat spłyca umysł. Ostatnio tak się mówi o trwałych efektach Internetu. Niestety to, czym większość ludzi dziś karmi intelekt, szczególnie spłyca duszę. Szybki dostęp do wiedzy, natychmiastowe wrażenia i przeżycia nie sprzyjają spokojnej refleksji. A tylko tą drogą osiąga się głębię, co ze swej strony zapewnia ciągłość i daje możliwość wytrwania. Nie chodzi o popadanie w skrajny racjonalizm, jednak warto pamiętać, że chrześcijaństwo od samego początku związało się z Prawdą i jej poszukiwaniem. Dzięki tej więzi udało się wchodzić w konstruktywny dialog z każdą epoką. Bez solidnej głębokiej formacji intelektualnej trudno, by nowa Ewangelizacja przyniosła trwałe owoce. Wspólnoty protestanckie w Ameryce Łacińskiej nie zawracały sobie głowy jakąś konstrukcją doktrynalną, wystarczyło głoszenie kerygmatu. Ich sukces jest zarówno rozległy, jak i płytki... Same emocje nie dają paliwa, by wytrwać na długiej życiowej drodze. Ba, nawet nie ma prawdziwego trwałego nawrócenia: dalej żyje się w grzechu, chociaż się mówi, że spotkało się Jezusa i za nim poszło. Bez solidnej katechezy przekazującej pełne treści wiary, bez praktyki sakramentalnej, Bożych przykazań i życia modlitwą nie będzie autentycznego życia chrześcijańskiego, Samymi doświadczeniami wspólnoty, warsztatami lub kolorowymi prezentacjami na pikselowych megaekranach trudno o osiągnięcie głębi wiary. Umysł trzeba karmić solidną doktryną, trzeba mu nadać format katolicki. Na to potrzeba inwestycji czasowej. Materiału do przerobienia jest bardzo wiele: Pismo Święte, dogmatyka, teologia moralna, historia Kościoła, prawo... no i, oczywiście, podstawy filozofii. Kto nie poświęcił czasu na solidną naukę, trudno mu będzie potem przekazywać coś głębokiego. Będzie miał gadane, ale nic konkretnego do powiedzenia. A co najgorsze, łatwo może dać się uwieść przez błędy „słabej myśli”. Iluż to lekarzy popełnia autentyczne zbrodnie, bo nie ma czasu zastanowić się nad aspektem moralnym własnego zachowania i iluż dziennikarzy nie potrafi dojrzeć swojego braku spójności i całkowitej służalczości wobec panującej ideologii... 270. Promocja czystości Wydarzyło się to na uniwersytecie, na wydziale humanistycznym. Młoda pani doktor, gdy weszła na salę wykładową, zauważyła obok tablicy wielki sprośny plakat. Nie zawahała się zapytać, kto go tam umieścił. Jeden ze studentów, mocno zbudowany chłop, odpowiedział, że to on i zaczepnym tonem zapytał: „przeszkadza Pani?” Na co młoda naukowiec, odrywając plakat i dokładnie drąc go na małe kawałki, ze spokojem odpowiedziała: „Tak. Mnie 285 przeszkadza w prowadzeniu wykładu, a was rozprasza w słuchaniu”. Na co sala spontanicznie odpowiedziała gromkim aplauzem. Po wykładzie podeszła do niej studentka i serdecznie podziękowała jej za odwagę. Atmosfera naszych czasów niewiele się różni od tego, co opisywał św. Paweł w liście do Rzymian. Czytając ten tekst, ma się poczucie, jak mówił Andre Frossard, że to poranna prasa: „Znikczemniali w swoich myślach i zaćmione zostało bezrozumne ich serce. Podając się za mądrych, stali się głupimi. Prawdę Bożą przemienili oni w kłamstwo i stworzeniu oddawali cześć, i służyli jemu zamiast służyć Stwórcy. Dlatego to wydał ich Bóg na pastwę bezecnych namiętności: mianowicie kobiety ich przemieniły pożycie zgodne z naturą na przeciwne naturze. Podobnie też i mężczyźni, porzuciwszy normalne współżycie z kobietą, zapałali nawzajem żądzą ku sobie, mężczyźni z mężczyznami uprawiając bezwstyd i na samych sobie ponosząc zapłatę należną za zboczenie. (...) Pełni są też wszelakiej nieprawości, przewrotności, chciwości, niegodziwości. Oddani zazdrości, zabójstwu, waśniom, podstępowi, złośliwości; potwarcy, oszczercy, nienawidzący Boga, zuchwali, pyszni, chełpliwi, w tym co złe - pomysłowi, rodzicom nieposłuszni, bezrozumni, niestali, bez serca, bez litości. Oni to, mimo że dobrze znają wyrok Boży, iż ci, którzy się takich czynów dopuszczają, winni są śmierci, nie tylko je popełniają, ale nadto chwalą tych, którzy to czynią" (Rz 1). Św. Josemaria Escriva polecał taką taktykę apostolstwa: „Nie rozmawiaj nigdy, nawet, by się pożalić, o sprawach lub uczynkach nieczystych. Pamiętaj, że jest to temat bardziej lepki niż smoła. Zmień przedmiot rozmowy, a gdyby się to nie udawało, prowadź ją dalej, mówiąc o potrzebie i pięknie świętej czystości, cnoty ludzi, którzy znają wartość swej duszy". Opanowanie żądz wskazuje na godność człowieka: nie jest on tylko zwierzęciem. Czystość zawsze będzie piękna i atrakcyjna. Nie dajmy się zapędzić do narożnika przez agresywną kampanię promującą rozwiązłość we wszystkich możliwych odmianach. Niepokalana Dziewica wyprosi dla nas odwagę w tej tak potrzebnej kampanii promującej czystość obyczajów. 271. Prozopagnozja Człowiek potrafi wszystko nazwać. Internet natomiast ułatwia znalezienie tych neologizmów. Na przykład wystarczy w Google wpisać „zapominanie twarzy", by zostać skierowanym na hasło „prozopagnozja" (z greckiego 'agnozja twarzy'). Jest to zaburzenie 286 zdolności rozpoznawania twarzy znajomych lub widzianych już osób, a także ich wyrazu emocjonalnego. Początkowo przypuszczało się, że przyczyną zaburzenia są uszkodzenia mózgu. Najnowsze badania sugerują jednak, że choroba może być dziedziczna. Osoby mające tę dolegliwość generalnie nie mają kłopotów ze wzrokiem ani z zapamiętywaniem innych faktów. Zwykle rozróżniają też poszczególne części twarzy, ale ich kształt i położenie u wszystkich ludzi wydają się im jednakowe. Szacuje się, że na prozopagnozję o różnym nasileniu może cierpieć nawet do 2 proc. populacji. Być może nasze problemy z nierozpoznawaniem twarzy znajomych, których dawno nie widzieliśmy, ma takie podłoże. Zainteresowanych szczegółami tej dolegliwości odsyłam do „doktora Google'a”. W felietonie tym chcę się skupić na innych twarzach - takich, których w życiu nie widzieliśmy, ale warto je rozpoznawać. Jest to długi szereg tych, którzy oczekiwali na spełnienie obietnicy Bożej: Czas Adwentu, w którym jesteśmy, przypomina nam o tych postaciach oczekujących. Adwent to wspomnienie długiego oczekiwania na Mesjasza. Tak intensywnie Kościół wspomina to pierwsze oczekiwanie, że można mówić, iż staje się ono ponownie aktualne. W tym czasie oczekujemy na Zbawiciela razem z Patriarchami, królami, prorokami, razem z całym Izraelem. Oczekujemy razem z Maryją. Uczestnicząc w przygotowaniu pierwszego przyjścia Zbawiciela, odnawiamy gorące pragnienie Jego drugiego Przyjścia. Jest to dobry czas, by zagłębić się w postaciach Starego Testamentu, od tych najstarszych, jak Adam, Ewa czy Noe, do tych bliższych, które częściej pojawiają się w liturgii. Klasyczna sztuka sakralna przypisywała im konkretne twarze. Kiedyś artystom nie mieściło się w głowie, że ich oblicze było nieczytelną plamą jak w niektórych współczesnych malowidłach... Dlatego wiele z tych twarzy kojarzy się z konkretnym dziełem, np. jak Adam z Kaplicy Sykstyńskiej. Pamięć i wyobraźnia twarzy powinny odsyłać do ich przykładu i do nauki, jakiej Bóg nam przez nich udziela. Twarz może być zapomniana, ale nie treść przekazana: Bóg zawsze spełnia swe obietnice! Tobie Panie zaufałem, nie zawstydzę się na wieki! 272. Pamiętać o co chodzi Ludzie są śmieszni - mawiał pewien znajomy. Jeszcze dodawał: „ostatecznie każdy robi to, co chce”. Tymi dwoma hasłami był w stanie opisać całe bogactwo ludzkich zachowań. Wiele prawdy jest w tej prostej antropologii. Człowiek to istota pełna sprzeczności, obdarzona wolnością. 287 Czy nie jest absurdalna lub wręcz śmieszna przedświąteczna bieganina, która kończy się całkowitym nicnierobieniem? Cały ten stres, by zdążyć z przygotowaniami i aby bardziej zadbać o rodzinną atmosferę, sprawia, że równocześnie w tym całym sajgonie rani się innych kąśliwymi uwagami, nerwowymi pretensjami lub podniesionym głosem. Okres świąteczny kumuluje sprzeczności. Konsumpcyjny styl wzmocnił to jeszcze bardziej. Kupowanie prezentów i przygotowanie wyszukanych potraw lub ozdób, aby świętować przyjście Mesjasza, który rodzi się w prostocie i ubogim żłóbku... Niestety, coraz częściej spełnia się to, o czym pisał ks. Twardowski: zamiast przeżyć święta - przeżuwamy święta. Skoro w. ostateczności każdy robi, co chce, warto wyartykułować kilka jasnych postanowień na dni, które jeszcze przed nami. Nasze Westerplatte można sprowadzić do trzech zasad. Pierwszeństwo bliźniego nad sobą. Wiele stresów wynika z chorobliwego szukania siebie samego w prezentach i przygotowaniach. Chcemy dobrze wypaść i udowodnić sobie i innym naszą wartość; czasami nadrobić zakupami to, czego nie daliśmy w inny sposób. Może warto zrezygnować z pewnych dóbr materialnych i dorzucić te prawdziwie z serca: uśmiech, zauważenie bliźniego, delikatność w obcowaniu. Może warto - rada szczególnie dla mężczyzn - zamiast latać w ostatniej chwili za prezentami dorzucić taki osobisty dokument: „Ja, niżej podpisany, zobowiązuję się w roku 2014 wracać dwa razy w tygodniu wcześniej do domu, zobowiązuję się do oddanej opieki nad dziećmi i pracy nad charakterem”. Pierwszeństwo człowieka nad gadżetami. Żałosne są świąteczne spotkania rodzinne wokół telewizji, aby oglądać po raz enty „Kevin sam w domu”; spotkania, w których świat wirtualny dominuje nad realnym, gdzie każdy czegoś szuka w necie i nie ma czasu dla żywego człowieka. Warto pójść na całość i w tym okresie nie poświęcić ani minuty na bezsensowne gapienie się w ekran. To dopiero byłyby święta nic do zapomnienia! Pierwszeństwo spraw duchowych. Nie zapominajmy, że - jak sama nazwa wskazuje - są to święta Bożego Narodzenia. Jeżeli pozwolimy Bogu narodzić się ponownie w naszych sercach, odkryjemy prawdziwą radość. Evangelii gaudium! 273. Orszak narodów „I pójdą narody do twojego światła, królowie do blasku twojego wschodu.” Wizja proroka Izajasza dostrzega chwilę, w której narody przyjdą z krańców ziemi i ofiarują Dziecięciu wszystkie kosztowności świata. Opisane przez Mateusza wydarzenie z Betlejem robi mizerne wrażenie na tle tej wizji. Nie przychodzą królowie ziemi i mocarze świata, 288 przybywa tylko paru mędrców. Jerozolima dowiaduje się o nowo narodzonym królu żydowskim, ale nie uważa za konieczne, aby wyruszyć w drogę. Nawet w samym Betlejem nikt zdaje się o niego nie troszczyć. Dlatego wiernych bardziej przyciągała wizja proroka niż suche opowiadanie ewangelisty. Nasze szopki są skierowane bardziej do Izajasza niż do Mateusza. Są w nich wielbłądy, dromadery, władcy świata, którzy kłaniają się Dzieciątku i u jego stóp składają skarby świata. Jak pisał Joseph Ratzinger, rodzi się pytanie, „czy sen nie zwycięża rzeczywistości, legenda nie wygrywa z historią, czy religia nie stała się tylko zwykłą grą pięknych uczuć, które niosą nam pociechę, pozwalają na moment ucieczki od smutku i nędzy historii”. Na to pytanie odpowiadał przyszły papież: „Opowieść Mateusza nie jest końcem, lecz początkiem: otwiera coś, co już się nie zamyka. Ci mędrcy ze wschodu to nie ostatni, lecz pierwsi, którzy idą w długiej niekończącej się i nieprzerwanej procesji. To procesja, która idzie przez wszystkie stulecia. Procesja, która wciąż wyrusza, choć w każdym pokoleniu niewielu idzie za gwiazdą”. Procesja trwa nadal i otwiera się na nowe ludy i kultury. Nasze czasy, szczycące się szacunkiem wobec różnorodności, akceptacją „multi-kulti", też są wezwane do tego orszaku narodów w całym ich bogactwie. Kościół, przyswajając sobie wartości różnych kultur, staje się sponsa ornatu monibilibus sui - oblubienicą strojną w swe klejnoty. Różnorodność kulturowa nie zagraża jedności Kościoła. Nie jest ona nigdy czymś jednolitym, lecz wieloraką harmonią, która przyciąga. Ewangelizacja uznaje z radością te wielorakie bogactwa. „Nie byłoby zgodne z logiką wcielenia myśleć o chrześcijaństwie monokulturowym i uniformistycznym” (Papież Franciszek). Jedna kultura nie wyczerpuje tajemnicy odkupienia Chrystusa. To Duch Święty, posłany przez Ojca i Syna, przemienia nasze serca i czyni nas zdolnymi do wejścia w doskonałą komunię Przenajświętszej Trójcy, gdzie wszystko znajduje swoją Jedność. To, co zagraża tej jedności, to obojętność wobec posłanego nam Syna, która sprawia, że nie ruszamy w drogę za światłem gwiazdy. 274. Zadanie dla mężczyzn Sobór Watykański II głosi: „Dobra nowina Chrystusowa odnawia ustawicznie życie i kulturę upadłego człowieka oraz zwalcza i usuwa błędy i zło płynące z ciągle grożącego człowiekowi zwodzenia przez grzech. Nieustannie oczyszcza i podnosi obyczaje ludów, skarby i przymioty ducha każdego ludu czy wieku”. A Katechizm Kościoła konkretyzuje: 1. Permisywizm opiera się na błędnej koncepcji wolności ludzkiej; 2. Wstydliwość inspiruje styl 289 życia, który pozwala na przeciwstawienie się wymaganiom mody i presji panujących ideologii i sprzeciwia się przedstawianiu ciała ludzkiego w pewnych reklamach posuwających się za daleko w okazywaniu intymności człowieka; 3. Czystość chrześcijańska domaga się oczyszczenia klimatu społecznego; 4. Należy wymagać od osób odpowiedzialnych za wychowanie, by nauczanie młodzieży obejmowało poszanowanie prawdy, przymioty serca oraz moralną i duchową godność człowieka. Nowa Ewangelizacja powinna być nowa również w codziennym działaniu na rzecz oczyszczenia klimatu społecznego. Wyrażajmy naszą operatywność przez promowanie stylu, który „nie daje się porwać modzie i chwilowym korzyściom”, jak mówił na ŚDM papież Franciszek. Ta praca zaczyna się od osobistego życia i atmosfery, jaką się tworzy we własnym domu. Paradoksalnie w rodzinie szczególny wpływ na modę mają mężczyźni. Kobiety, chociaż do tego się nie przyznają, ze względów oczywistych zwracają uwagę na ich opinię. Naturalną rzeczą jest, by mężowie pomagali w poprawie zachowania nie tylko swoim synom, ale też żonom i córkom. Tym ostatnim szczególnie w sprawach tak kobiecych jak styl ubioru. W ten sposób „ich kobiety” będą punktem odniesienia dla innych. Odpowiedni komentarz męża lub ojca - „W tej bluzce nieco lepiej wyglądasz”; „Ale dziś elegancko się ubrałaś!”; „Fajna ta twoja nowa sukienka, ale jest o dwa rozmiary za mała” - może wystarczyć, aby ukochane osoby były bardziej szanowane w środowisku, w którym przebywają. Ba, by one same bardziej się szanowały. Nie wolno przegapić wieku dorastania! Jest to okres krytyczny dla nauczenia się, że wygląd zewnętrzny ukazuje bogactwo duszy i określa osobowość. Staranny ubiór jest też naturalną formą wyrażania szacunku wobec innych. Czasami zwrócenie uwagi staje się poważnym obowiązkiem. Chociaż pierwszą reakcją często bywa bunt, doświadczenie wskazuje, że z czasem docenia się miłość i zainteresowanie tatusia lub starszego brata. Miłość nie jest kompatybilna z obojętnością! 275. Focus Masz dwie minuty na Youtube'a? Problem jednak nie tkwi w tych zmarnowanych dwóch minutach, lecz w tym, że przyzwyczajamy się, aby odpowiadać na każdy bodziec pochodzący z otoczenia. Odrywamy się od zajęć, które w danej chwili realizowaliśmy, i przerywamy skupienie, co niesie za sobą trud powrotu. Coraz częściej słyszy się, że per saldo hiperlącza niszczą naszą skuteczność i operatywność. 290 Sygnał z smartfona, wszędzie i co chwilę wołający do ostatniej wiadomości na Facebooku, do nowego podglądacza na Twitterze, przekaz z WhatsAppa czy poczta elektroniczna... Wszyscy żebrzą naszej uwagi, jak królik Alicji, kuszą nas, aby za nimi pobiec do krainy czarów. Mówi się o nowej obsesji - to chorobliwa potrzeba zaspokajania głodu newsowego, czasami jako wręcz fizyczna konieczność skupiania uwagi równocześnie na wielu sprawach. Konkret pojedynczego zajęcia nudzi! Daniel Goleman znany z bestseleru „Inteligencja emocjonalna" wydał ostatnio książkę „Focus". Poświęca ją sku- pieniu, niedocenionej cechy w świecie, w którym liczą się ilościowe wyniki. Goleman dowodzi, że skupienie jest potrzebne też dla poczucia szczęścia. Człowiek zanurzony w czasie przeżywa i rozwiązuje sprawy po kolei, jedną po drugiej. Dlatego potrzebuje zdolności skupiania się na nich, łączenia i rozłączania uwagi na konkretną sprawę. „Fokusować" uwagę, a potem ją rozpraszać. Jeżeli posiada się zdolność do skupiania się, zaangażowanie w działanie będzie jakościowo lepsze. Sukces idzie za zdolnością „przełączania" uwagi. Według Golemana skupienie jest jak mięsień, który trzeba ćwiczyć. Choć bodźce wpływają na wszystkich, każdy człowiek ma moc, by kierować uwagę tam gdzie chce. Ludzki umysł ma dwa nurty: wznoszący się (szybki, intuicyjny, nieświadomy) i schodzący (wolniejszy, dobrowolny i wymagający wysiłku). By opierać się kulturze pośpiechu i zachcianki, powinniśmy pracować nad tym drugim nurtem. Skupienie jest też niezbędne dla relacji międzyludzkich. Pozwala zrozumieć kontekst, w którym się żyje, i okoliczności, w których widzimy innych ludzi. Osoby, które to potrafią, mają większą inteligencję społeczną, odkrywają aspekty niezauważone przez innych. Liderami XXI w. będą ci, którzy odnajdą złoty środek pomiędzy nadmiarem informacji i superfokusalizacją. Oczywiście, nie wszystkie zadania wymagają takiego samego zaangażowania. No cóż, stare zasady wychowania i ascetyki chrześcijańskiej okazują się wciąż aktualne: „czyń, coś powinien, skupiony na tym, co czynisz". 276. Ile godzin w pracy? Cywilizacja leniuchowania dla bezrobotnych jest smutną rzeczywistością. Pozostawiając na boku takie przypadki, można stwierdzić, że czas poświęcony pracy ogólnie się zmniejsza. Warto zaznaczyć, że dzieje się tak niezależnie od recesji. W krajach Europy i 291 Ameryki Północnej w latach 50. przeciętny czas pracy wynosił dwa tysiące godzin rocznie. Obecnie ta średnia spadła o ponad 10 proc. Oczywiście, średnia istnieje tylko na papierze i nie opisuje całej rzeczywistości. Paradoksalnie ogólnemu spadkowi godzin poświęcanych pracy towarzyszy mocny wzrost czasu pracy w konkretnych sektorach. W zarządzaniu wielkimi firmami, w konsultingu, usługach prawnych, informatyce, finansach - by wyliczyć tylko niektóre branże - pracuje się coraz więcej. Można więc powiedzieć, że dla wybranych zawodów nie ma pośredniej sytuacji - albo bezrobocie, albo niezdrowa przesada w zajęciach zawodowych. Przedtem niższe szczeble „tyrały” w nadmiarze, ostatnio sytuacja diametralnie się zmieniła. W niektórych dziedzinach, np. w informatyce, dochodzi do ponad 70 godzin pracy tygodniowo. Słynna jest opowieść o tym, że Apple Inc. w celu mobilizacji rozdawało swoim pracownikom koszulki z nadrukiem 90 HRS/WK AND LOVING IT, co znaczy - w swobodnym tłumaczeniu - 90 godzin pracy w tygodniu i kocham to! W wielu środowiskach punktualne zakończenie pracy i takiż powrót do domu są niespotykane. Ciekawe, że zwykle nie wynika to z odgórnego wyzysku. Wielu młodych ludzi dobrowolnie składa swe życie w ofierze na ołtarzu sukcesu zawodowego. A starsi nie mają innego wyjścia - muszą starać się dotrzymywać im kroku, by nie wypaść z gry i nie zostać zwolnionym przy pierwszej restrukturyzacji. Przy panującym pragmatyzmie spirala ta coraz bardziej będzie się nakręcała. Często brakuje odwagi, by wyznać, że więcej godzin pracy niekoniecznie oznacza lepszą produktywność. Dłuższemu przesiadywaniu w biurze zwykle towarzyszą okresy mizernej pracy. Za pozorami aktywizmu lenistwo potrafi świetnie się zakamuflować. Przesadnie długi czas w pracy może wynikać z kiepskiej organizacji, przerostu biurokracji, niepotrzebnych procedur, niekończących się nasiadówek, bezsensownych kursów szkoleniowych eic. Wielkim poszkodowanym takiej cywilizacyjnej ewolucji jest rodzina z macierzyństwem na czele. Taki system jest oczywiście sprzeczny z mainstream gender, bo wyklucza te kobiety, które chcą rodzić i wychowywać dzieci. Im również szkodzi, gdyż czyni z ich mężów i ojców „wiecznych nieobecnych” w domu. 26-I-2014 277. Naturalna dyskrecja Ważne, by o tobie mówiono, niezależnie od tego, co mówią - dziś to hasło przez wielu jest gorliwie wcielane w życie. Skutek takiego myślenia to zalew pajaców wszelkiej maści, 292 nie wykluczając tych na eksponowanych stanowiskach. Próżność popycha wielu do angażowania talentów i sil, by jeszcze bardziej się wyróżniać. Tym samym spirala promująca różne dziwactwa sama się nakręca: im bardziej skandalicznie, tym lepiej! Życie Jezusa kontrastuje z tą patologiczną potrzebą zwracania na siebie uwagi. Przez trzydzieści lat Jezus nie robił nic nadzwyczajnego. Kiedy leczył osoby opanowane przez złego ducha, które wolały: „Ty jesteś Syn Boży", On surowo ich przestrzegał, żeby Go nie ujawniały. Gdy krewni namawiali Go, by dokonał cudów w Jerozolimie wobec wszystkich, odmawiał. Udał się na święto jako jeden z wielu, nie robił wokół siebie szumu. Uczy, że jego naśladowcy powinni żyć wśród innych ludzi, we własnym środowisku społecznym, bez zwracania na siebie uwagi, jak jedni z wielu. Nie chodzi o to, by nie wyróżniać się dobrą pracą czy talentami, lecz nie ma potrzeby, by środowisko wiedziało wszystko o ich pragnieniu radykalnego podążania za Nim. „Niech tego doświadczą, niech czują, że ktoś pomaga im być czystymi i szlachetnymi, niech widzą wasze postępowanie pełne szacunku wobec uprawnionej wolności wszystkich, niech słyszą z waszych ust doktrynę popartą spójnością waszego przykładu. Jednak niech wasze oddanie w służbę Bogu pozostanie ukryte, niezauważone, jak minęło niezauważone życie Jezusa podczas Jego pierwszych trzydziestu lat" (św. Josemaria Escriva). Nie mówić tego, czego nie trzeba mówić, a mówić to, co trzeba mówić. Zdrowy rozsądek wraz ze zmysłem nadprzyrodzonym podpowiedzą nam, jak naśladować Chrystusa, kiedy trzeba mówić i kiedy lepiej milczeć. Chodzi o delikatną i roztropną naturalność, o którą powinniśmy prosić Boga: „Postaw, Panie, straż moim ustom i wartę przy bramie warg moich" (Ps 141,3). Takie zachowanie również jest potrzebne do tego, by talenty, cnoty, sukcesy zachowały delikatną wartość wyłącznej ofiary Bogu, bo od Boga pochodzą i do Niego należą. Intymność osobistego oddania Bogu oraz intymność życia własnej rodziny to nie są rzeczy do ogłaszania na ulicy ani do zaspokajania ciekawości pierwszego lepszego, który napatoczy się do drzwi. Prostolinijność musi iść w parze z roztropnością. Gazety, błogi, Facebook, opinia publiczna nie zastąpią dobrego przyjaciela, kierownictwa duchowego i spowiedzi. 2-2-2014 278. Kibicujmy niewiastom Współczesny świat to nie Imperium Rzymskie. Sposób pojmowania rodziny w tamtych czasach sporo się różnił od dzisiejszego. Można jednak wskazać spore analogie, zwłaszcza w kontekście życia chrześcijańskiej rodziny. Wtedy chrześcijanie byli w 293 mniejszości. I chociaż poruszali się w takich samych warunkach jak poganie, w sprawach dotyczących rodziny szli pod prąd. Imperium Rzymskie wpadło w demograficzny dołek. By przeciwdziałać śmiertelności powodowanej przez epidemie, aborcje i dzieciobójstwa, otwarto granice dla mieszkańców barbarzyńskich kolonii. Małżeństwo było lekceważone, dlatego wielu obywateli z wyższych sfer wolało nie zakładać rodziny. Wolało do tego stopnia, że cesarz August nałożył podatek na singli powyżej 25 lat. Kara ta dotyczyła tylko nieżonatych mężczyzn, a nie niezamężnych kobiet. W takim otoczeniu byłoby czymś bardziej poprawnym politycznie i bardziej naturalnym, aby chrześcijańskie pary dostosowały się do pogańskich zwyczajów. Zaś w przypadku mieszanych małżeństw - by strona chrześcijańska została wciągnięta przez niewierzącą w styl pogański. A jednak pośród swych wiernych żyjących w rodzinie powstały „domowe kościoły", w których waloryzowały się wierność małżeńska i dzietność. Całkowitą nowością na tle pogańskiej kultury była symetria wymagań niezależnie od płci. Podnosiło to znacząco status kobiet, a nawet chroniło ich zdrowie. Rozwiązłość w owych czasach nie sprzyjała zdrowiu, w większym stopniu niż dziś. Dla kobiet było to szalenie pociągające. Ich status w subkulturze chrześcijańskiej był o niebo wyższy niż w pogańskiej. Z tego wynikało, że więcej było kobiet wśród tzw. pierwotnych nawróceń - takie przeżywali ci, którzy nie mieli chrześcijan w rodzinie. „Wtórne nawrócenia" to mężowie, dzieci i dalsi krewni, którzy podążali za wierzącą kobietą. Co więcej, w środowiskach Kościoła była przewaga kobiet niezamężnych, a w pogańskich - na skutek dzieciobójstwa dziewczynek - brakowało kobiet. Piotr i Paweł akceptują całkowicie mieszane małżeństwa i radzą: „Przez samo postępowanie żon dla wiary zostali pozyskani mężowie" (por. 1 P3,l). Kobiety mają kluczową rolę w ewangelizacji. Ich wkład chrześcijański jest niezastąpiony dla świata pracy, komunikacji, mody, polityki, nauczania, rodziny... Mogą dziś o wiele więcej niż w czasach starożytnego Rzymu, bo mają do tego świata łatwiejszy dostęp. Kibicujemy ich działaniu! Kobiety, błądźcie sobą! 279. Mobilizować chłopaków Liczby nie kłamią. W większości krajów Europy studia wyższe kończy więcej dziewcząt niż chłopców. Wśród chłopców liczba szkolnych porażek wciąż wzrasta. W niektórych krajach staje się to zauważalnym problemem. Chłopcy i dziewczęta zwykle na testach sprawdzających zdolności uzyskują podobne rezultaty. Dlaczego więc chłopcy pod 294 koniec szkoły rażąco spadają, skoro startowali z takiego samego poziomu co dziewczęta? Wychowawcy, zwykle kobiety, wskazują, że problem tkwi w gorszym zachowaniu chłopców. Eksperci zgadzają się co do tego, że zdolnościom musi towarzyszyć cała gama innych cech: umiejętność skupiania się, wytrwałość w wysiłku, chęć uczenia się, opanowanie impulsywności. Dziewczynki uczą się tego wcześniej niż chłopcy i przychodzi im to w sposób bardziej naturalny. Z badań wynika też, że te różnice pojawiają się już w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Do tego dochodzi fakt, że zachowanie często wpływa na ocenę. Zdolni i rozbrykani chłopcy są gorzej oceniani niż tak samo zdolne dziewczęta. Rodziny w przeszłości bardziej inwestowały w wychowanie synów niż córek. Zaczęto się to zmieniać w latach 70. Rodzice zaczęli tak samo cenić wychowanie swoich córek, a do tego doszły zmiany na rynku pracy. Wpłynęło to na wyrównanie szans. W wielu krajach pierwszego świata pod koniec ubiegłego stulecia liczba dziewcząt kończących studia zaczęła przewyższać liczbę chłopców. Obecnie na wielu uczelniach więcej kobiet uzyskuje stopień doktora. Wielu pedagogów twierdzi, że panujący styl nauczania nie zachęca chłopców do nauki, a wręcz przeciwnie - demobilizuje ich. Opiera się on bowiem coraz bardziej na uczuciach, unikaniu ryzyka, ponadto proponuje zasiedziały i spokojny tryb życia, co jest niezgodne z wrażliwością chłopców. W Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii można otwarcie o takich sprawach mówić i ten problem podejmować. Są wdrażane programy ukierunkowane na dopingowanie chłopców do lepszego wykorzystywania okresu edukacji. Wybiera się odpowiednie dla nich lektury, wprowadza się więcej ruchu i, co najważniejsze, szuka się możliwości zwiększenia liczby nauczycieli mężczyzn. Równocześnie zwraca się uwagę na kształcenie ich charakteru. Niestety, efekty ignorowania różnic płci w okresie wychowawczym wychodzą na jaw, gdy jest już za późno, by im zaradzić. Mobilizować więc chłopaków - póki czas! W przeciwnym razie kobiety będą musiały się nimi opiekować nie tylko w dzieciństwie, ale i przez dorosłe życie. Zagorzałe, walczące feministki mają ciemny scenariusz przed sobą... 280. Nierówność miłości Sprawiedliwość matek jest nierówna - głosi mądrość ludowa w wielu krajach. Miłość nie lubi kalkulacji ani aptekarskiej wagi. Zasady „jednakowo” i „po równo dla wszystkich” okazują się nieludzkie. Ludzie różnią się między sobą wiekiem, płcią, wychowaniem, tradycją, religią. Jedni są hiperaktywni, inni - flegmatyczni. Grubas nie przeżyje na diecie kanarka. Starszy pragnie świętego spokoju, gdy młody chce się wyszumieć. 295 A jednak wydaje się, że układ, gdzie do bólu są wyrównane szanse, jest bardziej sprawiedliwy. Oczywistą sprawą jest, że skoro różnice pozostają, to każdemu czego innego potrzeba do szczęścia. Społeczeństwo, gdzie nikt nikogo nie potrzebuje i każdy sam powinien sobie radzić, prowadzi do rozluźnienia więzi społecznych. Samotność staje się codziennością. Chrześcijaństwo wychodzi z podstawowej prawdy, że człowiek jest istotą słabą, potrzebującą miłosierdzia Boga, pomocy Kościoła i bliźniego. Wrażliwość na potrzeby bliźniego zajmuje istotne miejsce w realizacji Ewangelii. Trzeba rozwinąć zdolności zrozumienia odmiennej sytuacji bliźniego i jego sposób przeżywania wydarzeń. Nie jest to łatwa sprawa, nawet w tych różnicach najbardziej podstawowych jak płeć. Kryzys rodzin zmobilizował do głębszej refleksji na temat ról małżonków. Niektóre badania zwracają uwagę na to, że kobiety doświadczają czasu w inny sposób niż mężczyźni. Szczególnie dotyczy to opieki nad dziećmi. Jeżeli kobiety pracują tę samą liczbę godzin poza domem co ich mężowie, mają stałe poczucie, że dźwigają ciężar dużo większy niż oni. Czas poświęcony jednemu zajęciu niekoniecznie jest równy pod względem wysiłku czasowi poświęconemu innemu. Opieka nad dziećmi generuje większy stres niż inne zajęcia czasowo podobne. Mąż poświęca kilka minut zmywaniu, a w tym czasie żona kładzie dzieci do snu. To nie jest taki sam czas. Talerze nie stawiają takiego oporu jak dzieci. Wielkim tematem są przerywane noce w okresie po narodzinach dziecka, co bardziej dotyczy matek niż ojców. Do tego matki pracujące w domu przy dzieciach kilka razy dziennie mają deadline, czyli nieprzekraczalne granice czasowe: przygotować dzieci do szkoły lub dotrzeć punktualnie na zajęcia pozalekcyjne. Są to chwile pełne napięć, które wzmacniają poczucie przeciążenia. Dziś potrzeba odkrycia, że „sprawiedliwość ojców też musi być nierówna”. XXI wiek wzywa ich do większego zaangażowania w opiece nad dziećmi, wstawania do nich w nocy, udziale w odrabianiu lekcji, uczestnictwa w wywiadówkach... Bez tej zmiany paradygmatu nie odrobimy demograficznego dołka. 281. Projekt rodzina Zaczęli wcześniej. Tak piszą we wszystkich życiorysach wybitnych sportowców, aktorów, naukowców. Za ich zaangażowaniem stała determinacja rodziców. Zwykle rodzicielska presja jest usprawiedliwiona - no, czasem, w skrajnych przypadkach, mówi się o skradzionym dzieciństwie. Normalną rzeczą jest, że w środowisku rodzinnym przekazuje się życiowe pasje. Mówi się o „biologicznych” architektach, lekarzach, prawnikach. Jako księża też zwykle mamy wujków lub stryjów „w zawodzie”. 296 W Izraelu, jak w każdej nowo ewangelizowanej nacji, rodzina była uprzywilejowanym środowiskiem dla przekazu wiary. Realizowała praktycznie Evangelii gaudium. Radosna atmosfera przyciągała innych. Tam też rodziły się autentyczne powołania do służby Panu Bogu. Atmosfera gorliwej miłości rozpala szlachetne serca do szaleństwa całkowitego oddania się Bogu i bliźniemu. Również do tego, by zakładać mocne i dzietne rodzi- ny. Docenienie celibatu dla Bożej miłości zawsze idzie w parze z szacunkiem wobec rodziny. Rodzina będzie dla dzieci szkolą wielkoduszności, jeżeli rodzice sami tak żyją. Wtedy nie zabraknie im pomysłów, by zaszczepić w dzieciach żywą wiarę wpływającą na pobożność, pracowitość, umiarkowanie. Potrafią je uodpornić przed materialistycznym podejściem do życia. Nauczą, że szczęście nie tkwi w kolejnych gadżetach, kosztownych wyjazdach, luksusie. „Święci rodzą świętych” - mawiał Jan Paweł II. Niestety, można dodać, że egoiści rodzą egoistów. Sedno chrześcijaństwa z trudem przekazuje się poza rodziną. W atmosferze prawdziwej miłości człowiek uczy się troski o innych. Rozumie, co to jest dialog, poszanowanie wolności, podkreślanie wartości każdego członka rodziny. W rodzinie otwartej na potrzeby innych zdobywa się wrażliwość serca. Tam też da się przekazać fundamentalne wartości: centralne miejsce Eucharystii, synostwo Boże jako fundament pewności siebie, miłość do życia jako Boży dar, wierność, znaczenie zaangażowania, wspólnej modlitwy, sens i znaczenie skromności i czystości. Parafia i szkoła mogą pomóc w przekazie wiary młodym pokoleniom, ale prawdziwym protagonistą wciąż pozostanie rodzina. Tylko tam będzie wzrastała duchowo bogata młodzież, zdolna do przyjęcia pokoleniowej schedy. Wymaga to od rodziców obecności w domu, pokory, męstwa i kreatywności. W wydaniu chrześcijańskim rodzina oznacza dużo więcej niż zwykły zapis prawa cywilnego lub lekarstwo na samotność zagubionego singla XXI wieku. Rodzina pozostaje Bożym projektem na wzór Trójcy Świętej. 282. Otyłość umysłu Z jakich stron internetowych korzystają parlamentarzyści Wielkiej Brytanii? Niedawno takie dane zostały podane do publicznej wiadomości. O dziwo, gusta parlamentarzystów nie różnią się od gustów pozostałej brytyjskiej populacji: Twitter, Facebook, Gmail, YouTube, Amazon, eBay, Flickr, TripAdvisor... Zapewne nie trzeba zaznaczać, że pomiary zostały dokonane na stanowiskach pracy. Opracowanie Uniwersytetu 297 w Kansas z kolei wskazuje, że za oceanem nie jest inaczej. Pracownik z USA poświęca średnio 60-80 proc. czasu w miejscu pracy sprawom niemającym nic wspólnego z jego pracą. Z czego wynika ten szkodliwy brak opanowania wśród dobrze wykształconych, dojrzałych ludzi? Wydaje się, że nadmiar informacji doprowadza do czegoś, co można by nazwać nadwagą umysłu. Staje się on ociężały i niezdolny do refleksji. Odreagowuje jeszcze większą zachłannością w pochłanianiu kolejnych porcji informacji. Jedyny sposób, by przerwać ten niszczący proces, to zastosowanie twardej diety informacyjnej. Choć brzmi jak paradoks, pojawiło się wiele aplikacji, których celem jest... chronić przed aplikacjami. Zestaw pomocowy działa na zasadzie kija. Na przykład dieta 5:02, która wyłącza na dwa dni w tygodniu dostęp do konkretnego adresu. Są liczniki na ekranie, które pokazują, ile czasu pracujemy, a po ustalonym czasie licznik pozwala na krótką przerwę. Działanie aplikacji podobne jest trochę do szkolnego dzwonka. Inne pomoce działają na zasadzie marchewki: wpisuje się zamierzone cele, a pomoc pokazuje, ile udało się wykonać dzięki samodyscyplinie. Dla kochających liczby i wykresy stworzono aplikacje pokazujące, gdzie spędziliśmy czas w internecie. System pomocowy porównuje wpis z innymi dniami i pokazuje, gdzie udało się poprawić wynik. Aplikacje, rzecz jasna, pochłaniają wiele czasu na studiowanie własnych rezultatów. Nadwaga ciała jest łatwiejsza do zwalczania niż ociężałość umysłu. W tej przestrzeni nie ma cudownej diety. Do leczenia ociężałości umysłu potrzeba pokory. Dziś oferta śmieciowej potrawy dla ciekawości nie ma granic. Każdy ma swój Trójkąt Bermudzki, nad którym lepiej nie latać, jeżeli się nie chce polec. Może to być Facebook, Gmail, Twitter lub Filmweb, SportoweFakty, VaticanServis... - dla każdego coś szalenie ciekawego, jak i akurat teraz niepotrzebnego. W każdej pracy nic tak nie mobilizuje jak spojrzenie szefa za plecami. Dla wierzących Bóg jest tym dobrym pracodawcą, który oczekuje, byśmy wykorzystali nasze talenty i wciąż czynili postępy. On też docenia nasze drobne wewnętrzne zwycięstwa, by się nie rozpraszać i trzymać ciekawość w ryzach. 283. Zadanie świeckich Zaczyn pełni swoją funkcję, gdy jest zmieszany z ciastem. Sól nadaje smak tylko wtedy, gdy się rozpuszcza. Świeccy muszą tkwić w społeczeństwie obywatelskim, jeżeli mają je przemienić. Nie wpłyną na świat, siedząc za biurkiem jakiejś agendy kościelnej. Chodzi o 298 to, aby byli realnie obecni we wszystkich dziedzinach ludzkich, wszędzie tam, gdzie jest jakaś dusza do zbawienia, z otwartością wobec wszystkich i wszystkiego, co szlachetne. Dobre przygotowanie zawodowe, wysoka kultura i zrozumienie mentalności własnego środowiska są niezbędne do tego, by w sposób jasny przekazywać naukę Chrystusa wszystkim ludziom, z którymi się stykają. Święty Paweł naucza, że „różne są dary łaski, lecz ten sam Duch, różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch dla wspólnego dobra" (1 Kor 12,4-7). Świeccy mają dar od Boga, aby wziąć udział w budowaniu Kościoła przy wykorzystaniu pracy i działalności w świecie. Chrześcijanie żyjący i pracujący wśród ludzi są obywatelami społeczności Kościoła, a jednocześnie społeczeństwa obywatelskiego - mają te same prawa i obowiązki, co pozostali ludzie. Ich zadaniem jest stawiać czoła laickiej mentalności, która usiłuje zamknąć Boga i Kościół w granicach życia prywatnego i nie pozwala na to, aby wiara i moralność chrześcijańska wpływały na życie publiczne. Wszystko, co uczciwe i szlachetne, ma także Boży sens, gdyż od Boga pochodzi i ku Bogu jest skierowane. Unika się w ten sposób źle rozumianego podziału na sprawy Boże i sprawy Cezara. Chrystus rozróżnił pola jurysdykcji Kościoła i państwa, a tym samym zapobiegł negatywnym skutkom cezaryzmu i klerykalizmu. Ustanowił doktrynę zdrowego antyklerykalizmu będącego prawdziwą miłością do kapłaństwa, by nie umniejszać go do jakiegoś czysto ludzkiego działania polityczno- partyjnego. Jednak podział ustanowiony przez Chrystusa nie oznacza, że religia powinna się usunąć do świątyń ani że kwestie społeczne mają być regulowane bez brania pod uwagę prawa Bożego. Zaczyn i sól ze swej natury oddziałują na otoczenie. Przesłanie Chrystusa rzuca nowe światło na całe życie człowieka, a nie tylko na wąskie pole jego subiektywnych praktyk pobożności. Laicyzm jest negacją wiary popartej czynami, wiary świadomej, że autonomia świata jest względna i że wszystko na tym świecie ma swój ostateczny sens - chwałę Bożą i zbawienie dusz. 16-III-2014 284. Nie lękaj się myśleć Śledzenie ruchów gałek ocznych u internatów pozwala zbadać sposób czytania stron internetowych. Prawi żaden z użytkowników nie czyta tekstu w sposób systematyczny, linijka po linijce, jak zazwyczaj czyta się tekst w książce. Ogromna większość szybko muska tekst wzrokiem, oczy zaś przeskakują w dół jakby po kształcie litery F. Zaczynają od przejrzenia 299 się pierwszym dwóm lub trzem linijkom tekstu. Następnie schodzą nieco w dół, aby przejrzeć do połowy kilka kolejnych wersów. Wreszcie przeglądają się pobieżnie dalszym częściom tekstu, zwłaszcza po lewej stronie. Litera F symbolizuje angielski słowo fast, czyli szybko. Właśnie w ten sposób czyta się na interenecie wszystkie teksty, również te bardziej wymagające. Według badań większość stron internetowych jest oglądana przez najwyżej 10 sekund. Jak użytkownicy czytają teksty zamieszczone w sieci? - pytał autor badań Jakob Nielson we wcześniejszym opracowaniu z 1997 roku. Wtedy jego odpowiedź brzmiała: nie czytają wcale! W sieci nie istnieje coś takiego jak surfowanie bez pośpiechu. Użytkownik pragnie gromadzić jak najwięcej informacji tak szybko, jak tylko są w stanie poruszać się jego oczy i palce. Środowisko cyfrowe zachęca ludzi do zapoznania się z większą liczbą różnych tematów, ale w sposób bardziej powierzchowny. Hiperlinki przeszkadzają ludziom w czytaniu i w głębokiej refleksji. Oczywiście, nie ma niczego złego w przeglądaniu i przeszukiwaniu słów. Od zawsze raczej przerzucaliśmy gazety i czasopisma, niż je czytaliśmy, aby zorientować się w ich zawartości. Zdolność przebiegania wzrokiem tekstu jest również ważna jak zdolność głębokiej lektury. Problem jednak polega na tym, że ten pierwszy sposób czytania zaczyna absolutnie dominować. Stanowi w pewnym sensie odwrócenie wczesnego etapu biegu cywilizacji. Od pogłębionej wiedzy ze spokojną stacjonarną refleksją przemieniamy się wałęsających się zbieraczy i łowcy w lesie elektronicznych danych. Czy utrata zdolności głębszej refleksji idzie w parze z otępieniem na głos sumienia? Czy szum informacyjny przeszkadza w odkrywaniu śladów Bożej obecności w otaczającym nas świecie? Odpowiedź na te i podobne pytania można zamknąć w prostej tezie: człowiek głęboko wierzący to ten, który znajduje w religii odpowiedzi na prawdziwie głębokie pytania: jaki jest sens cierpienia, miłości, życia śmierci? Dlaczego istnieje coś? Dlaczego i po co jesteśmy my? 23-III-2014 285. Powołanie, zakochanie W pobożnej rodzinie zdarza się, że dzieci pytają starszych o powołanie. Da się odczuć, że nie chodzi o jedno pytanie więcej wśród tysiąca, jakie są w stanie zadać. Mimo wczesnego wieku można wyczuć powagę egzystencjalnej rozterki. Bł. Jan Paweł II podczas wizyt w parafiach zawsze znajdował czas na spotkania z dziećmi. Te spotkania traktował poważnie. Często na nich padało pytanie: „Dlaczego zostałeś księdzem?”. Ciekawe, że niezmiennie odpowiadał w podobny sposób: „To nie był mój pomysł”. 300 Tajemnica Bożej dobroci zawiera się również w tym, że Bóg ma dokładny scenariusz dla każdego człowieka. Nie pozostawia go ślepemu losowi. Dla każdego jest wyznaczona droga do szczęścia, która zaspokoi najszlachetniejsze ambicje. W dokładnym wypełnianiu woli Bożej człowiek realizuje siebie i odnajduje szczęście. Najmłodszy ze wszystkich apostołów, gdy pod koniec życia spisywał Ewangelię, dokładnie pamięta chwilę pierwszego spotkania z Chrystusem, dzień, w którym Go poznał i odkrył swoją drogę. Jan Chrzciciel przebywał nad Jordanem z dwoma swoimi uczniami, Janem i Andrzejem. Zobaczył przechodzącego Jezusa i rzekł: „Oto Baranek Boży”. Dwaj uczniowie usłyszeli, jak to mówił, i poszli za Jezusem. Dwaj młodzieńcy pozwalają, by Pan ich prowadził. Czują się poruszeni łaską, która przychodzi do nich przez Jezusa. Pewnie oni sami nie potrafiliby wytłumaczyć, dlaczego poszli za Mistrzem. Kiedy Jezus zapytał: „Czego szukacie?”, nic nie odpowiadają. Wyrażają tylko pragnienie przebywania z Nim, poznania Go lepiej: „Rabbi, gdzie mieszkasz?”. Ta scena znad Jordanu powtarza się wciąż we wszystkich zakątkach świata, gdy młody człowiek zbliża się do uczniów Jezusa. Może to być jakaś wspólnota, inicjatywa apostolska lub charytatywna. Bóg posługuje się środkami ludzkimi jak przyjaźń, pociągająca atmosfera pracy i troska o bliźnich, jak zaraźliwa radość środowiska - Evangelii gaudiwn. Czego szukają ci, którzy czują się przyciągnięci do Jezusa? Z pewnością jest w ich duszy niepokój, może niezbyt konkretne pragnienie oddania się, zmiany życia, znalezienia sensownego projektu na całe życie. Powołanie jest jak zakochanie. To serce odkrywa, że to jest to! W XXI wieku Jezus wciąż wzywa młodych ludzi, by poszli na całość. Wzywa również w wieku dorastania, gdy serce budzi się do wielkich pragnień, do prawdziwej miłości. Nie gaśmy żarliwości młodych serc postawami lękliwego starego człowieka. Cieszmy się z ich hojności i módlmy się, by młodzi ludzie potrafili zawsze mówić Bogu „tak”. 30-III-2014 286. Władza i posłuszeństwo Tylko ten może bez szkody rozkazywać, kto nauczył się być posłuszny - nauczał Tomasz a Kempis. Podobnie twierdził Ciceron: Qui modest paret, videtur qui aliquando imperet dignius est (Ten, kto pokornie jest posłuszny, kiedyś będzie mógł rozkazywać innym). Bliżej naszych czasów pisał św. Josemaría Escrivá „Hartuj swoją wolę, umacniaj 301 swoją wolę, aby z łaską Bożą stała się mocna jak stal. Tylko ten, kto posiada silną wolę, potrafi przemóc się, gdy trzeba być posłusznym”. Jednak nie wszyscy tak myślą. „Niech będą posłuszni, ci, co nie potrafią rządzić” mówi książę Yorku w sztuce „Henryk VI” Szekspira. Napoleon pisze do swego brata Józefa: „Nie wierzę w przysłowie, że aby umieć rządzić, trzeba umieć być posłuszny” (1807). Nikt nie wątpi, że Napoleon miał talent do rozkazywania. Mało ludzi potrafili tak jak on wpłynąć na życie całej Europy przez tak długi czas. Potrafił rządzić, bo miał do tego zestaw zdolności: zmysł praktyczny, przebiegłość, przeciągająca osobowość, zdolność skupiania się nad tym, co ważne, pewność siebie, obojętność wobec cierpienia własnego i innych, moc wpływania na otoczenie, umiejętność wykorzystania lęków i ambicji podwładnych… Pytanie pozostaje otwarte: Czy sztuka rządzenie jest autonomiczną zdolnością? Czy posłuszeństwo jest znakiem słabości? Czy można podzielić ludzi na tych, którzy są predestynowani do posłuszeństwa, i tych, którzy mają rządzić? Czy może rozkłada się to w czasie: przez jakiś czas się jest posłusznym, aby potem rządzić? Rządzenie jest realnym kierowanie innymi i ma swoją własną dynamikę. Jednak, z punktu widzenia chrześcijańskiego, ten kto rządzi, równocześnie powinien być posłuszny. Matka, pracodawca lub przełożony, gdy rozkazują innym, powinni pamiętać, że oni nie są ostateczną instancją władzy. To Bóg staje się obecny przez ich rozporządzenia. „Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. Kto więc przeciwstawia się władzy - przeciwstawia się porządkowi Bożemu” (Rz, 13,1) Człowiek nadużywa władzy, gdy zapomina o Bogu i o jego prawie. Nie szanuje się ludzi, gdy całkowicie się ich podporządkowuje logice skuteczności. Natomiast rządzenie w duchu Chrystusa to służba, która pamięta o wspólnym dobru i o rozwoju osobistym tych konkretnych podwładnych. „Służyć rządząc i rządzić służąc” (Jan Paweł II, Wstańcie chodźmy, 45) 287. Zdążyć ze wszystkim Leniwy nie nadąża. Nie traktuje poważnie budzika, dlatego przy samym starcie traci synchronię. Od pierwszej chwili aż do zakończenia dnia nie potrafi odrobić straty. Nie udaje mu się wpisać się we współrzędne czasoprzestrzeni. Jego świat rozmija się z realnym. Ma inną prędkość. Dzieje się z nim jak z pociągiem, który opóźnia się i wypada z grafiku. „Czas oczekiwania może ulec zmianie” - oczywiście, może tylko się zwiększyć. 302 Spóźnianie się może też wynikać z braku szacunku wobec bliźniego. Punktualność to cnota solidarna. Pokazuje wrażliwość człowieka na życie innych. Jednak wysiłek, aby być punktualnym, nie może stawać się cichym zarzutem wobec tych, którzy z różnych przyczyn nie przyszli na czas. Miłość prowadzi mnie samego do punktualności i również ta sama miłość budzi wyrozumiałość wobec tych, którzy każą mi czekać. Może nawet być podejrzenie, że inni wykorzystują moją cierpliwość. Takie są jednak reguły miłości, nastawianie drugiego policzka. Planujemy, programujemy, wyliczamy, ale nie zapominajmy, że w ostateczności człowiek nie jest panem czasu. Czas jest Bożym darem i tak go trzeba przeżywać. Szanować czas to szanować ten dar. W przestrzeni czasu uczymy się i zdobywamy doświadczenie, dlatego czas, jest wielkim wychowawcą. W czasie dojrzewamy. W czasie również odkrywamy i realizujemy wolę Boga. Ona nas przynagla, bo tempus breve est (1 Kor 7,29) czas jest krótki, by kochać i dawać siebie. Gdy Bóg wzywa, nie wypada kazać Mu czekać. Również bliźni w potrzebie nie powinien czekać. Bóg jest Panem czasu. On go stworzył - przed dziełem stworzenia czasu nie było - a mówiąc precyzyjniej, stworzył On niezmierną ilość istot, które realizują się w czasie. Dla chrześcijanina czas nie jest tylko chronos - czas przemijania - i pleroma - pełnią ostateczną czasu, lecz także kairos, czyli odpowiednią chwilą. Bóg punktualnie - w odpowiednim czasie - dział w życiu ludzi i zmienia bieg historii. Ale czyni to, licząc się z wolną wolą człowieka. Styk Boga z naszym przeżywaniem czasu jest tajemnicą, która nie przeraża, bo Bóg jest naszym dobrym Ojcem. Starożytni mówili, że czas wszystko pożera. Natomiast chrześcijanin wie, że czas to dar Boży, aby doprowadzić wszystko do pełni. Potencjał i talenty rozwijają się w czasie. Trzeba jednak zdążyć i synchronizować własną wolę z Bożymi planami. „W czasie pomyślnym wysłuchałem ciebie, w dniu zbawienia przyszedłem ci z pomocą». Oto teraz czas upragniony, oto teraz dzień zbawienia” (2 Kor 6,3). 13-IV-2014 288. Nowe rozdanie Myśl grecka nie zna refleksji o nadziei, aczkolwiek pojawia się ona w micie o Pandorze. Zeus zesłał Pandorę na ziemię jako karę dla ludzi za to, że Prometeusz wykradł bogom ogień z Olimpu. Boginie ładu pięknie ją przyodziały, Atena nauczyła prac domowych, Afrodyta obdarowała urodą, a Hermes podzielił się z nią swoimi cechami charakteru: 303 kłamstwem, fałszem i pochlebstwem, i zaprowadził ją do Epimeteusza. Ten pojął ją za żonę wbrew ostrzeżeniom swojego brata Prometeusza. Pandora otrzymała w posagu szczelnie zamkniętą puszkę. Z ciekawości razem z mężem ją otworzyli. Znajdowały się w niej wszelkie nieszczęścia, które rozeszły się na cały świat. Na dnie była jednak, zgodnie z wolą Zeusa, nadzieja. Według innej wersji mitu to Pandora sama otworzyła puszkę, gdy męża nie było w domu. Nieszczęścia uleciały, nadzieja zaś została uwięziona, gdyż Pandora zatrzasnęła wieko. Trzecia wersja podaje, że puszka była darem od Zeusa dla męża Pandory. Zawierała wszelkiego rodzaju dobro. Pandora niebacznie otworzyła wieko, przez co zawartość poleciała do siedziby bogów, a ludziom pozostała tylko nadzieja. Dla Greków nadzieja nie miała znaczenia większego niż tylko pocieszenie dla śmiertelnych. Przyszłość nie różniła się od przeszłości, była tylko jej powtórką. Ten sposób myślenia pojawia się w mądrości Koheleta: „To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem”. Chrześcijaństwo zrywa z takim tokiem myślenia. Przyszłość różni się od przeszłości, bo Bóg dał swoje słowo. Obiecał nowe życie w Jezusie Chrystusie. W Nim zostaje nam dane nowe ostateczne życie. Ale jak solidnie zakotwiczyć te wielkie oczekiwania? Jak odpowiedzieć człowiekowi XXI wieku, gdy - znudzony technologicznymi lub innymi nowinkami - powraca do postawy Greków: nic już się nie wydarzy, nie ma żadnych oczekiwań. Starożytni nie ufali bogom, bo ich bogowie byli zmienni, zazdrośni, mściwi. Chrześcijanin całkowicie ufa Bogu, który jest wszechmocny, miłosierny i wierny. Zmartwychwstanie Jezusa jest tym wydarzeniem, które radykalnie zmieniło sytuację człowieka. Dzięki niemu Jezus stał się kryterium, któremu można zaufać. Znakiem, że Bóg naprawdę się objawił. Stanowi postawę naszej nadziei. Bóg uczynił Jezusa żyjącym na nowy sposób i na zawsze. Poranek wielkanocny otwiera nowe rozdanie. Jest pierwszy dniem Nowego Stworzenia, a nie powtórką tego, co już było. 289. Dlaczego „wielki”? Jan Paweł II Wielki. Minęło ponad 35 lat od jego wyboru na Stolicę Piotrową. Perspektywa niewielka, gdy się patrzy oczami historyka, ale wystarczająca, aby pozwolić sobie na skromną analizę. Szybkie tempo świata wygasza - również szybko - powierzchowne emocje. Szczególnie wtedy, gdy oczekiwania są bardzo wielkie - jak w przypadku 304 najwyższego pasterza największej wspólnoty religijnej na świecie. Przez ponad ćwierć wieku pontyfikatu nie brakowało okazji do wielu sytuacji bardzo trudnych, a także do możliwych wpadek. Wścibski świat mediów czuwał, by takie sytuacje odpowiednio nagłośnić i skrytykować. Nikt nie oczekuje, by każda decyzja, wypowiedź, działanie konkretnego człowieka zawsze były optymalne i bezbłędne. Jedna z trudności zarządzania wielką wspólnotą wynika z wyboru współpracowników; oczekuje się, że oni również będą odpowiednio pracowali. Wybór może być trafny, ale wybrani ludzie nadal powinni wzrastać, by sprostać oczekiwaniom. Osoby z natury dobre i prawe często patrzą na drugiego człowieka przez pryzmat własnej prostolinijności. Dobry święty papież Jan Paweł II myślał, że wszyscy tacy są... Na pewno oczekuje się od świętego Pasterza, by zawsze szukał takich rozwiązań, które są najkorzystniejsze dla owczarni. By pozostawił po sobie tę owczarnię umocnioną. Bardzo długi pontyfikat Jana Pawła II, mimo mocnych ograniczeń fizycznych w ostatnich latach, nie zakończył się schyłkowe. Pierwsza część i Rok Jubileuszowy odmłodziły cały Kościół i nadały mu mocny impuls. Jan Paweł II utwierdził wspólnotę w przekonaniu, że Jezus Chrystus jest ten sam wczoraj, dziś i na wieki. Jego nauczanie dało klucz interpretacyjny dla Soboru Watykańskiego II, którego wszystkie dokumenty zostały obszernie omówione podczas pontyfikatu papieża Wojtyły. Nowy Kodeks Prawa Kanonicznego wprowadził pokój i ład. Katechizm Kościoła Katolickiego przedstawił syntezę nauki. Prawda Ewangelii została okazana jako Światło i Życie, a sakramenty, w sposób szczególny Eucharystia, jako niestarzejący się Boży lek dla słabości człowieka. Papież umocnił jedność Kościoła, zarówno przez pielgrzymki, nauczanie, jak i podejmowanie trudnych spraw. Misyjność! Kościół nie może być milczącym świadkiem. Dziękujemy Ci, Święty Papieżu! Z okna z Nieba pobłogosław nasz wysiłek, by wiernie iść za Jezusem i naśladować twoje radosne oddanie. Na twoje wezwanie: „Wstańcie Chodźmy!”” wypowiedziane, gdy już korzystałeś z wózka inwalidzkiego, odpowiadamy: „Idziemy!. 27-IV-2014 290. 160 czy 60? Tego samego dnia dwaj z nich byli w drodze do wsi, zwanej Emaus, oddalonej 60 stadiów od Jerozolimy - tak, za większością starożytnych tekstów, czytamy w „Tysiąclatce” 305 (Biblii Tysiąclecia, używanej w naszych kościołach). Jednak w sześciu greckich kodeksach uncjalnych i niektórych minuskułowych znajdziemy informację o 160 stadiach. Czy litera grecka oznaczająca 100 została skreślona w pierwotnym tekście i w ten sposób powstała liczba 60, czy też ją tam dodano, przez co powstała liczba 160? Która dzisiejsza miejscowość odpowiada dawnemu Emaus? Jest to stary problem, który odżył w naszych czasach. Od czasu krucjaty wskazywano co najmniej cztery miejscowości jako ewangeliczne Emaus. Dziś mówi się tylko o dwóch: Nikopolis/Amwas i el-Qubeibeh. Przed krucjatami zaszczyt ten przypisywano tylko Nikopolis/Amwas. Była to tradycja palestyńska mająca takich reprezentantów jak Orygenes czy Hieronim oraz pielgrzymi, którzy pozostawili nam swe pamiętniki. Z Jerozolimy do Emaus (Nikopolis/Amwas) można było iść różnymi drogami, które wynosiły 144, 152 i 160 stadiów. Z Jerozolimy do el-Oubcibeh jest około 70 stadiów. Franciszkanie wybudowali tam sanktuarium Fractio panis (łamanie chleba). Zwolennicy tego miejsca mówią o drugiej lokalizacji, że uczniowie nie mogliby odbyć w jednym dniu tej drogi tam i z powrotem, bo droga ta wynosiłaby około 60 km. Ale problem ten nie jest aż tak wielki, bo w drodze powrotnej dwaj uczniowie mogliby iść drogą krótszą lub dosiąść jakiegoś zwierzęcia. Żywe pragnienie podzielenia się jak najprędzej dobrą nowiną dodawało im sił w powrotnej podróży. Do tego mieli jasną noc wynikającą z pełni wielkanocnej. Poza tym ponowne spotkanie z Jezusem, razem z całą wspólnotą, niekoniecznie musiało odbyć się tego samego dnia. Jeżeli uczniowie szli do Nikopolis/Amwas, to gdzieś w okolicach wioski Abu Gosz (15 km) zaczepił ich Jezus pytaniem: „Cóż to za rozmowy prowadzicie z sobą w drodze?”. Tam z kolei powstaje dom formacyjno-rekolekcyjny Saxum - marzenie św. Josemarii Escrivy. Kiedyś tak komentował ów fragment Ewangelii Łukasza: „Dwaj uczniowie szli do Emaus. Krok ich był zwykły, jak wszystkich innych, którzy tamtędy przechodzili. Tam też, w sposób najzupełniej naturalny, pojawia się przy nich Jezus i idzie wraz z nimi, prowadząc rozmowę, która uśmierza zmęczenie. [...] Droga do Emaus. Jakąż słodyczą napełnił Bóg tę nazwę. A Emaus lo cały świat, gdyż Pan otworzył Boże drogi na ziemi". 291. Dobry i zły humor Czy Bóg ma poczucie humoru? Jesteśmy skłonni szybko odpowiedzieć twierdząco. Jednak Pismo mówi nam, że Bóg jest wszechmogący, miłosierny, wszechwiedzący, 306 ojcowski. Nic nie wspomina o poczuciu humoru. Nie jest prawidłowo myśleć, że skoro człowiek posiada poczucie humoru, to Pan Bóg również. To człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga. Tych relacji nie można odwracać. Łatwiej coś powiedzieć o poczuciu humoru Pana Jezusa. Ewangelie nie wzmiankują o jego śmiechu, opisują natomiast jego łzy. Pewno dlatego, że nie przywiązują do uśmiechu takiego znaczenia jak do płaczu. Zapewne poczucie humoru było u Niego czymś całkowicie normalnym i codziennym. Oczywiście, nie mógł się śmiać ze swoich wad, bo po prostu ich nie miał. Nie mógł się śmiać z wad cudzych, ponieważ jest nieskończenie miłosierny. Nie mógł również doświadczać innych nieopanowanym śmiechem. Ale radość i humor nie wyczerpują się w tych możliwościach. Istnieją dwa szczególne powody, dla których poczucie humoru powinno przenikać Ewangelie. Z jednej strony Pan Jezus, jak nikt inny, miał świadomość relatywności spraw doczesnych. Z drugiej strony, Jego słowa mają niezgłębiony sens, który można odczytywać na różnych poziomach znaczeniowych. Oba te czynniki są składnikami poczucia humoru. Ciekawą sprawą jest, że osoby w różnych okresach historii, znane ze swego poczucia humoru to zazwyczaj chrześcijanie lub Żydzi. Pełni nie tylko radości z przekonania, że Bóg zbawia, lecz także dobrego humoru. Woody Allen, niewierzący Żyd, mawiał, że poczucie humoru jest wynikiem tragedii i czasu. Z biegiem czasu tragedie widzi się w innym świetle, relatywizuje się ją. Chrześcijanin nazwałby to Opatrznością. Wobec tego, co ostateczne, nie ma humoru. Dla chrześcijanina lub wierzącego Żyda nic nie jest absolutem, tylko Bóg. Możemy ze wszystkiego się śmiać, ale nie z tego, co Boże. Nie śmiejemy się również z tego, co jest Bożym działaniem wśród ludzi. Nie jest też w dobrym tonie śmiać się z ubogich, pokrzywdzonych i słabych, bo Jezus nauczył nas być blisko nich. Ale z pozostałych rzeczy możemy się śmiać dowolnie. Dlatego ßmiertelna powaga wręcz sakralizacja pewnych tematów przez poprawność polityczną i różne inne współczesne ideologie jest wielkim paradoksem: absolutyzuje się pewne wybrane tematy, które akurat są na topie. Co ciekawe, wyznawcy takiej sakralizacji poprawności kpią ze wszystkich pozostałych spraw, z religią na czele. Taki humor nie jest daleki od cynizmu. 292. Niech rozwiną skrzydła Czy jest coś wspanialszego niż odnalezienie sensu życia we wczesnej młodości? Czy można życzyć człowiekowi czegoś lepszego niż właśnie trafnego ukierunkowania życia od samego startu, tak by uniknął poważnych błędów? Przecież dobrze wiemy, że żyje się tylko 307 raz. I - chociaż można zmieniać kurs - są takie porażki, które zostawiają trwale poranienia. Niestety, kultura masowa proponuje dziś młodemu człowiekowi - jako ideał spełnionego życia - maksymalizację przyjemności. Konsumowanie doświadczeń nie zaspokoi pragnienia ludzkiego serca. Rychło odczuwa się niedosyt. Po kolejnych poszukiwaniach doświadcza się znudzenia, bezsensu i zawodu. Utrwala się egoizm niszczący w zarodku wszelkie zrywy hojności. Zaczyna panować logika: „co ja z tego będę miał?”. Własna korzyść, w postaci przyjemności, władzy lub zaspokojonej próżności, staje się ostatecznym horyzontem. Obumiera w człowieku to, co w nim najlepsze - zdolność ponoszenia ofiar dla większych spraw. Człowiek, zamiast unosić się do wyższych ideał?, grzęźnie w błocie tego świata. Wśród zmysłowych bodźców popęd seksualny może okresami zajmować pierwsze miejsce. Podporządkowanie go rozumowi i woli. czyli cnota czystości, odgrywa kluczową rolę w procesie dojrzewania. Czystość nie jest najważniejszą z cnót, ale jest niezbędna. To ona pozwala zachować serce zdolne dla autentycznych miłości. Jak mówić o czystości w obecnym świecie, gdy rozwiązłość przedstawiana jest jako szczyt rozwoju i kultury? Potrzeba nowych pomysłów, aby pomóc młodym ludziom rozwijać skrzydła dla miłości i odkrywać pozytywne aspekty cnoty czystości. W tym kontekście warto rozwijać u nich wrażliwość kulturalną o treści chrześcijańskiej. Promować wśród nich wartościową literaturę, teatr, kino, aby na zasadzie kontrastu odrzucili wszystko to. co obniża i niszczy obraz człowieka jako dziecka Bożego. Uczyć młodzież oceniać świat i jego sprawy przez ich prawdziwe dobro, a nie ze względu na ich aktualność czy emocje, jakie akurat budzą. Dojrzałość zawsze wymaga zdolności do refleksji. Dzięki niej można wpisywać własne decyzje w szerszy ideał. Kierować własnym życiem w taki sposób, by maksymalnie wykorzystać otrzymane talenty. Natomiast nieumiarkowana zmysłowość prowadzi do niszczących uzależnień i do głębokiej życiowej frustracji. Cnota czystości nigdy nie będzie passe, chyba że człowiek w niczym nie różni się od zwierząt. Jeżeli tak jest, to „.używać póki czas, bo za sto lat nie będzie nas”. 293. Problem zła Bóg jest miłością. Skoro jest Stwórcą świata i jest wszechmogący, to dlaczego istnieje zło? W środowisku chrześcijańskim - częściowo też w judaistycznym i muzułmańskim - to zagadnienie staje się dramatem, wręcz zgorszeniem. Dlaczego doświadczamy milczenia Boga wobec tych niesprawiedliwości, które wołają o pomstę do nieba? 308 W innych religiach problem zła nie jest aż tak istotną sprawą. Na przykład w starożytnej Grecji wierzono w skomplikowaną mitologię, w której bogowie z banalnych przyczyn walczyli między sobą. Cierpienia śmiertelników to skutek ich kaprysów i współzawodnictwa. Wobec zmiennych i frywolnych bogów nie można było poważnie traktować sprawy zła. Dla chrześcijan sam Bóg umiera na krzyżu i uczestniczy w ludzkich cierpieniach. Gdy doświadczamy milczenia Boga, wydaje się, że słychać skargę Jezusa: „Boże mój, Boże mój czemuś mnie opuścił?”. Ciekawe, że Jezus nie odkupił nas, usuwając całkowicie cierpienie ze świata. W zmartwychwstaniu jest obietnica zwycięstwa nad złem, jednak dopiero pod koniec czasów będzie ono całkowite. W drodze do tego celu wszelkie cierpienie znajduje swój sens w odniesieniu do Zbawiciela. Zmartwychwstały Pan przekonuje uczniów, że Jego męka miała sens. „Czyż Mesjasz nie miał tego cierpieć, aby wejść do swej chwały?” - mówi na drodze do Emaus. Potem w wieczerniku powtarza: „Musi się wypełnić wszystko, co napisane jest o Mnie w Prawie Mojżesza, u Proroków i w Psalmach. Mesjasz będzie cierpiał i trzeciego dnia zmartwychwstanie, w imię Jego głoszone będzie nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom”. Apostołowie zrozumieli, że taką samą drogą również oni będą musieli podążać, dlatego potem radowali się, gdy mogli cierpieć dla Pana. Co zaś dotyczy zła moralnego, wszyscy w pewnym sensie jesteśmy uwikłani w zło świata, bo nikt nie jest wolny od grzechu. Błędem jest manicheistyczne dzielenie świata na dobry i zły, w tym ludzi na dobrych i złych i - oczywiście - szukanie winnych zła moralnego zawsze po tej drugiej stronie. Zanim tak zrobimy, zastanówmy się nad tym, co mówił Sokrates: „Lepiej cierpieć zło niż je wyrządzać”. Czy aby na pewno jesteśmy po tej dobrej stronie? Spotkanie ze złem jest ważnym doświadczeniem w dojrzewaniu człowieka. Zło pozwala odkryć moralny wymiar naszej egzystencji. Ci, którzy żyją wyłącznie dla własnego szczęścia, de facto żyją poza realną historią. Walka o dobro w świecie i zwalczanie zła wprowadza konkretnego człowieka w epiczny wymiar historii ludzkości. Wtedy staje się on protagonistą historii świata - historii jego zbawienia. 294. Wdzięczność Sam zdobyłem wszystko! Nic nikomu nie zawdzięczam! Taki obraz świata jest mocno unieszczęśliwiający dlatego, że zamyka człowieka na bliźniego. Nie ma nic bardziej błędnego 309 niż przekonanie, że sami zdobyliśmy wszystko. Zapomina się o trudzie dziewięciu miesięcy ciąży znoszonej przez własną matkę, o dorobku kultury, w której się wzrastało, o tych, co pisali podręczniki czy - dziś - programy komputerowe, z których się korzysta, o nauczycielach, o trenerach... Do tego dodać trzeba bezinteresowną miłość, której z pewnością kiedyś doświadczyliśmy. A zapomina się o tym wszystkim nieprzypadkowo. Gdyby o tym wszystkim się pamiętało, to trzeba zgodzić się na własną niesamowystarczalność. Niewdzięczność to po prostu ukryta pycha. Poczucie krzywdy, prawdziwej lub urojonej, zwykle jest źródłem niewdzięczności. Karmi się ją poprzez prowadzenie spisu doznanych krzywd, który utwierdza postawę niewdzięczności. Prowadzi do mentalności ofiary, stałego użalania się nad sobą, a w ostateczności - o wyłącznym pamiętaniu złych doświadczeń: inni tylko rzucali kłody pod moje nogi, tylko utrudniali mi życie! Wdzięczność natomiast jest postawą wielkoduszną, której towarzyszy wyrozumiałość i przebaczenie. Uznanie, że od wielu ludzi się zależy, że przez wiele osób zostało się obdarzonym. Prowadzi do przekonania, że żaden rewanż nie wyrówna rachunku wobec innych. Dług wdzięczności i zależności pozostaje na zawsze. Paradoksalnie, ten dług nie przytłacza, dobrze się z nim żyje. Wdzięczność szuka znaków, języka, chce się wyrazić. Robi to na tysiąc sposobów: przez uśmiech, gest, pamięć. Takie znaki bardzo cieszą, choć niczego jednak nie wyrównują. Wdzięczność cechuje się właśnie tym, że nie można jej zamknąć - bo trwa i tworzy. Zostawia poczucie niedopłacenia za to, co się otrzymało, i jednocześnie mobilizuje do obdarzania innych. Dzieci nie rewanżują się rodzicom, ale oddadzą następnym pokoleniom. Uczniowie nie rewanżują się nauczycielom. Jeżeli rzeczywiście czegoś się nauczyli, mogą to przekazać innym. Ktoś nam ustąpił miejsca, ktoś nam coś dał, ktoś nam pomógł, ktoś poświęcił swój czas - my oddajmy innym. Człowiek wdzięczny przyjmuje życie ze wszystkimi okolicznościami jako bonus. Dar i tajemnica lub dar i zadanie - powiedziałby św. Jan Paweł II. Wprowadza w zdumienie: cośmy zrobili, że zostaliśmy tak obdarzeni? Serce odczuwa potrzebę śpiewu. Chce się żyć i dziękować Panu za dar życia, za braci i siostry, za cały świat. 295. Braterstwo stadionowe Co daje wspólne kibicowanie? Dlaczego tysiące mężczyzn i kobiet są w stanie wydawać sporo pieniędzy, podejmować trud i niewygodne podróże, godzinami przebywać na 310 słońcu, w deszczu lub na mrozie, by potem do upadłego skakać i wrzeszczeć banalne przyśpiewki? Co ich mobilizuje do przygotowania dziwacznych strojów, malowania włosów, twarzy, namiętnego dyskutowania, a czasem wdawania się w nieracjonalne bójki? Zdolność do takich zrywów można znaleźć nawet wśród tych, którzy ogólnie są bierni i mało aktywni. Również stale przegrywające drużyny mogą mieć bardzo licznych i wiernych kibiców. U kibica wierność wobec drużyny bywa często mocniejsza niż w innych wymiarach jego życia, takich jak: rodzina, obowiązki zawodowe, przyjacielskie. Wierność, którą zachowuje się pomimo tego, że ulubiona drużyna całkowicie zmienia skład, trenera, koszulki, stadion, a czasami nawet i nazwę. Przedstawiciele antropologii, socjologii, psychologii i inni eksperci, których nie brak w naszych czasach na pewno potrafią wiele nam wyjaśnić i wytłumaczyć tę ludzką potrzebę przynależności. Pomimo mocnego indywidualizmu, człowiek zawsze będzie odczuwał chęć przeżywania swojego uczestnictwa w wielkiej i mocnej grupie. Skoro osłabione są więzi narodowe, słabe jest przywiązanie do miejsca zamieszkania i zakładu pracy, głębokie zapotrzebowanie na przynależność można zaspokoić na stadionach. Przy okazji jest to interes dla wielu, na igrzyskach od zawsze się zarabiało. Boże działanie nie jest wbrew naturze ludzkiej. Zachowuje to, co u człowieka jest szlachetne i wynosi na wyższy poziom. Zesłaniu Ducha Świętego towarzyszyło powstanie masowego zgromadzenia uczniów Jezusa. Pod działaniem Ducha powołani z wielu nacji stali się jednym ludem w jednym Kościele Bożym. Zaangażowali się w tak głęboki sposób, że byli wierni, pomimo trudności i prześladowań. Więzi wspólnoty świętych, „świętych obcowanie” przekraczało wszelkie granice społeczne i rasowe. Wiara pozwalała nawróconym nabrać zdrowego dystansu do innych więzi, odróżniając te istotne od tych niepotrzebnych lub szkodliwych. W pierwszych wiekach nawróceniem było zaprzestanie uczestnictwa w igrzyskach, widowiskach, pochodach na cześć władzy. Wydarzenia sportowe, polityczne, narodowe przestawały dla nawróconych mieć wymiar sakralny. Dziś chce się czasami krzyknąć: Ludzie, „piłka” nie jest wszystkim! Oczywiście, zamiast „piłka” można napisać bieganie, polityka, korporacja... 8-VI-2014 311 296. Uczciwość w pracy Czy milczeć o nieetycznych zachowaniach, czy otwarcie je zwalczać? Większość argumentów za postawą bierną można sprowadzić do następujących: 1) Taka praktyka to standard, „u nas tylko ryby nie biorą”; 2) Drobiazg, „nie róbmy widły z igły”; 3) Nie moja odpowiedzialność, „nie pchaj się do nie swoich spraw”; 4) Lojalność, przede wszystkim lojalność, „jeśli wpadłeś między wrony, musisz krakać, jak i one”. Dla wielu ludzi ujawnienie problemu natury etycznej jest czymś trudniejsze niż przeciwstawienie się kolegom w innych sprawach, które uważają za ściśle zawodowe. Stąd wniosek, że zagadnienia moralne i etyczne trzeba traktować jak inne kwestie zawodowe. To, że sprawa jest natury etycznej nie oznacza, że retoryka przestaje być istotna. Nadęta tyrada nie odniesie takiego skutku, jak precyzyjnie dobrane argumenty, poparte głosami sojuszników. Pytanie o wartości to zarazem pytanie o biznes, dobro konkretnych ludzi, pokój społeczny, itd. Etyka, uczciwość i dobre praktyki są jak najbardziej poprawne politycznie, trendy, potrzebne i użyteczne. Pytania etyczne i moralne są częścią pracy. Nie są to sprawy, które odciągają od pracy i zajmują niepotrzebnie czas. Mało tego, pójście na skróty zwykle jest bardzo kosztowne: latanie po prawnikach, tłumaczenie się w mediach, płacenie odszkodowań, odsiadywanie wyroków… Wymiar etyczny jest nieodłączną częścią zadań. Takie podejście pozwoli wygasić emocje, nie używać w debacie argumentów obraźliwych, podchodzić do spraw jako czegoś normalnego, z czym trzeba się zmierzyć i przestudiować. Przy poruszaniu takich tematów trzeba również być sobą. Nie ma potrzeby przełączać z „trybu profesjonalnozawodowego” na „tryb religijno-etyczny”. By wpływać i zmieniać nieetyczne nawyki, warto więc podważać cztery racjonalizujące argumenty podane na początku. Nieuczciwe praktyki, które stały się standardem powinny być zmienianie. Nieprzypadkowo zwykle takie zachowania są ogólnie krytykowane. To, że ktoś jest nowy i dopiero co z takim zachowaniem się spotkał, jest właśnie atutem, by pewne rzeczy kwestionować. Stosunkowo łatwo jest ukazać jak małe, niby nieistotne sprawy w perspektywie czasu stają się czymś zasadniczym. Równocześnie zawsze należy pokazywać sposoby wyjścia, aby rozwiązania były w pełni uczciwe. Pragnienie czynienia dobra jest kreatywne i zawsze znajdzie ścieżki dla uzdrawiania środowiska. 15-VI-2014. 312 297. Szkodliwe okulary Niektórzy twierdzą, że świat dzieli się na dwie części, z których każda mówi źle o drugiej. Niestety, ludzie często krytykują. Systematycznie atakują dobre imię, podważają nawet nienaganne postępowanie. Taką zajadłą i dotkliwą krytykę znosił sam Pan Jezus. Nie dziwić się zatem, że niektórzy stosują tę samą metodę wobec tych, którzy pragną naśladować Nauczyciela. Doświadczenie tych rzeczywistości nie powinno jednak prowadzić ich do usprawiedliwiania grzechów języka, które z podejrzaną wyrozumiałością nazywają drobnymi plotkami lub gadulstwem. Skąd bierze się taka niesłuszna ocena innych? Wydaje się, jakby niektórzy nosili okulary, które psują im wzrok. Z zasady uważają, że niemożliwa jest prawość albo przynajmniej ciągła walka o to, by dobrze postępować. Odbierają wszystko – jak mówi dawna sentencja filozoficzna – na sposób odbierającego: poddawszy to własnej deformacji. Dla nich nawet to, co najbardziej prawe, odzwierciedla mimo wszystko postawę fałszywą, która obłudnie przyjmuje pozory dobra. „Kiedy odkryją w sposób oczywisty dobro badają je dociekliwie, żeby sprawdzić, czy jest w nim jeszcze jakieś ukryte zło (św. Grzegorz Wielki). Trudno jest przekonać te osoby, u których takie zniekształcenie staje się niemal drugą naturą, że dobre myślenie o bliźnich jest bardziej ludzkie i zgodne z prawdą. Św. Augustyn dawał radę, która w świecie szybkiej komunikacji nadal jest aktualna: „starajcie się zdobyć cnoty, których – jak sądzicie – brakuje waszym braciom, a już nie będziecie dostrzegać ich wad, gdyż sami nie będziecie ich mieli”. Trochę inaczej zawiera to przysłowie latynoskie: el ladrón cree que todos son de su condición - myśli złodziej, że wszyscy tacy jak on. Co przeszkadza w okazywaniu wyrozumiałości? Odpowiedź jest prosta: śmierdząca pycha, miłość własna! Im bardziej się jest skoncentrowanym na sobie, tym mniej jest się wrażliwym na problemy innych. I wtedy z łatwością formułuje się o innych sądy, choćby tylko wewnętrznie, w których słychać tylko jeden głos – głos oskarżyciela. Są to często sądy wynikające z własnych kompleksów i porażek. Pycha to największa przeszkoda, aby zrozumieć drugiego człowieka. To ona zatruwa język. Widząc natomiast własne słabości, potrafimy rozumieć słabości innych. Wraz z miłością potrzeba tych cnót, które zapewniają dobre relacje, dzięki którym będziemy w stanie ofiarować Bogu z radością małe spięcia spowodowane różnicą charakterów, mentalności, gustów. Wtedy będziemy nosicielami radości i pokoju - ewangelizatorami szczęścia. 22-o6-2014 313 298. Cierpliwość Panie daj mi cierpliwość, ale daj mi jej już teraz, natychmiast, bo nie mogę dłużej czekać! Oczywistą sprawą jest to, że niecierpliwość w działaniu na rzecz dobra również jest zła. Dusze potrzebują czasu, aby się uświęcić, a Bóg ma nieskończoną cierpliwość, nieustannie przebacza i daje potrzebne łaski i siły. Wytrwałość wymaga od ucznia Jezusa, by się nauczył cierpliwie czekać. Przyjmować, że wszystko na tym świecie ma swój czas, również poprawa i wzrost duchowy - własny i innych. Cierpliwość jest częścią kardynalnej cnoty męstwa. Kto potrafi być mężny, nie będzie się spieszył, by zbierać owoce. Nie może być pośpiechu i nerwowości nawet w samym pragnieniu poprawy i większej skuteczności. Cierpliwość ukazuje się w spokojnym nastawieniu. Lecz nie spokojem człowieka, który kupuje go za cenę obojętności wobec swych braci albo wobec tej wielkiej sprawy, jaką jest szerzenie po całym świecie dobra bez granic Ewangelii. Możemy zachować pokój ducha, ponieważ zawsze jest przebaczenie, ponieważ na wszystko jest lekarstwo, z wyjątkiem śmierci, ale ona dla dzieci Bożych to samo Życie! Tylko zachowując pokój serca, będziemy mogli rozumnie postępować. Człowiek spokojny potrafi rozważać „za” i „przeciw”, rozsądnie oceniać konsekwencje swych zamierzeń, a potem rozważnie i zdecydowanie działać. Zachowamy pokój, gdy będziemy patrzeć na wszystko oczami wieczności. Dla człowieka wierzącego to, co się dzieje w jego życiu i w otoczeniu ma znaczenie względne. Życie wiary daje mu nowy sposób rozumowania, siłę by przeczekać i wygasić emocje. Słowem, zdrowy dystans. Dzięki niemu człowiek wiary może umieścić każdą sprawę we właściwym miejscu i trafnie ocenić jej rozmiary. Postępując w ten sposób, będzie mógł działać zawsze sprawiedliwiej, dodając do wszystkiego plus miłości. Przy okazji zaoszczędzi sobie i otoczeniu wiele przykrości i goryczy. Trzeba umieć widzieć pozytywną stronę każdej rzeczy. Nawet to, co wydaje się w życiu straszne, nie jest takie czarne, nie jest całkowicie ciemne. Podobnie jak lekarz po zbadaniu pacjenta nie mówi, że wszystko w nim jest chore. Nigdy nie powinniśmy tracić ufności, nawet najtrudniejsza sytuacja ma drugą, lepszą stronę. Chory nie jest od razu ciałem przeznaczonym na cmentarz. Starajmy się więc cierpliwie i wytrwale stosować odpowiednie lekarstwa, które mamy w aptece Kościoła na każdą bolączkę człowieka i świata. 314 299. Stres na zamówienie John Keynes zapowiadał w 1928 roku, że w bliskiej przyszłości postęp technologiczny zwiększy produktywność w takim stopniu, że pełny etat pracy będzie wynosił tylko trzy godziny dziennie. Według brytyjskiego ekonomisty, wyzwaniem byłby wtedy wolny czas - co z nim robić? Pierwsza część przepowiedni, dotycząca postępu technologicznego się spełniła; co do drugiej części, czyli czasu wolnego, jakim pracownik dysponuje dla siebie, każdy widzi... Jak to możliwe, że pomimo tak wielkiej zmiany w produktywności, tylu ludzi czuje niezmiernie przeciążenie? Oczywiście, jedną z przyczyn braku czasu wolnego jest wzrost kosztów życia. Wychowanie, opieka nad dziećmi lub opieka medyczna stały się droższe. Paradoksalnie jednak w zamożnych krajach to osoby biedniejsze odczuwają mniejsze przeciążenie trudem życia niż bogatsi. Wyższa pozycja w statusie społecznym nie zawsze oznacza mniej stresu i niepokoju. Z różnych badań wynika, że poczucie przeciążenia jest większe u ludzi zamożniejszych i bardziej wykształconych. Badacze wskazują na to, że zwykle poczucie przeciążenia wynika z uwarunkowań osobistych. W niektórych środowiskach być hiperzajętym jest sprawą dodającą prestiżu. Często za skargą na to, że nie ma się „ani minuty czasu wolnego" kryje się próżność i chęć zwrócenia na siebie uwagi. W takich środowiskach poświęcać czas na coś „niepożytecznego” jest oznaką słabości. Mamy do czynienia ze swoistą ironią dobrobytu. Nadmiar oferty prowadzi do frustracji z braku czasu, by cieszyć się życiem. Mieć świadomość tego, że jest dziesięć programów telewizyjnych do obejrzenia, dziewięć książek wspaniałych do przeczytania, sześć sposobów, aby spędzić weekend, sporo imprez kulturalnych, które koniecznie trzeba zaliczyć... Tyle fajnych rzeczy, a ja biedny, nie mam na to czasu! Tyrania dobrobytu prowadzi do błędnego koła: kosztem czasu wolnego, zwiększyć jeszcze zarobki, by móc bardziej się cieszyć tą szeroką ofertą. A skoro jest mniej czasu, to odpoczynek trzeba intensywniej konsumować. Wtedy staje się on kolejnym męczącym zadaniem. Błędem Johna Keynesa była myśl, że gdy ludzie zaspokoją swe potrzeby materialne, zaczną się cieszyć z wolnego czasu. Otóż, jeżeli człowiek nie odpowie sobie na podstawowe pytanie - po co żyje, nie potrafi świętować. Jego tydzień staje się sześciodniowy - bez 315 odpoczynku! A w Piśmie Świętym szóstka to znak niedoskonałości, zaś trzy razy sześć - 666 - liczba przeklęta. Sama praca, stres i nadaktywność. 300. Trzysetny odcinek Daliśmy się oszukać. Technologia sprawia, że mamy do czynienia z ułuda nowości. Faktycznie, są nowe rzeczy, ale nie są one prawdziwie nowe. Są to te same stare fanty w nowym opakowaniu: nowe gry, nowe filmy, nowe narzędzia komunikacji... Niestety, często też stare grzechy upadłego człowieka w nowych, czasami tęczowych, szatach. Człowiek ze swymi „radościami i nadziejami, smutkami i lękami”, by powiedzieć to słowami dokumentu Soborowego Gaudium et spes, pozostaje wciąż taki sam. Jest biednym pielgrzymem na tym łez padole, jakim jest świat daleki od Boga. Jest wygnańcem szukającym drogę, by powrócić do utraconego Raju. Wciąż dręczony tymi samymi starymi pytaniami o sens życia, cierpienia i śmierci; o to, gdzie kryje się prawda, dobro i piękno, i jak to zrobić, by miłość była wieczna. Nowość Ewangelii polega na jej odnawiającej mocy, wynikającej z nadprzyrodzonego pochodzenia: jest Słowem Boga Żywego! Nie są to słowa do zwykłego powtarzania. Mają moc przemieniającą, zarówno tego głoszącego, jak i słuchacza. Słowo wciąż wzywa do przemiany, nawrócenia. A więc powtórki w zachęcie do zmagania ze złem, do stawiania sobie postanowień są jak najbardziej dozwolone - ba - są one wpisane w logikę Ewangelii! Jakie to chrześcijaństwo bez duchowej walki? A więc, z okazji trzysetnego odcinka, powiedzmy raz jeszcze za św. Janem Pawłem: „Każdy ma swoje Westerplatte… od którego nie można się uchylić”. Od pierwszej ewangelizacji tak było: nie brakowało w starożytności bałwochwalstwa, rozpusty czy chciwości. Pierwsze pokolenia chrześcijan wcale nie dostosowały przesłania Jezusa do modelu społeczeństwa panującego w otaczającym świecie, nie tworzyły wspólnot rozbójników, złodziei, czy bałwochwalców. Radykalizm był tak mocny, że składali świadectwo krwi. Bez zacietrzewienia czy zamykania się na świat. Równocześnie bronili Westerplatte i zdobywali świat! Krew męczenników stała się nasieniem chrześcijan. Gdy tylu mężczyzn, kobiet i dzieci oddało swoje życie, pierwsze wspólnoty jeszcze bardziej się umocniły. Po latach Tertulian napisze: „Przyszliśmy wczoraj, a już wypełniliśmy świat i wszystkie wasze rzeczy: 316 miasta, wyspy, osiedla, domostwa, wioski, wojsko, pałace, senat, forum. Wam pozostawiliśmy tylko wasze świątynie...” ( Apologetyk, 50). A my co? Jak jest u nas z tymi zadaniami, które trzeba podjąć i wypełnić? Z tą sprawą, o którą nie można nie walczyć? Jak z obowiązkami, powinnościami, od których nie może się uchylić? Powtórki do stawiania sobie pytań i postanowień są jak najbardziej dozwpole, bo są wpisane w logikę Ewangelii. 301. Milczenie Sędziwy kardynał wspominał, jak podczas Soboru Watykańskiego II sekretarz generalny zarządził przygotowanie reprodukcji XVIII-wiecznego obrazu Giuseppe Nogariego, zachowanego w Watykanie. Był na nim mnich z białą brodą w geście błagającym o zachowanie milczenia, przy nim łabędź z kamieniem w dziobie. Obrazowi towarzyszył napis Res omnium dificilis silere - trudną rzeczą jest zachować milczenie - umieszczony na odwrocie reprodukcji. Niestety, nie można powiedzieć - dodawał kardynał - żeby stary brodaty mnich miał podczas soboru wielu wyznawców. Nie potrzeba zapisu z ukrytych nagrań, by skonstatować, że i dziś brodaty mnich z obrazu Nogariego nie cieszyłby się popularnością uczniów. Odpowiedzialność za słowo, obowiązek zachowania milczenia w powierzonych tajemnicach, naturalna dyskrecja związana z funkcją, unikanie szemrania i plotkowania, jak i zwykłego marudzenia oraz psucia atmosfery należą do najbardziej ignorowanych spraw z teologii moralnej. Dzieje się tak, zarówno w środowiskach kościelnych, jak i całkiem świeckich. Tajemnica spowiedzi jest może ostatnią zachowaną przestrzenią dla milczenia. A to ze względu na szczególne działanie Boga! Chociaż i w tę sakralną przestrzeń starali się wkroczyć awanturnicy poprzez ukryte nagrywanie fikcyjnych spowiedzi. O dyskrecji i milczeniu uczyły stare przysłowia: „Jest to cnota nad cnotami trzymać język za zębami” lub „Mowa jest srebrem, a milczenie złotem”. Tak nauczali święci, np. Josemaria Escriva radził: „Milczenia nigdy nie będziesz żałował. Mówienia - często” lub „Unikaj destruktywnej krytyki: jeżeli nie możesz chwalić - milcz”. A Katechizm przypomina: „Prawdomówność zachowuje złoty środek między tym, co powinno być wyjawione, a sekretem, który powinien być zachowany; prowadzi ona do uczciwości i dyskrecji”. Zauważmy, że najmocniejsze homilie papieża Franciszka podejmują zdecydowaną walkę z grzechami języka. 317 Odpoczynek i rozprężenie wakacyjne pozwalają na dłuższe i swobodniejsze rozmowy. Nie oznacza to jednak, że w tym okresie jesteśmy zwolnieni z obowiązków sprawiedliwości, lojalności czy miłości. Każde nasze słowo powinno być w zgodzie z przykazaniem miłości, również to wypowiedziane w luźnej rodzinnej lub przyjacielskiej rozmowie. Prawdopodobnie nikt nas nie będzie nagrywał, ale warto pamiętać o tym, że „z każdego bezużytecznego słowa, które wypowiedzą ludzie, zdadzą sprawę w dzień sądu” (Mt 12,36). 302. Całym ciałem i sercem W okresie wakacyjnym mamy więcej czasu na podziwianie przyrody, która śpiewa chwałę Bożą! Człowiek wpisuje się w tę symfonię dobrymi wyborami, prawym życiem. Chwali również Boga swoim językiem i mową. Może kierować do Niego głos z pragnieniem oddania Mu hołdu całym człowieczeństwem, na które składa się ciało i dusza, materia i duch. Przecież ex abundantia enim cordis os loąuitur - z obfitości serca mówią usta. Słowa łączą zmysły i umysł. Wyrażają chwałę i prośbę, które wznoszą się aż do tronu Najwyższego. Możemy kierować do niego takie słowa, jakie nam w sercu zagrają. Jednak, skoro wszyscy chrześcijanie tworzymy jedno Mistyczne Ciało Chrystusa powinniśmy również kochać te formuły używane przez naszą Matkę Kościół. Powtarzać te same sformułowania, które kierowali do Boga patriarchowie, prorocy, męczennicy, dziewice: wszyscy sprawiedliwi Ludu Bożego! Oczywiste, że nie wystarczy zaliczać formułki, niczym odtwarzanie mp3. Trzeba niestety przyznać, że jesteśmy słabi i z dużą łatwością się rozpraszamy. Prawdziwe staranie się o skupienie przekłada się na szczegóły: wysiłek by dobrze wymawiać słowa, bez pośpiechu, by unikać monotonnego, jednostajnego tonu głosu. Pauzy pomagają zrozumieć sens tekstu tak, aby odmawianiu towarzyszyła modlitwa wewnętrzna, aby słowa wyrażały postanowienia, wzbudzały uczucia i myśli. Słowem: pragniemy ofiarować Bogu, także w modlitwie ustnej, dzieło doskonałe, skończone, miłe oczom. A ci, którzy nas słuchają, powinni poczuć się pociągnięci do Boga przez sam nasz sposób modlenia się, pełen pobożności i promieniujący świadomością synostwa Bożego. Modlitwa ustna działa również w odmiennym kierunku: od zewnątrz do serca. Jeśli kiedyś nasza relacja z Bogiem stanie się oschła, wówczas nasz głos, same wypowiadane zdania będą bodźcem dla pobożności, siłą, która pociągnie nas całych. Dbałość o wszystkie aspekty zewnętrzne jest wyrazem miłości, z jaką chcemy się modlić. Gest zewnętrzny, określona formuła jest zawsze taka sama i ma swoje znaczenie, jednak liczy się miłość. Nie chodzi więc o to, aby w celu uniknięcia rozproszeń czynić 318 nadludzki wysiłek, lecz o walkę, aby je ucinać i modlić się codziennie z większą miłością. Pewien święty tak doradzał: „Aby uniknąć rutyny w modlitwach ustnych, starajmy się odmawiać je z tą samą miłością, z jaką po raz pierwszy oświadcza się zakochany... i jakby to była nasza ostatnia okazja zwrócenia się do Pana”. 303. Wszyscy w marketingu Non nova, sed noviter - „nie rzeczy nowe, ale w nowy sposób" - napiszę za Pawłem VI. Jak oświecać światłem wiary różnorodne sytuacje, jakie przedstawia współczesny świat? Warunkiem wyjściowym dla spełnienia tego ambitnego zadania jest posiadanie tego światła we własnym życiu. Ewangelia dana i zadana! Chrześcijanin nie zadowala się byciem obserwatorem świata. Widownia nie jest wygodnym dla niego miejscem. Wręcz przeciwnie, ramię w ramię z innymi szlachetnymi ludźmi tworzy pozytywne przemiany. Rozwój kultury, troska o polepszenie warunków społecznych, postęp nauki i techniki są mu szalenie bliskie. Oczywiście ma świadomość, że często dobre ziarno jest wymieszane z plewami i trzeba odróżniać pożyteczne od szkodliwego. Ale odróżniać nie oznacza być z zasady nieufnym wobec świata. Nowa ewangelizacja toczy się na uczelniach, w bibliotekach, parlamentach, mediach i we wszystkich tych miejscach, gdzie ludzie naszych czasów uczą się, jak szczęśliwie żyć. To w książkach, prawie, filmach, modzie toczy się debata o życiu i śmierci, o zdrowiu czy chorobie, o miłości, pięknie, pracy i odpoczynku. A ludzie chętnie słuchają tych, których uważają za mądrych. Koniecznie trzeba więc uczestniczyć w tej debacie i mieć wiarygodność tego, kto się zna na regułach gry: jest dobry w tym, co robi. Chrześcijanin nie boi się prawdy i nie lęka się trudnych pytań, jakie dziś stawia społeczeństwo. Wie, że Ewangelia ma moc, by rozwiązać każdy ludzki dylemat. Nasz różnorodny i przebogaty świat XXI wieku, by odkryć Chrystusa, powinien być prowadzony przez rzetelnych prawników, pedagogów, literatów o otwartych umysłach i chrześcijańskich sercach. Miłość do świata, a konkretnie do tego odcinka, w którym się żyje, daje wiarygodność, by być wysłuchanym. Gorzka gorliwość i dystans wobec współczesności blokują skuteczność w apostolstwie. Można odważyć się na analogię z marketingiem. Jak mawia Michael Porter, dziś everyone is in marketing - każdy jest w aktywnym marketingu. Powinien wychodzić naprzeciw potrzebom klienta, czyli człowieka. Próbować odgadnąć jego skryte potrzeby, usiłować te potrzeby uświadamiać oraz pobudzić, a nawet kreować i zaspokajać je. W apostolstwie, tak jak w marketingu najważniejsza jest świadomość, że człowiek i jego 319 oczekiwania to najważniejszy element procesu. Przecież Dobra Nowina jest Bożą odpowiedzią na ludzkie zapotrzebowania. Boży produkt się nie starzeje i daje prawdziwe życie. 304. Miska soczewicy Izaak, na progu śmierci, błogosławi Jakuba. Młodszy syn zajmuje miejsce starszego. Ezaw płacze i jest załamany. Na jego nieszczęście nie ma już rady, ponieważ został pozbawiony ojcowskiego błogosławieństwa. Płacz Ezawa, jałowy i beznadziejny, jest bezużytecznym krzykiem spóźnionego żalu za błąd nie do naprawienia, popełniony w chwili zaślepienia. Ezawowi przysługiwało pierworodztwo z samego faktu urodzenia. W smutnej godzinie swojego życia wszystko to stracił, kiedy wracając głodny z pola, sprzedał swojemu bratu Jakubowi pierworodztwo, aby zaspokoić chwilowy kaprys. Sprzedał za śmieszną cenę talerza soczewicy. - Cóż mi po pierworództwie? - odpowiedział pogardliwie Jakubowi. Jedyne, co w tym momencie było dla niego ważne, to zaspokojenie fizjologicznej potrzeby. Minęło zaślepienie i znowu zobaczył rzeczy w ich właściwym wymiarze. Jak żałośnie wygląda nędzna cena, na którą zamienił swoją godność syna pierworodnego! Ale jest już za późno i jego smutek powoduje jedynie to, że czuje cały ciężar swojego nieszczęścia, którego sam jest sprawcą, bo wyrzucił w chwili szaleństwa za burtę największy skarb swojego życia. W życiu osoby wiernej Bogu także może nadejść moment zaślepienia, kiedy wielkie ideały tracą swój blask. Wszystko, co stanowiło ideał życia, zdaje się wtedy rozwiewać i tracić swoją wartość wobec jakiejś obsesji ciała lub zachcianek serca, które oziębło; wobec pragnienia życia dla siebie lub nieopanowanego impulsu pychy. Budzi się wówczas w duszy Ezawa pokusa, samobójcza głupota, chęć, aby za cenę czegoś, co warte jest talerza soczewicy, wymienić życiowe powołanie, największy skarb. Szczególnie to bolesne w przypadku człowieka, który zaślepiony przez swój egoizm lub przez swoją pychę, porzuca służbę Bogu. Pisze św. Augustyn: „nie znalazłem lepszych osób niż te, które przodują w świętości, ale też nie spotkałem gorszych niż te, które ją porzuciły. Do tego stopnia, że myślę, iż do tego odnoszą się słowa Apokalipsy: „plugawy niech się jeszcze splugawi, a sprawiedliwy niech jeszcze wypełni sprawiedliwość” (Ap 22,11). Czy w XXI wieku już tak nie można myśleć? Czy miłosierdzie oznacza usprawiedliwianie wszelkich niewierności? Nie dajmy się oszukać. Radykalizm wiary pozostaje aktualny, chociaż masowa kultura stara się przekonywać, że miska z soczewicą 320 warta jest pierworództwa. Zejście z Bożej drogi, niewierność zawsze jest czymś żałosnym. Nawet, gdy się dokonuje w świetle kamer i z aplauzem wielu ludzi. Klakierów zła nigdy przecież nie brakowało. 10-VIII-2014 305. Nasze zalety W Kościele katolickim jest ponad miliard ludzi. Większość w dorosłości potwierdza swą przynależność lub się dystansuje. Nawrócenia dojrzałych osób są zawsze z wyboru. Często towarzyszą im poważne przeszkody. Ostatnio zaczęły się pojawiać socjologiczne opracowania odpowiadające na pytanie: co przyciąga do katolicyzmu? John Beaumont zbadał 500 nawróceń pomiędzy XVII a XXI wiekiem w Stanach Zjednoczonych. Autor zaznacza, że nawrócenie jest czymś bardzo osobistym, ale można wskazać kilka wspólnych cech. Oto one: Widoczność. Katolicyzm przyciąga, bo jest widoczny przez okazale katedry, strój księży i zakonników, spektakularne nabożeństwa wymiaru w katolicyzmie liturgiczne. Namacalność religijnego kontrastuje z kulturą, która usiłuje zamknąć religijność w prywatnych opiniach i uczuciowych doświadczeniach. Powszechność. Katolickość Kościoła czyni bardziej wiarygodną Ewangelię. Ukazuje jej moc oddziaływania w każdym czasie i miejscu. Na Zachodzie szczególnie jest ceniona, bo uwalnia od schematów, intelektualnych grajdołków. Wejście do Kościoła katolickiego to otwarcie się na świat. Co ciekawe: katolicyzm wyzwala od postmodernistycznej zaściankowości! Ciągłość. Pomimo upływu czasu i kulturalno-kontekstowych katolicki zachował swoją tożsamość. Doktryna zmian, Kościół i sakramenty ukazują nadprzyrodzony pochodzenie Kościoła. Autorytet. W czasach zaznaczonych relatywizmem i obojętnością wobec prawdziwych, istotnych ludzkich spraw, ceni się mocny głos Kościoła, który się nie lęka głosić: człowieku, zatrzymaj się, nie tędy droga! Piękno. Banalność estetyczna, jaka panuje w pewnych środowiskach, kontrastuje z kulturalnymi owocami katolicyzmu: sztuka sakralna, muzyka, literatura. Hierarchia. Pośrednictwo kapłanów, wbrew temu, co się może wydawać, nie jest balastem, lecz atutem. Dla większości ludzi jest bodźcem, by stawać się lepszym. 321 Święci. Ich różnorodność i odmienna wrażliwość pozwala każdemu odkryć dla siebie nowe horyzonty duchowe. Świadectwo moralne. Nie obniżając poprzeczki Kościół katolicki jest wyrozumiały wobec moralnych słabości. Ludzie nie lubią miernoty, pragną wysokich wymagań, oczywiście dużo wyższe niż te oferowane przez permisywizm. Ciekawe, że Beaumont podkreślona, że świadectwa wskazują też na maryjność Kościoła katolickiego i na kult Eucharystii. Opracowania tego typu pomagają mieć świętą dumę za naszą Matkę Kościół katolicki. Kompleksy, dlaczego? 306. Biadolenie, gderanie, marudzenie Podziwiam żonę za to, że potrafi zawsze znaleźć przyczynę, by sobie pomarudzić! żartował pewien znajomy. I dodawał: - A co najgorsze, absolutnie nie liczy się ze mną. Na przykiad, przy każdych urodzinach, skarży się na swój wiek. A mówi to do mnie, o sześć lat od niej starszego, a wyglądającego pewnie jeszcze starzej. Skarga mego znajomego jest jak najbardziej uzasadniona: marudzimy o wiele za dużo! Przecież zawsze będzie ktoś w pobliżu starszy, grubszy, kto ma więcej pracy lub jej wcale nic ma. Zawsze znajdzie się ktoś, kto boryka się z większymi kłopotami lub ma gorsze zdrowie. Warto więc się uspokoić i usunąć z użytku takie czasowniki, jak: narzekać, biadolić, zrzędzić, utyskiwać, gderać... A to nie tylko ze względów estetycznych lub społecznej strategii. Negatywne nastawienie jest samonapędzające, pomiędzy skargą a skargą, tracimy wiele czasu i energii. Są tacy, którzy twierdzą, że pesymista to dobrze poinformowany optymista. Im można odpowiedzieć, że pesymista to zniechęcony realista. Albo lepiej: optymista to dobrze nastawiony realista, który tak rozumie rzeczywistość: zakasać rękawy i do pracy! Czasami nawet nie trzeba podejmować działania. Wystarczy dobrze popatrzeć na sprawy i świętować jej pozytywne aspekty. Niestety, wtedy szybko pojawią się tacy, którzy zwrócą uwagę na to, ile zła jest na świecie. Ale czy oni chcą, byśmy się skarżyli i rozliczali z każdej błahostki? Czy taka postawa per saldo nie jest obraźliwa wobec tych wszystkich, którym na prawdę jest źle? Optymizm jest naturalną podstawą radości. Chodzi o pewien sposób patrzenia na świat, który z czasem staje się nawykiem. Polega na stałej umiejętności odkrywania pozytywnych stron wszystkiego. Nie chodzi o niedostrzeganie negatywnych stron naszej 322 egzystencji, ale o życie zgodne z decyzją, że warto trwać w radości. Zawsze istnieją dwa sposoby oceny rzeczywistości: akcent na to, co pozytywne albo na braki. W gruncie rzeczy prawda jest ta sama, lecz sposób jej przeżywania odmienny. Dla jednego prawda jest powodem do zadowolenia, a dla drugiego - do zgorzknienia. „Zawsze się radujcie" powtarza wiele razy św. Paweł. A więc - usunąć utyskiwania! Niech nic negatywnego nie wychodzi z naszych ust. „Świętujmy każde dobro" - dodawał mój znajomy. „Jaka młoda i szczupła jest moja żona! Oczywiście, relatywnie i porównawczo zawsze tak jest i będzie" - puentował z przymrużeniem oka. 307. Patriotyzm Nie jesteśmy samotną wyspą. Opatrzność Boża przewidziała, że osoba ma naturę społeczną. Co więcej, plan zbawienia człowieka też jest związany z konkretną społecznością Kościołem, który jest Ciałem Chrystusa i świętym Ludem Bożym. Pojedynczy człowiek od rodziny otrzymuje istnienie, od Ojczyzny tradycję i kulturę. Ma swoje środowisko, od którego zależy jego rozwój jako istoty duchowej. Dużo więc zawdzięczamy społeczeństwu i konkretnie naszej Ojczyźnie. Sama natura nakłada na nas obowiązek wdzięczności, szacunku i miłości. Jednak patriotyzm winien mieć cechy miłości chrześcijańskiej, nie jest on tylko emocjonalnym przeżyciem. Same emocje często prowadzą do nacjonalizmu, który staje się grzechem, jeżeli brakuje sprawiedliwości wobec innych narodów. W gruncie rzeczy nacjonalizm jest mało rozsądny - więcej, jest głupi. A z takiej ciasnoty umysłu zawsze wynikały szkody dla Kościoła. „Niech obywatele pielęgnują wielkodusznie i wiernie miłość Ojczyzny, jednak bez ciasnoty duchowej, tak by zawsze mieli również wzgląd na dobro całej rodziny ludzkiej, którą łączą w jedno różne więzy między plemionami, ludami i narodami” - nauczał Sobór (GS75). Dwie skrajności sprawiają, że nie zawsze przestrzega się tej zasady. Jedna z nich to laicyzm, który nie uznaje uprawnionych praw Kościoła, druga natomiast to klerykalizm, który podporządkowuje sobie równie uprawnione prawa państwa. Oba te nadużycia należy zwalczać. Powinni się tym zająć ludzie świeccy, którzy są i czują się dziećmi Bożymi oraz obywatelami obu wspólnot, świeckiej i wyznaniowej. Polityka jest służbą mającą na celu dobro wspólne ziemskiej wspólnoty. Jednak owo dobro jest tak obszerne, że to właśnie na płaszczyźnie politycznej rozpatruje się i ustanawia prawa o najwyższym znaczeniu, a mianowicie dotyczące małżeństwa, rodziny, edukacji, minimum własności prywatnej, godności osoby ludzkiej, jej praw i obowiązków. Wszystkie 323 te kwestie - i wiele innych -wiążą się bezpośrednio z religią i apostoł nie może wobec nich pozostawać obojętny czy apatyczny. Mamy obowiązek dbać o dobro wspólnoty narodowej, do której należymy. Nawet wśród katolików, którzy wydają się odpowiedzialni i pobożni często zdarza się błąd myślenia, że trzeba spełniać tylko obowiązki rodzinne i religijne. Ukształtowanie sobie właściwego osobistego kryterium w tej dziedzinie jest zatem wymogiem cnoty sprawiedliwości. Chociaż, oczywiście nie oznacza to, że każdy obywatel musi zawodowo zajmować się polityką. 31-VIII-2014 308. Słuchać i stosować Nauczyć się i nie stosować się do zdobytej wiedzy to tak, jak nie umieć wcale. Chrześcijańska formacja nie będzie pełna, dopóki nie będzie życiowych konkretów. Pan Bóg zarzuca właśnie to narodowi wybranemu: „Co mi po mnóstwie waszych ofiar? Syt jestem całopalenia kozłów. Nie mogę ścierpieć świąt i uroczystości. Nienawidzę całą duszą waszych świąt nowiu i obchodów; stały mi się ciężarem; sprzykrzyło Mi się je znosić! Gdy wyciągniecie ręce, odwrócę od was me oczy. Choćbyście nawet mnożyli modlitwy, Ja nie wysłucham. Ręce wasze pełne są krwi. Obmyjcie się, czyści bądźcie! Usuńcie zło uczynków waszych sprzed moich oczu! Przestańcie czynić zło! Zaprawiajcie się w dobrym!" (Iz 1, 1117). Wspaniała i zbawienna nauka pozostaje bezużyteczna, jeśli nic ma ludzi, którzy by ją potrafili wdrażać w życie. Dynamika samego życia czyni, że osobistej formacji nigdy nie można uznać za zakończoną. Ewangelia ze swojej natury nie ogranicza się do jakiegoś konkretnego miejsca czy czasu, ale dopasowuje się do zmian i różnorodności sytuacji, które w życiu poszczególnych wiernych, jak i w historii społeczeństw mają miejsce. Potrzebujemy słyszeć te same rzeczy wiele razy i rozważyć je na modlitwie, aby odkryć w nich nowe blaski. Co więcej, nie będziemy mogli pojąć ducha Ewangelii, jeśli nie wprowadzamy jej w życie. Cechą nauczania Kościoła jest niewyczerpana skuteczność. Musimy przekonać się, że warto wracać do tych samych punktów, do głównych myśli i wzmacniać postanowienia, które kiedyś nam służyły. Trzeba ukierunkować rachunek sumienia szczegółowy na aspekty, które już uważaliśmy za opanowane. W ten sposób to, co już wcześniej wiedzieliśmy staje się punktem wyjścia, który pozwala jeszcze lepiej dany aspekt poznać. Im więcej wiemy, tym bardziej widzimy to, czego nam jeszcze brakuje. Im większą pracę wkładamy w postęp i wzrastanie, tym większą potrzebę odczuwamy - jak biedak, który nic nie ma. Dzięki temu wszystko staje się prostsze, bardziej żywe, bardziej spójne. 324 Ewangelia jest radosną nowiną. Tak można tłumaczyć znaczenie samego greckiego wyrazu użytego przez apostołów. Również słowo to oznacza wiadomość zmieniającą świat na lepsze, choć taka zmiana wymaga trudu i być może specjalnie nie cieszy. Można powiedzieć, że właśnie dlatego jest dobrym przekazem, bo mobilizuje do zmiany. Wzywa zarówno do nawrócenia, jak i do wytrwałego podejmowania kolejnych kroków na drodze wzrostu. 7-IX-2014 309. Dusza świata cyfrowego Nie wystarczy spacerować sobie po sieci. Papież Franciszek zachęca, aby także w tej nowej przestrzeni społecznej tworzyć „kulturę spotkania”. W różnych wypowiedziach zwraca uwagę na to, że dziś świat dzięki nowym technologiom komunikacji i rozwojowi transportu bardzo się skurczył, zmniejszając odległości. Z drugiej strony jednak, mówi Papież, powstają gorszące różnice pomiędzy wymyślnym luksusem najbogatszych a skrajną nędzą wykluczonych. W wyniku czynników ekonomicznych, ideologicznych, a czasami niestety i religijnych, zwiększają się podziały. Świat środków komunikacji, jak każdy wynalazek, powinien zbliżać ludzi do siebie i umacniać solidarność. Warto się więc zastanowić, w jaki sposób skorzystać z nowych technologii, by usuwać międzyludzkie bariery. Kultura spotkania polega na wymianie - dawać i przyjmować, mówić i słuchać. Niestety, szybkość i różnorodność opinii może zadziałać w przeciwnym kierunku i sprzyjać izolacji. Oczywiście, brak dostępu do informacji także może sprzyjać izolacji. Jak zhumanizować świat cyfrowy? Papież Franciszek radzi odzyskanie swoistej powolności i spokoju, zdolności milczenia i słuchania, cierpliwości by zrozumieć tych, którzy się od nas różnią. Pozwoli to dowartościować doświadczenia innych kultur i tradycji. Internet jak najbardziej może pomóc ukazywać wielkie wartości wynikające z chrześcijaństwa: szacunek do życia każdego człowieka, małżeństwo, rodzina, autonomia spraw doczesnych, solidarność wobec słabych i cierpiących... Pewien uczony w piśmie zapytał Jezusa: „Kto jest moim bliźnim?”. Pytanie nadal jest aktualne: w świecie cyfrowym - „Kto jest moim bliźnim?”. Jezus odpowiada przypowieścią o dobrym Samarytaninie. Kultura spotkania w sieci wymaga uświadamiania sobie, że wszyscy jesteśmy bliźnimi i w związku z tym mamy traktować innych użytkowników jako dzieci Boże. Gdy komunikacja opiera się wyłącznie na konsumpcji czy manipulacji, łatwo popada się w obojętność lub nawet agresywność wobec spotkanego człowieka. 325 Nie wystarczy więc tylko spacerować po sieci, jak lewita i kapłan z przypowieści, trzeba się zatrzymywać jak dobry Samarytanin. Sieć powinna się stawać siecią więzi międzyosobowych, a nie tylko połączeniem kabli i przewodów. Potrzeba duchowej wrażliwości, by być obywatelem świata cyfrowego, nie tracąc godności dzieci Bożych. Parafrazując list do Diogneta: jak pierwsi chrześcijanie mamy stawać się duszą tego nowego świata. 310. Fantasto-naukowość Grono ateistów wojujących z każdą religią stało się agresywne. Dla nich już sama religijność jest zniewalaniem umysłu i prowadzi do przemocy. Najlepszym tego przykładem jest dla nich zamach 11 września 2001 r., którego autorzy powoływali się na Boga. Każda osoba wierząca jest więc potencjalnym terrorystą. Celem „nowych ateistów” jest więc zniszczenie wiary w Boga i w nadprzyrodzoność. Ich autorzy mają dobre pióra i sprzedają w milionowych nakładach swe zgryźliwe dzieła. Choć nie posiadają dopracowanego i jednolitego systemu filozoficznego, przedstawiają stare argumenty przeciwko istnieniu Boga w atrakcyjny sposób. Stawiają pytania przeciw wierze: kto Boga stworzył? Dlaczego istnieje zło, skoro Bóg kocha swoje dzieci? itp. Problem nie tkwi w tym, by takie zagadnienia stawiać, mało tego, brak takich pytań dowodziłby braku myślenia. Głównym problemem współczesnego ateizmu jest jednak to, że na samym starcie odrzuca pojęciowe i moralne narzędzia, by rozwiązywać podjęte kwestie. Zachowują się jak ktoś, kto stara się zjeść zupę za pomocą widelca lub korzysta z sitka, aby czerpać wodę ze studni. Starają się udowodnić, że istnienie Pana Boga nie jest naukowe lub że nie ma sensu mówić o ludzkiej wolności, bo wszystkie decyzje człowieka wynikają z budowy jego mózgu i genetyki, a moralność w działaniach ludzkich nie istnieje. Dzieła tych autorów są jakąś dziwną mieszanką science fiction i publicystyki. Można ich nazwać fantasto-naukowcami. Stosują empiryczne metody do spraw, które oczywiście nie mogą podlegać takim metodom. Nie da się przecież zmierzyć miłości pomiędzy ludźmi, chociaż to nie oznacza, że ona nie istnieje. Egzystencjalne ludzkie pytania wymagają postawy otwartości wobec rzeczywistości, szacunku wobec niej. Poniekąd pokornego uznania, że prawdy, piękna, dobra czy miłości nie można zbadać pod mikroskopem lub opisać badaniami socjologicznymi. Co nie oznacza, że mikroskop lub ankieta nie mają własnego obszaru działania. Prawdziwa ignorancja to ta, która nie chce zrozumieć, nie chce poszukiwać ani podążać za prawdą gdziekolwiek ona poprowadzi. „Jest to jak wiara do góry nogami. Jej treść 326 nie polega na przylgnięciu do transcendencji, lecz wrogim nastawieniu wobec niej. Właśnie tu tkwi sprzeczność współczesnego ateizmu: głosi konieczne zniknięcie religii będąc, w gruncie rzeczy, sam w sobie religijnym zjawiskiem” (Jacąues Maritain). 311. Niemodna pokora Księgę Psalmów otwiera pochwała człowieka prawego. Wśród wymienionych zalet wylicza się, że „nie zasiada w kręgu szyderców". Po prawie trzech tysiącach lat od powstania Psalmu pierwszego można zadać pytanie, z czego dziś to grono szydzi? Opracowania socjologiczne nie podjęły takich badań, bo przecież jaki naukowiec odważyłby się je firmować? Można jednak zaryzykować tezę, że dziś najbardziej wyśmiewane cechy człowieka wierzącego to pobożność, czystość i pokora. Ta ostatnia w swych owocach takich jak posłuszeństwo, uległość, zaufanie wobec autorytetów... Pokora nie jest najwyższą z cnót, ale bez niej nie można mieć żadnej innej. Kiedy człowiek całą uwagę skupia na własnym „ja", kiedy ciągle zastanawia się, czy ktoś go pochwali czy skrytykuje, wyrządza sobie ogromne zło. Kiedy brakuje pokory, nie ma też innych cnót. Pokora jest jak sól, która przyprawia całe pożywienie. Chociaż jakiś czyn wydawałby się cnotliwym, nie jest nim, jeśli jest efektem pychy, próżności, głupoty; jeśli twórca czynu działa wyłącznie myśląc o sobie, przedkładając siebie przed służbę Bogu. Pycha często wślizguje się pod płaszczykiem pokory. Cnota to całkiem coś innego niż jej pozory. „Nie ma gorszej pychy niż ta, która kryje się pod przykrywką pokory" (św. Hieronim). Być pokornym nie znaczy być zaniedbanym ani obojętnym wobec tego, co dzieje się wokół nas, bo nie korzysta się z przysługujących praw. Tym bardziej pokora nie polega na tym, żeby mówić o sobie złe rzeczy. Nie ma pokory tam, gdzie panuje hipokryzja, bo pokora to prawda. Pokora jest owocem poznania Boga i poznania siebie. Poznając siebie, odkrywa się rzeczy dobre, które Bóg czyni w nas, ale które do nas nie należą. Należymy do Boga: wszystko, co mamy dobrego, jest Jego. Pokora sprawi także, że dostrzeżemy własne wady i nędze; nie tylko ograniczenia typowe dla naszej kondycji stworzeń, lecz błędy, za które ponosimy osobistą odpowiedzialność. Dostrzeżemy nie tylko popełnione zło, ale nieuporządkowane skłonności, które bez stałej pomocy łaski prowadziłyby nas do grzechów. Do człowieka, który stara się postępować w pokorze, można zastosować dalszą część Psalmu pierwszego: „Jest jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą, które wydaje owoc w swoim czasie, a liście jego nie więdną; co uczyni, pomyślnie wypada". Ostateczny sukces 327 odnosi tylko ten, kto straci swe życie. A nie ten, kto zachłannie szuka wyłącznie siebie samego. 312. To nie jest muzeum Rozpowszechniony relatywizm skłania do akceptacji myśli, że życie może podążać inną drogą niż nauka wiary. Czyli, że bez naruszenia doktryny Kościoła, można dostosować ją w praktycznych rozwiązaniach do wszystkich potrzeb. Na przykład, zachowując doktrynę o nierozerwalności małżeństwa, de facto jej nie stosować. Uważać, że istnieje „drugie małżeństwo”, gdy jeszcze żyje współmałżonek z pierwszego - jedynego prawdziwego małżeństwa; lub że dla ochrzczonego wyjściem jest alternatywne małżeństwo niesakramentalne. Wielu tak argumentuje: skoro jest tak dużo par żyjących poza związkiem sakramentalnym, oczywisty to znak, że trzeba dostosować do nich praktykę duszpasterską. Socjologia ma swoje prawa i rządzi. Doktryna o nierozerwalności była kiedyś obowiązująca, ale dziś należy do zabytków. Stosujmy więc zróżnicowaną narrację. Powtarzajmy słowa Jezusa: A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela tym, którzy zaczynają. Tym, którym życie się skomplikowało, ze względu na miłosierdzie, mówmy co innego... Ciekawe, że Pan Jezus wskazuje właśnie na brak miłosierdzia tych, którzy przyjmowali możliwość rozwodu: Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze zony, lecz od początku tak nie było. A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo. Oddzielanie nauki od życia jest typowe dla myśli dualistycznej. Rozdziela się sprawiedliwość od miłosierdzia, Boga od Chrystusa, Nauczyciela od Pasterza, Chrystusa od Kościoła. Chrystus jest gwarantem Słowa Bożego, doktryny połączonej ze świadectwem życia. Jego nauka wzywa do nawrócenia, czyli całkowitego podporządkowania jej życia. Tu właśnie jest przestrzeń dla miłosierdzia - w Bożym przebaczeniu. Jeżeli ktoś oddziela naukę chrześcijańską od życia, zniekształca naukę Kościoła, sprowadzając ją do idealistycznej pseudofilozofii. Ponadto oszukuje samego siebie. Doktryna katolicka nie jest muzeum zabytkowych chrześcijańskich teorii, rezerwatem dla specjalistów. Rozmiękczone chrześcijaństwo staje się jak starożytne cywilne religie jakimś zbiorem wartości tolerowanych przez wszystkich. Jednak Jezus nie wcielił się, aby wygłosić kilka prostych teorii dla uspokojenia sumienia, pozostawiając świat, takim samym jak był. Jego 328 przesłanie jest nowym życiem. Być chrześcijaninem oznacza żyć wiarą w Boga Stwórcę i Odkupiciela. 313. Pokorny Cienki Bolek Pokój serca jest wartością dodaną do pokory. Świadomość własnych ograniczeń i darów otrzymanych od Boga prowadzi do głębokiego szczęścia. Osoba pokorna mocno stąpa po ziemi. Wie, że popełnia błędy, przyznaje się do nich przed sobą i - jeżeli to potrzebne przed innymi. Przyjmuje, że skuteczność własnych działań zawdzięcza Bożej dobroci. Może tego głośno nie powie, ale tak rozumuje: - Takie są realia, jestem „Cienkim Bolkiem", ale z pomocą Bożą i moim staraniem udaje mi się iść naprzód. I uda się mi wytrwać aż do ostatecznej potyczki i w niej zwyciężyć! Taka logika usuwa wszelkie wewnętrzne komplikacje. Zaoszczędzamy sobie wiele stresów! Nie warto więc zaprzątać sobie głowę pychą i jej rozległą rodziną. Bo przecież inne wady typu próżność, egoizm, zadufanie, egocentryzm, osądy krytyczne, pretensje, itd. to dzieci, wnuczki, kuzynki, ciotki tej głównej wady, jaką jest Pani Pycha. Pycha burzy pokój, ponieważ oddala nas od Boga i prowadzi do życia w fałszu. Kiedy myślimy, że sami z siebie coś możemy, wtedy smutne doświadczenie niepowodzenia sprawia, że dusza staje się niespokojna, wzburzona, wytrącona z równowagi. Pokora natomiast prowadzi nas do Boga, zbliża do Chrystusa, a tam znajdujemy pokój. Potrzebna jest atmosfera pokoju, aby nasza walka ascetyczna była optymistyczna i radosna. I aby zachować spokój i równowagę, potrzeba pokory, pomimo osobistych błędów i trudności zewnętrznych. Wszyscy popełniamy błędy, choćbyśmy mieli za sobą lata walki o to, by ich nie popełniać. Kiedy walka ascetyczna prowadzi do zniechęcenia, jest to objaw pychy. To prawda, że „sługami nieużytecznymi jesteśmy" (Łk 17,10), czyli bardzo „Cienkie Bolki". Jednak z pomocą nieużytecznych sług Bóg może uczynić na świecie wielkie rzeczy, jeśli tylko zrobimy wysiłek, aby chwycić rękę, którą Bóg wyciąga do nas z nieba, dając swoją łaskę. Będziemy mieć pokój tylko wtedy, jeśli będziemy się zawsze opierać na Jego łasce, jeśli będziemy pokładać nadzieję w Bogu, a nie w nas samych. Oprzeć się na Bogu. Nie ufać sobie. Być zawsze szczerym. Oddawać się hojnie innym... Oto życie w miłości, życie w służbie wszystkim ludziom. Wówczas doświadczymy pokoju. Pan Bóg oczekuje, aby nasze serca były pełne gorliwości apostolskiej, abyśmy żyli w zapomnieniu o nas samych i zajęli się innymi. Większość ludzi, która ma problemy osobiste, ma je z powodu egoistycznego myślenia o sobie. Porzucenie chorobliwej miłości własnej otwiera przestrzeń na nawrócenie i przyjęcia Bożej mocy. 329 314. Odwrócić placek Nie da się usmażyć placka, nie odwracając go. Inaczej przypali się z jednej strony, a z drugiej pozostanie surowy. Analogicznie w życiu, trzeba umieć odwracać uwagę, by unikać skupiania się na jednej stronie rzeczywistości. Każdy kij ma dwa końce. Każda sytuacja, jeżeli jednostronnie się na nią patrzy, w ostateczności jest źle odczytana. Troska i miłość bliźnich wobec nas może zostać odebrana jako kontrola nie do zniesienia. Porządek na drogach jako opresyjne ograniczenia itp. Jeśli nie mamy zdolności dostrzegania różnych aspektów rzeczywistości, życie nieźle nas przypala. Wypalenia życiowe przecież na tym polegają - niezdolność dystansowania się od spraw, które zazwyczaj są dobre lub obojętne. Oto kilka opisów zawężenia perspektywy patrzenia. Warto się ćwiczyć by ich unikać - „odwracać życiowy placek na drugą stronę”. Uogólnienia - gdy na podstawie kilku przypadków konstruujemy ogólną teorię: „Cały świat o mnie źle myśli”; „Nikt na mnie nie zwraca uwagi”; „Zawsze przydarza mi się to samo”. Pesymizm - gdy skupiamy się na negatywnych rzeczach: „Nic mi nie wychodzi”; „Sprawy idą coraz gorzej”. Manicheizm - gdy widzimy wszystko całkowicie dobrze albo całkowicie źle: „To jest całkowicie niesprawiedliwe”; „Jest to jedyna okazja”. Upraszczanie - gdy stosujemy zerojedynkowy schemat wobec siebie: „Jestem do niczego"; „Jestem geniuszem”. Hiperkontrola - gdy chcemy panować nad wszystkim: „Ja się tym zajmę!”; „Zapomnij o tym, zostaw to mnie!”. Hipokontola - gdy myślimy, że nad niczym nie możemy panować: „Nie mogę nic zrobić, by tego unikać”; „Nic nie mam do powiedzenia”. Samoobwinianie się - gdy mamy poczucie winy za wszystko, co się na świecie dzieje: „Zawsze wszystko niszczę”; „Jak zawsze, jest to moja wina”. Samoprojekcja - gdy myślimy, że inni muszą odbierać rzeczywistość dokładnie tak jak my: „Spodoba ci się, bo mnie się spodobał”; „Załóż sweter, bo jest zimno (bo mnie jest zimno)”. Filtr własnych emocji - gdy oceniamy rzeczywistość wyłącznie przez pryzmat własnych emocji: „Nie ma racji, bo nie lubię go”; „To prawda, bo tak to czuję’. Personalizowanie - gdy wszystko co się dzieje odnoszę do własnej osoby: „Na pewno o mnie mówią”; „Powiedział to, bo myślał o mnie”. 330 By wyjść z tego kręgu myśli, trzeba odkryć mechanizmy, jakie je wygenerowały. Uświadomić sobie raz jeszcze, że życie jest bogatsze i podchodzić do niego z większą pokorą. Liczyć na to, że inni mogą naprawdę nam pomóc i że ponad wszystko jest dobry Bóg. 315. Czarna fala W wielu demokratycznych krajach system prawny nie chroni podstawowego prawa wolności religijnej. Dzieje się tak, gdy neutralność państwa rozumiana jest w taki sposób, jakby była łaską, którą czyni państwo wobec obywatela pozwalając mu na to, aby w swoim życiu prywatnym myślał jak chce. Do upadku komunizmu św. Jan Paweł II często przypominał o tym, że wolność religijna jest podstawowym wymogiem godności ludzkiej i uprzedza wszelką pozytywną normę. Laickość państwa nie może być rozumiana jako agnostyczne pogardzanie wszelką religijnością. A tak jest wówczas, gdy religijność osoby, jej ukierunkowanie ku transcendencji, jest przedstawiana jako nienaukowe zjawisko i owoc społecznego lub kulturowego niedorozwoju, który trzeba przezwyciężyć. W takiej perspektywie neutralność państwa bardziej niż nie-wyznaniowa jest de facto anty-wyznaniowa. Sobór Watykański II stwierdził jasno, że Kościół katolicki promuje wolność religijną. Deklaracja Dignitatis humanae wyjaśnia, że Kościół ma na celu głoszenie „prawa osoby i wspólnot do społecznej i obywatelskiej wolności w sprawach religii”. Aby można było korzystać z tej chcianej przez Boga i wpisanej w naturę ludzką wolności, nie należy stawiać jej przeszkód, ponieważ „prawda narzuca się sumieniu tylko siłą siebie samej”. Społeczeństwo i państwo nie powinny zmuszać osoby do działania wbrew jej sumieniu ani zabraniać zgodnego z nim działania. Nauka o wolności religijnej nie jest jednak moralną zgodą na przylgnięcie do błędu ani rzekomym prawem do błędu. Czyli zachowuje się obowiązek poszukiwania prawdy i dzielenia się tym, co uważa się za taką. Inaczej mówiąc wolność religijna jest fundamentem prawdziwego dialogu i apostolstwa. Promowana zaś tyrania relatywizmu polega na tym, że faktycznie odrzuca się możliwości istnienia prawdziwej religii. Każda, która za taką się uważa, jest traktowana jako niebezpieczny fundamentalizm. Już nie Prawda wyzwala - jak głosi Jezus - to wolność czyni, że ktoś staje się prawdziwy. Chrześcijanie nie mogą dziś rezygnować ze swych obywatelskich praw. Zachowując zawsze wierność wobec nauczania Kościoła, trzeba aktywnie sprzeciwiać się rozlewowi „czarnej fali" wojującego laicyzmu, który chciałby zamknąć Boga wewnątrz murów świątyń, 331 w zakrystiach lub w stęchłych książkach. Według ideologicznego relatywizmu Bóg nie ma prawa do przemawiania, co najwyżej pozwala mu się być Wielkim Milczącym Obserwatorem. 316. Westerplatte codzienności Co to jest piękna śmierć? - zadaje pytanie nauczycielka. Odpowiada dziewczynka: Tak jak umarł mój dziadek. - A jak dziadek umarł? - Zasnął. Pani zadaje kolejne, odmienne, pytanie: A co to jest dramatyczna śmierć? Szybko odpowiada ta sama dziewczynka: - Tak jak zmarli przyjaciele dziadka. - A jak zmarli przyjaciele dziadka? - Oni jechali z dziadkiem, gdy on zasnął. W jakimś stopniu wszyscy jesteśmy sprawcami życia i śmierci tych, którzy nas otaczają: rodzina, przyjaciele, znajomi. Ponura twarz lub uśmiech, podana dłoń czy odwrócenie się plecami niosą dawkę życia lub śmierci. Dusze gorliwe zdają sobie sprawę z wartości codzienności, wiedzą, że życie składa się z lat, lata z miesięcy, te z dni, a te z konkretnych chwil i małych zadań. Natomiast dusze letnie bujają w obłokach próżnych teorii i wirtualnych zmagań. Do tego często mają rozbujały krytycyzm i pretensje do reszty świata. „Czas ucieka, wieczność czeka”. Do dziś można wyczytać te słowa z okna pokoju, gdzie się urodził Karol Wojtyła. Są zapisane na elewacji przylegającego parafialnego kościoła. We wczesnym dzieciństwie Lolek doświadczył śmierci bliskich mu osób. Z kolei zawierucha wojenna mocno podkreśliła fakt kruchości życia w jego młodych latach. Trudy życia nauczyły Karola przeżywać intensywnie każdą chwilę w obliczu Boga - bo wieczność czeka! I tak, dzień po dniu, stawał się świętym Janem Pawłem II. Czas da się przekuć w dobre uczynki, gdy stale się pamięta o wieczności. „Naucz nas liczyć dni nasze, abyśmy osiągnęli mądrość serca” (Ps 90,12). Wtedy każda chwila poniekąd staje się małym Westerplatte. Rozumie się, że te zadania trzeba podjąć i wypełnić, że o tę sprawę nie można nie walczyć; że od tego obowiązku, powinności nie można się uchylić (por. motto felietonu). Warto czytać 25. rozdział Ewangelii Mateusza całościowo, nie fragmentarycznie, jak zwykle podczas liturgii. Łączyć trzy przypowieści w, całość: o pannach mądrych, o talentach i o Sądzie Ostatecznym. Łączyć mądrość oceny, pilność w działaniach i otwartość na innych. By życie miało chrześcijańską solidność i nie było mdłe i nijakie, potrzebne są przynajmniej trzy nogi: rozwaga rozumu, aktywność w działaniu, wyjście poza siebie samego. 332 Jak żyć? Przeżywać teraz każdy dzień tak intensywnie, aby w godzinie śmierci usłyszeć: „sługo dobry i wierny, wejdź do radości twego Pana”. Najpiękniejsza śmierć? Tego, kto dzień po dniu mądrze angażował wszystkie swe talenty w służbie Bogu i bliźniemu! 317. Normalność Dziwne jest dziwne - mawiał doświadczony duszpasterz. Potrafił wcześnie postawić diagnozę i odróżnić fanaberie młodości od symptomów tego, co z czasem stawało się poważnym wypaczeniem. Dziś wiele światłych i otwartych środowisk dostaje białej gorączki na samo słowo „normalność”. Wszystkie dziwactwa są równoprawne, ba, samo pojęcie poprawności, czyli „zgodności z obowiązującymi normami, regułami”, jest nie do przyjęcia. Czy to nie paradoks, że tak zwana „poprawność myślenia” nie znosi normalności, to znaczy poprawności w dosłownym znaczeniu tego terminu? Normalność można ubrać w bardziej łagodne słowo: dojrzałość. Chrześcijaństwo było w stanie przyjąć szlachetne wartości, które odnalazło w różnych kulturach. Świat klasyczny, tak mądrze schrystianizowany przez Ojców Kościoła, wstawił w sam środek dojrzałości ludzkiej mądrość i roztropność. Dziś mówi się o trzech polach dojrzałości: intelektualnej, emocjonalnej i społecznej. Cechą charakterystyczną dojrzałości intelektualnej jest trafny osąd siebie samego, co oznacza, że człowiek myśli o sobie mniej więcej to samo, co inni o nim myślą. Do tego potrzebna jest szczerość wobec siebie samego. Mieć jasne cele, ale z otwartością horyzontów; harmonijny zestaw wartości; klarowne rozpoznanie etyczno-moralne; zdrowy realizm w ocenie własnego i cudzego świata; zdolność refleksji, analizy i syntezy, kreatywność i inicjatywę. Pośród cech dojrzałości emocjonalnej można wyliczyć odpowiednie reakcje na bodźce: człowiek dojrzały nie pozwala, by trudności całkowicie wytrącały go z równowagi; nie popada w nieopanowaną euforię wobec sukcesów; posiada zdolność panowania nad sobą, umiejętność kochania i dawania siebie. Ma pewność w zobowiązaniach i decyzjach, zachowuje pokój wobec wyzwań, ma w sobie radość, optymizm, sympatię wobec innych i dobry humor. Wreszcie, dojrzałość społeczną można określić jako szczerą miłość do innych, poszanowanie ich praw, troskę, by ulżyć im w potrzebach i cierpieniach; zrozumienie odmiennej opinii, zróżnicowania społecznego i kulturowego; zdolność krytycznego podejścia do panującej kultury lub mody; naturalność w zachowaniu i zdolność współpracy z innymi. 333 Punktem odniesienia jest Jezus Chrystus, bo On, Odkupiciel „objawia człowiekowi samego człowieka" (św. Jan Paweł II). Dlatego dziwne jest, gdy chrześcijanin nie stara się realizować tego, co sama ta nazwa wskazuje - gdy z biegiem lat nie dojrzewa, upodabniając się coraz bardziej do Mistrza. Łaska leczy naszą upadłą naturę, ale trzeba z nią współpracować. Inaczej będziemy „bardzo dziwnymi chrześcijanami". 318. Kosztowny e-maile Za e-maile słono się płaci. Może się okazać, że per saldo jest to najdroższa z możliwych usług pocztowych. Ceną może być utrata pracy, koniec firmy, schizma kościelna, rozwód, prokurator... Co ślina na język przyniesie, wiele emocji, no i... pooszłooo! Dużo żalów okraszanych złośliwymi uwagami i e-mail wstrzyknięty do internetowego krwiobiegu ma skutki bardziej powalające niż wirus Eboli. Śmiercionośności nie da się zatrzymać, działa również po zgonie zarażonego. UDW, czyli „ukryte do wiadomości” całego świata. Tą drogą kopie kąśliwych uwag i pretensji do całej ludzkości mogą dotrzeć do szefa korporacji, jego trzeciej żony, dykasterii watykańskiej, redakcji gazety lub do służb specjalnych sąsiednich państw. Nasi dziadkowie mówili o plotkarskim środowisku „nagadała baba w maglu”. Mamy do czynienia z globalnym maglem. Jak potem odkręcić i zadośćuczynić za wyrządzone szkody, jeżeli niesprawiedliwe słowa pozostają w necie na zawsze jako niewymazywalne? Brak dokładnej weryfikacji, co zawiera na swoim końcu przysłany - i posyłany dalej e-mail, a co czasami ukryte jest pod dyskretnymi trzema kropkami, może okazać się bardzo kosztowne. Ogon starych wiadomości może wywołać boczne reakcje łańcuchowe niczym bomba atomowa. Nieświadomie, można śmiertelnie skłócić inne osoby, jeżeli te dowiedzą się, co kiedyś o nich pisała osoba trzecia. Mogą to być teksty sprzed kilku lat, całkiem poza oryginalnym kontekstem. Tak się dzieje, jeżeli wyławiamy z pamięci jakiś stary e-mail, by wykorzystać adres i piszemy nowego e-maila, nie sprawdzając, co w nim jest już zawarte. Zwykła pomyłka w adresie to coś, co może się zdarzyć, jeśli weźmiemy pod uwagę, że z łatwością można wybrać źle z listy sugerowanych odbiorców. Wyobraźmy sobie trudności tłumaczenia, jeżeli wysłaliśmy do konkurencji wewnętrzny firmowy dokument lub do teściowej e-maila, który miał być skierowany do rodzonej siostry, której nadawca zwierzał się z trudności w komunikacji z matką żony. Warto też zwrócić uwagę na inne szczegóły emaili, jak godzina wysyłania tekstu. Dziwne są e-maile pisane późno w nocy lub podczas godzin pracy w sprawach niemających nic z nią wspólnego. 334 Konkluzja: kto nie ma w głowie, ten ma w nogach. Komunikacja nie wiąże się tylko z szybkością i zasięgiem. Wciąż pozostaje wielka przestrzeń dla umiarkowania i roztropności. A ta zależy od człowieka, a nie od maszyny. Człowiek nie może stać się bezrefleksyjny niczym maszyna. Za każde „wyślij” ponosi się osobistą odpowiedzialność. Dla głupoty nie ma taryfy ulgowej. 319. Moja opinia Wzrasta nieufność wobec mediów. Może to wynikać z przekonania, że nie są tak niezależne, jak się przedstawiają, ale i też z szerszego zjawiska zniechęcenia wobec każdej instytucji, owoc subiektywizmu, który prowadzi do myślenia, że każda opinia jest tak samo cenna niezależnie od tego, czy faktycznie się ktoś na tym zna czy jest laikiem. Szerzy się przekonanie, szczególnie w sprawach humanistycznych, że nie potrzeba lat doświadczenia i nauki, aby wypowiadać się na dowolny temat. Skoro autorytety tak wiele razy się skompromitowały, i można znaleźć opinię na własne życzenie, to każdy głos jest równowartościowy. Panuje przekonanie, że wystarczy rzucić okiem na Wikipedię, aby znać się na każdym temacie. „My informujemy, ty decydujesz” - twierdzą media. Taki slogan karmi próżność odbiorcy i przekonuje, że można wiedzieć tyle, ile każda inna osoba oraz być ekspertem od wszystkiego, jeżeli dadzą nam chwilę, by poszperać w necie. Na wielu uczelniach przewodnią myślą stało się wychowanie w duchu krytycznym. Profesor się myli, studenci mają zawsze rację! Gdzieś w tle jest przekonanie, że krytycyzm to istotna część nowoczesnego wychowania. Kwestionowanie zastałych opinii staje się dominantą. A jednak, czy uczelnie nie poszły za daleko w kulturze podejrzliwości? Dziś być zdolnym studentem równa się byciu krytycznym wobec wszystkiego, ale czy zawsze jest to właściwa droga? Czy nie warto nauczyć się zrozumieć myśli innych i wejść w ich argumentację, zanim sformujemy własne tezy? Wydaje się, że w pewnych środowiskach chodzi właśnie o to - podważanie z zasady wszystkiego, co się otrzymało. O to, by stawiać pod znakiem zapytania wszystko, oczywiście z wyjątkiem własnych uprzedzeń. Ekspert to ten, który myśli jak ja. Taka postawa prowadzi do tego, że de facto nie uczymy się od innych. Krytycyzm musi być stosowany również wobec siebie samego. Kultura oparta na demaskowaniu wszystkiego staje się mało twórcza. Niszczy wszystko, co stara się nadawać sens otaczającego świata. Prowadzi to do zubożenia, jakim jest cynizm. 335 Jak wyjść z tej patowej sytuacji? Powrócić do klimatu zaufania dzieci wobec rodziców i nauczycieli, studentów wobec wykładowców, wiernych wobec pasterzy. Potrzeba więcej intelektualnej pokory. Świadomości, że wiele możemy się od innych nauczyć, również od przodków i starszych. Do prawdy prowadzi droga mądrości i roztropności. Sama erudycja nie wystarczy, tym bardziej, jeżeli sprowadza się do wujka Google i cioci Wikipedii. 320. Korona Kościoła W świecie akceptującym każdą możliwą intymną relację, nie brak ludzi zdecydowanych zwalczać celibat, jakby stanowił on zagrożenie dla wolności. Paradoksalnie, dobrowolna rezygnacja z aktywności seksualnej jest decyzją zbyt enigmatyczną dla społeczeństwa, gotowego zrozumieć na tym polu dosłownie wszystko. A skoro zakaz celibatu byłby represją, mówi się, że powinien on być podejmowany w wyniku wolnego wyboru. Oczywiście jest to zasłona dymna, bo taka propozycja de facto oznacza usunięcie celibatu. Nikogo nie zmusza się do kapłaństwa czy stanu zakonnego. Nikt też nie jest zmuszany do zawierania małżeństwa. Celibat w wersji opcjonalnej oznaczałby po prostu jego usunięcie. W takim przypadku kapłan miałby takie same możliwości jak inni ludzie, którzy mogą wchodzić w małżeństwo lub nie. Również w życiu codziennym każdy wie, ile warci są samotni np. ciocia lub wujek, którzy zawsze mogą pomóc złagodzić na- pięcia lub być powiernikami młodych. Wielu ludzi dla szlachetnych ideałów żyje bez wchodzenia w związek małżeński, a ich życie jest pełne treści. Tak samo pełen sensu celibat jest dla królestwa Bożego. Umożliwia całkowitą dyspozycyjność wobec Kościoła. Oczywiste, że nikt nie idzie do seminarium duchownego tylko i wyłącznie po to, by żyć w celibacie. Celibat nie wynika z deprecjonowania płciowości, jest podjęciem wstrzemięźliwości dla konkretnego celu. Wielu nie może pojąć, że tylko Bóg może całkowicie zaspokoić pragnienia ludzkiego serca. Kobieta nie zawsze będzie w stanie sprostać takim oczekiwaniom. Przedstawia się model żonatych księży, jakby był to miodowy miesiąc trwający całe życie, a ich rodziny miałyby dawać gwarancję życia jako lśniący przykład dla wszystkich. Po wprowadzeniu małżeństw księży, może przyjść kolej na dyskusję o rozwiedzionych księżach. Dla agnostycznego świata celibat jest wielkim zgorszeniem, gdyż pokazuje, że Bóg może być przeżywany jako bliska rzeczywistość. W świecie, gdzie coraz mniej ludzi wchodzi w związek małżeński, dziwna jest też krytyka celibatu. Celibat jest definitywnym „tak" na Boga bliskiego, Boga, któremu pozwala się, by prowadził człowieka. Również takie jest 336 chrześcijańskie małżeństwo. Dlatego dziś tak samo radykalny jest celibat jak nierozerwalny związek małżeński. „Jakże powinniśmy podziwiać czystość kapłańską! To skarb. Żaden tyran nigdy nie zdoła odebrać Kościołowi tej korony" - pisał św. Josemariaa Escriva w latach 30. ubiegłego stulecia. Tekst jest nadal aktualny. 321. Wyrzucony gapowicz Mityng AA. Przychodzi nieśmiały człowieczek i niepewnym głosem mówi: - Jestem Marek. Piję od dwudziestu pięciu lat. Błagam, możecie mi pomóc? Serdeczna odpowiedź wszystkich zgromadzonych: - Siadaj, Mareczku. Czego potrzebujesz? - Brakuje mi dwa złote... Dowcip dowcipem, jednak faktem jest, że wielu jest takich, którzy nadużywają dobroci innych ludzi, takich społecznych pasażerów na gapę, jadących na koszt innych. W różnym natężeniu pokusa ta każdemu zagraża. Po co się wysilasz, szepcze „stary człowiek”, przecież nikt nie zauważy, jeżeli sobie trochę poluzujesz i wykorzystasz innych. W dodatku zawsze znajdziemy niższy punkt odniesienia, aby się porównać i usprawiedliwić wobec własnego sumienia: oni robią o wiele mniej niż ja, nie jestem taki zły jak tamci. Pokusa dyspensowania siebie z obowiązków może się pojawić w każdym wieku. W młodych latach chciałoby się unikać nauki - ściągać na sprawdzianach, wykorzystywać pilność kolegów i koleżanek. Jechać na dobroci rodziców, dziadków, rodzeństwa lub dobrego wujka. Można się prześliznąć w ten sposób przez cały okres wzrastania i zdobywania mocy dla życia. Potem pojawia się okazja „zawieszenia się” na dziewczynie, chłopaku, żonie, teściu, mężu... W pracy ściemniać, zdobyć ciepłą posadę, wkręcić się w jakieś układy. Unikać innych obowiązków, jak płacenie podatków, abonamentów, alimentów. Natomiast w starszym wieku z rozpędu nadal być skoncentrowanym na sobie i mieć pretensje do całego świata, że nie daje tego, co nam się należy. Smutni są staruszkowie, którzy już się pochylają nad grobem, a wciąż marnują swe „ostatnie naboje”, by dobrze czynić. Słaby dowcip przytoczony w pierwszym akapicie można uzupełnić innym, jeszcze słabszym. Idzie gość do monopolowego i mówi: - Jestem Marek Acki. Poproszę o litr wódki. - Dlaczego pan się przedstawia? - pyta sprzedawczyni. - Bo nie chcę, aby pani pomyślała, że jestem Anonimowym Alkoholikiem. O sprawiedliwości można dużo teoretyzować. Warto jednak pamiętać, że jest to cnota, która polega nie tylko na braniu tego, co nam się należy, ale i na dawaniu tego, co należy się 337 innym. Jest wiele aspektów cnoty sprawiedliwości, które przechodzą całkiem niezauważone, pogrążone w anonimowości. W życiu nie ma kontrolerów wszystkiego. Pasażer na gapę może się prześliznąć. Jednak Bóg jest sędzią sprawiedliwym: „A tego sługę nieużytecznego wyrzućcie na zewnątrz, tam będzie płacz i zgrzytanie zębów”. Wiele przypowieści kończy się nie tylko wyprowadzeniem, ale wyrzuceniem gapowiczów. 322. Prostować drogi Albert Einstein udzielił kiedyś wywiadu na temat teorii względności. Po kilku skomplikowanych zdaniach dziennikarz przerwał: - To, co pan mówi, jest mało dziennikarskie... - Wtedy sławny fizyk zaczął tłumaczyć: - Wyobraźmy sobie podróż w pociągu. Otwieram okno i rzucam kamień... - O, to jest dziennikarskie, to się sprzeda! powiedział rozpromieniony dziennikarz. Na co uczony odparł: - Tak, ale to NIE jest teoria względności. Ewangelia bez nawrócenia NIE jest Ewangelią. Od samego początku ewangelizacja wymagała dialogu z odbiorcą przesłania. Ten pod wpływem Ewangelii zmieniał się na lepsze. Nie brakowało również i takich, którzy nie rozumieli przekazu i odrzucali go. W dialogu z otoczeniem były też błędne drogi, wypaczenia, herezje. Słowem, światłocienie pielgrzymowania Kościoła w historii. W każdej epoce pojawiała się potrzeba dostosowania języka do panującej kultury, a wraz z nią - pokusa ułatwienia przekazu do tego stopnia, że tracił swą Boską siłę. Wtedy to już nie była Ewangelia, lecz jakaś ludzka nauka. Już św. Paweł przestrzegał przed usunięciem Krzyża z nauki Chrystusa (por. 1 Kor, 1-2) i przemianą Ewangelii w jakąś lekką teorię, niewymagającą zmiany stylu życia. Jezus Chrystus pozostanie zawsze punktem odniesienia. Jego nauka zapisana na kartach Ewangelii, interpretowana w tradycji Kościoła, staje się żywa i aktualna dla każdego pokolenia dzięki działaniu Ducha Świętego. Kazanie na Górze znajduje się w centrum Jego przepowiadania: „Błogosławieni ubodzy w duchu, ci, którzy się smucą, ci, którzy łakną i pragną sprawiedliwości... Błogosławieni miłosierni, czystego serca... Błogosławieni ci, którzy wprowadzają pokój, ci, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości. Błogosławieni jesteście, gdy ludzie wam urągają i prześladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was” (por. Mt 5,3-12). Nie są to łatwe słowa. Idą w zupełnie innym kierunku niż panująca kultura dogadzania sobie. Katechizm określa błogosławieństwa jako „odzwierciedlenie oblicza Jezusa Chrystusa” - Jego ikonę. Równocześnie są one odpowiedzią na naturalne pragnienie 338 szczęścia. Pragnienie to ma Boskie pochodzenie; Bóg wszczepił je w serce człowieka, by przyciągnąć je do siebie, ponieważ tylko On może to pragnienie zaspokoić. Ale to szczęście osiąga się nie poprzez dostosowanie przesłania do własnego widzimisię, lecz poprzez uległe poddanie się Bożym wymaganiom. 323. Wól i osioł Owieczki mają największe prawo do tego, by stać w każdej bożonarodzeniowej szopce. To miejsce do nich należy. Wół i osioł są tam od zawsze - tak każe tradycja, choć o nich Pismo nic nie mówi. Wielbłądy pojawiają się razem z królami ze Wschodu. Pieski, kaczki, gęsi, króliki itp. - dzięki fantazji artystów. Przyjrzyjmy się nierozłącznej parze wołu i osła. Znajdują się w każdym żłóbku od 1223 roku, gdy św. Franciszek zechciał, by umieszczono je tam w grocie w Greccio. „Chciałbym powołać żywe wspomnienie Dzieciątka, które narodziło się w Betlejem, i wszystkich trudów, jakich musiało doświadczyć. Chciałbym na własne oczy zobaczyć, co to znaczy leżeć w żłobie i spać na sianie pomiędzy wołem i osłem”. Ale skąd właściwie się tam wzięły? Opowiadania o Bożym Narodzeniu z Nowego Testamentu o nich nie wspominają. Nie są one jednak wytworami pobożnej fantazji św. Franciszka. U proroka Izajasza czytamy: „Wół rozpoznaje swego pana i osioł żłób swego właściciela, Izrael na niczym się nie zna, lud mój niczego nie rozumie” (Iz 1, 3). Ojcowie Kościoła widzieli w tych słowach proroctwo, które wskazuje na nowy Lud Boży, na Kościół złożony z Żydów i pogan. Przed Bogiem wszyscy ludzie byli jak wół i osioł - niczego nie rozumieli, ale leżące w żłobie Dziecko otworzyło im oczy. W średniowiecznych przedstawieniach i inspirujących się nimi późniejszych dziełach artystycznych zauważamy, że zwierzęta te otrzymują często rysy ludzkie. Świadomie i ze czcią patrzą swymi wielkimi oczami na Dzieciątko. Stanowiło to aluzję do tego, że i człowiekowi, będącemu jak wół i osioł, w świętą noc otworzyły się oczy, tak że w żłóbku rozpoznał swego Pana. Pewnie tu ma swój początek tradycja, że tej nocy niektóre zwierzęta mówią ludzkim głosem. A dziś kto jest wołem i osłem, a kto „moim ludem, który niczego nie rozumie”? Do tych, którzy nie rozpoznali, należą Herod i cała Jerozolima. Zarówno ludzie w „miękkich szatach”, jak i uczeni w Piśmie. Ci ostatni, pomimo że byli specjalistami od interpretacji znającymi odpowiednie cytaty z Pisma, niestety niczego nie zrozumieli. Ci, którzy rozpoznali Pana, to prości pasterze, magowie ze Wschodu, Maryja i Józef. 339 Wół i osioł patrzą na nas w noc Bożego Narodzenia pytającym wzrokiem: „Mój lud niczego nie rozumie - czy rozumiesz, co do ciebie mówi Pan?”. Jeżeli rozpoznamy Go, wrócimy do domu jak pasterze, „wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli” (Łk 2,20). 324. Wielbłądy i dromadery Ewangelia przy narodzeniu Jezusa nie wspomina o wielbłądach. W całym Nowym Testamencie pojawiają się one przypadkowo. Tylko dwa razy wspomina o nich Jezus. Raz, gdy upomina tych, którzy przecedzają komara, a połykają wielbłąda, drugi raz, gdy wskazuje, że łatwiej wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogatemu wejść do Królestwa Bożego. Odniesienie do nich znajdziemy też w opisie stroju Jana Chrzciciela, który nosił odzienie z sierści wielbłądziej. Wielbłądy są umieszczane w naszych szopkach, dlatego że tradycja połączyła Mędrców ze Wschodu z wypełnieniem proroctwa Izajasza. Jest to tryumf Jerozolimy. „Świeć, bo przyszło twe światło i chwała Pańska rozbłyska nad tobą. Bo oto ciemność okrywa ziemię i gęsty mrok spowija ludy, a ponad tobą jaśnieje Pan, i Jego chwała jawi się nad tobą. I pójdą narody do twojego światła, królowie do blasku twojego wschodu. Podnieś oczy wokoło i popatrz: Ci wszyscy zebrani zdążają do ciebie. Twoi synowie przychodzą z daleka, na rękach niesione twe córki. Wtedy zobaczysz i promienieć będziesz, a serce twe zadrży i rozszerzy się, bo do ciebie napłyną bogactwa zamorskie, zasoby narodów przyjdą ku tobie. Zaleje cię mnogość wielbłądów - dromadery z Madianu i z Efy. Wszyscy oni przybędą ze Saby, zaofiarują złoto i kadzidło, nucąc radośnie hymny na cześć Pana (Iz 60)”. Wielbłądy wprowadzają do szopek nutę egzotyki. Świadczą też o trudnościach, jakie musieli pokonać Mędrcy, nim dotarli do Jezusa. Wiele obrazów pokazuje ich jako wędrowców na rozległych pustyniach, w karawanach tych właśnie twardych zwierząt. Kolędy i inne opowiadania opisują poświęcenie Królów, którzy porzucili wygodne pałace i poszli za gwiazdą. Od kilku lat w orszakach organizowanych w polskich miastach z okazji święta Objawienia Pańskiego pojawiają się również wielbłądy lub dromadery. Ze względu na charakter stadny zawsze muszą iść parami. Wśród uczestników cieszą się wielką popularnością i miasta konkurują, aby mieć takie zwierzęta na swoich ulicach. Nie jest to łatwa sprawa, bo wielbłądów w Polsce jak na lekarstwo. Przecież nikt za takiego nie chce się przebierać, jak potem uwodnić, że się nim nie było. 340 Te sympatyczne zwierzęta mogą być okazją, aby tłumaczyć dzieciom - i przypominać starszym - o pustyniach, jakie trzeba pokonywać, i trudach, jakie trzeba przezwyciężać w pełnieniu woli Bożej. Spełnienie powołania wymaga poświęcenia. Jednak Bóg nie pozwala, byśmy prześcignęli Go w hojności, i za naszą wierność odpłaca głębokim szczęściem. 325. Odebrane talenty Bóg jest Panem historii. Świat nie uciekł Mu z rąk. Suaviłeret fortiter, z delikatnością i mocą, kieruje ludzkimi losami. Jego styl wynika z szacunku dla ludzkiej wolności. Jednak Bóg nie przestaje być Bogiem, Jego miłosierdzie nic dokonuje się kosztem sprawiedliwości. Podziwianie mądrości i mocy Boga, który tak działa, by wyprowadzać dobro z błędnych decyzji ludzi, będzie chyba jednym z najciekawszych elementów szczęścia zbawionych. Popatrzmy na to z perspektywy czasowej: Bóg najpierw obdarza poszczególnych ludzi odpowiednimi talentami zgodnie z ich powołaniem. Święty Tomasz tak to tłumaczył: lllos ąuos Deus ad aliąuid eligit, ita praeparat et disponuit ut ad id ad ąuod eliguntur inveniatur idonei (S. Th III, q. 27, a. 4). Tych, których do czegoś wybiera, Bóg przygotowuje i dysponuje do misji, jaką mają spełniać. Widać to bardzo jasno w wielkich postaciach Kościoła - papieżach, założycielach, reformatorach na trudne czasy. Ale też w życiu zwykłych wiernych. W planach Bożych każdy ma swoje miejsce. Właśnie na tym polega Boża dobroć, że w Jego rodzinie każdy ma swoje zadanie. Można się zastanowić, co się dzieje z otrzymanymi darami w przypadku niewierności wobec Bożego powołania. Przypowieść o talentach kończy się mocnymi słowami: „Odbierzcie mu ten talent, a dajcie temu, który ma dziesięć talentów. Każdemu bowiem, kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie. Temu zaś, kto nie ma, zabiorą nawet to, co ma" (Mt 25, 28, 29). W Starym Testamencie roi się od smutnych postaci takich jak Ezaw, zamieniający przywilej pierworództwa na gastronomiczną przyjemność, lub Saul, nic dorastający do królewskiego zadania. A więc, czy Bóg odbiera talenty, których udzieli! w celu wypełnienia konkretnego zadania, gdy wybrany człowiek źle postępuje? Odpowiedź w konkretnych przypadkach poznamy dopiero na sądzie... Jednak niepewność co do własnej wierności powinna mobilizować do stałej czujności. Tak o tym pisał święty: „Przyprawia mnie o drżenie ów fragment drugiego listu do Tymoteusza, kiedy Apostoł ubolewa, że Dcmas uciekł do Tesaloniki za urokami tego świata... Z powodu błahostki i strachu przed prześladowaniami porzucił Boże przedsięwzięcie człowiek, którego św. Paweł w innych listach wymienia wśród świę- tych. Drżę, zdając sobie sprawę z własnej małości; i każe mi to wymagać od siebie 341 wierności Panu również w wydarzeniach, które mogą się wydawać obojętne. Jeżeli bowiem nie przyczyniają się one do większego zjednoczenia z Nim, nie chcę ich!” (św. Josemaria Escriva). 326. Selfie Fotografia trwa, gdy świat przemija. Do tego jest gratis. Aparat cyfrowy, kamera lub telefon komórkowy pozwalają utrwalać się samemu. Nic potrzeba już do tego niczyjej pomocy. Zmienia się tylko tło: „ja i wieża Eiffla”, „ja i Koloseum”, „ja i sejm przy Wiejskiej”, „ja i mój pies”. Lub „ja w kuchni”, „ja w łazience”, „ja na łóżku”. Nawet może być wariant „ja i ja”, gdy korzysta się z lustra. Selfies, bo tak się takie zdjęcia nazywają, pozwalają również na sportretowanie niewielkiej grupy, kiedy jedna z osób robi zdjęcie. Osoba trzymająca aparat pozostaje jednak w centrum uwagi. „Ja i moja koleżanka”, „ja i moja rodzina”, „ja i koledzy z pracy”. Jaką będziemy mieli z tego radość, jeżeli nikt tego zdjęcia nie zobaczy, nikt mnie nie będzie podziwiał? Trzeba więc udostępnić je całemu światu, aby wszyscy natychmiast wiedzieli, co ja w tej chwili robię, gdzie się teraz znajduję, co jadłem i z kim się spotkałem. W tym pomagają media społecznościowe: Facebook, Twitter, Instagram. Tam właśnie ląduje ogromna większość selfies. Selfies początkowo były popularne głównie wśród młodych ludzi. Obecnie zdobywają swoje miejsce wśród osób dorosłych, szczególnie tych, które pragną udowadniać, że są wciąż bardzo młode. Selfies mają więc wielką akceptację wśród singli dobijających czterdziechy. Wyszukiwarki internetowe pozwalają na analizę przypadkowego zbioru takich zdjęć. Wystarczy wpisać „selfie” i zaznaczyć szukanie grafik. Wyniki są godne pożałowania: ohydne wygłupy lub wyuzdane fotki. Miejmy nadzieję, że nie jest to obraz odpowiadający temu, co ci sportretowani ludzie myślą o sobie i jak siebie samych rozumieją. Czy za jakiś czas te osoby nie będą żałować takiego ekshibicjonizmu wobec całego świata? Pozostaje niepokój, czy będą miały narzędzia techniczne i prawne, aby wycofać z internetu swoje żałosne „dzieła sztuki”. Selfie zniekształca obraz człowieka nie tylko w znaczeniu fizycznym, wynikającym z praw optyki. Człowiek nie jest przede wszystkim ciałem. Jego bogactwo jest duchowe. Powinno ono jednak okazywać się w postawie, ubiorze i gestach ciała. Kłania się tu tradycyjna chrześcijańska nauka o wstydliwości. „Formy, jakie przybiera wstydliwość, są różne w różnych kulturach. Wszędzie jednak jawi się ona jako dostrzeżenie duchowej godności właściwej człowiekowi. Rodzi się ona wraz z dojrzewaniem sumienia osoby. Uczyć 342 dzieci i młodzież wstydliwości oznacza budzić w nich poszanowanie osoby ludzkiej” (Katechizm Kościoła katolickiego, nr 2524). 327. Wielki plus rodziny Rodzino, ty jesteś jak zdrowie. Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie. Widzę i opisuję... Nie potrzeba mieć posiadać wrażliwości wieszcza, by zrozumieć wartość i piękno nauki Kościoła na temat rodziny, fundamentu społeczeństwa, w tym oczywiście i Ojczyzny, o której poeta pisze, i dlatego dozwolona jest parafraza jego słów. Jak pięknie jest mieć kochających rodziców, starsze i młodsze rodzeństwo, dziadków, wujków, stryjków, kuzynów... A z czasem potomstwo i kolejne koligacje: bratową, szwagra, teścia i inne parantele, na które czasami brak nam nazw. Wszystko to jest oparte na owym wstępnym zamyśle, o którym czytamy w Księdze Rodzaju. I do niego nawiązuje Jezus, gdy ze względu na zatwardziałość serc tych, którzy usprawiedliwiali rozwód, przypomina: „Lecz na początku stworzenia Bóg stworzył ich jako mężczyznę i kobietę. Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!” (por Mt. 10, 6-9). Rozwody, konkubinaty, pomieszkiwanie bez zobowiązań, związki tej samej płci, sztuczne zapłodnienia wprowadzają poważne zaburzenie we wszystkie relacje rodzinne. Rzutuje to na cały porządek społeczny i jest przyczyną niesprawiedliwości i trwałych zranień. Coś o tym wiedzą notariusze, prawnicy, lekarze, psychologowie, pedagodzy, ekonomiści, demografowie... Można oczywiście robić dobrą minę do złej gry, zachowywać się, jakby nic się nie wydarzyło. Uczestniczyć w trzecim ślubie kolegi z pracy, który wymienia kobiety jak samochody. Zapraszać na wigilię dzieci z różnych własnych małżeństw i ich tymczasowych partnerów i tylko uważać, by nie zaprosić tych nieodpowiednich, bo ubiegłoroczny układ może już się pozmieniał. Można głosić peany na temat korzyści rodzin patchworkowych, czyli posklejanych i krytykować tych, którzy odważają się zwrócić uwagę na to, że pewne zmiany w obecnym społeczeństwie idą na gorsze. Warto uczestniczyć w powszechnej mobilizacji na rzecz reklamowania piękna rodzin. Szukać przykładów, wyłapywać filmy, książki, opowiadania, które okazują tę podstawową prawdę. Wszyscy mogą brać w tym czynny udział, mieć pomysły, aby w świecie pluralistycznym z wyrozumiałości wobec błądzących ukazywać niezliczone korzyści stabilnej rodziny. Zachować dla przyszłych pokoleń najbardziej naturalny związek, jakim jest rodzina, jest wyrazem szacunku wobec wszystkich. Z pomocą Boga da się w XXI wieku przekazać to naturalne piękno zapisany w DNA ludzkości. 343 328. Kibicować siostrom i braciom Doświadczony misjonarz z Argentyny mawiał: Allí donde hay monjas de distintas escuderías, ¡allí hay Iglesia! Dosłownie znaczy to „tam. gdzie są siostry z różnych stajni, tam jest Kościół´. Z pełną serdecznością określał zróżnicowanie zgromadzeń, używając żargonu zapożyczonego z języka wyścigów konnych czy samochodowych. Powołania zakonne są wielkim skarbem Kościoła. Katechizm określa fenomen zgromadzeń jako wielkie drzewo o licznych gałęziach, które się cudownie i bujnie rozkrzewiło zarówno dla pożytku ich członków, jak i dobra całego Ciała Chrystusa. Katechizm przypomina, że „już od początku byli w Kościele zarówno mężczyźni, jak i niewiasty, którzy chcieli przez praktykę rad ewangelicznych z większą swobodą iść za Chrystusem i wierniej Go naśladować, prowadząc na swój sposób życie Bogu poświęcone. Wielu spośród nich, z natchnienia Ducha Świętego, prowadziło życie pustelnicze lub tworzyło rodziny zakonne, które Kościół chętnie objął swą powagą i zatwierdził”. I dalej: „Życie zakonne wypływa z tajemnicy Kościoła. Jest ono darem, który Kościół otrzymuje od swojego Pana i który ofiaruje jako trwały stan życia osobie powołanej przez Boga w profesji rad ewangelicznych. W ten sposób Kościół może ukazywać równocześnie Chrystusa i rozpoznawać się jako Oblubienica Zbawiciela”. Życie zakonne w swoich różnych formach zmierza do tego, by być znakiem miłości Bożej wyrażonej językiem naszych czasów. Kościół w Polsce zawdzięcza bardzo dużo kobietom i mężczyznom, którzy uświęcali się, idąc taką drogą. Wyliczając konkretnych świętych, można spisać zarys owocnego działania Boga w naszym kraju: Kinga, Jacek, Stanisław Kostka czy bliżsi, jak Maksymilian, Albert, Faustyna lub Urszula. W roku, w którym papież Franciszek zachęca nas do odkrycia i docenienia bogactwa życia konsekrowanego, warto się zastanowić, jak tę wskazówkę przemieniać w nasze Westerplatte. Oczywiście, potrzebne są modlitwa i wsparcie materialne dla tych inicjatyw, które bardziej tego potrzebują. Do tego trzeba dodać szczere kibicowanie. Trzeba poznać i rozpowszechniać życiorysy świętych zakonników i zakonnic. Odkryć bogactwa charyzmatów i potrzebę ich działania. Wspierać ich oddanie życzliwością i wdzięcznością. Miłe słowo i uśmiech serca tak dużo dają. „Siostry i bracia, jesteśmy z wami. Dziękujemy za waszą wierność Jezusowi. Bez was Kościół nie byłby sobą. Tak trzymać! Niech dobry Bóg wam udzieli liczne i wierne powołania! Również w naszych rodzinach”. 344 329. Rozmowy z córką Ludzkich więzi nie zbudują nowoczesne gadżety. Czasem mimo wieloletniego przebywania ze sobą relacje między ludźmi mogą być bardzo słabe. Dzieje się tak, gdy komunikaty adresowane do domowników mają charakter wyłącznie pragmatycznofunkcjonalny. W naszym zaganianym świecie trzeba więc dokładać wysiłku, aby nie zaniedbać głębszych rozmów z najbliższymi. Parafrazując ks. Jana Twardowskiego: „.Spieszmy się rozmawiać z dziećmi, bo szybko odlatują”. Rozmowa ojca z dorastającą córką jest szczególnie ważna. Z dorastającą, czyli od piątej klasy. Na pewno nie później. Warto zaplanować takie spotkanie, wpisać w kalendarz jako ważne wydarzenie na dany rok. Zadbać o szczegóły: zaprosić sam na sam do restauracji, wybrać odpowiednią sztukę w teatrze, stylową kawiarnię... Niech mama zasugeruje sposób zainicjowania rozmowy: szkoła, koleżanki i koledzy, niepokoje serca. Trzeba wytłumaczyć córce świat mężczyzn: co mężczyźnie w kobiecie naprawdę się podoba, za co ją ceni? Jak mężczyzna patrzy na kobietę i na ile ona sama ma w tym udział? Czy będzie postrzegana jako rzecz, czy jako piękna osoba? Warto podzielić się własnymi wspomnieniami o tym, jak tata poznał mamę. Potem słuchać, słuchać i słuchać. Ileż daje młodej dziewczynie wsparcie ojca! Ważny jest przykład ojca, sposób, w jaki odnosi się do żony, jak jej okazuje swoją miłość. Takie postępowanie pozwala potem postawić córce granice, choćby w kwestii godziny powrotu z imprezy. I pomaga ich się trzymać, włącznie z pojechaniem po spóźnialską. Wyraźne granice decydują o poczuciu bezpieczeństwa dziecka, nawet jeśli ono ma tendencję do ich przesuwania. Bo jeśli rodzice wysyłają dziecku komunikat: „Jesteśmy słabsi od ciebie”, to konsekwencją tego jest myśl: „Jeśli oni są słabsi ode mnie, to kto mnie obroni przed kimś silniejszym?”. Taka sytuacja niszczy poczucie bezpieczeństwa. Dzisiaj dziewczęta od najmłodszych lat muszą się zmagać z presją otoczenia, które chce je sprowadzić do poziomu obiektu pożądań. Wystarczy spojrzeć na trendy w modzie. Dziewczynie, która łaknie akceptacji otoczenia, niełatwo jest pójść pod prąd. Trudno jako jedyna w klasie zrezygnować z minispódniczek, pokazywania pępka i innych wdzięków młodego ciała. Dlatego ojcowie, nie zostawiajcie córek samych! Rozmowę z wami zapamiętają na całe życie. Potem tylko odcinać kupony i delikatnie przypominać. Kiedy córka wychodzi na imprezę ubrana w sukienkę odsłaniającą zbyt dużo, wystarczy czasem delikatna uwaga papy: „Chcesz się podobać chłopcom ty, czy tylko twoje ciało?” 345 330. Wielkopostne Westerplatte Ludzie dobrowolnie chodzą na siłownię, by wyciskać z siebie siódme poty. Bez przymusu podejmują drakońskie diety, aby nieco poprawić wygląd. Dla żądnych przygody są - również bez przymusu - sporty ekstremalne i kosztowne. Właśnie to odróżnia człowieka od pozostałych istot. Potrafi on podporządkować instynkt wybranym celom, które nie zawsze dają się sprowadzić do jego potrzeb biologicznych. Dla człowieka wierzącego celem życia jest miłość do Boga. Dlatego człowiek ciało podporządkowuje duszy, a duszę - działaniu łaski. Tę pracę nad sobą, wypracowywanie wewnętrznej harmonii i spójności, można różnie określić, zależnie od tego, na jaki akcent chce się zwrócić uwagę. Nazywamy ją ascezą, walką duchową, umartwieniem, pokutą... naszym Westerplatte! Nie trzeba chodzić do siłowni ani jechać na Dakar (ostatnio nie w Afryce, ale w Ameryce Południowej), aby podejmować takie ćwiczenia. Pole do popisu jest przy każdej okazji. Mamy tu panowanie nad zachciankami, ciekawością lub zmysłowością. Tysiąc szczegółów codziennego życia prowadzące do szczerego zajmowania się ludźmi. Dyskretną pomoc, przykład, rozmowę i serdeczność. Dbanie o sprawy materialne domu, które są tak ważne, aby wszyscy dobrze się czuli. Kiedy zajmujemy się nimi z miłością, przestają być materialne. Stają się środkiem uświęcenia, uwielbienia Boga i apostolstwa. Duch walki przejawia się w wielu małych rzeczy. Trzeba mieć mocną wolę, aby wytrwać w dbaniu o drobnostki, o jakiś konkretny szczegół, z miłości do Chrystusa i do innych. Zbiór tych wszystkich spraw zakłada troskę o to, by wszystko było uporządkowane, czyste, przyjemne, wygodne. Są to wyrzeczenia, od których się nie umiera, które nie przygniatają, ale które pozwalają dojrzewać w miłości. Psychika nie staje się przez to zamknięta. Wręcz przeciwnie cieszy się człowiek tam, gdzie inni znajdują rutynę i nudę. Codzienność staje się kolorowa, nabiera głębszego sensu. Nie popada się w sztywne stereotypy, lecz zdobywa się wrażliwość, aby odnajdywać okazje do ćwiczenia ducha. Sedno sprawy to pamięć, o co w tym wszystkim chodzi: o to, by kroczyć z miłością za Jezusem, podejmując z radością własny krzyż. 331. Klikomania Kliknięcie to ułamek sekundy, rozproszenie to kilkanaście minut. Co najgorsze, można nabawić się „klikomanii” lub „wirtuolii”. Tak się nazywa duchowa jednostka chorobowa, prowadząca do zaniku zdolności skupiania uwagi, rozkojarzenia emocjonalnego, stanów bezsenności, nadwrażliwości na znikome bodźce, prokrastynacji, czyli odkładania 346 wszystkiego na potem. Wreszcie dochodzi do utraty duchowych zdolności nawiązywania realnych więzi z Bogiem i bliźnim. Oczywiście, opis ten jest fikcyjny, wszelkie podobieństwo do rzeczywistości to tylko przypadek... A jednak z doświadczenia wiemy, że zależy, na co się klika, kiedy i jak często. Stałe śledzenie kursu franka może w tych dniach doprowadzić do wrzodu lub zawału serca. Namiętne zaglądanie na cudzy profil może prowadzić do rozpadu małżeństwa, a pornografia zniweczyć całkowicie życie duchowe i psychiczne. Stałe karmienie się krytycznymi plotkami prowadzi do całkowitego zaniku zaufania wobec wszystkich i samego siebie. Nieopanowana ciekawość doprowadza do przesytu, a potem do stanu apatii i zobojętnienia. „Dbaj o małe rzeczy, bo wielkie same o siebie zadbają. Nie pozwalaj sobie na kolejne rozproszenie. Ostatni raz to ten, który już był!”. Niestety, takie hasło jest nie tylko dla głupawych i chichoczących nastolatków. To, co szkodzi młodemu człowiekowi, zaszkodzi i starszemu, jeżeli nie będzie czuwał. Na głupotę lata nic uodparniają. W dojrzałym wieku dochodzą niebezpieczne mutacje. Na przykład nieopanowana ciekawość plus pycha sprawią, że znajdzie się usprawiedliwienie dla własnych słabości. Któż jest odporny na pokusę bycia ekspertem? Na pragnienie bycia jak operator wieży kontrolnej, do którego docierają informacje o wszystkich ruchach samolotowych? Wystarczy ustawić sobie alerty Google i monitorować sieć non stop w poszukiwaniu nowych treści na wybrany temat. Potem już nie nadążać z ich czytaniem. Być przekonanym, że na dany temat wie się wszystko, wchodzić w dyskusje na różnych forach z podobnymi ludźmi - często mocno niezrównoważonymi wyznawcami dziwnych teorii. Pustynia, na której Pan Jezus spędza czterdzieści dni, jest obrazem wyciszenia. Pustynię można utożsamić dziś z miejscem bez zasięgu sieci. Okres Wielkiego Postu daje nam okazję do wypracowania takich stref ciszy i skupienia. Nie oznacza izolacji i zamknięcia się w sobie, lecz otwarcie na Boga i bliźniego. Boga realnego i bliźniego z krwi i kości. Odłączyć się od martwej sieci, by przyłączyć się do Tego, który jest samym Życiem. 332. Skupienie w pracy Góra Tabor jest ikoną kontemplacji. Na razie nie możemy widzieć Boga twarzą w twarz, ale powinniśmy się o to starać, dbając o wzrost w życiu wewnętrznym. Dzięki naszemu skupieniu Bóg może komunikować się z duszą z coraz większą jasnością. Pośród życiowych zmagań odkryjemy oblicze Pana, tak samo jak apostołowie mogli kontemplować chwalę przemienionego Jezusa. Rozpoznamy Go, gdy będziemy poszukiwać świadomości obecności 347 Bożej poprzez nieprzerwany dialog z Bogiem, karmiony aktami strzelistymi, aktami uwielbienia, zadośćuczynienia, dziękczynienia. Osoby konsekrowane, idąc za swoim powołaniem, aby szukać kontemplacji, oddalają się od świata. Inni, również z woli Bożej, pozostają w świecie. Ci, pośród jego zgiełku, powinni też wypracować obszary ciszy dla rozwoju duszy. Ćwiczyć się w praktyce wznoszenia serca do Boga podczas swych zajęć, które dzięki temu stają się dla nich drogą kontemplacji. Życic wewnętrzne pozwoli im żyć w świecie, ale nie popadać w zeświecczenie. Być całkowicie wprowadzonym w krwiobieg społeczeństwa, we wszystkie dziedziny uczciwej działalności ludzi, aby je uświęcić, aby podnieść je do poziomu nadprzyrodzonego. W czasie pracy można zbudować sobie atmosferę góry Tabor, aby utrzymać żarliwość wewnętrzną. Na przykład zadbać o szczególne skupienie w pewnych godzinach sprzyjających, jak czas popołudniowy. W wiciu przypadkach, w zależności od okoliczności, możliwa będzie nawet cisza zewnętrzna, uniknie się wtedy niepotrzebnych rozmów. Może pomóc zajęcie się w tym czasie jedną konkretną rzeczą, która jest jakby centrum naszej pracy, unikając rozproszenia na wiele pojedynczych zajęć. Wypada też zintensyfikować w tym czasie małe umartwienia, przede wszystkim te, które pomagają wykonywać naszą pracę w sposób bardziej dokładny. Podczas tych godzin postarać się o większe pragnienie szczególnej bliskości Pana Boga i Matki Bożej. Starać się o więcej aktów miłości do Boga i wiele aktów strzelistych. Taka niesłabnąca walka, aby ożywiać wszystko nową miłością, nic wyczerpuje. Łaska Boża leczy naturę, życie duchowe 1 choć wymaga wysiłku, nie niszczy psychiki. Trud, by utrzymać stały dialog z Bogiem, jeżeli jest autentyczny i szczery, napełnia duszę pokojem i światłem. Prowadzi do takiego doświadczenia szczęścia, jakie kazało Piotrowi na górze Tabor spontanicznie wykrzyknąć: „Panie, dobrze, że tu jesteśmy” (por. Mt 17, 3), pozostańmy tu na zawsze! 333. Kultura jedzenia Nawyki zdrowego odżywiania kształtują się we wczesnym dzieciństwie. Wszystkie mamy dobrze o tym wiedzą. Zrozumiałe jest ich zmartwienie, gdy pociechy naśladują Tadka Niejadka. Dramatycznie wręcz naśladują, skoro przejawy anoreksji lub bulimii pojawiają się w wieku dorastania. Zaburzenie łaknienia to coś bardzo poważnego. Brak dyscypliny żywienia znajduje się na drugim krańcu: śmieciowe posiłki, zabijanie stresów jedzeniem byle czego. Klasycznie takie braki określaliśmy jako brak umiarkowania, łakomstwo lub obżarstwo. 348 Święty Tomasz z Akwinu podaje kilka rodzajów nieumiarkowania na tym polu. Jeść przed wyznaczonym czasem, jeść obsesyjnie wyrafinowanie, jeść za dużo, żarłocznie, łapczywie lub wybrednie. Streszcza to w pięciu słowach: praepropere, laute, nimis, ardenter, studiose. Wskazuje też na pięć córek łakomstwa: ineptet laetitia, scumlitas, immunditia, multiloguium, hebetudo mentis: wesotkowatość, błazeństwo, chamstwo, gadatliwość i tępota umysłu. „Osłabiony rozum nie jest w stanie powściągać nie tylko słów, ale i gestów zewnętrznych, które tracą harmonię. Nazywamy to błazeństwem, usposobieniem wywołującym śmiech" - pisał. Bardziej współczesny nam święty, ks. Joscmaria Escriva, pisał: „W dniu, w którym wstaniesz od stołu, nie uczyniwszy choćby jednego małego umartwienia, wiedz: jadłeś jak poganin". Doradzał, by dodawać do każdego posiłku smaczną przyprawę umartwienia. Jeść trochę więcej tego, co mniej smakuje, mniej tego, co smakuje bardziej. Poczekać nieco z piciem, gdy się jest spragnionym. Nie nakładać na talerz, jakby to był ostatni posiłek w życiu. Jednak to, co już się wzięło, powinno być zjedzone. Poza wyznaczonymi godzinami nie podjadać. Przy wspólnych posiłkach nie zaczynać konsumpcji, zanim pozostali biesiadnicy nałożą sobie na talerz. Na ile to możliwe, unikać jedzenia w samotności i towarzyszyć innym członkom rodziny przy wczesnych lub późnych posiłkach. W przypadku gdy z konieczności je się samemu, nie pozwalać sobie na zdziczenie w formach: nakrywać do stołu, używać odpowiedniej ilości sztućców itd. Słowem, zachowywać się tak, jakby inni nam towarzyszyli. Takie zachowanie humanizuje tę podstawową potrzebę biologiczną. Posiłki stają się okazją do budowania wspólnoty rodzinnej, przyjacielskiej, kościelnej, „apostolstwo wspólnego posiłku. Stara gościnność Patriarchów wraz z gorącym braterstwem Betanii! - Gdy się je stosuje, łatwo wyobrazić sobie Jezusa zasiadającego na miejscu honorowym, jak w domu Łazarza” (św. J. Escriva, Droga, nr 974). 334. Opium obojętności Dobrobyt niszczy pamięć. Oczywiście, nie chodzi o pamięć elektroniczną. Tę dobrobyt rozbudowuje, aby zaspokoić kolejne potrzeby. To, co zanika, to wrażliwość serca. Tak to tłumaczy papież Franciszek: „Kiedy ludzie mają się dobrze i żyją wygodnie, zapominają o innych, o ich problemach, cierpieniach i krzywdach”, a „taka egoistyczna postawa przybrała dziś rozmiary światowe i dlatego można mówić o globalizacji obojętności”. Znieczulica wynika też z zalewu tragicznych informacji. Mamy przesyt wstrząsających wiadomości i obrazów, które nam opowiadają o ludzkim cierpieniu. Do tego 349 świat wirtualny, w którym jesteśmy coraz bardziej zanurzeni, sprawił, że naturalne reakcje współczucia często stają się elementem konsumpcji przy filmie, sztuce teatralnej czy publicznych debatach. Możemy być ekspertami od ludzkiego cierpienia, nie doświadczając z nim egzystencjalnego kontaktu. Co więc zrobić, aby obojętność nie zniszczyła naszego człowieczeństwa? Ponownie odkryć konkretność uczynków miłosierdzia, tych dzieł miłości, przez które przychodzimy z pomocą naszemu bliźniemu w potrzebach jego ciała i duszy (por. Iz 58, 6-7; Hbr 13, 3). Katechizm wylicza: „Pouczać, radzić, pocieszać, umacniać, jak również przebaczać i krzywdy cierpliwie znosić - to uczynki miłosierdzia co do duszy. Uczynki miłosierdzia co do ciała polegają zwłaszcza na tym, by głodnych nakarmić, bezdomnym dać dach nad głową, nagich przyodziać, chorych i więźniów nawiedzać, umarłych grzebać” (por. Mt 25, 31-46). Marks i jego spadkobiercy mocno krytykowali takie głęboko chrześcijańskie postępowanie. Dla nich jedynie słuszne działanie to rewolucja. Walka miała popchnąć historię ku sprawiedliwszym formom. Wszystkie inne działania to letnie kompresy, nieodpowiednie lekarstwa opóźniające nieuchronny postęp. Religia to dla marksistów opium. Jest szkodliwa, bo wprowadza masy w uśpienie. W ostatnich czasach dialektyczne myślenie przeniosło swą rewolucyjną walkę do różnych mniejszości. Stosuje się tam tę samą logikę - zamiast im konkretnie pomagać, lepiej mobilizować do zaciekłej walki z tym, co rzekomo ma być źródłem opresji: tradycyjnym porządkiem społecznym, rodziną. Kościołem. Ewangelia uczy, że postęp materialny jest czymś dobrym, pod warunkiem że człowiek zachowa zdrowe serce. Tak będzie, jeżeli będzie czuwał, aby obojętność go nie zniszczyła. Dzieła miłosierdzia są lekiem pobudzającym jego wrażliwość na potrzeby bliźnich. Pozwalają „tu i teraz” realizować słowa puentujące przypowieść o dobrym Samarytaninie: „idź i ty czyń podobnie”. 335. Hybrydowy chrześcijanin Hybryda: „Zwierzę lub roślina powstała ze skrzyżowania dwóch genetycznie różnych zwierząt lub roślin, np. należących do różnych ras albo gatunków; mieszaniec, coś, co składa się z różnych elementów, często nie pasujących do siebie”. Tak czytamy w słowniku pod hasłem „hybryda”. Na przykład pojazd hybrydowy to wehikuł o mieszanych napędach. Ostatnio słowo „hybryda” stało się modne także w innych dziedzinach. I tak mamy „wojnę hybrydową”, w której uczestniczą regularne wojska, istnieje partyzantka i 350 podejmowane są działania terrorystyczne. Natomiast dziennikarstwo hybrydowe to połączenie rzetelnego śledztwa z tanią sensacją i zwykłym oczernianiem. Mieszanki nie zawsze są korzystne. Księga Daniela przedstawia nam taką nieudaną hybrydę sprzed wieków: Oto posąg bardzo wielki, o nadzwyczajnym blasku stał przed tobą, a widok jego był straszny. Głowa tego posągu była z czystego złota, pierś jego i ramiona ze srebra, brzuch i biodra z miedzi, golenie z żelaza, stopy zaś jego częściowo z żelaza, częściowo z gliny. Patrzyłeś, a oto odłączył się kamień, mimo że nie dotknęła go ręka ludzka, i ugodził posąg w jego stopy z żelaza i gliny, i połamał je. Wtedy natychmiast uległy skruszeniu żelazo i glina, miedź, srebro i złoto - i stały się jak plewy na klepisku w lecie; uniósł je wiatr, tak że nawet ślad nie pozostał po nich (Dn 2, 31-35). Na nic się nic przydał „nadzwyczajny blask i widok straszny”. Jak wyjaśnia sam Daniel, mieszanka stanowiła o kruchości. Stopy i palce częściowo z gliny, częściowo zaś z żelaza oznaczają brak spoistości, bo żelaza nie da się pomieszać z gliną. Jezus nie chce uczniów hybrydowych. Oczekuje, byśmy zawsze byli solą, światłem, zaczynem. Uczniami na sto procent, bez taryf ulgowych, całkowicie oddanymi sprawie: całym sercem, całym umysłem, całym życiem. Ale jak to realizować w świecie, który nie żyje Jego wartościami? Jak nie pójść na układy z pogańskim światem? Święty Jan Paweł II w encyklice Veritatis splendor nauczał o prawdzie, która wymaga odpowiedniego zachowania. Znamienny jest już sam tytuł: Veritatis splendor, czyli blask prawdy, piękno prawdy. Gdy się widzi to piękno, spójność życia staje się czymś oczywistym, miłym i przyciągającym. Nie grozi odpychający radykalizm. Ma się świadomość, że piękną sprawą jest to, by człowiek działał po ludzku. By jego zachowanie było w pełni człowiecze, a nie jakieś nieokreślone, jak w starym powiedzeniu: „ni pies, ni wydra. 336. Primadonna Osiołek, choć występuje w każdej szopce, jest nieobecny w ewangelicznych opisach narodzenia Jezusa. Pojawia się także na wszystkich niemal obrazach ucieczki do Egiptu, a jednak Pismo Święte nie mówi, że Józef „wziął osła” i uciekł z Maryją i Jezusem przed Herodem. Natomiast wszystkie cztery Ewangelie mówią o osiołku z okazji wjazdu do Jerozolimy. Stało się to, żeby się spełniło słowo Proroka: Powiedzcie Córze Syjońskiej: Oto Król twój przychodzi do Ciebie łagodny, siedzący na osiołku, źrebięciu oślicy (Mt 21, 4-5). Przyprowadzili więc oślę do Jezusa i zarzucili na nie swe płaszcze, a On wsiadł na nie (Mk 11,7). Podobnie u św. Łukasza. A gdy Jezus znalazł osiołka, dosiadł go, jak jest napisane: Nie 351 bój się, Córo Syjońska! Oto Król twój przychodzi, siedząc na oślęciu - czytamy w czwartej Ewangelii (J 12, 14). Komentarz Albino Lucianiego, przyszłego papieża Jana Pawła 1, do tego fragmentu stał się niemal klasyczny: „Kiedy mi mówią komplement, przypominam sobie osła, który wiózł Chrystusa w Palmową Niedzielę. I powtarzam w duchu: gdyby on, słysząc poklask tłumu, popadł w pychę i zaczął - on, zwykły osioł - dziękować na prawo i lewo za owację niczym primadonna, jakąż wesołość by wzbudził! Nie upodobnij się do niego!”. Osiołek przypomina nam o pokorze. Być na swoim miejscu i służyć! W naszym świecie gwiazd i gwiazdeczek, świecie stałego dowartościowywania własnej osoby i udowadniania „kimże ja jestem”, przestroga Lucianiego jest bardzo aktualna. Niezmiernie łatwo jest uwierzyć w swoje nieograniczone siły, szczególnie gdy się uczestniczy w tak wielkich sprawach, jak towarzyszenie Jezusowi i głoszenie Jego nauki. Skutki ulegania pokusom próżności są gorzkie, a czasami nieodwracalne. Mogą doprowadzić do „przestrzelenia celu”, czyli do szukania czegoś daleko ponad własne możliwości i niezgodnie z wolą Bożą. Chyba że się znajdzie na drodze życia kogoś życzliwego, kto by wyjaśnił serdecznie: „Kolego, nie jesteś primadonna, to nie dla ciebie. Nie stać cię na to, co sobie błędnie postanowiłeś. Daleko przekracza to twoje możliwości”. Upominać próżnego jest czymś bardzo przykrym. Kto chce sobie zadawać ten trud w obecnym świecie? Niedziela Palmowa przypomina nam, że Hosanna jest dla Króla Dawida, dla Jezusa. Że trzeba oczyszczać intencje! Często zadawać sobie pytanie: dla kogo ja pracuję? Dla siebie czy dla Pana? Inaczej możemy stać się głupszymi od osiołka i „dziękować na prawo i lewo za owację niczym primadonna”. 337. Poranek wielkanocny „Trzeba wrócić do początków, wtedy było lepiej”. Takie lub podobne zdania można usłyszeć przy różnych przedsięwzięciach rozpoczętych kiedyś, z młodzieńczym zapałem. Dzieje się tak ze studiami, z pracą, z małżeństwem i z działaniami apostolskimi. O takiej tęsknocie za żarliwością początków samo Pismo Święte mówi: „Ale mam przeciw tobie to, że odstąpiłeś od twej pierwotnej miłości” (Ap 2, 4). Wezwanie do powrotu do początków jest tylko częściowo słuszne. Nie można go absolutyzować, inaczej stanie się hasłem przekreślającym wszystkie dobre działania dokonane pomiędzy początkami a chwilą obecną. Jest czymś bardzo męczącym, wręcz 352 demobilizującym, słuchanie refrenu: „Utraciliśmy impet pierwszych czasów”, „wtedy to było dobrze!”. Również poranek wielkanocny byl pełny świeżości, żarliwej wiary i poszukującej miłości. Ale ten jedyny poranek przeminął. Radość spotkania ze Zmartwychwstałym Panem przemieniła się w odpowiedzialność za powierzoną misję. Potem przyszło rozejście się na cały świat. Powrót Jezusa do życia oznaczał podjęcie dalszego biegu historii. Zaczął się czas postpaschalny, w którym wspólnota uczniów pielgrzymuje pośród prześladowań i pocieszeń, świętości i upadku. Kerygmat założycielski musiał być uzupełniony doktryną, dyscypliną, instytucją. W Wieczerniku było ciepło i miło, ale nie można było tam pozostać. Potem przyszły sobory, dogmaty, schizmy... Niestety, tęsknota za początkami może być wynikiem pesymizmu i braku ufności w Boże działanie. I paraliżuje, bo cofa do sytuacji wspólnoty bez historii, bez organizacji, bez większych trudności. To tak, jakby rodzina pragnęła powrotu do pierwszej miłości, negując radość z przyjścia na świat dzieci, ich dojrzewania i multum problemów, jakie przyniosły ze sobą. We wspólnotach kościelnych dzieje się tak samo jak w rodzinach - im więcej dzieci, im starsze, tym więcej kłopotów. Błogosławiony Henry Newman zwraca uwagę na to, że nie ma sensu kopać pod korzeniami drzewa, by dotrzeć do nasienia. Już go nie ma! Nasienie przemieniło się w drzewo! Kościół pierwotny również nie istnieje. Rozwinął się w bujne drzewo. Powrót do poranka wielkanocnego oznacza przyjęcie, że Jezus żyje i wciąż ożywia swoich wiernych. Drzewo Kościoła może wciąż przeżyć nową wiosnę, jeżeli jednoczymy się z tym, co mu daje Życie. Ale wiosna nie jest negacją przeszłości, nie jest cofnięciem wskazówek zegarka historii. 338. Duchowość czy kod? Jaki młody sportowiec nie posiada dziś gadżetu wspomagającego trening? Kontrola pulsu, ilość spalonych kalorii, maksymalna szybkość - wszystko jest. Równocześnie udoskonalane są urządzenia mierzące emocje. Dość popularne są już badania stanu mózgu podczas snu. Poprzez pomiary na skórze można wyczuć, że komuś podoba się np. pewna piosenka. Czasami maszyny potrafią już odczytać, co dzieje się w człowieku, i robią to lepiej, niż on sam jest w stanie wyartykułować. Co się stanie, gdy Internet zacznie przejmować i przetwarzać te wszystkie informacje? Zauważamy coraz częściej, jak trafnie dobrana jest reklama, która dociera do nas za pośrednictwem poczty elektronicznej lub portali społecznościowych. Wyszukuje to, co 353 naprawdę nas interesuje, a być może nawet z nikim o tym nie rozmawialiśmy. Na razie te reklamy są oparte na wzorcach konsumpcji. Ich sukces stanie się znacznie większy, gdy będą oparte na najgłębszych motywacjach. Taki scenariusz może stać się kłopotliwy. Nie tylko z tego powodu, że maszyna potrafi rozpracować człowieka, ale też dlatego, że te dane mogą stać się dostępne dla obcych. Na przykład pracodawca może dokładnie wiedzieć, co robią w danej chwili jego pracownicy i jakie emocje wśród nich panują. Do tego dochodzi możliwość mocniejszego wpływania z zewnątrz. To znaczy dostosowania narzędzi, aby skuteczniej kierowały odbiorcą. Jest to już możliwe w zwykłej reklamie, ale udoskonali się w reklamie spersonalizowanej, która będzie korzystała z pomiarów wewnętrznych stanów odbiorcy. Są już aplikacje, w których użytkownik może wprowadzić swoje postanowienia, np. ile razy w tygodniu pójdzie na siłownię. Jeśli nie zrealizuje zakładanego celu, to aplikacja naliczy mu grzywnę, a ta zostanie podzielona pomiędzy innych użytkowników aplikacji, którzy wypełnili swój plan. Albo małe bransoletki rażące prądem elektrycznym za każdym razem, gdy się łamie postanowienie, takie jak nieobgryzanie paznokci. Na razie urządzenia te są przedstawiane jako pomoc. Mają kształtować lepsze zachowania, bardziej zdrowe: „Jeśli palenie powoduje raka, my pomożemy ci nie palić, wymierzając karę". W głębi serca czujemy, że taki udoskonalony świat jest na granicy koszmaru. Miłość, wdzięczność, odpowiedzialność nie są parametrami maszyn. Chyba że nie wierzymy w duchowość duszy ludzkiej. Wtedy realny świat niewiele się różni od wirtualnego. Wtedy nie jesteśmy niczym więcej niż kodem programowym. A przecież dobry człowiek jest czymś więcej niż wytresowanym zwierzęciem. 339. Partia białych „Jak długo żyją śmieci w morzu? Bilet dwa tygodnie. Bawełniana szmatka od jednego do pięciu miesięcy. Sznurek od trzech do czternastu miesięcy. Wełniana skarpetka rok. Pomalowane drewno trzynaście lat. Puszka po konserwie sto lat. Puszka aluminiowa po piwie od dwustu do pięciuset lat. Butelka plastikowa czterysta pięćdziesiąt lat. Szkło nieoznaczenie długo.” To tekst z tablicy edukacyjnej dla turystów umieszczonej w fokarium na Helu. Jak długo przypadkowo ujrzane obrazy pozostają w naszej pamięci? Jak wpłynęły sceny przemocy obejrzane w dzieciństwie na późniejsze zachowania zbrodniarza? Takie i podobne pytania pozostawmy specjalistom. Minimum uczciwości doprowadzi ich do jednoznacznej odpowiedzi: „Obrazy mocnych wydarzeń kształtują psychikę”. Zapisują się w pamięci i trudno się ich pozbyć. Jak śmieci beztrosko wrzucanych przez turystów do morza... 354 Do wszystkiego można się przyzwyczaić. Można również zobojętnieć na zaśmiecanie łona natury. Takie zobojętnienie od lat zwalcza się poprzez edukację. Argument wolności i swobody dla zaśmiecania jest dziś w cywilizowanym europejskim świecie nie do przyjęcia. Wobec śmiecących stosuje się ostre kary. Konsekwentnie kształci się u młodzieży wrażliwość ekologiczną poprzez obowiązkowe akcje sprzątania. Nikt nie uważa takiej postawy za moralizatorstwo. Troska o czystość jest obowiązkiem wszystkich i basta! Wiosenne sprzątania zachęcają do stosowania podobnych metod w celu zachowania zdrowego klimatu naszej wyobraźni i pamięci. W wielkiej mierze zależy to od każdego z nas. Pamiętajmy: oglądanie nieodpowiednich obrazów pozostawia ślad. A poszukiwanie takich scen niezauważalnie przemienia się w uzależnienie. Bóg jest miłosierny i zawsze można do Niego powrócić poprzez skruchę i spowiedź, ale sprzątanie po upadkach może trwać latami... Sprzątajmy też wokół siebie. Po co przechowywać w naszych domach nieodpowiednie czasopisma, książki, filmy? Niektóre są, być może, na granicy śmiecinieśmieci. Ale wiele spośród nich jednoznacznie nadaje się do wyrzucenia. Nic się również nie stanie, jeżeli z jakiegoś czasopisma usuniemy kilka stron. A także gdy z filmu przeznaczonego dla domowników zniknie kilka scen. Człowiek - bardziej niż wspomniane foki z Helu - do życia na odpowiednim poziomie potrzebuje czystego środowiska. Skoro jest „partia zielonych”, należy też mówić o „partii białych”. Tych, którzy wyznają ekologię duchową. Dbają o czystość białej szaty chrzcielnej, o której wspominaliśmy podczas liturgii paschalnej. 340. Forma i treść „Delektuj się rybnym filetem w złocistej panierce, z serem i sosem tatarskim. W trosce o dobro mórz i oceanów używamy tylko filetów rybnych z certyfikatem MSC gwarantującym zrównoważone korzystanie z naturalnych łowisk”. Oraz „100 procent grillowanej wołowiny, nasz specjalny sos, pysznie roztopiony ser oraz posiekana cebula, a do tego krucha sałata lodowa i chrupiące ogórki. Wszystko w dwóch poziomach niepowtarzalnego smaku”. Takie wyszukane teksty widnieją na estetycznych opakowaniach banalnych kanapek ze znanej firmy fastfoodowej. Pewnie u konkurencji znajdziemy podobnie dopracowaną pochwałę własnych produktów. W marketingu nie ma najmniejszego lęku o „przerost formy nad treścią”. Perfekcyjna forma służy temu, aby przekonać o wysokiej jakości produktu. Na tym zresztą polega sztuka sprzedaży: znaleźć odpowiednio przyciągającą otoczkę. Ale uwaga: trzeba odświeżać pomysły, aby podtrzymać zainteresowanie. Pewnie niedługo będziemy mogli przeczytać na 355 reklamie tychże kanapek o „dobrym traktowaniu kurczaków i cielaków, zgodnie z obowiązującym szacunkiem wobec zwierząt”. Dbałość o formy przydaje się w relacjach międzyludzkich. Niestety, panujący indywidualizm prowadzi do lekceważenia formy w tych przestrzeniach, gdzie nie jest ona wymagana ze względów komercyjnych. Mamy do czynienia ze swoistym podwójnym życiem: uprzejmość i delikatność w tych miejscach, gdzie mam z tego jakąś korzyść, obojętność lub nawet niegrzeczność w innych przestrzeniach. Ale czy forma nie może być pusta? Oczywiście, zawsze jesteśmy wystawieni na niebezpieczeństwo obłudy. Zachowanie obłudne jednak pociąga za sobą jakąś ukrytą korzyść; gdy coś robimy z czystej dobroci, trudno o niej myśleć. Nieprzypadkowo w hymnie o miłości św. Paweł skupia się na formach miłości: cierpliwa, łaskawa, nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą, nie unosi się gniewem... Z drugiej strony, lekceważenie form bardzo łatwo prowadzi do utraty treści. Papież Franciszek zachęca do częstego używania trzech magicznych słów: „proszę, dziękuję, przepraszam”. Takie słowa „magicznie” kreują odpowiednią treść. Podnoszenie jakości naszego sposobu odnoszenia się do bliźniego - również w myślach - wzmaga realny szacunek wobec niego. A wytrwałość w takich ćwiczeniach sprawia, że serce się poszerza i potrafi kochać nawet tych, którzy okazują nam niechęć. 341. Ekranowe więzienie Czy nadprodukcja zniszczy kino? Pozostawmy odpowiedź krytykom i specjalistom. Pewne jest natomiast, że brak umiarkowania może zniszczyć odbiorcę. Postęp technologiczny umożliwił niebywale łatwy, masowy dostęp do filmów i seriali telewizyjnych. Stały się one powszednią rozrywką i, niestety, dla wielu niemalże jedynym sposobem odpoczywania. Miliardy wydawane na marketing powodują, że jesteśmy zapewniani o pozytywnym aspekcie takiego stylu życia. Nie ma wątpliwości, że dziś można dotrzeć do najlepszych filmów, poznać kino niszowe, zrozumieć niuanse obcych kultur. Jednak zjawisko to ma również negatywne strony. Pozostawiając na boku możliwość manipulacji i powszechnego ogłupienia, a czasami celowe niszczenie wiary katolickiej, największym zagrożeniem konsumowania produktów kinematografii jest indywidualistyczne nastawienie odbiorcy. Ekran staje się jego jedynym światem, dobrowolnym więzieniem. Stało się czymś powszechnym ściąganie na tablety - bez umiaru i selekcji - filmów i seriali. To zarazem tworzy stałą okazję do marnowania czasu. Coś o tym wiedzą licealiści i 356 studenci... Łatwo dostępny film nieświadomie izoluje od innych - coś o tym wiedzą rodzice, pedagodzy... No i treści, to, co się ogląda. Coś o tym wiedzą poradnie małżeńskie, psychologiczne, księża... Chrześcijanin, jak każda inna osoba żyjąca w świecie, jest wystawiony na takie niebezpieczeństwa. Naiwnością jest negowanie tych negatywnych zjawisk. Dlatego można odważyć się na wymagające Westerplatte: „Nie warto przechowywać filmów na osobistym sprzęcie elektronicznym do samotnego oglądania w chwilach odprężenia”. Albo bardziej ogólnie: „Filmy oglądam z innymi albo wcale”. W rodzinach lub innych grupach kino pomaga w integracji. Odpoczynek staje się wspólnym zajęciem. Potem można dyskutować na głębsze tematy, dzielić się emocjami, poszerzać własny punkt widzenia. Filmy stają się narzędziem wzbogacania kultury i formacji. Dlatego przy wyborze tego, co oglądamy, warto pamiętać o wartości edukacyjnej. Oczywiście, czasami wystarczy „rąbanka" lub humorystyczno-głupawy film, bo ich jedynym celem jest zdrowa rozrywka i chwila relaksu. W tym przypadku decydujący jest ich poziom kulturalny: chamstwo zawsze brudzi. Ekran wciąga. W świecie zagrożonym indywidualizmem i degradacją kultury powinno się promować to, co uszlachetnia. I pamiętać, że krytycy mogą być na usługach producentów, bo przecież nie mogą zniechęcać do pewnych treści, skoro z tego żyją. 342. Dwa dzwony „Nie wydawajcie sądu bez wysłuchania obu stron. Nawet osoby, które uważają się za pobożnych chrześcijan, łatwo zapominają o tej elementarnej zasadzie roztropności” - pisał św. Josemaria Escriva w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Wpisuje się to w mądrościową tradycję, o której wiele w Piśmie Świętym. Za przykład niech posłużą choćby tylko słowa Nikodema: „Czy Prawo nasze potępia człowieka, zanim go wpierw przesłucha, i zbada, co czyni?”. Dziś media zwykle sięgają do różnych opinii. Pytanie, czy zawsze za takim sposobem przedstawiania rzeczywistości stoi obiektywne i szczere poszukiwanie prawdy. Niestety, można pozorować obiektywność. Można dać głos drugiej stronie na zasadzie listka figowego - po to tylko, aby mówić o własnej otwartości. W codziennym natłoku zwykłych spraw również można utracić zasadę wysłuchania argumentów drugiej strony. Iluż to rodziców przestaje racjonalnie myśleć, gdy sprawy dotyczą ich dzieci? Trudno im przyjąć, że być może nauczyciele, szkoła czy inni rodzice mogą mieć rację, przedstawiając swoje uwagi. Szczególnie traci się zdolność słuchania 357 drugiej strony, gdy w grę wchodzą sprawy światopoglądowe. Polityka jest typową przestrzenią na taki czarno-biały podział: swój - nie swój. Niestety, wnioski idą dużo dalej niż podział na „ma rację - nie ma racji", często bez skrupułów wkracza się na teren ocen moralnych „dobry - zły". Czyli: skoro „nie nasz", to jest złym człowiekiem. Bo dobro jest tylko jedno - to, które my czynimy, czyli mamy na nie monopol. Taka dwubiegunowość oczywiście ma miejsce w sporcie, gdzie jest całkiem niewinna i niemalże usprawiedliwiona, bo emocje to część rozrywki. Bardziej dziwią rozpalone emocje w sprawach ze swej natury racjonalnych na sto procent. Sztandarowym przykładem jest podział na zwolenników Apple'a i Microsoftu z radykalnym całkowitym krytycyzmem jednych wobec drugich. Nieco inna swoista grupa to wyznawcy Linuxa... Wiemy dobrze, że w sprawach niezwiązanych z wiarą opinie mogą być bardzo różne świat jest wielobarwny. To, co dla jednych jest wypukłe, na przykład łyżka, dla innych patrzących z przeciwnej strony - jest wklęsłe. Opinię można zmieniać, gdy dostajemy więcej danych. Przyznać się do błędu nie jest niczym upokarzającym, przeciwnie - jest znakiem mądrości. A gdy się wyrządziło szkodę poprzez pochopne sądy lub wręcz oszczerstwa, trzeba tę niesprawiedliwość naprawić. A więc, by wyrobić sobie opinię, trzeba zawsze -jak głosi stare hiszpańskie przysłowie - „słuchać obydwu dzwonów” i jeżeli to możliwe, „dowiedzieć się, kto pociąga za sznury”, czyli kto jest dzwonnikiem. 343. Wyjść z letargu To, co przesądza o silnej motywacji w pracy, sprowadza się do trzech czynników: dążenie do mistrzostwa, poczucie przynależności i wiara w sens tego, co się robi. Czwartym, ale daleko mniej ważnym, są pieniądze. Mogą one wprawdzie powodować irytację, jeśli wynagrodzenie jest nieadekwatne lub niesprawiedliwe, jednak dobre zarobki szybko przestają być źródłem trwalej wysokiej efektywności. W pracy trzeba pomóc ludziom w biegłym opanowaniu nowych umiejętności i pobudzić w nich pragnienie dążenia do mistrzostwa. Pokazać, że stać ich na kształtowanie przyszłości - zamiast być jej ofiarą - i wskazywać, że ciągłe uczenie się jest dla nich powodem do dumy. Stworzyć wspólnotę dzięki respektowaniu indywidualności każdej osoby. Źródłem solidarności we wspólnocie jest to właśnie, że człowiek może wyrazić całego siebie. Trzeba nieustannie przypominać o wyższych celach i umacniać wiarę w ich znaczenie. Podkreślać pozytywne efekty tego, co robią pracownicy. W jasny sposób okazywać, jak 358 zrealizowana praca może zmienić świat na lepsze. Te zdroworozsądkowe myśli ze świata zarządzania kapitałem ludzkim można jak najbardziej zastosować w wielkim projekcie zmiany świata na lepsze, jakim jest misja Kościoła. Zastosujmy te argumenty do misji apostolskiej, wynikającej z bycia uczniem Jezusa. Po pierwsze, wykorzystaj maksymalnie talenty. Zostaniesz z nich rozliczony. Słudze leniwemu na nic się nie przydały usprawiedliwienia. Na pewno nic służy temu mówienie, że nie masz czasu lub okazji. Dzień bez apostolstwa to dzień stracony. Takie działania można i trzeba połączyć ze zwykłą pracą, odpoczynkiem i zadaniami rodzinnymi. Sól i zaczyn zawsze mogą działać. Po drugie, nie jesteśmy sami. Razem z nami walczą o chwałę Bożą miliony dusz. Wielu daje świadectwo krwi. A z nieba kibicują pokolenia tych, którzy wiernie walczyli przed nami i oczekują, byśmy byli godnymi następcami. Po trzecie, czytamy u proroka Izajasza: Electi mei non laborabunt frustra - moi wybrani nie będą się trudzić na próżno” (Iz 65, 22-23), gdyż nawet najmniejszy uczynek dokonany dla Boga nie pozostanie bez owocu. Wiele z tych owoców ujrzymy już tutaj na ziemi, inne - kiedy staniemy w obecności Bożej w niebie. W wielobarwnym świecie, z jakim mamy dziś do czynienia, każdy jest potrzebny. Ani wiek, ani zdrowie, ani wykonywany zawód, ani sytuacja rodzinna nie stanowią przeszkody w apostolstwie. Wręcz przeciwnie, stają się atutem, aby dotrzeć z nauką Chrystusa do konkretnego środowiska i w zrozumiałym dla niego języku. 344. Zatrzymać czas W hiszpańskim Badajoz, na granicy z Portugalią, znajduje się sanktuarium Najświętszej Maryi Panny z Tentudía. Miejscowa legenda z czasów rekonkwisty głosi, że kiedy decydująca bitwa z Maurami tak się przedłużała, że dzień chylił się ku zachodowi, władca chrześcijański zawołał: ¡Santa Maria detén tu día! - a słońce zatrzymało się na kilka godzin, aż do zwycięstwa. Na pamiątkę wybudowano kaplicę, dziś monaster Tentudía - skrót od detén tu día, czyli „Święta Mario, zatrzymaj Twój dzień”. Dla wielu znających tę opowieść wezwanie „Matko, zatrzymaj Twój dzień” jest aktem strzelistym w trudnych dniach, gdy z braku czasu nie udaje się wykonać wszystkich obowiązków. Zarządzania czasem nie można jednak pozostawiać w przestrzeni działania Opatrzności. Oczekiwanie, że Bóg będzie cudownie wszystko rozwiązywał, jest bardziej oznaką braku dojrzałości niż wiary. Zegarek i kalendarz nie są sprzeczne z Ewangelią. Wręcz 359 przeciwnie, są to narzędzia pozwalające oddawać Panu Bogu większą chwałę. Chrześcijanin żyjący w świecie, czyli ten, który nie opuszcza go, aby iść na pustynię lub do klasztoru, musi szanować reguły gry tego świata. Wykorzystanie czasu jest sztuką, której trzeba stale się uczyć i czuwać, by ją doskonalić. Początek tej umiejętności to zdolność hierarchizowania obowiązków: Bóg, rodzina, praca, odpoczynek, nauka... Z tego porządku wyłania się odwrotna lista rzeczy, którym nie warto poświęcać uwagi, przynajmniej teraz. Może kiedyś znajdzie się na nie czas, a może wcale. Potem trzeba przyjęty plan zajęć wdrażać w życie. I tu spotykamy opór materii w postaci odkładania trudniejszych spraw, czyli lenistwo. Zasada hodie, nunc (dzisiaj, teraz) jest sekretem, który pozwala radzić sobie z lenistwem i żyć na bieżąco. Ściśle mówiąc, to, co już było, lub to, co będzie, nie ma realnego bytu. Liczy się tu i teraz. Nieopanowana wyobraźnia lub melancholia wspomnień paraliżują działanie, wyprowadzając nas w obłoki. Ostatni punkt: maksymalnie angażować się w każdą czynność. „Skup się na tym, co czynisz”. Pozwoli to poświęcić każdej rzeczy tyle czasu, ile ona wymaga. Ani mniej, ani więcej. Wtedy czas zaczyna się mnożyć, odkrywa się małe odcinki czasu, na które nie zwracało się uwagi. Planować i wytrwale realizować. Ile to „przeciętnych talentów” potrafiło się wybić dzięki wytrwałości w takiej walce. Wykorzystywać otrzymane talenty dzień po dniu, a pod wieczór życia usłyszeć: „Dobrze, sługo dobry i wierny, byłeś wierny w drobnych rzeczach, wejdź do radości twego Pana”. 345. Wizja „Najlepszy czas do sadzenia drzewa był dwadzieścia lat temu. Kolejny dobry moment jest dziś”. Jakie rodziny zastaną za kilkanaście lat ci, którzy po nas przyjdą? Można powiedzieć, że taki jest sens przyszłego synodu biskupów: tak ukierunkować działania duszpasterskie całego Kościoła, aby nie tylko ukazać piękno rodziny, ale umożliwić wielkim rzeszom realizację tych ideałów. Z pomocą Bożą tak zadziałać, aby odmienić światowe trendy. Czy dla Pana Boga to niemożliwe? „Jeżeli Bóg z nami, któż przeciw nam” powiedziałby św. Paweł. Rosnąca szkodliwa ingerencja państw, rozdzielające członków rodzin i wykorzeniające ich migracje ludzi za pracą lub z innych przyczyn, wszechpotężny szkodliwy wpływ kultury masowej... Te i inne czynniki poważnie zagrażają Bożemu planowi, jakim jest 360 rodzina. A to w rodzinie z pokolenia na pokolenie przekazywana była nauka o bezinteresownej miłości, jaką są ojcostwo, macierzyństwo lub braterstwo. Podstawowe wartości, aby zrozumieć Ewangelię. Te wezwania pokazują, że wierni żyjący w małżeństwie zajmują kluczowe miejsce w nowej ewangelizacji. Ich zaangażowanie nie jest jakąś możliwą dodatkową opcją w misji Kościoła. Bez mobilizacji rzeszy małżonków Kościół traci siłę w dotarciu do ludzi. Małżonkowie są podstawowym sposobem, by wychodzić naprzeciw światu, by przemieniać go od wewnątrz. W ostateczności sprowadza się to do tego, by nauka Soboru Watykańskiego II o powszechnym wezwaniu do świętości była dobrze zrozumiana. Ci, którzy żyją w małżeństwie, nie są graczami drugiej ligi. Powołanie do świętości, które otrzymali ze chrztem świętym, określa i kształtuje wszystkie wymiary ich życia. A więc formacja przekazywana w duszpasterstwie powinna mieć taki apostolski ładunek, by poprzez te konkretne osoby wpływać na całe ich rodzinne otoczenie, ich pracę zawodową, życie społeczne, ich przyjaciół. By te konkretne osoby umiały przekazać, że życie z Jezusem nie sprowadza się do uczestnictwa we Mszy i innych pobożnych spotkaniach, lecz prowadzi do pełnego zaangażowania w apostolską misję. Działania duszpasterskie powinny małżonkom rozszerzać horyzonty, nauczać ich, jak mogą kreatywnie wykorzystać otrzymane talenty. Ukazywać możliwości oddziaływania, aby chcieli zmieniać otoczenie. Ile mamy dziś nowych przestrzeni do zagospodarowania: świat edukacji, inicjatywy w dziedzinie pomocy społecznej, świat rozrywki, świat pracy, relacje rodzinne, lokalne wspólnoty... Chodzi o to, by zarzucać sieci wszędzie, również tam, gdzie jeszcze nikt nie łowił. 346. Lewe serce Mieć dwie lewy ręce oznacza brak zmysłu praktycznego. Na razie żadne stowarzyszenie nie zaskarżyło takiego sposobu mówienia jako krzywdzący dla leworęcznych. Niestety, na naszych oczach wzrasta pokolenie nieudaczników społecznych niezdolnych do służby bliźniemu. Ich życiowy horyzont będzie wyznaczał czubek ich nosa. Będzie można o nich powiedzieć, że mają „lewe serce”, czyli atrofię zdolności kochania. Ich kalectwo zaczyna się w domu, gdzie rodzice dawno zapomnieli o zadaniach domowych dla dzieci. Wielu z nich kieruje się zasadą, by ich pociechy miały wszystko to, 361 czego oni nie mieli. Niech rozwiną maksymalnie talenty! Zapisują je na niekończącą liczbę zajęć pozaszkolnych. Już w dzieciństwie zaczyna się pęd, aby zapisać bogate CV. Wielu rodzicom wydaje się, że jeżeli dziecko nie uczy się języków, nie gra na instrumencie i w tenisa, to marnuje czas. Dochodzi do paradoksu, że w krajach biednych walczy się z pracą dzieci, a w krajach dobrobytu dziecko ma dziesieciogodzinną lub dłuższą dobę pracy. Gdy wraca do domu, już na nic nie ma sił. W rezultacie i dzieci, i starsi w domu są podenerwowani. Niemożliwe jest, by dzieci podjęły z radością codzienne domowe obowiązki. Zapomina się, że czas poświęcone na zadania domowe może być bardziej pożyteczny dla wychowania dziecka niż zajęcia pozaszkolne. Mało kto dziś zdaje sobie sprawę z tego, że takie zadania są kluczowe dla przyszłości dziecka, dla jego umiejętności radzenia sobie w życiu. Zapytajmy tych, którzy dziś potrafią łączyć intensywną pracę zawodową z troską o własną rodzinę i zaangażowaniem w sprawy społeczne. Zwykle są to ludzie, którzy przeszli przez harcerstwo lub dobrą grupą ministrantów lub chóru, oazy czy inną, a w domu nie wszystko mieli podane na tacy. Zadania domowe dają dzieciom poczucie odpowiedzialności i pewności siebie. Ale najważniejsze, że uczą o wartości służby. Nie chodzi o to, by wciąż rozwijały jakąś umiejętność, ale by radziły sobie z egoizmem. Dlatego ważny, by te zadania były na rzecz innych. Czy za nie wynagradzać? To odrębne zagadnienie. Zapłata może uczyć szacunku dla pieniędzy, ale to, co trzeba przekazać, to duch służby, niewymierny w złotówkach. Zapłata może utwierdzać w przekonanie, że pieniądze o wszystkim decyduje. W ostateczności chodzi o to, by dziecko nauczyło się - jak mówił Jezus - że większa jest radość z dawania niż z przyjmowania. I że najważniejsze w naszym życiowym CV to zapisanie wiele akapitów o działaniach, z których nie było żadnej korzyści - wykonanych z czystej dobroci. 347. Indywidualiści „W mojej obecnej pracy czuję się, jakbym był pasterzem stada kotów” - mawiał pewien filozof, który pełnił funkcję rektora. Tłumaczył: „Ciężka to praca. Każdy pracownik naukowy ma kompleks świętej krowy. Przekonany o swojej nieomylności, chodzi tylko własnymi ścieżkami”. Podobne poczucie mogą mieć osoby na innych stanowiskach 362 kierowniczych: ordynator oddziału szpitalnego, trener gwiazdorskiej drużyny, biskup trudnej diecezji... W każdej grupie potrzebna jest władza. Przypomnijmy naukę św. Pawła: „Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. Kto więc przeciwstawia się władzy - przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Ci zaś, którzy się przeciwstawili, ściągną na siebie wyrok potępienia” (Rz 13, 1-2). Nie zapominajmy, że to właśnie św. Paweł jest tym, który najwięcej pisał o wolności dzieci Bożych. Łagodny i dobrotliwy papież bł. Jan XXIII nauczał w encyklice o pokoju: „Społeczność ludzka nie może być dobrze zorganizowana ani wytwarzać odpowiedniej ilości dóbr, jeśli jest pozbawiona ludzi sprawujących prawowitą władzę, którzy stoją na straży praw i w miarę potrzeby nie szczędzą swej pracy i starań dla dobra wspólnego”. Ta zasada stosuje się do każdej ludzkiej wspólnoty. Nawet tak zwykłej, jak zespół pracujący w kuchni, o czym przypomina stare przysłowie: „Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść”. Kultura indywidualistyczna, moda na antysystemowość plus pewna poprawność polityczna zaślepiają na obowiązki jednostki wobec przełożonych. W tych relacjach łatwo zapomina się o sprawiedliwości, a nawet o zwykłej uprzejmości wobec człowieka, któremu powierzono zadanie kierowania zespołem. Wydawać by się wręcz mogło, że wobec niego nie obowiązują takie cnoty, jak lojalność (nie oczerniać), wyrozumiałość (nie szemrać) lub uprzejmość. „Nie rób drugiemu tego, czego sam byś nie chciał doświadczać” - dobra to maksyma, gdy myślimy o relacjach z innymi. Cenna również w relacjach wertykalnych. Tak zwane podkładanie komuś świni również jest złą sprawą wobec szefa. Do tego zwykle poszkodowani są wszyscy, a czasami szczególnie ta osoba, która podkładała. Zatruwanie atmosfery wobec odgórnych ustaleń lub wspólnie osiągniętego - często w sposób demokratyczny - konsensusu też jest szkodliwe. Nie wystarczą piękne pochwały na temat jedności i pokoju, trzeba tym na co dzień żyć. Do tego potrzeba sporo pokory, szczególnie gdy Pan obdarzył wieloma talentami. 348. Głębia Człowiek przeżyje kilka dni bez wody, kilkanaście bez pokarmu, ale bez sensu może przeżyć całe życie... Może korzystać na sto procent z rozumu do rozwiązywania spraw technicznych, przy całkowitej blokadzie w sprawach egzystencjalnych. Może realizować scenariusz człowieka z przypowieści, któremu dobrze obrodziło pole. Po czysto 363 pragmatycznej refleksji znalazł genialne rozwiązanie inwestycyjne: zburzyć spichlerze i pobudować nowe. Głupi! - surowo ocenia sam Pan Bóg. Człowiek sukcesu ekonomicznego dostaje tak niską ocenę u Boga, dlatego że unikał poważnych pytań: dlaczego zostałem tak hojnie obdarzony przez los? Co mam z tym zrobić? Dla kogo to wszystko - czy tylko dla mnie? Dla kogo żyję? I takie właśnie pytanie zostało mu postawione, gdy okres inwestycyjny osiągnął kres. Można tę przypowieść nazwać „Przypowieść o głupim agnostyku”. Czyli o tym, który z głupoty nie chciał zgłębiać problemu i ślizgał się po powierzchni. By zgłębiać, potrzeba czasu na refleksję nad tym, co się wydarzyło, tym, co nam powiedzieli, a szczególnie nad światłami i łaskami, które otrzymaliśmy od Boga. Refleksja pozwala nam scalać z planami Bożymi różne aspekty życia: pracę, relacje społeczne, odpoczynek. Pokój ducha zdobywamy, gdy uspokajamy napięcia życia i opanowujemy presję spraw niedokończonych i rozpętaną wyobraźnię. Zdolność skupienia pozwala nam umacniać motywacje, które kierują naszym życiem. W ten sposób zdobywa się mądrość trafnych wyborów, a życie nabiera spójności. Nie zawsze trzeba natychmiast odpowiadać na wszelkie bodźce świata. Często rzeczy nie są takie, jak wyglądają na pierwszy rzut oka. Osoba dojrzała to ta, która potrafi dokładnie zbadać sprawę, szuka w pamięci podobnych sytuacji i umie prosić o radę tych, którzy mogą jej udzielić. A przede wszystkim, co dla chrześcijanina powinno być oczywiste, umie Boga prosić o radę. Działając w ten sposób, będzie łatwiej konkretne sytuacje dobrze ocenić, nie popadając w powierzchowność, będzie można uniezależnić się od własnych nawyków i presji otoczenia. Zdobyć się na odwagę decyzji ryzykownych, z gotowością poprawy, jeżeli potem dojdziemy do wniosku, że się pomyliliśmy. Za parawanem szybkiego, szalonego życia wielu ludzi sukcesu może ukrywać zwykły lęk przed poważnymi pytaniami. Działanie może być ucieczką przed wewnętrzną pustką. Bogate CV to nie takie, które ma wiele stron, ale które ma głęboki sens. W życiu trzeba wrzucić odpowiedni bieg i dobrze w nim biegać, mając obrany trafny kierunek i zaangażowanie w osiąganiu go. 349. Marki własne Przemija fascynacja produktami wielkich zachodnich firm i uznanych marek. Do tego dopadł nas kryzys i - dzięki Bogu - zaczął się czas umiarkowania i liczenia kosztów. Coraz 364 częściej ludzie zastępują drogie marki produktami z tak zwanych „sieciówek”, czyli firm należących do sieci handlu detalicznego lub hurtowego. Za takim towarem nie stoi żadna z ekskluzywnych fabryk, nie trzeba więc ponosić kosztów promocji, a koszty dystrybucji są zminimalizowane. A zdarza się, że proces technologiczny jest identyczny jak u najbardziej wiarygodnych producentów. Podejrzliwi konsumenci, a takich nie brak, twierdzą, że pierwsze, zdobywające rynek partie tanich produktów są zwykle wysokiej jakości. Kiedy jednak klient się przyzwyczai, supermarkety szukają tańszych dostawców. Dla kogo przeznaczone są produkty sygnowane marką sieci: dla konsumentów mało zamożnych, kierujących się jedynie ceną, czy dla rozsądnych, którzy oczekują określonej jakości, ale nie chcą przepłacać? Pewnie i dla jednych, i dla drugich. Człowiek potrafi na wiele rzeczy się uodpornić. Odrobina pokory i rozsądku uodparnia na presję chwytów marketingowych, czasami na pograniczu oszustwa, działających na głupotę lub próżność konsumenta. Z reklamy się wyrasta... No, może nie wszyscy. Ciekawie będzie spojrzeć na to zjawisko od strony producenta. Pozostawiając na boku uprzywilejowaną pozycję sieci handlowych, które mogą szantażować producentów, gdyż często monopolizują ich kanały sprzedaży, dla samej firmy sytuacja wydaje się zdrowsza. Musi wytwarzać dobre produkty, skupiając się na jakości, i nie może czarować reklamą lub utrwaloną na rynku pozycją. Zjawisko zaniku znaczenia marki, czyli zwrócenie uwagę na treść, podsuwa analogię do życia społecznego. By rodzina, wspólnota lub naród sprawnie się rozwijały, potrzebna jest solidność, niewidoczna i pracująca w ukryciu. Bo jeżeli wszyscy pracują tylko na swoją markę, czyli dla własnego zaistnienia, trudno, by wspólnota się nie rozpadała. W wielu innych dziedzinach również spotykamy taką potrzebę: po co nam nauczyciele, którzy zapominają o uczniach, lub lekarze, którzy myślą tylko o własnej karierze, a nie o chorych? Rodzina się sypie bez ukrytej pracy matki i ojca, Kościół potrzebuje sług, którzy by zapomnieli o swoim awansie. Naród bez ofiarnego oddania jednostek na rzecz przyszłych pokoleń traci żywotność. Hasło „No Logo" (Naomi Klein) z manifestu alterglobalizmu można zamienić na „No Ego”, czyli zapomnij o sobie na rzecz bliźnich. I posługiwać się częściej pierwszą osobą liczby mnogiej: my zamiast ja. 365 350. Po co bronić Westerplatte? Odwzajemniona miłość daje szczęście. Z miłości można założyć rodzinę lub obrać inną drogę, jeżeli widzi się, że taka jest wola Boża. Małżeństwo lub celibat dla królestwa Bożego są przykładem trudnego dobra zdobywanego w czasie całego życia. Ale skoro miłość jest dziś pojmowana jako uczucie, a te ze swej natury są zmienne, czy ma sens mówienie o wierności aż do śmierci? Jeżeli uczucia przeminą, trwanie w dokonanym wyborze prowadzi do nieszczęścia własnego i unieszczęśliwiania innych. A więc porzucenie powołania jest najrozsądniejszym wyborem. Czy w trudnych sytuacjach wystarczy zacisnąć zęby i trwać aż do końca? Czy naleganie na umocnienie siły woli nie wpędza ludzi w poczucie winy? Czy w ogóle jest możliwe mówienie o wierności, gdy brak szerszych ram moralnych, które by uzasadniały cierpienie dla jakiegoś dobra wyższego? Gdy zanikło słownictwo trwałej moralności, jak można pomagać ludziom przechodzącym okres trudności i doradzać im wytrwałość na obranej drodze oraz dodawać im sił, aby doświadczyli radości i satysfakcji trwania w czymś trudnym? Dla masowej kultury uczucia stanowią jedynie słuszny kierunek: być autentycznym, wyzwolić się od wszelkiego musu i przymusu. Dziś dobrem jest to, co ja sobie wybrałem i co obecnie sprawia mi frajdę, oczywiście pod warunkiem, że szanuję innych, nie przeszkadzając im w osiąganiu ich własnego szczęścia. Czy ludzie dziś są bardziej egoistami niż w innych czasach? Niekoniecznie, raczej zbladły ogólne ramy, to, co można by nazwać „ekologią moralności społecznej". Nie ma punktu odniesienia dla budowania własnej osobowości: w imię czego mam umacniać wolę, podporządkować jej emocje i zmysły? Stara tradycja realizmu moralnego uzasadniała wysiłek podejmowany w celu osiągnięcia wyższego dobra. Patrząc tak na sprawy, ludzie mieli motywację, aby umacniać charakter i wytrwać na obranej ścieżce trudnych ideałów: budować Kościół, rodzinę, uniwersytety, państwa... szukać wspólnego dobra. Trzeba ponownie odzyskać zagubiony realizm moralny, który nauczał, że jesteśmy grzesznikami z kiepskiej gliny, ale zdolnymi do szlachetnych czynów. A skoro takie są ludzkie realia, nie ma innej drogi, jak walczyć ze słabościami - i to jest podstawowy dramat życia. Przekonanie, że żyję nie dla szczęścia, ale dla świętości, daje siłę do walki i wytrwania w trudnych ideałach. A to daje radość, że się uczestniczy w czymś naprawdę wielkim. I tym samym osiąga się szczęście - kto straci swoje życie, ten je odnajdzie. 366 351. Zwierzęta Obserwujemy uczłowieczanie zwierząt. Mnożą się teorie na temat praw zwierząt. Czyni się to ze względu na złożoność ich życia w sferze poznawczej, emocjonalnej i społecznej oraz ich zdolności do odczuwania fizycznego bądź emocjonalnego bólu lub przyjemności. Choć filozofowie uznający konieczność zmiany stosunku człowieka do zwierząt prezentują dużą różnorodność poglądów, istnieje konsensus, że zwierzęta powinny być traktowane jako osoby i włączone do moralnej wspólnoty; że nie powinny być traktowane jak przedmioty, ale jak podmioty; że nie powinny być zabijane na pożywienie, wykorzystywane w eksperymentach medycznych czy rozrywce. Często praktycznym skutkiem przyjęcia tych idei jest przejście na wegetarianizm lub weganizm. Zanik różnicy pomiędzy zwierzętami a człowiekiem wynika z tego, że dziś antropologia jest bardzo uboga, de facto neguje wyższe sfery człowieczeństwa: wola to emocje, rozum to spraw- ny mózg, a możliwości duchowe to zestaw genów, nawyków itd. Natomiast na zwierzęta patrzy się bardzo życzliwie. Kiedyś podczas radiowego programu propagującego takie idee padło pytanie od słuchacza: „Czy pies może być wegetarianinem?". Odpowiedź brzmiała: „Nie, ale jeżeli człowiek nim będzie, to z biegiem ewolucji pies też będzie wegetarianinem”. Niech żyje intelektualna uczciwość! Warto przypomnieć naukę Kościoła: 1. Zwierzęta są stworzeniami Bożymi. Bóg otacza je swoją opatrznościową troską. Przez samo swoje istnienie błogosławią Go i oddają Mu chwałę. Także ludzie są zobowiązani do życzliwości wobec nich. Z jaką delikatnością traktowali zwierzęta tacy święci, jak św. Franciszek z Asyżu czy św. Filip Nereusz. 2. Bóg powierzył zwierzęta panowaniu człowieka, którego stworzył na swój obraz. Jest więc uprawnione wykorzystywanie zwierząt jako pokarmu i do wytwarzania odzieży. Można je oswajać, by towarzyszyły człowiekowi w jego pracach i rozrywkach. Doświadczenia medyczne i naukowe na zwierzętach, jeśli tylko mieszczą się w rozsądnych granicach, są praktykami moralnie dopuszczalnymi, ponieważ przyczyniają się do leczenia i ratowania życia ludzkiego. 3. Sprzeczne z godnością ludzką jest niepotrzebne zadawanie cierpień zwierzętom lub ich zabijanie. Równie niegodziwe jest wydawanie na nie pieniędzy, które mogłyby w pierwszej kolejności ulżyć ludzkiej biedzie. Można kochać zwierzęta, nie powinny one jednak być przedmiotem uczuć należnych jedynie osobom. 352. Mutyzm wybiórczy Milczenie może być chorobą. Znamy dzieci rozgadane w domu, milczące zaś w szkole. Skrajne przypadki wynikają z zaburzeń lękowych, prowadzących do wybiórczego 367 mówienia. Takie stany rozwijają się we wczesnym dzieciństwie. Zwykle towarzyszy im lęk i wycofanie społeczne, wrażliwość, opór w kontaktach z innymi. Specjaliści mówią, że dla powodzenia terapii istotne jest jak najwcześniejsze jej rozpoczęcie. Na kartach Ewangelii spotykamy wielu niemych. Jezus Boski Lekarz uzdrawiał ich. Zwykle byli to opętani. Brak mowy przedstawia się jako działanie złego ducha. Ciekawe, że inne kalectwa, jak ślepota czy niedowład kończyn, nie są jednoznacznie kojarzone z diabłem. Nic dziwnego, że w tradycji duchowej niemożność wyrażania tego, co w sercu się dzieje, była interpretowana jako działanie złego ducha. Aby uleczyć wstydliwe grzeszne sprawy, trzeba się do nich przyznać. Tylko wtedy można je zamknąć zgodnie z porzekadłem: „wyspowiadane - zapomniane!”. Odwrotnie mówiąc: niewyjaśnione rzeczy jątrzą i odbijają się jak czkawka. Zniekształcają sumienia, wprowadzają niepokój, izolują od Boga i od ludzi. Nie naruszając świętej tajemnicy spowiedzi, powiem, że kapłani wiedzą, jak czasami na łożu śmierci człowiek potrafi pamiętać przemilczane wydarzenia, które przez całe życie stanowiły źródło niepokoju. Uleganie pokusie mutyzmu uniemożliwia podjęcie środków leczniczych. Coś o tym wiedzą też lekarze, bo nierzadko mają do czynienia z pacjentami, którzy nie chcą przyznać się do pewnych dolegliwości. Pozytywnie rzecz ujmując, mówienie jest punktem wyjścia do postępu w życiu duchowym. Dzika szczerość otwiera okna duszy, wprowadzając świeży powiew łaski. W ten sposób różne wydarzenia, porażki i sukcesy wzmacniają osobowość, bo służą dojrzewaniu w świętości. Bez szczerości życiowej zmagania ranią duszę i mogą doprowadzić do skomplikowanych i pokrętnych osobowości. Zycie się rozdwaja: głosi się wspaniałą naukę, a równolegle dopuszcza się poważnych czynów - manipulacji osobami, chorobliwej koncentracji na sobie lub ekscesów zmysłowości. U źródeł wielu uzależnień znajdujemy mutyzm. Na przykład, nie ma wątpliwości co do tego, że alkoholizm jest chorobą. Ale również nie ma wątpliwości, że jej początki są jak najbardziej dobrowolne, chyba że zaprzeczamy wolności poszczególnego człowieka. Czyli zakładamy, że ktoś jest z urodzenia skazany na to, by się uzależnić. A więc, uwaga na selektywne milczenie. Brak szczerości w konkretnych tematach może mieć katastrofalne i nieodwracalne skutki. 353. Sieci Słone wody śmierci nie są odpowiednim miejscem dla człowieka. Potrzebuje on wyzwolenia z ciemności grzechu. Święty Hieronim tak to tłumaczył nowo ochrzczonym: 368 „Wy, którzy przyoblekliście się teraz w Chrystusa i podążając za naszymi wskazaniami, zostaliście wyciągnięci Bożym słowem jak ryby z odmętów tego świata, powiedzcie: oto w nas odwrócony został naturalny bieg rzeczy. Gdy bowiem wyciąga się ryby z morza, umierają. Nas jednak Apostołowie złowili i wyciągnęli z morza tego świata, abyśmy ze śmierci przeszli do życia. Dopóki byliśmy w świecie, nasz wzrok kierował się ku temu, co na dole, a życie nurzało się w błocie. Skoro jednak zostaliśmy wydobyci z odmętów, ujrzeliśmy słońce, zaczęliśmy oglądać prawdziwą światłość i zostaliśmy ogarnięci niezwykłą radością”. Przypatrzmy się rybakom z Galilei. Trzy rodzaje sieci pojawiają się na kartach Ewangelii. Okrągła sieć rzucana przez ramię z brzegu lub łódki wymagała wielkiej sprawności, bo mu- siała się rozciągnąć w powietrzu przed zanurzeniem. Miała ciężarki po brzegach, które ściągały ją w dół i otaczały możliwy polów. Czasami rybacy musieli wskoczyć do wody, by odzyskać poplątaną sieć, dlatego zwykle łowili półnago. Prawdopodobnie taki był sposób łowienia opisany pod koniec Ewangelii św. Jana, gdy rybacy spotykają Zmartwychwstałego. Kolejny sposób łowienia to sieć ciągnięta, o której czytamy w Ewangelii Mateusza (13, 47). Długa sieć także miała ciężarki i pływaki z korka. Wymagała wielu rąk, by można było ją rozciągnąć, a potem okrążyć i powrócić do brzegu. Pozwalała przygarnąć ryby z dna jeziora. Kilka razy dziennie powtarzało się tę żmudną operację. Trzeci rodzaj sieci używanych na jeziorze Genezaret to sieci trójścienne: dwie ściany, a pomiędzy nimi sieć o mniejszych oczkach. Statek wypływał zwykle w nocy. Zanurzało się sieci i okrążało je. Potem na brzegu wyciągało się poplątane ryby. Wymagało to wielkiej sprawności, by nie zniszczyć sieci, które trzeba było potem suszyć i ewentualnie reperować. „Pójdźcie za Mną, a staniecie się rybakami ludzi” - mówi Jezus do sprawnych rybaków. Znali oni dobrze zawiłości swego fachu. Nie zabrakło im odwagi, by zostawić to, co znane, i podjąć nowe wyzwanie. Nauczyli się Bożego połowu. Dla chrześcijan, spadkobierców ich misji, to zadanie trwa. Choć nauka ta sama - głoszenie Jezusa okoliczności wciąż się zmieniają. Dlatego formacja apostolska jest stałym zadaniem dla każdego ucznia Jezusa. Wciąż uczymy się fachu łowienia dusz. 354. Zoo Cuchnące ogrody zoologiczne znikają z mapy świata. Obraz zakratowanego, wygłodniałego i znudzonego lwa lub tygrysa również należy do przeszłości. Niedźwiedź polarny, brudny i spocony, chodzący tam i z powrotem całą dobę jest dziś nie do 369 wyobrażenia. Zoo stało się przestrzenią humanitarną, gdzie chętnie są przyjmowane zwierzęta na zasłużoną emeryturę po trudnym żywocie w cyrku lub po cierpieniach w niecywilizowanym społeczeństwie. Bogate miasta ścigają się w kosztownych inwestycjach przemyślnych pomieszczeń dla słoni, żyraf lub hipopotamów. Gady, małpy lub ptaki mają coraz lepiej. Tworzy się pomieszczenia z mikroklimatem i odpowiednią roślinnością. Znani architekci nie gardzą takimi projektami, gdzie można się wykazać w całkowicie nietypowej budowie. Powstają stowarzyszenia i fundacje wspierające takie inwestycje. Co jakiś czas podawane są newsy o hojności starego magnata lub międzynarodowego koncernu. Ogrody zoologiczne różnymi drogami pozyskują miłośników i fanów. Można stać się patronem nowo narodzonej małpki lub złożyć się na trudną operację oka zasłużonego słonia. Celebryci chętnie angażują się w takie akcje. Za nimi świat elit: politycy, literaci, biznesmeni. W dobrym tonie i bez większego ryzyka można na tle koali lub żyrafy wypromować siebie. Zwierzęta mają oczywiście własne imiona. Można śledzić ich rodowód, ich miejsce urodzenia - zwykle inne zoo, nie wypada przecież opisywać, że dostały gdzieś pochwycone. Czytając ich CV, ma się wrażenie, że kolejne przeprowadzki lub związki podejmowały z własnej decyzji, jak to czyni człowiek. Obowiązująca nowa narracja o parkach przyrodniczych pokazuje, jak dzięki takim miejscom chronione są gatunki i rozwija się opieka zdrowotna. Edukuje się ludzi w szacunku wobec zwierząt od najmłodszych lat. Często tak ukształtowane osoby, pełne ideałów, odkrywają swoje powołanie życiowe, podejmując studia związane z tą młodzieńczą pasją. Wszystko to piękne i szlachetne! Jednak pozostaje pytanie, jak to jest odbierane z perspektywy biednych krajów. Jak takie zachowanie widzą niezliczone rzesze wykluczonych? Czy przypadkiem takie działania nie stają się sposobem bogatego świata, aby uśpić wyrzuty sumienia? Rodzi się niewygodna myśl: czy może w tym wszystkim nie oszukujemy siebie nawzajem i nie zatracamy proporcji i szacunku do człowieka? Miłość do zwierząt łatwo może wprowadzić moralność zastępczą, bo przecież bez systemu wartości nie można żyć. 355. Telemetria System pomiarów oglądalności został dopracowany do bólu. W niepamięć odszedł „telewizyjny dzienniczek”, gdzie ograniczona liczba widzów wpisywała swoje preferencje, a producenci po kilku dniach dysponowali tymi danymi. Był to klasyczny system typu „π (pi) razy drzwi”, czyli obliczenia niby ścisłe, ale w rzeczywistości na podstawie fusów. Postęp 370 techniczny sprawił, że z niemalże zerowym błędem producenci wiedzą, co jest oglądane w danej chwili i z jakim rodzajem widza mają do czynienia. Telemetria dziś ma nadmiar danych, a do tego w przekazie telewizyjnym zanika główny ekran. Telewizor w salonie odchodzi do lamusa, zastąpiony przez komputer, tablet lub telefon. Wraz z powstaniem telewizji społecznościowych, zgarniających coraz większą część tortu reklamowego, nastąpiła rewolucja kanałów tematycznych. Widz rozprasza się w bardzo zróżnicowanych mediach. Jak go wartościować i jak go policzyć? Co z tych danych wynika dla producenta i dla reklamodawcy? Z drugiej strony telemetria zmieniła radykalnie sposób myślenia o programach telewizyjnych. Powstało nowe wartościowanie i definiowanie, które z nich są sukcesem, a które porażką. Twarde dane często pokazują coś całkowicie odmiennego, niż twierdzą medioznawcy i różne profesjonalne jury. Czy jest sens emitować coś, co nie ma widzów? A może program uznany za misyjny ma prawo do bycia nieoglądanym? Okazało się, że telemetria może być nieprzyjacielem ambitnej polityki programowej, która zamiast podążać za gustami masowej widowni, próbuje kształtować gust poprzez nową estetykę. Czyli nie warto robić ambitnego programu, bo to da słabe wyniki oglądalności - a wtedy się plajtuje. W programach publicystycznych można sprawdzać na bieżąco, jak reaguje widz na pojawienie się kolejnej gadającej głowy. Jeżeli widz „emigruje”, to oczywiste, że nie zaprosi się ponownie tej głowy do programu; mówi się, że „gość nie przeszedł przez szkło”. Można też zbadać, jak kolor krawata lub głębokość dekoltu gości wpływa na odbiór. W płytko myślącym społeczeństwie precyzyjny pomiar widowni prowadzi do większego spłycenia przekazu. Świat mediów elektronicznych dzięki pomiarom stał się potężnym narzędziem biznesu i polityki. Jednak pomimo manipulacji odbiorca nadal ma swój rozum. Do tego dochodzi silą zbiorowości: stowarzyszenia konsumenckie lub wspólne doraźne akcje. Gdyby na każde niestosowne zachowanie widzowie natychmiast masowo odchodzili od telewizora, moglibyśmy mieć pewność, że sam producent postara się o podniesienie poziomu. A więc: widzowie całego świata, łączcie się! Jest to wasza sprawa! 356. Szachy Zarówno w szachach, jak i w biznesie czy polityce podejmujemy liczne decyzje. Niektóre są dobre, a inne nie do końca, żleby się doskonalić, trzeba spojrzeć wstecz i przeanalizować swoje kroki. Wielu ludzi uważa, że jeżeli coś działało wczoraj i dzisiaj też działa, to sprawdzi się także jutro. Ale to nieprawda, bo ci, którzy kiedyś przegrali, teraz 371 opracują nowe strategie. Utrzymywałem się na szczycie przez 20 lat, ponieważ wiedziałem, że trzeba się nieustannie uczyć" (Garri Kasparow). Kasparow był prawdopodobnie najlepszym szachistą w historii. Znawcy mówią, że „jego gra i komentarze szachowe są niezrównane, niezwykle treściwe, celne i pouczające". Można jednak mieć wrażenie, że od czasu, gdy postanowił ekstrapolować techniki i strategie podejmowania decyzji szachowych na sferę biznesu i polityki, bywa niekiedy w swoich wypowiedziach nieco banalny i powierzchowny. Napisał nawet książkę „Jak życie naśladuje sza- chy", właśnie taką. Cóż, nikt nie jest ekspertem od wszystkiego... Kasparow zarzucał poprzednim mistrzom świata - sam był trzynastym - że spoczęli na laurach po zdobyciu tytułu i nie starali się już więcej poważnie doskonalić. Nazywał to „zwapnieniem". A z czasem dopadał ich młodszy challenger i odbierał tytuł. On sam rzeczywiście tego przez długi czas uniknął i od 1985 r., gdy zdobył tytuł, stale szedł do przodu i grał coraz lepiej. Inna rzecz, że zmusił go do tego Karpow, który trzykrotnie starając się odebrać mu tytuł (1986-1990), również zdołał wielkim wysiłkiem przekroczyć własne ograniczenia i czynić postępy w późnym wieku. Kasparow nie miał więc wyboru: musiał nadal iść do przodu. Z całą pewnością Kasparow zgodziłby się, że dzisiejszy świat - zmienny i niezmiernie złożony - wymaga od wszystkich, którzy stawiają sobie ambitne cele, wiele wytrwałości i stałej kreatywności. Trzeba wciąż zbierać doświadczenia i zastanawiać się, co jeszcze można poprawić. Ospali i leniwi wypadają z gry! Gdyby w naszych staraniach celem były tylko wygrana w szachy, sukces w biznesie lub wejście do Sejmu, można by po osiągnięciu zadowalających celów dać sobie spokój i machnąć ręką. Jednak ideał ucznia Jezusa jest bardziej ambitny. Dla tego celu warto wciąż się wysilać i trudzić: czynić rachunek sumienia, poprawiać braki i niedociągnięcia, odnawiać postanowienia. A przy tym możemy liczyć na łaskę Bożą, wiedząc, że „moc w słabości się doskonali". Wtedy to Bóg pozwala nam być swymi pionkami w grze o zbawienie świata. 357. Ciepłe kluchy Beksa, beksa-lala, biedaczka, biedak, boże cielę, cherlak, cherlawiec, chuchrak, chuchro, ciamajda, ciamcia, ciamcia-ramcia, ciapa, ciapciak, cielę, cielę na niedzielę, ciemięga, ciemna masa, ciemny żłób, ciepłe kluski, cykor, cztery litery, ecie-pecie, faja, fajtłapa, flegmaryk, frajer, frajer-pompka, fujara, gamajda, gamoń, gapa, grzebała, grzebuła, guzdralski, guzdrała, jeleń, kaleka, kapcan, lebiega, łajza, łamaga, mameja, marnota, maruda, maruder, mazepa, mięczak, mimoza, mizerak, mizerota, mumia, mydłek, naiwniaczek, 372 naiwniak, nieboraczka, nieborak, niedojda, niedołęga, niedorajda, niemota, niemrawiec, nieudacznica, nieudacznik, niezdara, niezgraba, niezgrabiasz, niezguła, noga, oferma, ofiara, ofiara losu, osioł, palant, patafian, patałach, pechowiec, platfus, płaczek; płaczka, płaksa, popapraniec, safanduła, sierota, słabeusz, słoń, strachajło, ślamazara, tchórz, trąba, wymoczek, wyskrobek, zdechlak, zgniłek”. Taki zestaw synonimów można przygotować - po usunięciu kilku nieodpowiednich wyrazów - na podstawie internetowego słownika synonim.net dla określenia „ciepłe kluchy”. Hasło to wzrasta dynamicznie, jak i określenia bliskoznaczne. Socjologowie i badacze rozwoju żywego języka mogliby podjąć pracę naukową, śledząc związki tego zjawiska z tęsknotą społeczną za mocnymi ludźmi, zdolnymi do podejmowania życiowej walki. Świat oparty wyłącznie na emocjach zapomina o męstwie. Jest to cecha bohaterów, herosów zdolnych cierpieć dla wyższego dobra. Należy do mocnej czwórki cnót kardynalnych: sprawiedliwość, roztropność, umiarkowanie i męstwo. Te cztery cnoty to jak cztery nogi u stołu. Wszystkie inne zdolności grupują się wokół nich. Bez męstwa stół się chwieje. Męstwo zapewnia wytrwałość w trudnościach i stałość w dążeniu do dobra. Umacnia decyzję opierania się pokusom. Pozwala przezwyciężać przeszkody, by realizować dobre postanowienia. Uzdalnia do przezwyciężania strachu: nie lękaj się! Męstwo ćwiczymy w dwojaki sposób: ofensywnie i defensywnie. Atak to nieunikanie trudnych spraw. Obrona zdobytych pozycji to wytrwałość w postanowieniach. Jeden ze sposobów wzrastania w męstwie: rano, po przebudzeniu i ofiarowaniu Bogu nowego dnia, spojrzeć na zestaw synonimów i powiedzieć sobie: „(własne imię), dziś nie możesz zachowywać się jak ciamajda, oferma czy wymoczek. Odwagi! Nie uciekaj od trudnych spraw, one same się nie rozwiążą!”. 358. Dziadkowie Poczta głosowa dziadka i babci: Dzień dobry! Chwilowo nie możemy odebrać telefonu. Jeżeli nie jesteś jednym z naszych dzieci, prosimy zostawić wiadomość po sygnale. Jeżeli jesteś jednym z naszych dzieci, naciśnij 1. Jeżeli chcecie, by popilnować waszych dzieci, naciśnij 2. Jeżeli chcecie pożyczyć samochód, naci śnij 3. Jeżeli chcecie, by zrobić wam pranie i prasowanie, naciśnij 4. Jeżeli chcecie, by wnuki spały u nas, naciśnij 5. Jeżeli chcecie, byśmy odebrali dzieci ze szkoły, naciśnij 6. Jeżeli chcecie, byśmy wam przygotowali i przywieźli niedzielny obiad, naciśnij 7. Jeżeli chcecie zjeść u nas, naciśnij 8. Jeżeli potrzebujecie pieniędzy, naciśnij 9. Jeżeli macie inne prośby lub informacje, zostaw 373 wiadomość po sygnale. Jeżeli chcecie spędzić z nami czas, zaprosić do restauracji, na kolację lub do teatru albo też pojechać do kościoła, zacznijcie mówić, słuchamy. Pierwszy dzwonek szkolny wywołuje mieszane uczucia u młodych rodziców. Z jednej strony nareszcie skończyły się wakacje i już nie trzeba będzie wymyślać dzieciom zajęć. Ale z drugiej strony zaczynają się przeszkody realnego świata, czyli logistyka codzienności. Zmobilizować towarzystwo, aby zdążyło. Dowieźć na czas. W sukurs przychodzą dziadkowie: chwała im za to! Błogosławione rodziny, które mogą liczyć na taką pomoc. Papież Franciszek często przypomina, że dziadkowie są skarbem społeczeństwa. Oczywiście, nie głównie dlatego, że mogą wesprzeć finansowo lub zaopiekować się dziećmi. To mądrość naszych dziadków jest dziedzictwem, które powinniśmy przejąć. Naród, który nie chroni i nie szanuje dziadków, „nie ma przyszłości, bo nie ma pamięci, utracił pamięć” (Franciszek). Dziadkowie niejednokrotnie odegrali heroiczną rolę w przekazywaniu wiary w czasach prześladowań. „Kiedy taty i mamy nie było w domu i wyznawali dziwne idee, których uczyła polityka danego czasu, wiarę przekazywały babcie” - wspominał Papież. Początek roku szkolnego jest wezwaniem dla dziadków, aby przypomnieli sobie zadanie wychowywania wnuków. By się nie pogubić w drobiazgach, muszą często zadawać sobie pytanie, czego rodzice z braku czasu nie dają swoim dzieciom, czyli ich wnukom. I zwykle te braki zastępują pieniędzmi. A więc rolą starszego pokolenia jest przekazanie innych wartości: dobrego wychowania, miłości do ojczyzny, umiejętności przebaczenia... no i oczywiście głębokiej wiary. Pierwszy września. Babcie i dziadkowie, dzwonek wzywa! Bóg wam wynagrodzi! 359. Wspomnienia W dzieciństwie wakacje wydają się proporcjonalnie dłuższe. Również czas świąteczny Bożego Narodzenia zapisuje się w pamięci w zniekształconym wymiarze. Czas się wydłuża, gdy się oczekuje na maturę, gdy zaczyna się studia, gdy dostaje się pierwszą pracę… Potem zegarek się rozpędza, a z kalendarza dynamicznie lecą kartki. W wieku dojrzałym na sylwestra pamięta się zapach prochu petard i smak szampana z ubiegłego roku i ma się wątpliwości, czy na pewno to wspomnienie jest sprzed roku. Wydaje się przecież, jakby to było wczoraj. Dlaczego tak się dzieje? Neurologia i psychologia szukają wytłumaczenia tego zjawiska. Badania wskazują, że mózg działa jak komputer, który odbiera i zapisuje dane kontekstowo. Czyli ta sama informacja inaczej jest obsługiwana, gdy jest rozpoznawana jako nowa, a inaczej jako stara. 374 Przy nowych mózg zużywa więcej energii, aby je opracować, relacjonować i gromadzić. Bardziej zwracamy uwagę na unikalne przeżycia, a mniej na rutynowe. Coś podobnego dzieje się przy podróżach w nowe miejsca. Nasz mózg stara się wszystko zapamiętać i to sprawia, że czas się chwilowo zatrzymuje. Większy wysiłek mózgu prowadzi do tego, że subiektywnie inaczej odbieramy te zjawiska. Dla dziecka wszystko jest świeże. Również w wieku dorastania i wczesnej młodości. Oczywiście, w tych okresach innowacja znajduje się w innych obszarach. Znudzony młodzieniec nie odkryje nowości tego, z czym się spotyka, i dlatego czas mu się dłuży. Jeżeli nie przejdzie do kolejnych zainteresowań, odpowiednich dla jego wieku, będzie wystawiony na „duchowe zestarzenie”, czyli utratę witalności i, co za tym idzie, zniechęcenie. Tajemnica młodości ducha tkwi w przeżywaniu wszystkiego jako aktualnego wezwania. „Nowy człowiek umie zaśpiewać pieśń nową. Śpiew to wyraz radości, a ściśle mówiąc - wyraz miłości. Kto potrafi miłować życie nowe, ten umie śpiewać pieśń nową. Nowy człowiek, nowa pieśń i nowe przymierze” (Augustyn). Trzeba więc być jak dziecko, które wciąż się uczy żyć po Bożemu i ma z tego wielką frajdę. W młodym wieku ascetyczny wysiłek powinien iść w kierunku wykorzystywania każdej sytuacji, aby angażować się w nią w należyty sposób i nie przechodzić za szybko do kolejnych zadań. W dojrzałości trzeba odrywać się od przeszłości, aby wciąż patrzeć w przód. Trochę jak Mojżesz, któremu dane było pielgrzymować do wieku stu dwudziestu lat, a wtedy tylko zobaczyć ziemię obiecaną. Jego nadzieja spełniła się w Niebie. 360. Gwiazdy Reportaż chińskiej dziennikarki Chai Jing „Under The Dome” (Pod kopułą) wstrząsnął zachodnimi mediami. W mocno emocjonalnym tekście autorka pyta własną córkę: Czy widziałaś gwiaździste niebo? Na co dziecko odpowiada: Nie, mamusiu. A czy w patrzyłaś w niebo? Czasami, mamo. Dziewczynka wie, że na niebie są gwiazdy, bo uczyła się tego w szkole. Ale nigdy nie mogła zachwycić się rzeczywistym gwiaździstym niebem. Nie było jej dane to przeżycie, które – według Immanuela Kanta – razem z prawem moralnym należy do tych spraw, które napełniają duszę podziwem i szacunkiem. Córka Chai Jing, jak wiele chińskich dzieci, nie mogła tego doświadczyć ze względu na zanieczyszczenie powietrza nad miastami ich kraju. Tak wielkie jest ono w niektórych miejscach, że wiele milionów ludzi żyje tam pod kopułą ciemnych gazów. 375 W naszym obszarze kulturowym wiele milionów dzieci ma podobne negatywne doświadczenie, bo żyje pod kopułą zanieczyszczenia technologicznego, które nie pozwala im patrzeć w górę. Cały ich świat to klawiatura i migający ekran. Tam zadają życiowe pytania. Chińskie dzieci, choćby patrzyły w górę, nie ujrzą gwiazd. Nasze nie widzą ich, bo nie potrafią podnieść wzroku. Nakazy i zakazy zwykle nie zmienią sytuacji. Praca wychowawcza powinna formować nawyki. Nie chodzi o odpowiednią tresurę, ale o nauczenie dzieci i młodzieży, gdzie należy szukać, jak kierować życiem, jak porządkować ciekawość. Nauczyć, jak panować nad zachowaniem i z radością przezwyciężać przeciwności, które stają na drodze do osiągnięcia dobra. Równolegle, aby ochronić dzieci przed niepotrzebnymi zagrożeniami, powinniśmy zastanowić się, kiedy jest właściwy moment, by pozwolić im na korzystanie z mediów elektronicznych, i jaki nośnik jest odpowiedni do ich wieku. W wielu przypadkach możliwe jest zainstalowanie filtrów, aby ochronić je przed zagrożeniami. Miejmy przy tym świadomość, że jedynym skutecznym, niezawodnym i zawsze dostępnym filtrem jest dobrze uformowane sumienie i prawe życie. Niestety, nic nie możemy zrobić, aby usunąć zanieczyszczenie nad chińskim niebem. Jednak wiele da się zdziałać, by uwolnić dzieci z ekranowego więzienia. Zachęćmy je, by podniosły wzrok, wyciągnijmy je z domu, zaprowadźmy na świeże powietrze, aby odkryły świat realny. Niech spojrzą na gwiaździste niebo, by ich dusze doświadczyły owego szacunku i zachwytu, o którym pisał filozof z Królewca. 361. Niepozorny krzyż „Są liczne krzyże: z brylantów, pereł, szmaragdów, emalii, kości słoniowej... również z drewna, jak krzyż naszego Pana. Wszystkie zasługują na jednakową cześć, ponieważ krzyż mówi nam o ofierze Boga, który stał się Człowiekiem” (św. Josemaria Escriva). Ciekawe, że w życiu świętych pobożność często była szczególnie skierowana na takie wyobrażenia Krzyża Świętego, które z punktu widzenia sztuki były liche i mało wartościowe. Wynikało to z przekonania, że takie krzyże obrazowały lepiej ten najważniejszy, Jezusowy. Miłość prowadziła świętych do walki w rzeczach małych. Idąc za Jezusem, trzeba pamiętać, że jest to droga prowadząca do zwycięstwa, ale przez ofiarę. Trzeba bez urządzania tragedii kochać Chrystusa na Krzyżu. Realnie nieść go 376 światu, aby było wielu przyjaciół Krzyża. Bo samą wyobraźnią można niestety uciekać do nierealnych marzeń o wielkich heroicznych czynach, które nigdy się nie wydarzą. Lekarstwem na taką ucieczkę od ofiary jest radosne podejmowanie trudu codziennego. Nie trzeba ograniczać się wyłącznie do znoszenia przeciwności, cierpień fizycznych lub moralnych, lecz przyjmować je z otwartym sercem i ofiarować Bogu jako zadośćuczynienie za własne grzechy i grzechy wszystkich ludzi. Wtedy cierpienia te nie przygniatają. Prawdziwe umartwienie nie jest ostentacyjne - ani zewnętrznie, ani wewnętrznie. Nie marzy o niesamowitej walce z kolosalnym wrogiem. Nie buntuje się wobec porażki dnia lub chwili. Nie zniechęca się, nie wstydzi, nie skupia się zanadto na swoich małych zwycięstwach. Duch pokuty polega przede wszystkim na zbieraniu pokornych kwiatków, które napotykamy codziennie na swojej drodze - aktów miłości i skruchy, małych umartwień - i na ułożeniu z nich bukietu, który na koniec dnia ofiarujemy Bogu. Można szukać umartwienia w rzeczach małych i zwyczajnych, w intensywnej, stałej i uporządkowanej pracy. Chodzi o małe rzeczy, które nie szkodzą zdrowiu, a sprawiają, że człowiek jest pełen zapału: umartwienie przy posiłkach, punktualność, porządek. Można pilnować, aby wzrok nie błądził na ulicy. Są dziesiątki drobiazgów i okazji, które można wykorzystać. I jeszcze jedno ciekawe umartwienie, a mianowicie umartwienie wewnętrzne: aby nasze rozmowy nie krążyły wokół nas, aby przyjmować zawsze z uśmiechem małe przykrości i uprzyjemniać życie ludziom wokół. To jest Krzyż, który nie zwraca na siebie uwagi - podobnie jak te, które znajdujemy ukryte w lesie lub przy polnej bocznej dróżce. Ludzie często nie dostrzegają go, bo jest to Krzyż pokorny, tak normalny, że nie może być powodem pychy. Ale jest bardzo podobny do tego, na którym zawisło Zbawienie Świata. 362. Rode i anioły Jerozolimska wspólnota zachowała pamięć o dziewczynie imieniem Rode. Opowiadało się o jej zabawnej wpadce, gdy Piotr został cudownie uwolniony z rąk Heroda. Wiele lat później św. Łukasz, spisując te wydarzenia, nie omieszkał przekazać, jak to właśnie ona wybiegła do drzwi, gdy Piotr zakołatał. Rozpoznała głos „i z radości nie otwarła bramy, lecz pobiegła powiedzieć, że Piotr stoi przed bramą". Ewangelista dokładnie zachował dialog: - Bredzisz - powiedzieli jej. Ona jednak upierała się przy swoim. - To jest jego anioł - mówili. Tekst z humorem dodaje, że gdy oni tak dyskutowali, Piotr na dworze niecierpliwie kołatał. W wielu przekładach greckie imię Rode jest podawane jako Róża. Ta dziewczyna była pomocą domową u Marii, matki Marka. Wiemy, że Maria i Barnaba, wujek Marka, 377 pochodzili z Cypru. Można więc wnioskować, że i Róża pochodziła stamtąd. Była traktowana jak członek rodziny. Dobrze się czuła pośród pierwszych uczniów Jezusa. Towarzyszyła im w modlitwie za Piotra i z zaangażowaniem przeżywała jego wyzwolenie. Szerzej jej postać nie jest znana, żadna tradycja wczesnochrześcijańska nie mówi o późniejszych jej losach. Postać młodziutkiej Róży z opisu Łukasza kontrastuje z powagą prześladowania wszczętego przez Heroda i jego gwałtownej śmierci zadanej mu przez anioła jako kara za pychę. Do tego mamy szczegółowo opisane cudowne wyzwolenie Piotra. Potęga sił zła zostaje zatrzymana przez zjednoczoną modlitwę uczniów - „a Kościół nieustannie modlił się za niego do Boga. Bóg otacza opieką swoich wyznawców i wysyła im z pomocą aniołów. Te wydarzenia z historii pierwszych uczniów dały początek przekonaniu, że „całe życie Kościoła korzysta z tajemniczej i potężnej pomocy aniołów” (KKK 334). Dla porządku można wyliczyć pięć sfer, w których możemy uciekać się do ich pomocy. 1. Relacje z Bogiem, czyli wsparcie w rozwoju duchowym, aby godnie oddawać Bogu chwałę, rozpoznawać oblicze Zmartwychwstałego, słuchać natchnienia Ducha. 2. Ochrona przed niebezpieczeństwami duchowymi lub fizycznymi. 3. Pomoc w relacjach z bliźnim, odkrywanie przestrzeni służby, miłosierdzia itd. 4. Wsparcie w zadaniach apostolskich i pomysłach, aby nieść Ewangelię. 5. Codzienne drobne sprawy, które dla aniołów nie są problemem. Aniele Boży, Stróżu mój, Ty zawsze przy mnie stój. Rano, w wieczór, w dzień i w nocy bądź mi zawsze ku pomocy. Strzeż duszy i ciała mego i doprowadź mnie do żywota wiecznego. Amen. 363. Glutinum mundi Człowiek potrzebuje społeczności. Tradycyjne więzi zanikają. Socjologowie wskazują, że w ponowoczesnym społeczeństwie tworzą się nowe społeczności, oparte na wspólnych pasjach, zamiłowaniach, i hobby. Wspólnoty te, w erze nowych mediów i komunikacji za pośrednictwem Internetu, są ponadnarodowe i ponadklasowe. Nie mają również znaczenia wiek i cechy etniczne, które pozostają drugorzędne. „Nowe plemiona” (Michel Maffesoli) opierają się na wspólnie przeżywanych uczuciach i emocjach. Jednostki nie łączą się ze sobą automatycznie, ich dobrowolne związki cechuje sposób spędzania wolnego czasu. Jest to nowe spoiwo, glutinum mundi (klej świata), łączące zróżnicowane części. Wartości ludyczne, wspólne święta i zgromadzenia podtrzymujące więzi. Uzasadniona jest zatem epikurejska filozofia nakazująca „smakowanie chwili", a hedonizm staje się przeciwwagą dla twardych realiów życia. 378 W katechizmie można przeczytać, że życie społeczne nie jest dla człowieka jakimś opcjonalnym dodatkiem. Osoba ludzka potrzebuje społeczności, jest to wymóg jej natury. Przez wymianę z innymi, wzajemną służbę i dialog z braćmi człowiek rozwija swoje możliwości; w ten sposób odpowiada na swoje powołanie. Społeczność jest grupą osób powiązanych w sposób organiczny zasadą jedności, która przekracza każdą z nich. Społeczność jest widzialna, a zarazem duchowa i trwa w czasie. Dziedziczy przeszłość i przygotowuje przyszłość. Każdy człowiek staje się dzięki niej dziedzicem, otrzymuje talenty, które wzbogacają jego tożsamość i których owoce powinien pomnażać. Z tego wynika, że każdy człowiek jest zobowiązany do poświęcania się na rzecz wspólnot, do których należy, i powinien troszczyć się o dobro wspólne. Przez dobro wspólne należy rozumieć „sumę warunków życia społecznego, jakie bądź zrzeszeniom, bądź poszczególnym członkom społeczeństwa pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość” (KKK). Można wskazać trzy elementy: 1. prawo do postępowania według słusznej normy własnego sumienia, do ochrony życia prywatnego oraz do sprawiedliwej wolności, także w dziedzinie religijnej; 2. dobrobyt i rozwój społeczności; 3. pokój, czyli trwałość i bezpieczeństwo sprawiedliwego porządku. Grzech nadwerężył jedność i harmonię świata. A więc spoiwem świata, tym, co go na nowo poskleja, może być tylko miłość, do Boga i do bliźniego. Wydaje się, że naiwnością jest nadzieja, że ożywienie życia wspólnotowego przyjdzie poprzez „plemienność portali społecznościowych”. 364. Nieśmiertelna pycha „Wiele razy byłem przekonany, że rozstałem się na zawsze z moją pychą. Odmówiłem nad jej grobem ‘wieczny odpoczynek’. A potem ze zdziwieniem doświadczałem, że jest wciąż żywa i pełna sił” - pisał Albino Luciani, później papież Jan Paweł I. Pycha ma niesamowity potencjał adaptacyjny, niezliczone odmiany i mutacje, nie brak jej również zdolności kamuflażu. Gdyby się nie ukrywała i okazała swe odrażające diabelskie oblicze, ze wstrętem byśmy ją odrzucili. Potrafi też ukrywać się za parawanem szlachetności i zatruwać wszystko od środka. Potem, już umocniona, ujawnia się w najbardziej prymitywnych wydaniach, które są typowymi oznakami braku dojrzałości: chorobliwa nadwrażliwość na własnym punkcie, stałe mówienie o sobie, bufońska próżność, infantylne samochwalstwo na każdym kroku, śmieszna nadętość, absurdalna fanfaronada, naiwna megalomania, gwiazdorstwo... A to wszystko może 379 iść razem z załamaniem, gdy się odkrywa własną słabość i dla pozoru mówi się o sobie źle, aby inni to zanegowali... Wersja „profesorska” stroi się w mądrość i erudycję oraz intelektualny rygoryzm, kontrolujący najmniejsze odchylenia. Innym razem czai się za gorliwością, aby pozornie wprowadzać sprawiedliwość lub bronić prawdy, gdy w rzeczywistości szuka odwetu. Potrafi z góry patrzeć na innych, przybierając szaty ortodoksji. Pycha dobrze się rozwija za belferskim korygowaniem wszystkiego i wszystkich, które dorzuca zawsze własne trzy grosze. Nie męczy się kontrolowaniem innych i perfekcjonizmem nie do zniesienia. Lubi też gorliwość zabiegania o prawdę, którą de facto posługuje się dla karmienia własnego ego. Lekarze wiedzą, że nie ma człowieka całkowicie zdrowego. Święci dobrze wiedzieli o tym, że nie ma również człowieka, któremu udało się całkowicie wyciąć ze swej duszy pychę. A jednak jest w naszych rękach możliwość tępienia wszystkich jej przejawów, gdy tylko sobie je uświadomimy. Jezus daje nam swą łaskę na tym polu walki, bo szczególnie ceni naśladowanie Go w pokorze. Prócz modlitwy skutecznym środkiem na postępowanie w pokorze jest otwartość na bliźniego. By szczerze akceptować odmienność innych ludzi, potrzeba stałej walki o tę cnotę. Bliskie i szczere obcowanie z innymi ściera przejawy pychy. Uczy nas słuchać ich uwag. Wtedy też stajemy się zdolni do upominania innych, z miłością i bez upokarzania. I doświadczamy tego, czego uczyła Teresa Wielka: „Pan kocha pokornych, bo pokora jest prawdą. A On jest samą Prawdą”. 365. Warto dialogować Gotować się we własnym sosie - szkodzi. Poznawać ludzi z innych kultur - wzbogaca. Kontrast pozwala odkrywać zarówno własne braki, jak i pozytywy rodzimego dziedzictwa. Gdy dominuje postawa nieufności, dystans - się powiększa. Potrzebne jest więc życzliwe spojrzenie i wysiłek, by wychodzić na spotkanie z obcym. Zanim wejdzie się na ścieżki konfrontacji, można zadawać pytania typu: dlaczego w waszej kulturze macie takie zasady lub sposób postępowania? Zdolność słuchania jest niezbędna dla szczerego dialogu. Trzeba skupić się na tym, co inni chcą nam przekazać. Trzeba zapanować nad emocjami i własnymi myślami, przezwyciężając zniecierpliwienie. Ożywiona rozmowa nie zawsze jest dialogiem, czasami nikt nikogo faktycznie nie słucha, bo każdy czeka na moment, aby wejść drugiemu w słowo. 380 Niedojrzałą postawą jest wyrażać opinię na wszystkie tematy, powtarzać banały i stereotypy, udzielać nieproszonych standardowych rad. Gniewać się na to, że inni inaczej myślą, a równocześnie głosić hasła tolerancji. Wymagać od bliźniego doskonałości ponad jego możliwości. Oczekiwać od innych szczerości i poświęcenia, a samemu się o to nie starać. Innym razem rozmowa może się nie kleić i warto szukać dróg do nawiązania autentycznego dialogu. Trzeba dostosować się do rozmówcy, nie chcieć udowadniać własnej erudycji. Ten wysiłek, aby się zbliżać do innych, w żaden sposób nie jest hipokryzją, a to dlatego, że wynika z autentycznego zainteresowania dobrem wysłuchiwanego człowieka. Zdolność roztropności, nawiązywania dyskrecji, taktu, kontaktów wymaga wyczucia sytuacji. wielu umiejętności: Umiejętności odwagi, odczytania języka niewerbalnego. Pokory, by przeprosić, gdy się popełniło gafę lub powiedziało coś, co zostało źle zinterpretowane. Ciekawe, że niektóre osoby szybko tracą zdolność uczenia się i starzeją się duchowo. Inni natomiast do podeszłego wieku mają otwarty umysł i serce. Człowiek ma wielkie możliwości wzrostu, dlatego warto przekraczać siebie samego, przezwyciężać egotyzm, który dąży do tego, aby szukać wyłącznie własnej satysfakcji. Od bliźniego dużo możemy się nauczyć. Dobre rozeznanie daje zdrowy duch krytyczny, by umieć zachować własne opinie - jeżeli w sumieniu widzimy, że tego wymaga od nas Bóg. Dzięki miłości można pomagać innym zmieniać się na lepsze, a samemu wciąż iść tą drogą. Warto się wysilać, by podejmować rozmowy z ludźmi o bardzo odmiennych poglądach. I nie zasklepiać się z wygodnictwa lub obojętności we własnym grajdołku. 366. Przebaczenie Pewien biskup opowiadał o rozmowie ze starcem, przypadkowo spotkanym podczas podróży do Kazachstanu. Był to muzułmanin, znający kulturę zachodnią. Biskup zwrócił w rozmowie uwagę na szacunek wobec starszych, jaki zaobserwował w miejscowej kulturze. Na co starzec odparł, że jest to cecha, jakiej nie zauważał w krajach chrześcijańskich, cecha islamu... Potem, wskazując na krzyż wiszący na piersi biskupa, chociaż pewno znał odpowiedź, zapytał: - A to kto? - Biskup odparł: - To Jezus, Bóg. - Starszy człowiek, kręcąc głową, powiedział: - Nasz Bóg nie dałby się ukrzyżować. - Na co biskup katolicki: - A nasz potrafi przebaczać! I to jest cecha chrześcijaństwa, które ma wpisane przebaczenie w samo centrum. Kto ma w sobie miłość Chrystusa, ani chwili nie myśli, że zrobił już dla innych wystarczająco dużo. Nie myśli o swoich prawach ani o tym, co mu się podoba czy co by wolał. Miłość szczególnie się ukazuje w gotowości do wybaczenia. Dusza kontemplacyjna umie zobaczyć 381 Chrystusa w ludziach. Więcej: potrafi nie tylko znosić uciążliwości, ale też pozytywnie budować, naśladować bezgraniczną miłość Chrystusa, czyli ustępować i zgadzać się na wszystko, jeśli w grę wchodzą racje osobiste i nie obraża to Boga. Zacięcie i pamiętliwość doznanych cierpień, brak przebaczenia mogą jedynie wywołać nieszczęścia. Czy Bóg nie przebacza nam, kiedy Go obrażamy? Jakże więc my możemy nie przebaczać? Co jest kłamstwem, trzeba nazwać kłamstwem, co jest oszczerstwem, trzeba nazwać oszczerstwem, co obelgą - obelgą, i co zazdrością - zazdrością. Ale zawsze od razu przebaczać. Tu tkwi sekret szczęścia ucznia Jezusa. Jednak przebaczać nie znaczy przyjmować rzeczy, które nie są sprawiedliwe, zwłaszcza jeśli ten rodzaj tolerancji powodowałby nieporządek ze szkodą dla innych dzieci Bożych. Przebaczyć nie znaczy rezygnować z prawdy. Trzeba o tym mówić i pisać, kiedy wymaga tego honor Boga i Kościoła, dobro dusz. Należy pisać w sposób pozytywny, afirmujący. Umiar w wyrażeniu oporu, obiektywność w analizie faktów, odejście od apologetycznej retoryki. Jasność i stanowczość w doktrynie oraz ludzkie traktowanie osób. Trzeba zawsze wybaczać, ponieważ małe przejawy pychy wprowadzają niepokój. A następnie akceptować wolę Bożą. Widzieć Boga za każdym wydarzeniem. Przebaczenie jest czymś całkowicie nadprzyrodzonym, jest darem Bożym. Ludzie nie potrafią żyć w pokoju. My chrześcijanie przebaczamy na tyle, na ile żyjemy życiem Bożym, na które w miarę możliwości pragniemy odpowiedzieć. 367. Leśny dziadki Nowa miotła dobrze sprząta - głosi przysłowie. Na co starzy wyjadacze odpowiadają: ale stara zna już kąty. Faktycznie, wysłużone miotły mają zwykle taki kształt, który pozwala dotrzeć do miejsc trudno dostępnych. Doświadczenie jest wielkim atutem, ale nie jedynym. Do mądrości należy też wiedzieć, kiedy zejść ze sceny, niepokonanym... Określa się ich jako beton, twardogłowych, starą niezatapialną gwardię - tych, którzy z biegiem lat cały swój wysiłek skierowali na budowanie okopów, aby blokować dostęp innym. Ostatnio pojawiło się określenie „leśne dziadki” - są to starsze osoby, zwykle mężczyźni, którzy stracili kontakt z rzeczywistością. Nie nadążają za upływem czasu, myślą i zachowują się anachronicznie. Działacze, politycy, urzędnicy lub członkowie jakiegoś gremium, którzy uporczywie trwają przy swoich anachronicznych poglądach, hołdując przebrzmiałym zasadom i blokując awans przedstawicielom młodszego pokolenia. 382 Być może źródłem tego zwrotu jest postać z mitologii słowiańskiej. Może skojarzenie wywodzi się od dawnych partyzantów--kombatantów, rozpamiętujących w nieskończoność swe dawne przewagi i przez to sprawiających wrażenie, że żyją w innym świecie. Inni twierdzą, że to określenie miało powstać w 1939 r. w czasie ewakuacji polskich lotników do Rumunii. Oto w pobliżu granicy polsko-rumuńskiej zaskoczeni podchorążowie napotkali wyłaniającą się z lasu grupę niezwykle starannie zamaskowanych, starszych wiekiem wysokich oficerów. Obfity kamuflaż z gałązek upodobnił ich do jakichś leśnych stworów. Poza dziwnym wyglądem wykazywali się całkowitą dezorientacją. W ten sposób narodziło się miano „leśnych dziadków”, przywiezione potem do Anglii i przeznaczone dla starszych wiekiem i oderwanych od rzeczywistości oficerów sztabowych. To określenie z biegiem lat dobrze pasowało do działaczy polonijnych. Gdy w Ewangelii czytamy, że „kto się napił starego wina, nie chce potem młodego mówi bowiem: stare jest lepsze” (Łk 5, 36-39), nie oznacza to, że stary jest lepszy zawsze ani że wszystko, co stare, z zasady jest lepsze. Również nie można wnioskować, że wszystko, co nowe, jest lepsze, dlatego że jest nowe. Młodzi mają jeszcze dużo do nauczenia się. Starsi, prócz tego, że mają wiele zasług, również mają zwykle za co prosić o wybaczenie. Ważne, by w obydwu przypadkach nie tracić kontaktu z rzeczywistością, czyli z pokorą i szacunkiem podchodzić do życiowych wyzwań. 368. Młode wilki Wydaje się, że maksyma homo homini lupus est (człowiek człowiekowi wilkiem), rozpowszechniona przez Thomasa Hobbsa, dla młodego pokolenia nie jest obraźliwa. Skoro panuje „kultura najmocniejszego”, to wypada być młodym, przebojowym wilkiem. Niestety, młodzi ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, że ich grę ustalają stare wilki. Potrzebują siły młodych, by realizować swe plany. A młodzi na drodze do sukcesu wygryzają się nawzajem. Stare wilki od czasu do czasu poświęcają te młode, które mogą im zagrozić. Analogia do wilków jest nienowa i całkiem trafna. Wilcze stado, nazywane watahą, jest mocno hierarchiczne: władzę sprawuje „para alfa”. Co ciekawe, ta para to jedyne wilki w stadzie, które mogą się rozmnażać. Wyrośnięte szczenięta czasami muszą opuścić stado, by nie stanowić konkurencji dla dominującej pary. Wszystkie wilki żyjące w stadzie mają swoje zadania do spełnienia. Część z nich zajmuje się przewidywaniem niebezpieczeństwa za pomocą węchu. Inne pełnią funkcję poszukiwaczy tropu. Kolejni członkowie watahy zabijają upolowane zdobycze. Kary wymierzane w wilczym systemie wychowawczym są symboliczne i polegają na wkładaniu łba w rozwarty szeroko pysk zastępcy przywódcy stada. 383 Wilcze stada wypracowały sobie skomplikowany system zdobywania pokarmu. W pierwszym etapie polowania biorą udział wilki zwane tropicielami. Ich zadanie polega na wykryciu, gdzie znajduje się zdobycz, i powiadomieniu o tym całego stada. W tym momencie do akcji wkracza grupa wilków zwanych naganiaczami. Do ich obowiązków należy rozgonienie stada zwierząt, w którym tropiciele wypatrzyły ofiarę. Kolejnym krokiem jest otoczenie ofiary przez kilku naganiaczy i osaczenie jej tak, by zaczęła biec w kierunku czekającej watahy. Gdy zwierzę opadnie z sil, wilcze stado staje mu na drodze i atakuje je. Wilki łowią zarówno zwierzęta bardzo małe, jak i duże, kopytne. Większe wilki zabijają, przegryzając gardło. W tym celu dopadają zdobyczy ze wszystkich stron, powalają zwierzę na ziemię i jeszcze żyjące rozrywają na kawałki. Wilcza uczta też ma swój porządek. Najpierw najada się dominująca para, a reszta towarzystwa grzecznie czeka na moment, w którym będzie mogła rozpocząć posiłek. Animaliści, czyli ci, którzy fascynują się zwierzętami i stawiają je za przykład dla człowieka, mają szczególną słabość do wilczego porządku. Poznając jednak głębiej ten porządek, trzeba zobaczyć, że lepiej, aby człowiek był dla człowieka bratem, a nie wilkiem... 369. Wytrwale. ale nie namolnie „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody” - powiedział Pan. I dodał: „Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem”. A więc nie chodzi tylko o głoszenie pięknej doktryny o Bożej dobroci, ale też o nauczanie prowadzące odbiorców do zachowania zaleceń. Apostołowie pamiętali, że ich Mistrz od samego początku głoszenia Królestwa Bożego wzywał do nawrócenia. A w dalszym nauczaniu przedstawiał naukę o krzyżu - coś niezrozumiałego dla nich. Na szczęście do pożegnalnego zadania misyjnego dodał pocieszającą obietnicę: „A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20). Oczywiste, że taka misja spotykała się i będzie się spotykać z niechęcią świata. Po prostu, nie jest on skłonny do nawrócenia. Ta niechęć może czasami przeobrażać się w prześladowania. Oprócz tych zewnętrznych trudności spotykamy subiektywną niechęć do głoszenia nieprzyjemnych spraw. Może dziś bardziej niż w innych czasach pragniemy, aby wszyscy nas lubili i boimy się łatki namolnego człowieka. Wolimy więc do wszystkich się uśmiechać i dostosowywać się do otoczenia. Czyli korzystamy z socjologii, aby wiedzieć, co odbiorca chce usłyszeć, a czego nie, i w „religijnym opakowaniu” podawać taką naukę, która akurat ma wzięcie w świecie. Trochę jak 384 w dowcipie: doświadczony sędzia nie lubił sprawiać sobie kłopotów i dlatego wszystkim zawsze przyznawał rację: i prokuratorom, i adwokatom broniącym oskarżonych. Gdy ktoś mu zwrócił uwagę, że tak nie może postępować, że to nielogiczne, po chwili zastanowienia odpowiedział: Pan też ma rację. Ale jak wytrwać w głoszeniu pełnej nauki? Co więcej, jak nie zniechęcać się krytykami ze strony tych, którzy twierdzą, że takie zachowanie jest czymś niemiłosiernym wobec błądzących? Oczywiście, przykład dał nam Dobry Pasterz, który oddał życie za owce i takim zachowaniem potwierdził słowa: „Moja nauka nie jest moją, lecz Tego, który Mnie posłał” (J 7,16). Wytrwałość w apostolstwie wymaga szukania nowych dróg, aby łączyć wyrozumiałość z wymaganiami. Odnajdywać sposoby ukazywania piękna uzdrawiającej prawdy. Ewangelia zbawia człowieka właśnie dlatego, że prowadzi go do opuszczenia grzechu. Apostolstwo oparte na własnym doświadczeniu szczęścia odnajdzie język, aby wszystkim, także zatwardziałym grzesznikom, głosić radość nawrócenia. Z takim nastawieniem nie grozi nam nachalność. Jezus przecież nie dręczył swych słuchaczy - oni chętnie garnęli się do niego. 370. Kto myśli, nie błądzi W1522 roku Marcin Luter zamknął się w odosobnieniu, aby przetłumaczyć na niemiecki cały Nowy Testament. Dokonał tego w ciągu jedenastu tygodni. Według legendy, diabeł próbował go rozproszyć. Luter rzucił w niego kałamarzem i nadal pracował. Warto starać się o wygospodarowanie dłuższego czasu na spokojną refleksję bez takich drastycznych działań - czy bowiem dziś należałoby na przykład wyrzucić komórkę? Umieszczając tablety na stołach, nie tylko stworzyliśmy okazję do uzależnienia się od nich, ale też wprowadziliśmy głęboką zmianę społeczną. Rodzinny stół, tradycyjne miejsce gościnności, spotkania i szkoła dobrego wychowania, zatraca się na rzecz ekranów. Te nie tylko, że izolują i odrywają od miejsca przebywania z rodziną, ale już na pewno nie wychowują. Siłę przyciągania rodzinnego stołu zastępuje się odśrodkową siłą sieci. Podobny efekt uzyskuje się, umieszczając tablet na uczniowskim biurku: potok informacji zżera skupienie. Jeszcze nigdy uczniowie nie mieli pod ręką tak wielu dobrych tekstów jak dziś. A jednak, jak wskazują badania, w czytelnictwie zachodzą głębokie niekorzystne przemiany. Coraz więcej studentów nie potrafi przeczytać ze zrozumieniem dłuższego tekstu. 385 Cierpimy na brak uwagi zewnętrznej i wewnętrznej. Wewnętrzny chaos jest bardziej szkodliwy, nie alarmuje, nie ma bolesnych objawów, ale po cichu - jak nowotwór przemienia strukturę myślenia. Fakt, że większość pracy intelektualnej wykonujemy przed ekranem, prowadzi do zmiany sposobu rozumienia rzeczywistości i racjonalnej argumentacji. Książka zmuszała do myślenia linearnego. Wizja ekranu jest fragmentowa i nakładająca się. Poruszając się od ekranu do ekranu, łatwo zatracić powiązania, przestać odróżniać przyczyny od skutków, co jest umiejętnością niezbędną dla argumentacji. Ekran dyskretnie zastępuje poszukiwanie ostatecznych przyczyn przez zwykłe gromadzenie informacji. Łatwo może doprowadzić do tego, że pomimo przeczytania tekstu rozum nic nie zatrzymuje, a to dlatego, że czytanie sprowadziło się do zwykłego przebiegania wzrokiem kolejnych zdań, bez refleksyjnego łączenia. Ma się do czynienia z masą informacji, której nie potrafi się uporządkować i nadać jej sensu. „Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem” - czytamy na początku Księgi Rodzaju. Działanie Boga wprowadza porządek i piękno. Refleksja pozwala odkrywać tę harmonię, a to jest punktem wyjścia na drodze do Boga. Tylko na takiej drodze człowiek staje się lepszy, bo tylko wtedy potrafi odróżnić dobro od zła. 371. W czwórnasób Zacheusz był fachowcem. Wiedział, co to zyski, a co straty. Jako zwierzchnik celników podpisywał z administracją rzymską coroczną umowę. Ustaloną należność wypłacano rzymianom z góry, potem zaś starano się osiągnąć jak największe profity. Zarządca sam nie pobierał podatku. Czynność tę wykonywali pracownicy - celnicy, których zadaniem było pobieranie opłaty za towary wprowadzane do miasta lub na określone terytorium. Prawdopodobnie Zacheusz nie znał Lewiego-Mateusza, kolegi po fachu z północnego Kafarnaum, inaczej ten wspomniałby o nim w swojej Ewangelii. Otóż Zacheusz, ten ekspert w interesach, gdy nadeszła życiowa okazja, zdecydowanie zainwestował w „Boże akcje”. Zmiana jego życia dokonuje się w postanowieniu oddania połowy majątku ubogim. Nie wiemy, czy Zacheusz zdecydował się również zmienić zawód. Może nie, skoro Łukasz, pisząc o tym, jak Jezus zawitał u Zacheusza, zamieszcza przypowieść o minach. Jest tam jasne zadanie: „obracajcie nimi, aż wrócę” i ścisłe rozliczenie ze sługami: „Czemu nie dałeś moich pieniędzy do banku? A ja po powrocie byłbym je z zyskiem odebrał”. Spore zainteresowanie budzą słowa Zacheusza: „a jeżeli kogoś w czymś skrzywdziłem, zwracam poczwórnie” (Łk 19, 8B). Komentarze raz nawiązują do hojności bo prawo zobowiązywało do restytucji z dodatkiem jednej piątej (Lb 5, 6n), raz widzą ścisłe 386 wypełnienie tego, co czytamy w Księdze Wyjścia (21, 37): „Jeśliby ktoś ukradł wołu lub owcę i zabiłby je lub sprzedał, wówczas zwróci pięć wołów za jednego wołu i cztery jagnięta za jedną owcę”. Niezależnie od tych niuansów Zacheusz decyduje się naprawić możliwe szkody wynikłe z niesprawiedliwego zachowania, jeżeli takie było. Tak też komentuje je Katechizm Kościoła Katolickiego (nr 2412): „Ci, którzy w sposób bezpośredni lub pośredni zawładnęli rzeczą drugiego człowieka, są zobowiązani do jej zwrotu lub, jeśli ta rzecz zaginęła, oddania równowartości w naturze bądź w gotówce, a także owoców i korzyści, które mógłby z niej uzyskać w sposób uprawniony jej właściciel”. A w innym miejscu czytamy: „Wszelkie wykroczenie przeciw sprawiedliwości i prawdzie nakłada obowiązek naprawienia krzywd, nawet jeśli jego sprawca otrzymał przebaczenie. Obowiązek naprawienia krzywd dotyczy również przewinień popełnionych wobec dobrego imienia drugiego człowieka. Jest ono obowiązkiem sumienia” (nr 2487). Bez obaw możemy włożyć w usta Zacheusza następującą sentencję: „Nawrócenie bez postanowienia zadośćuczynienia - jakie to nawrócenie?”. 372. Świat 3.0 Świat 0.0 to stan naturalny, w którym życie było „paskudne, brutalne i krótkie” (Hobbes) ze względu na brak jakiegokolwiek rządu. Taki był dziki świat, w którym żył nasz gatunek niemal cały okres swego istnienia. Podstawowe pytanie dotyczyło bezpieczeństwa: komu można zaufać? Grupy współpracy byłe rodzinne lub klanowe. Taki niski poziom wzajemnego zaufania to główne ograniczenie powstrzymujące rozwój społeczeństwa. Potem nastał Świat 1.0, który wyparł niektóre spośród plemiennych lojalności. Pojawiła się ufność wobec państw narodowych. Obywatelstwo konkretnego kraju stało się punktem odniesienia dla tożsamości. Struktura ta stworzyła ramy dla potężnego wzrostu gospodarczego. Pojęcie globalizacji pojawiło się po raz pierwszy na początku lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Na przełomie tysiącleci temat globalizacji stał się dominujący w opracowaniach ekonomicznych. Zarówno zwolennicy, jaki przeciwnicy globalizacji raczej się zgadzają, że ludzkość stworzyła już zintegrowany świat. Niektórzy entuzjaści świata 2.0,mimo kryzysu, odmawiają porzucenia swojej wizji sprywatyzowanych zintegrowanych rynków. Inni zachęcają do powrotu do świata 1.0. Wydaje się, że radykalni antyglobaliści promują Świat 0.0. Ostatnio pojawił się nowy kierunek: stworzyć świat 3.0 (PankajGhemawat). Uwzględnia się w nim nie tylko faktyczny poziom integracji transgranicznej, ale 387 równocześnie czynniki geograficzne i kulturowe. Jest poszukiwanie harmonii w regulowaniu rynku z jego integracją. Te teorie dostrzegają wagę interesu własnego, ale jednocześnie stwarzają podstawy umożliwiające uwzględnienie czynników związanych z dystansem, współczuciem i altruizmem względem innych. Świat 0.0 i 1.0 ma strukturę „my kontra oni". Z kolei w Świecie 2.0 nie ma rozróżnienia na „nas" i „ich". Taką samą wagę ma dobrobyt krajowy i zagraniczny, co według ekspertów jest bujaniem w obłokach. Teorie Świata3.0 proponują „zakorzeniony kosmopolityzm”. Złożoność obecnego świata jest wezwaniem do zgłębienia społecznej nauki Kościoła. Nie wystarczy powtarzać kilku ciepłych frazesów o ubóstwie i sprawiedliwości... Przemiana świata na lepszy wymaga dotarcia z prawdą Ewangelii do umysłów. A to nie jest możliwe bez wysiłku. „Ucz się. Ucz się pilnie. Jeżeli masz być solą ziemi i światłem, potrzeba ci wiedzy, umiejętności. A może myślisz, że na próżniaka i wygodnisia wiedza spłynie,jak natchnienie?" (Josemaria Escriva, „Droga", nr 340). 373. Raporty duszy „Mniej więcej”, „jako tako”, „tak sobie”... Akceptujemy taki brak precyzji w obszarach, na które nie mamy pełnego wpływu, jak na przykład pogoda i samopoczucie, czy też w sprawach, na których szczególnie nam nie zależy. Dokładności natomiast szukamy w dziedzinach powiązanych z finansami lub nauką. W tych pierwszych liczy się każdy punkt procentowy. W sprawach życia lub śmierci dokładność jest absolutnie konieczna: nikt nie lekceważy markerów nowotworowych. Nawet w sporcie uprawianym dla relaksu dokładnie liczymy zdobyte punkty. Ba, potrafimy się nawet zażarcie o nie kłócić. W przestrzeni zawodowej dokładność owocuje licznymi raportami. Wielu ludzi trudzi się tym przez całe lata. Mozolnie ślęczą nad rubrykami Excela lub formularzami Accessa. Potem sporządzają raporty. Tych czasami nikt nie sprawdza, być może staną się podstawą do kolejnych badań i dalszych raportów. Po latach zdarza się, że sięga się po taką dokumentację, aby wykazać się gospodarnością w zarządzaniu majątkiem. Innymi razy nic a nic z tych raportów nie wynika. Czy w innych przestrzeniach życia ma jakiś sens podobne mierzenie i raportowanie własnego stanu? Co do zdrowia ciała, nikt nie ma wątpliwości, że warto wiedzieć, jakie są wyniki badań krwi itp. Ale czy w relacjach z Panem Bogiem warto też prowadzić jakieś pomiary? Czy nie wystarczy po prostu spontaniczna miłość? W tradycji chrześcijańskiej porównanie rachunku sumienia z zapisami handlowca pojawia się często. Na przykład u św. Chryzostoma (IV wiek) można przeczytać: „czyńmy 388 nasze rachunki, aby wiedzieć, jaki mieliśmy zysk w tym tygodniu, jaki był w ubiegłym i jaki powinien być w przyszłym” (In Genesim 11, 2). Taki raport duszy powinien z odwagą badać okazje, które oddalają od zażyłości z Jezusem. Jednak staranny rachunek sumienia nie jest zwykłą introspekcją czy zaspokojeniem ciekawości psychologicznej ani tym bardziej chorobliwym poszukiwaniem spokoju wspaniałych rezultatów. Jest on niezbędnym środkiem, aby poznawać siebie i posuwać się naprzód. Pozwala odnajdywać korzenie błędów i jasno ustalać dobro, które trzeba czynić. Nie ogranicza się do chłodnego rejestrowania braków, jakby to były usterki techniczne w projekcie konstrukcyjnym. Miłość jest czujna. Nie chodzi o niepokój skrupulanta, ale o dokładność kochającego serca. Człowiek o delikatnym sumieniu zauważa to, co Bogu jest miłe, i angażuje się całym sobą, bo jest to „interes życia”. W sprawach szczęścia wiecznego przecież nie może być „jako tako”. 374. Śpiew aniołów I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga (Łk 2, 13). Ewangelista powiada, że aniołowie mówią. „Dla chrześcijan od samego początku było jasne, że mowa aniołów jest śpiewaniem, w którym cały blask rozgłaszanej przez nich wielkiej radości jest odczuwany jako teraźniejszość. I w ten sposób, od tego momentu, hymn aniołów nigdy nie milknie. Rozlega się przez wieki na coraz nowy sposoby i rozbrzmiewa ciągle na nowo w świetle narodzin Jezusa” (Benedykt XVI). Do śpiewających aniołów, tradycja przyłączyła pasterzy. A do nich dołącza każdy pokolenie cieszących się tej radości, która od Bożego Narodzenia została nam dana na zawsze. Oczywiście święty Łukasz nie przekazuje melodii Aniołów. Ta, musi być tworzona przez każdą kulturę i pokolenia. Natomiast podaje słowa pieśni aniołów. Chwała Bogu na wysokościach łączy się z pokojem ludzi na ziemi. Z tych słów Kościół ułożył pieśń, która często rozbrzmiewa w liturgii. Do niedawna słowa Aniołów w tłumaczeniach brzmiały jak hymn kościelny. Egzecheci zwrócili uwagę na druga cześć zdania „ludziom dobrej woli”. W wielu przekładach brzmi „ludziom, których on kocha”. Dosłowne tłumaczenie brzmi: „pokój ludziom Jego upodobania”. Można zadać pytanie których On kocha i dlaczego? W tych sprawach kryje się pytanie o relację między łaską Bożą i ludzką wolnością. Starszy przekład można opatrznie rozumieć jakby wszystko było w rękach człowieka od jego dobrej woli wszystko zależy. Nowszy natomiast zajmuje pozycję skrajnie odwrotną. 389 Łaska i wola przenikają się ze sobą. Ich współistnienia nie da się wyrazić w jasnych formułach. Nie moglibyśmy miłować Boga gdybyśmy przedtem nie zostali umiłowani przez Niego. Prawdą jest też, że człowiek jest powołany do miłości, że nie jest bezwolnym narzędziem Bożej wszechmocy. Może albo miłością odpowiedzieć na miłość albo odrzucić miłość Boga. Aniołowie są już całkowicie nieodwracalnie skierowani do Boga. Oni zawsze i wszędzie poprawnie śpiewają chwałę Bożą. My ludzie, niestety, możemy błądzić, czyli fałszować w naszym śpiewie. Boża Dziecina zostało nam dana, aby wiedzieć jaką drogą iść aby w naszym życiu zawsze chwalić Boga. W ten sposób nasza wola stanie się dobra i Bóg jeszcze bardziej będzie miał upodobanie w naszym śpiewie. Co do śpiewów, pamiętajmy, ze ta która najpiękniej zaśpiewała dla Pana to Najświętsza Maryja Panna przemieniając swe życie w nieustanny Magnificat. Chociaż św. Łukasz również nie pisze o śpiewie… 375. Złoto kadzidło i mirra Dary ofiarowane przez mędrców odsyłają do Izajasza, opisującego pielgrzymowanie narodów wraz ze złotem i wonnościami. Również w Księdze Psalmów czytamy o podróży królów z Tarszisz, Szeby i Saby. Precyzuje się, że daniną, którą otrzyma król, jest złoto z Saby. Choć początkowo srebro ceniono bardziej niż złoto, bo było łatwiejsze do oczyszczenia, z czasem ludzi zaczęło fascynować złoto. W antyku mówiono o złotym blasku bóstw, dlatego niemal we wszystkich kulturach używano złota podczas kultu. Kadzidło, podobnie jak mirra, jest rodzajem żywicy. Ze względu na przyjemny cytrusowy aromat wykorzystywano je w produkcji kosmetyków. Do dzisiaj można je znaleźć w wielu perfumach. Używano go również w medycynie. Słowo „mirra”. pochodzi z arabskiego murr, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza „coś, co było gorzkie”. Starożytni Egipcjanie używali « mirry do wytwarzania olejków wykorzystywanych przy balsamowaniu zwłok. Składnik ten był ważnym elementem religijnych rytuałów przejścia duszy w zaświaty. W odniesieniu do darów złożonych przez mędrców już w czasach Ojców Kościoła stosowano interpretację symboliczną. Złoto przynależało Jezusowi jako królowi, a kadzidło jako Bogu, było też wskazaniem na kapłańską godność Chrystusa; w mirze widziano wskazanie na Jego śmierć. Od czasów średniowiecza dary zaczęto interpretować w odniesieniu do postępowania ludzkiego. Złoto, mirrę i kadzidło postrzegano jako symbole wiary rozumnej, prawego umysłu oraz dobrych uczynków. Inni mówili o dobrych uczynkach, 390 modlitwie i umartwieniu lub roztropności, modlitwie i umartwieniu, lub wierze, nadziei i miłości, lub miłosierdziu, modlitwie i czystości. W XXI wieku możemy sobie pozwolić na nową interpretację. Złoto to dobra materialne potrzebne dla dzieł charytatywnych oraz do działań apostolskich. Dobroczynność wymaga wszak minimum dobrobytu. Bez instytucjonalnego zaplecza nie da się prowadzić ewangelizacji. Kadzidło to znak czystości intencji, czyli szukania chwały Bożej, a nie własnej. Charytatywność i apostolstwo, ogólniej dobre uczynki, nie mogą być sposobem na dowartościowanie się i poprawianie sobie samopoczucia. Mirra jest znakiem ofiary, czyli zjednoczenia z odkupieńczym Krzyżem Jezusa. A więc trzy elementy: po pierwsze zaplecze materialne, po drugie czystość intencji, po trzecie ofiarność. Koniecznie powinny zawsze razem współgrać. Wymagają siebie nawzajem, bez jednego z nich działanie chrześcijan staje się niepełne, niczym bożonarodzeniowa szopka bez jednego z królów. 376. Pięta Achillesowa Dla czterdziestolatków zerwanie ścięgna Achillesa to znak, że trzeba się wycofać z gry w piłkę nożną. Zwykle na pytanie: „co się stało, kto cię tak urządził?” pada odpowiedź w stylu: „Niestety, nikt. Stałem spokojnie, a tu trzask! Poszło! I nic nie pomogło, że wcześniej była rozgrzewka, samo się zrobiło”. „A wrócisz na boisko?”. „Bez żartów...”. Tego typu kontuzje wymagają operacji i długiej rehabilitacji. Okres ten sprzyja refleksji i zrozumieniu, że już nie wszystko będzie tak, jak we wczesnej młodości. Rozumie się wtedy, co to oznacza chodzić o kulach i jak trudny jest los starszych osób w mieszkaniach bez windy. Pojawia się też pytanie, jak to było za czasów naszych jeszcze nie tak dalekich przodków, gdy nie było chirurgii. Co prawda wtedy ludzie nie uprawiali sportu ani też nie biegali dla zdrowia, ale przecież okazji do kontuzji nie brakowało. Iluż musiało utykać i poruszać się z trudem. Być może z tego faktu wynika starożytny mit o pięcie Achillesa lub o glinianych stopach posągu z Księgi Daniela. Obydwa porównania oznaczają słaby punkt. Według jednej z wersji mitu Achilles zginął podczas wojny trojańskiej, ugodzony zatrutą strzałą Parysa właśnie w piętę. Natomiast posąg, który widział król Nabuchodonozor, został ugodzony w gliniane stopy i nic po nim nie pozostało. W klasycznych dziełach ascetyki chrześcijańskiej można było wyczytać o głównej wadzie, czyli najbardziej słabym punkcie - naszej własnej pięcie achillesowej. Zwykle to któryś z głównych grzechów, czyli pycha, zazdrość, lenistwo, gniew, nieczystość, łakomstwo, 391 skąpstwo. Owe klasyczne dzieła radziły szczególnie czuwać, aby nie zostać ugodzonym właśnie w ten czuły punkt. Jednak kontuzja Achillesa nie jest jedyna z możliwych. Nawet laik w medycynie sportowej wie, że można zerwać więzadła krzyżowe przednie lub tylne, można mieć problem z barkiem, łokieć tenisisty albo dysk, który może wypaść. Kostka i nadgarstek też mają swe własne kontuzje, do tego dołóżmy wszelkie rodzaje problemów z mięśniami, ścięgnami itd. A więc nie wystarczy walczyć na froncie zmysłowości i przespać gniewliwość. Również pracowitość nie zapewnia przezwyciężenia zazdrości. Wady mają swoje mutacje i mogą tworzyć związki z innymi wadami. Można się uzależnić od alkoholu i być tak pysznym, że nie uznaje się na tym polu żadnej swojej słabości. Na szczęście łaska Boża czyni cuda. I tym się różni od medycyny. Dlatego w sporcie medale i rekordy mijają, a jedynym, co tak naprawdę jest na zawsze, są... kontuzje. 377. Kelner „Życie to stała impreza. Staraj się, by nie być na niej kelnerem”. Taki napis z ubiegłego tysiąclecia widnieje na murach pewnego akademika Politechniki Warszawskiej. Tego typu „mądrości" wyrażają nastawienie części młodzieży. Oczywiście, że do takich tekstów trzeba podchodzić z przymrużeniem oka, jednak opisany w nim egoizm z biegiem czasu wzrasta, jeśli nie prowadzi się z nim walki. Kto na studiach myśli tylko o balowaniu, w dojrzałości nie przestawi się spontanicznie na troskę o innych. Wezwania papieża Franciszka do miłosierdzia nie trzeba mylić z wezwaniem do dobroci serca. I niekoniecznie pokrywa się ona z solidarnością z bezdomnymi psami. Uczucia są szlachetne, jeżeli są ukierunkowane do prawdziwego dobra. Nie zawsze dobro to działa emocjonalnie. Dojrzałemu mężczyźnie, który nie ukształtował swej duszy, łatwiej przyjdzie pocieszać kilkanaście lat młodszą od niego strapioną sekretarkę niż zająć się dorastającą córką... Jeżeli pozwoli sobie, by iść tam, gdzie serce go prowadzi, wystawia się na niebezpieczeństwo popełnienia poważnych niesprawiedliwości. Tradycja chrześcijańska przedstawia przepowiadanie Jezusa w konkretnych działaniach. One pozwalają rozpoznać, czy żyje się jak uczeń Jezusa, czy też nie. Tradycja uczy, jakie są uczynki miłosierdzia względem ciała: głodnych nakarmić, spragnionych napoić, nagich przyodziać, przybyszów w dom przyjąć, więźniów pocieszać, chorych nawiedzać, umarłych pogrzebać. I względem ducha: wątpiącym dobrze radzić, nieumiejętnych pouczać, grzeszących upominać, strapionych pocieszać, krzywdy cierpliwie znosić, urazy chętnie darować, modlić się za żywych i umarłych. 392 Pierwsza połowa uczynków miłosierdzia wymaga zaangażowania środków materialnych, czyli hojnego dzielenia się własnymi pieniędzmi. Nie ma zasługi w dzieleniu się tym, co nie jest własne, np. pieniędzmi państwowymi. Do tego dochodzi osobisty kontakt, spotkanie z potrzebującym człowiekiem. Im bardziej bezpośrednie ono jest, tym łatwiej odkryć Jezusa w człowieku potrzebującym. W świecie internetu duchowe dzieła miłosierdzia nadal są aktualne. Upominać, pouczać, radzić, przebaczać... to przejawy troskliwej miłości, jaką możemy okazywać wszystkim, a szczególnie tym, którzy znajdują się bliżej nas: rodzina, sąsiedzi, koledzy z pracy. Takie zachowanie w świecie politycznej poprawności nieraz wymaga większej hojności niż dzielenie się pieniędzmi. Potrzeba odwagi, aby zwrócić komuś uwagę, że życie nie jest „wieczną imprezą”, a Jezus stał się sługą i oczekuje, byśmy dobrowolnie stawali się „kelnerami”. 378. Idź, i ty czyń podobnie Internet ma krótką pamięć. Taka teza jest nie do przyjęcia, jeżeli ma się na uwadze, że z sieci informacje nigdy nie znikają. Jeżeli jednak zwrócimy uwagę na ich pozycjonowanie, to news ściga newsa. Przeprowadzono badania co do trwałości informacji o katastrofach takich jak huragan, tsunami czy trzęsienie ziemi. Przez pierwsze 72 godziny ich liczba wzrasta gwałtownie. Potem mocno spada, aby prawie zniknąć po dziesięciu dniach. Co prawda, może nastąpić wzrost zainteresowania, jeśli np. wydarzy się wypadek w akcjach ratunkowych. Badania wskazały, że nie ma różnicy, czy wydarzenie było przewidziane - jak huragan, czy też niespodziewane - jak trzęsienie ziemi. Ciekawe, że liczba ofiar katastrofy nie ma większego wpływu na to, jak długo informacja jest obecna. Takie badania są pożyteczne dla międzynarodowych instytucji pomocy. Jeżeli zwykłą publiczność chcą one zaangażować w pomoc poszkodowanym, muszą szybko działać, nim temat zapadnie w niepamięć. Państwo i organizacje międzynarodowe potrafią szybko i sprawnie działać. Istnieją sytuacje, w których tylko one są w stanie zapewnić pierwszą pomoc. Jednak bezpośredni i trwały kontakt z człowiekiem pozostaje nie do zastąpienia. Instytucje, trochę jak internet, również szybko zapominają, aby przenieść swą troskę gdzie indziej. Dzieła miłosierdzia, do których zachęca nas Kościół, mają inną logikę. Rozkładają odpowiedzialność zgodnie z zasadą pomocniczości. Troska powinna być tym trwalsza, im bliższa osoba, której pomagamy. Charytatywna pomoc świadczona w środowisku rodziny, parafii, osiedla czy własnego miasta czyni ją bardziej ludzką. Tym samym korzyść jest 393 obustronna: osoba pomagająca może się wiele nauczyć od cierpiącej. Często w duchowym znaczeniu otrzymuje o wiele więcej: staje się lepsza i często sama zbliża się bardziej do Jezusa. Na pytanie: „Kto jest moim bliźnim?”, czyli: „Komu muszę pomagać?”, Pan Jezus daje w odpowiedzi przykład Samarytanina, który stał się bliźnim przypadkowo spotkanego człowieka. Jego emocjonalne zaangażowanie - a „wzruszył się głęboko” - przetrwało moment wzruszenia. Samarytanin zapewnił gospodarza miejsca, w którym ulokował poszkodowanego, że w drodze powrotnej jeszcze zajdzie i ureguluje możliwe długi. W Roku Miłosierdzia warto się zastanowić nad ciągłością naszej drobnej i zwykłej pomocy. Taka pomoc, choć z czasem powszednieje, w oczach Bożych ma wielką wartość. Nie zaliczy się do internetowego newsa. Również nie będziemy o niej trąbić na Twitterze czy Facebooku, bo i po co? 379. Frankowicze Każdy człowiek przychodzi na ten świat z ogromnym długiem. Dla uświadomienia sobie jego rozmiarów można go rozłożyć na części. Człowiek musi chwalić Boga i dziękować Mu ze względu na to, kim On jest. Obowiązek dziękczynienia wynika z Jego dobroci: człowiek wszystko otrzymał od Boga. Do początkowego zadłużenia dochodzą nasze grzechy. Obrażając tak wielki majestat, dodają one dług zadośćuczynienia. A nasza ograniczoność prowadzi do tego, że musimy prosić o pomoc w zaspokojeniu potrzeb materialnych i duchowych. Zatem konieczność proszenia to dług modlitwy błagalnej. Adoracja jest pierwszym aktem cnoty religijności. Oznacza ona uznanie Boga za Stwórcę i Zbawiciela, za Pana i Mistrza. „Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz” - przypomina Jezus. Z całkowitą uległością należy uznać nicość stworzenia, które istnieje jedynie dzięki Bogu, należy Go wychwalać, Jego wielbić i uniżać samego siebie. Z tej świadomości własnej niskości i niezasłużonych darów wynika dziękczynienie. Każdy grzech powiększa zadłużenie. Jest on niesprawiedliwością wobec Boga i wymaga zadośćuczynienia. Miłosierdzie Boże nie oznacza lekceważenia zła. Nieporządek, jaki grzech wprowadza, musi zostać usunięty. Chyba ten dług jest największy. Wystarczy zastanowić się nad samym faktem, że grzech obraża samego Boga, a Jego godność jest nieskończona. Zrozumiałe, że święci mieli głęboką świadomość tego faktu, dlatego żywili autentyczny wstręt do każdej zniewagi Boga. 394 Naturalna religijność prowadziła człowieka do składania ofiar, aby wyrównywać te długi. Modlitwa była innym sposobem wypłaty. Niemalże we wszystkich starożytnych religiach ten aspekt jest mocno obecny i stanowi sedno kultu. W Biblii zaś mówi o tym każda strona. Taki kultowy sens ma Szabat, postać Abla, kapłaństwo, świątynia... W długach wobec Pana Boga człowiek jest absolutnie niewypłacalny. Na szczęście w tych sprawach sytuacja jest odmienna niż w zobowiązaniach zaciągniętych wobec ludzi, dla przykładu w długach frankowiczów. Różnica wynika z tego, że Bóg jest miłosierny, czego nie można oczekiwać od banków. Pośrednikiem w sprawach wobec Pana Boga jest Jezus Chrystus - nieporównywalny do polityków czy prawników. W ostateczności On sam zapłacił i wyrównał za nas te długi, stając się ofiarnym Barankiem na krzyżu. Do tego ułatwia nam spłatę poprzez ofiarę Mszy Świętej. To tam nasze rachunki są wyrównywane przez Baranka Bożego. Dlatego uczestniczmy we Mszy w duchu adoracji, dziękczynienia, zadośćuczynienia i prośby. 380. Dawać i przyjmować upomnienia Św. Augustyn wspomina co się mu wydarzyło w Rzymie. Mówiąc o jakiejś sprawie porównał ją do igrzysk w cyrku. Dzięki tej analogii chciał temat zabawniej przedstawić a przy sposobności dotkliwiej ośmieszyć tych, którzy ulegali owemu szaleństwu. Wykładu słuchał jego przyjaciel Alipiusz, który był uzależniony od takiej rozrywki. Wziął porównanie do siebie, ale swą reakcją zaskoczył Augustyna. „Każdy inny człowiek pewnie by się czuł obrażony, ale ten prawy chłopiec nie na mnie, ale na siebie się rozgniewał i odtąd jeszcze bardziej mnie kochał. Już dawno temu przecież Twoje woli pojawiło się w Piśmie Twoim słowa skarć mądrego, a będzie cię miłował” (Wyznania VI, 7). Czasami taka uwaga może być bardziej sformalizowana jak uczy Jezus: „Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata”. Podejmowanie takiego trudu wymaga odwagi. Oczywiście powinno być stosowane z pokorą i roztropnością. To miłości i zainteresowania dobrem bliźniego powinna rodzić takie zachowanie. Nie duch potępienia ani wzajemnego obwiniania się porusza chrześcijańską naganę. Obecnie jesteśmy bardzo wrażliwi jeśli chodzi o dbałość w obrębie dobra fizycznego i materialnego. Niestety, w sprawach dobra duchowego często panuje obojętność. Nie tak było na początku w Kościele i we wspólnotach naprawdę dojrzałych w wierze, w których osoby 395 nie tylko interesowały się zdrowiem ciała brata, lecz także zdrowiem duszy i jego ostatecznym przeznaczeniem. «Gdyby komuś przydarzył się jakiś upadek, wy, którzy pozostajecie pod działaniem Ducha, w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę. Bacz jednak, abyś i ty nie uległ pokusie» (Ga 6,1). W naszym świecie nasiąkniętym indywidualizmem, konieczne jest odkrycie na nowo znaczenia upomnienia braterskiego. Nie należy milczeć w obliczu zła, gdyż na dłuższy dystans może prowadzić do stania się wspólnikiem tegoż upadku. Z doświadczenia też wiemy jak wiele patologicznych zachowań, poprawionych w odpowiednim czasie, można by było uniknąć. Ileż uzależnień, uwikłań, korupcji można było zapobiec przy braterskiej pomocy na samym początku. Nastawienie Alipiusa w przyjęciu upomnienia poruszyło św. Augustyna. Pokorne przyjmowanie uwag innych bez zbędnych usprawiedliwień jest też sposobem aby budować atmosferę wzajemnego pomagania sobie. Tu na ziemi nie ma podziału na tych doskonałych nie mających wady i tych, którzy nic nie robią dobrze. 381. Kark SMS-owicza Smartfony i tablety to urządzenia, bez których trudno wyobrazić sobie życie. Zwrócenie uwagi na negatywne aspekty nadmiernego ich używania nie oznacza potępienia techniki. Nie jest również znakiem wstecznictwa ani głuchego zamknięcia się na wszelkie nowinki. Jak niemal we wszystkim na tym świecie, zawsze potrzeba umiaru, zgodnie ze starym przysłowiem: co za dużo, to niezdrowo. Niezdrowy, w dosłownym znaczeniu tego słowa, jest brak opanowania w gapieniu się w ekran. Traumatolodzy i rehabilitanci ostrzegają przed możliwymi szkodami wynikającymi z nadmiaru godzin spędzanych z pochyloną głową. Roboczo określa się to nowe schorzenie jako zespół karku SMS-owicza. Nie trzeba wiedzy medycznej, by zrozumieć, że ciągłe spoglądanie w dół nie jest normalną pozycją ciała. W takiej postawie niektóre kręgi znajdują się są pod naciskiem dochodzącym do dwudziestu siedmiu kilogramów, podczas gdy ciężar samej gło- wy nie przekracza pięciu. Co więc może się dziać z kręgosłupem, jeżeli ktoś spędza tysiąc godzin rocznie z pochyloną głową? A takie są statystyki rekordzistów pokolenia pochylonych głów! Pochylonych nad sprawdzaniem wiadomości lub nad rozrywką. Taki nadmierny wysiłek szkodzi kręgom szyi i może ostatecznie spowodować trwały uraz. Co ważniejsze, nienaturalnie pochylona szyja sprawia, że nie patrzymy na innych, co jest naturalną pozycją 396 zdrowego człowieka. Zagorzali ewolucjoniści twierdzą, że twarz człowieka rozwinęła się, by patrzyć na twarz drugiego człowieka. A więc SMS-owy kark jest dewolucją, czyli regresem, prowadzącym do odczłowieczenia, ubytku zdolności odczytywania potrzeb drugiego człowieka. To znaczy, że urządzenia te stosowane bez limitu wprowadzają atrofię w komunikacji i empatii. Pamiętajmy, że Jezus wynagrodzi za zdolności zauważenia potrzeb bliźniego. W przypowieści o Sądzie Ostatecznym czytamy, że ci, którzy zaopiekowali się bliźnim, wyrażają swoje zdziwienie: „Panie, a kiedy widzieliśmy Ciebie głodnym albo spragnionym?”. Właśnie, „kiedy widzieliśmy”? Można spuentować tę naukę wnioskiem, że potępienie lub zbawienie zależy od zdolności spostrzegawczych. Oczywiście samo zauważenie nie wystarczy, trzeba się zaangażować. Jednak by było to możliwe, trzeba rozglądać się wokół siebie. W tym patrzeniu mogą nam pomóc smartfony i inne urządzenia. Jednak zasługa nie zależy od techniki, ale od stanu kręgosłupa wewnętrznego, który nie może być nienaturalnie pochylony nad własnym „ja”. Szyja i oczy są po to, by patrzeć wokół siebie. 382. Szybciej, wyżej, mocniej Góra Olimp uważana była w starożytnej Grecji za siedzibę bogów. Wierzono, że ilekroć jakiś człowiek próbował wejść na jej szczyt, spadał z niego. Z tą nazwą kojarzą się igrzyska odbywające się w Olimpie, mieście na Peloponezie, niedaleko od wspomnianej góry. Nagrodą dla zwycięzców był wieniec z wawrzynu, znak sławny. W rodzinnych miastach stawiano pomniki na ich cześć i pisano wiersze. A więc osiągali chwałę bogów, niczym przepustkę na górę Olimp. Również dziś sport jest dumą narodów i tworzy legendy. Zwycięzcy stają się idolami, mieszkańcami współczesnego Olimpu. Są wydawane ich życiorysy, występują w reklamach, tłumy stają się ich fanami. Ale co się dzieje, jeżeli wyniki zostały ustawione, sędziowie dali się przekupić, a zawodnicy stosowali niedozwolone środki? Oszustwa zdarzały się już w starożytności. Dlatego każdy zawodnik składał przysięgę, że się ich nie dopuści, co potwierdzał drugą przysięgą, gwarantującą, że pilnie przykładał się do ćwiczeń przez poprzednie dziewięć miesięcy. Zaprzysięgani byli również sędziowie. A kary olimpijskie były bardzo surowe. Nieuczciwy zawodnik zmuszony był postawić pomnik Zeusowi, na którym wyryte było jego imię oraz występek, jakiego się dopuścił. Kroniki piszą o niejakim Kallioposie, który przekupił swoich niedoszłych przeciwników. Pliniusz Młody 397 przekazuje, że niektórzy atleci pili specjalne infuzje, by unikać bólu, lekarz Hipokrates zaś tłumaczy, jak atletom usuwano śledzionę, co rzekomo miało im pomagać w osiągnięciach. Citius, altius, fortius. Szybciej, wyżej, mocniej. To hasło wyznaczyło rozwój sportu. Tylko najszybszy zwycięży, najmocniejszy, ten, kto dotrze najwyżej. Nike, bogini zwycięstwa, pogardzała pokonanymi. Tak samo dzisiejsza kultura sukcesu. Na dodatek wciąż oczekuje się nowych herosów, którzy wyrzucą z Olimpu tych już „zużytych”. A więc pokusa nieuczciwości jest bardzo wielka. I chociaż społeczeństwo potępia skorumpowanych sportowców, nadal wymaga się od nich nadludzkich wyczynów i wiecznych rekordów. „Jeżeli ktoś staje do zapasów, otrzymuje wieniec tylko wtedy, jeżeli walczył przepisowo” (2 Tm 2,5). Słowa Św. Pawła o przestrzeganiu zasad nie tracą na aktualności. Wieczna chwała i wieniec sprawiedliwych, o którym św. Piotr mówi, że jest „niewiędnący” (por. 1 P 5,4) to nie są laury, które można zdobyć w sposób nieuczciwy. Trzeba solidnie ćwiczyć i zachowywać reguły. Jezus patrzy na nasze zmagania i chociaż jest miłosierny, jako Boży Kibic oczekuje pełnego zaangażowania. 383. Zablokuj, Panie, klawiaturę moją „Nie twittować po kieliszku.” Takie ostrzeżenie powinno widnieć na butelkach wraz z przypomnieniem, by po spożyciu alkoholu nie siadać za kółkiem. Analogia jest jednak częściowa. Samochodem można dojechać do celu, a jeżeli nie doszło do wypadku ani nikt nie wykrył... było, minęło. Natomiast głupi wpis na Twitterze odbija się czkawką. Verba volant, scipta manent. Być może po latach trzeba będzie się z niego tłumaczyć po sądach. Niesprawiedliwe lub obraźliwe oceny są dostępne dla wszystkich. Pracowity dziennikarz zawsze będzie mógł o nich wszystkim przypomnieć. Kolejne niebezpieczeństwo wynika z braku dystansu wobec własnych pomysłów. Pod wpływem tymczasowych emocji oceniamy je jako niezwykle trafne. Mija trochę czasu, emocje opadają, korzystne światło wygasa... i wpis staje się wręcz naiwny, dziecinny. Dlatego warto wprowadzić kolejną zasadę: im bardziej wydaje ci się genialny tekst, który chcesz wpisać na Twitter, tym dłużej poczekaj! Prześpij się z nim i następnego dnia, ze świeżym umysłem, powróć do niego. Próżność ma jeszcze inny sposób działania. Internetowych klakierów nigdy nie zabraknie. Do tego nie da się zbadać, kto tak naprawdę ogląda nas i podziwia. Co oznaczają te rekordy odsłonięć, śledzących, lajków itp. Przecież i goryl z zoo w Berlinie lub panda z Tokio mają miliony odwiedzin na koncie. 398 Sztuka mądrego pisania polega po prostu na tym, by nie pisać tego, czego nie trzeba pisać, i pisać to, i tylko to, co pisać trzeba. Zdrowy rozsądek wraz ze zmysłem nadprzyrodzonym podpowiedzą, kiedy pisać, a kiedy lepiej milczeć. Chodzi o roztropną naturalność, o którą prosi Psalmista: „Postaw, Panie, straż moim ustom i wartę przy bramie warg moich” (Ps 141,3). Czyli: zablokuj, Panie, klawiaturę moją. Do tego dochodzą osobiste zwierzenia. Zmartwienia, walki i trudności chrześcijanin zwykle może opowiadać na spowiedzi oraz tym, którzy mogą pomóc radą i zachętą. Nieodpowiednie zwierzanie się często jest szkodliwe. Pisanie na blogu, co w sercu gra, sprawia, że traci się sens szczerości. Po co i z kim się dzielimy? Chwilowa ulga, jaką daje otwarcie serca, jest zawieszona w próżni i prowadzi do egzystencjalnej pustki. Roztropność w przekazywaniu informacji jest też wymogiem miłości, kiedy pełni się funkcje kierownicze w pracy, rodzinie lub w Kościele. W ten sposób zaoszczędza się trosk osobom, które nie są do tego przygotowane i nie mają łaski, aby je znosić i rozwiązywać ich przyczyny. 384. Uparty jak osioł „Synu, jeżeli raz ci powiedzą, że jesteś osłem, nie martw się. Jeżeli usłyszysz to po raz drugi, spójrz w lustro. Za trzecim razem kup sobie siodło.” Rada ta zasadniczo zachowuje swoją mądrość, chociaż pochodzi z końca XIX w. Nemo iudex in causa sua - mówiono w starożytności. Poczucie własnej wartości nie oznacza zaślepienie na ograniczenia. Pokora jest tą umiejętnością, która pozwala zrównoważyć szacunek wobec siebie samego ze zdolnością przyznawania się do błędów. Godność dziecka Bożego idzie w parze z potrzebą uznania się za grzesznika. Pokora jest realizmem i prowadzi do autentyczności. Okazujemy się tacy, jacy naprawdę jesteśmy wobec Boga i wobec ludzi, bez lęku, że ktoś zobaczy nasze braki. Również bez obaw wobec siebie samego. Pokora jest więc warunkiem sine ąua non dla wzrostu życia duchowego i apostolstwa. Nie ma możliwości dialogu z Bogiem z pozycji samowystarczalności. A w apostolstwie, opartym na przyjaźni z innymi, pycha jest największą przeszkodą, gdyż oddala od ludzi, pozbawia zdolności zrozumienia ich i udzielenia im pomocy. Paradoksalnie pokora może być fałszywa, na pokaz. Ona nie polega na tym, by zachowywać się nieśmiało, z kompleksem niższości, lub żeby nie mieć odwagi na polu szlachetnych ludzkich ambicji. Ze spojrzeniem nadprzyrodzonym i pragnieniem służby, chrześcijanin powinien starać się być w czołówce swego środowiska, aby czynić maksymalnie dużo dobra. Taka ambicja nie jest brakiem pokory, gdyż ona nie oznacza - 399 powtórzmy to jeszcze raz - braku pewności siebie czy braku zdecydowania. Nie chodzi o lęk w działaniu czy rezygnację z praw. Tym bardziej nie o rezygnację z prawdy i sprawiedliwości, aby nie narazić się nikomu i być miłym dla wszystkich. Pokora jest czymś bardzo głębokim i pochodzi bezpośrednio z kontemplacyjnego dialogu prowadzonego z Bogiem. Wynika ze szczerego przekonania, że to Bóg sprawia wszystko przy pomocy nędznych narzędzi, jakim są Jego uczniowie. A On dla ich wzrostu pozwala, aby doświadczyli też porażki. Dopuszcza czasami brak zrozumienia innych i niesprawiedliwe osądy. Jednak nie każdy negatywny osąd otoczenia jest chybiony. Szczególnie gdy uwagi przychodzą z różnych stron, warto się zastanowić, że może „coś w tym jest”. Czyli że uwagi odpowiadają obiektywnemu stanowi i warto podjąć walkę, aby się poprawić w tych aspektach. Wtedy nie będziemy uparci jak osioł, na którego nie ma sposobu, by się zmienił. 385. Dwa skrzydła Ciekawość i pragnienie prawdy doprowadziły do rozwoju nauk ścisłych i ich oszałamiających zastosowań. To jednak nic oznacza zwycięstwa rozumu technicznego nad poznaniem wiary, jak kiedyś twierdził scjentyzm, a obecnie Nowy Ateizm. Dzisiejsze nauki ścisłe zrodziły się w kulturze chrześcijańskiej dzięki przekonaniu, że świat ma Stwórcę i jest logiczny, a rozum ludzki, będąc obrazem Bożego dzieła, może ten porządek pojąć. Również że człowiek ma prawo panować nad światem. Motywacje religijne odegrały też swoją rolę: chwali się Pana Boga poprzez poznanie i podziwianie jego dzieła. Zdarzały się w historii nieporozumienia pomiędzy wiarą a nauką, które blokowały rozwój tej ostatniej. Często wynikały bardziej z przyczyn politycznych niż religijnych. Warto zwrócić uwagę, jak obecnie uprzedzenia ideologiczne są hamulcem dla swobodnego rozwoju nauk. Wystarczy pomyśleć o naciąganych teoriach pseudonaukowych w krajach totalitarnych w ubiegłym stuleciu. Także dzisiaj znaczne fundusze są kierowane na badania z przyczyn nienaukowych i niemerytorycznych. Niestety, w mainstreamowej narracji religia nadal jest przedstawiana jako sprzeczna z rozumem. Nauki ścisłe de facto wielu ludziom zastępują religię. Zapomina się, że wiedza z nich wynikająca jest prowizoryczna. W przeszłości naukowcy przyjmowali teorie, które z czasem okazały się błędne. Tak będzie się działo z niektórymi twierdzeniami, które dziś są naukowymi dogmatami. Następnym krokiem, by uwolnić się z scjentyzmu, będzie odkrycie, że nauki ścisłe mają kłopoty z pytaniami nieempirycznymi. Prawdę naukową cechują precyzja i rygor 400 odpowiedzi. Ale dokonuje się to kosztem skupienia się na sprawach drugorzędnych. Omijają one istotne pytania, jakie stawia sobie człowiek. Nie wystarczy zrozumieć, jak wszechświat funkcjonuje, trzeba chcieć poznać, po co, dlaczego i dla kogo on istnieje. Chrześcijaństwo wzbogaca narrację naukową, nadając spójność opisywanej czy badanej rzeczywistości. Wychodzi naprzeciw fragmentaryzacji świata nauk. Wiara i rozum nawzajem siebie potrzebują. Także wtedy, gdy rozum jest stosowany w naukach ścisłych, a nie tylko w refleksji filozoficznej. Pięknie to ujął św. Jan Paweł II: „Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek - poznając Go i miłując - mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie”. 386. Czy aby na pewno? „Zarzuty na stronach tytułowych, a uniewinnienie w kąciku.” Taki schemat powtarza się dziś coraz częściej. Rażąca niesprawiedliwość systemu medialnego, który z lubością podaje sensacyjne oskarżenia, a niechętnie przyznaje się do błędu lub odżegnuje się od rzetelnej informacji na temat uniewinnienia oskarżonego. Kidy ofierze udaje się wygrać proces sądowy, już od dawna dźwiga ona na sobie ciężar domniemanej winy. De facto w oczach opinii publicznej jej uniewinnienie oznacza, że to tylko „brak dowodów”. Dobre imię zostało zszargane, a to jest nie do naprawienia. W opinii publicznej przewagę ma dziś ten, kto oskarża. W niektórych krajach wydaje się, że jeśli oskarżani są katolicy, to nie ma większego znaczenia zasada domniemanej niewinności. Oskarżony, jeżeli sprawa nie jest zbyt oczywista, może tylko zaprzeczać. Czasami znajduje się w sytuacji bez wyjścia, czyli musi szukać dowodów na to, że nie jest wielbłądem. Może wtedy co najwyżej wykazywać niespójność zarzutów. Tak się dzieje w wielu przypadkach oskarżeń o nadużycia wobec nieletnich, gdzie nie ma prób materialnych ani dokumentów, szczególnie gdy minęło wiele lat. Środki masowego przekazu często, niestety, stają się aktywną częścią sporu. Oskarżony pytany o swoje zachowanie ma dylemat: jeżeli odpowiada, temat staje się bardziej medialny, co prowadzi do tego, że jego imię jest wciąż na ustach wszystkich. Jeżeli milczy, można dojść do wniosku, że nie ma nic na swoją obronę. W tej niesprawiedliwej grze media pozorują niezależność i przedstawiają się jako rzetelni obrońcy słabych i poszkodowanych. Warto więc wymagać większej odpowiedzialności ze strony środków przekazu, czyli prawdziwego stosowania zasady domniemanej niewinności. Również ze strony odbiorców. 401 Szczególnie jeżeli ponoszą odpowiedzialność za swych podwładnych. Nie należy być łatwowiernym, trzeba zadawać sobie pytanie, czy na pewno jest tak, jak twierdzą media. Tym bardziej nie wolno dać się zastraszyć wrzawie mediów. Dobry ojciec, matka lub brat nie przyjmują łatwo zarzutów wobec kochanych osób. Skandale zawsze są wiadomością. Informacja, że w istocie tak nie jest, że oskarżony jest czysty jak łza, teoretycznie powinna być ciekawszym newsem. Ale często o tym w ogóle się nigdzie nie pisze, a jeżeli już, to w jakimś kąciku. Dla niesprawiedliwie oskarżonych jedyną pociechą pozostaje Pan Jezus. On też to przeżył dla naszego zbawienia. 387. Tylko niewiasty Odegrały pierwszoplanową rolę w paschalnym Wydarzeniu. „Gdy miną! szabat, Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome nakupiły wonności, żeby pójść namaścić Jezusa” (Mk 16,1). Ruszają o świcie, aby po raz ostatni okazać Jezusowi swą miłość. One już od Niego nic nie oczekiwały. Kierowała nimi bezinteresowna hojność. Wszystkie Ewangelie piszą o niewiastach towarzyszących męce i śmierci Jezusa. Dzięki ich obecności o wielkanocnym poranku świadectwo Pisma zachowuje ciągłość. Kobiety stanowią delikatną nić łączącą opis Męki ze Zmartwychwstaniem. Sprawiają, że ostatnie rozdziały Ewangelii nie są oddzielnym dodatkiem, lecz są spójne z całą resztą. Niewiasty stały przy krzyżu. Następnie uczestniczyły w pospiesznym pogrzebie, towarzysząc Józefowi z Arymatei i Nikodemowi. O świcie dnia Paschy ponownie spotykamy je obok grobu. Wreszcie są przy samym Zmartwychwstałym, gdy otrzymują od Niego pierwsze słowa nowego życia. „Maryjo, ty powiedz, coś w drodze widziała?/ Jam Zmartwychwstałego blask chwały ujrzała./ Żywego już Pana widziałam grób pusty/ i świadków anielskich, i odzież, i chusty.” Tylko kobiety były obecne tam, skąd mężczyźni uciekli lub ukrywali się w domu, gnębieni smutkiem i sparaliżowani strachem. Jest to jeszcze jeden znak wskazujący na to, że Ewangelie opowiadają o autentycznych wydarzeniach. Gdyby były to opowieści zręcznie spreparowane przez pierwszych uczniów, byłoby niezrozumiałe, dlaczego niewiasty są głównymi świadkami i bohaterkami, a mężczyźni tak źle wypadają. Szczególnie że mamy na uwadze, z jakim lekceważeniem były one traktowane we wszystkich ówczesnych kulturach, nie wyłączając judaizmu. I to właśnie słowa kobiet podtrzymują prawdę całego Nowego Testamentu! Kiedy ruszyły w poranek paschalny, wiedziały o straży przy grobie, miały też świadomość, że wejście zamykał ogromny kamień. A jednak nie szczędzą pieniędzy i o 402 świcie idą namaścić ciało Jezusa. Ich miłość była mocna i odważna. A Zmartwychwstały Pan takiej miłości wychodzi na spotkanie... „Trzy Maryje poszły, drogie maści niosły./ Chciały Chrysta pomazać, Jemu cześć i chwałę dać./ Gdy na drodze były, tak sobie mówiły:/ Jest tam kamień niemały, a któż nam go odwali?/ Powiedz nam, Maryjo, gdzieś Pana widziała?/ Widziałam Go po męce, trzymał chorągiew w ręce./ Gdy nad grobem stały, rzekł im anioł biały:/ Nie bójcie się, Maryje, zmartwychwstał Pan i żyje. Alleluja!” 388. Siewcami pokoju i radości „Nerwy w konserwy i na eksport” - mówiła śp. babcia. Chciała tym wyrazić pogląd, że nad emocjami trzeba panować, wydać im zdecydowaną walkę. Babcia nie uczyła się psychologii, nic nie wiedziała na temat inteligencji emocjonalnej czy toksycznych związków. Za jej czasów słowo „stres” jeszcze nie było znane ani używane, by usprawiedliwiać nerwowość. Zdrowy rozsądek podpowiadał jej, że człowiek jest obdarzony wolnością i w większości sytuacji, jeżeli tylko tego chce, może zapanować nad sobą. Dla niej brak opanowania to była po prostu niedojrzałość. Wprowadzanie pokoju jest wspólnym mianownikiem wszystkich dzieł miłosierdzia. Jest też realizacją pozdrowienia Jezusa z dnia zmartwychwstania. Drzwi były zamknięte, a On wchodzi i mówi: „Pokój wam!”. Pierwsi chrześcijanie przyjęli takie wzajemne pozdrowienie, które weszło też do liturgii. Stało się zadaniem dla każdego chrześcijanina: być siewcą radości i pokoju w każdym środowisku. „Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5,9). Aby wprowadzać pokój, trzeba dobrego nastawienia wobec innych. Trzeba być serdecznym nawet wobec przypadkowo spotkanych osób. To wzbudza ich zaufanie i chęć powierzenia swoich trosk. Trzeba okazywać nieustannie dyspozycyjność, by wysłuchać zwierzeń i dać dobrą radę, jeśli będzie taka potrzeba. Trzeba pocieszać tych, którzy cierpią z różnych przyczyn: własnej lub cudzej choroby, śmierci bliskiej osoby, braku pracy... Chociaż czasami nie będzie można zaproponować konkretnego rozwiązania, to nigdy nie powinno zabraknąć życzliwego nastawienia oraz solidarności. Być człowiekiem spokojnym to nie tylko unikać awantur zawodowego pieniacza. Również trzeba wyczuwać, jak własne zachowanie oddziałuje na innych. Zadawać sobie pytania: czy wprowadzam pokój w otoczenie, czy - przeciwnie - napięcie? Jak potrafię przedstawiać moje argumenty i jak słucham argumentów innych? Bo i cóż z tego, że mam 403 rację, jeżeli innych wyprowadzam z równowagi i na skutek emocji wszyscy wyłączają rozum i zaczynają się kłócić? Co z tego, że chcę dobrze, jeżeli efektem końcowym są nieporozumienia? Nieokiełzana gniewliwość z biegiem czasu utrwala się i wzrasta. A co gorsza, z łatwością łączy się z innymi wadami, bardziej duchowymi. Pycha, złośliwość, zazdrość dobrze współpracują z szalonymi emocjami. I to, co na początku mogło być niewinną słabością temperamentu, staje się szkodliwym brakiem siejącym spustoszenie w rodzinie, Kościele lub społeczeństwie. 389. Wpatrzeni w Jezusa Pewien mnich spotkał drugiego i pyta: „Dlaczego tak wielu porzuca życie monastyczne?”. A drugi mnich odpowiada: „Życie monastyczne jest jak pies, który goni zająca. Pędzi za nim szczekając. Wiele innych psów, słysząc jego szczekanie, dołącza do niego i wszystkie razem gonią zająca. Ale po jakimś czasie psy, które biegną, nie widząc zająca, mówią sobie: »Ale dokąd my biegniemy? Po co?«. Męczą się, gubią i kolejno przestają biec. Tylko te psy, które widzą zająca, biegną dalej i ścigają go do końca”. Kardynał Robert Sarah w swojej książce „Bóg albo nic” przetacza ten apoftegmat Ojców Kościoła, aby ukazać, że wytrwają tylko ci, którzy mają wzrok utkwiony w osobie Chrystusa na krzyżu. Nie da się iść za Jezusem bez mocnego związku z Nim. Na początku drogi za Jezusem wielu „biegnących” mogło zostać pociągniętych przez wiele różnych okoliczności, głębokich motywacji, a może po prostu wokół nich było zdrowe, chrześcijańskie otoczenie. Jednak przychodzi próba dojrzałości, kiedy przewodnikiem musi stać się własne doświadczenie Chrystusa. To osobiste spotkanie jest rozstrzygające dla reszty życia. Dziś sytuacja uczniów Chrystusa staje się coraz trudniejsza. Pomijając nawet miejsca, gdzie wobec wierzących stosuje się fizyczną przemoc, ogólnie na świecie spoganiała kultura Zachodu, ze swym ogromnym wpływem gospodarczym, technicznym i medialnym, bezwzględnie szuka nowych adeptów. Filozofia niewiary stała się prozelityczna i, pomimo haseł, jest nietolerancyjna. Bo cóż innego oznacza dla słabszych państw uzależnianie pomocy finansowej lub bezpieczeństwa od narzucania ideologii gender, prawa do aborcji, uniemożliwiania rodzicom wychowania w wierze dzieci czy innych zapisów prawnych negujących Boże przykazania prawa naturalnego? Misja, jaką powierzył nam Zmartwychwstały: „Idźcie i nauczajcie wszelkie narody” jest możliwa do zrealizowania tylko wraz z dalszą częścią tegoż przesłania: „oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20). W burzliwych czasach, bez 404 życia wewnętrznego, nie jest możliwa wierność. Mówiąc inaczej, za zbłądzeniem tych, którzy już nie idą za Jezusem, chociaż w przeszłości z entuzjazmem za nim podążali, kryje się utrata spojrzenia nadprzyrodzonego. Ponieważ bez zapatrzenia się w Zmartwychwstałego - nie da się być apostołem pośród świata. Co najwyżej można być działaczem, krzykaczem, blogerem, fundraiserem... 390. Sztuka towarzyszenia „Przymusili Go mówiąc: »Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił”. Opis ten oddaje, wciąż żywy jeszcze, obyczaj na Bliskim Wschodzie, że ludzie nie wahają się uciekać się do pewnego rodzaju przyjacielskiej przemocy, aby nakłonić do przyjęcia gościnności w swoim domu. Pewien biblista mieszkający przez lata w Ziemi Świętej, wspomina: „Także mnie przydarzyło się usłyszeć, jak mówiono: »Pozostańcie tutaj, pojedziecie jutro, ponieważ zapada już noc«, i to nawet wtedy, gdy jest dopiero druga godzina po południu w letni dzień”. Na drodze do Emaus Zmartwychwstały Pan zbliża się do pogrążonych w smutku uczniów. Ciągnie ich za język, rozpala ich serca, tłumacząc wydarzenia w świetle Pism. W końcu to oni przymuszają Go, by pozostał z nimi. W apostolstwie przyjaźni i zaufania o to właśnie chodzi: zmniejszyć dystans towarzysząc bliźnim, z delikatnością i szacunkiem szukać dróg do serca, aby bliźni, sami zaciekawieni, „zmuszali” do dalszego przekazu: podziel się z nami! Naśladować Jezusa w „sztuce towarzyszenia”. Umieć tak spojrzeć, by wzruszyć się i zatrzymać wobec drugiego człowieka. Nadać życiowej pielgrzymce zdrowy rytm bliskości wobec towarzyszy drogi, ze spojrzeniem okazującym szacunek i pełnym współczucia, ale takim, które jednocześnie leczy, wyzwala i zachęca do dojrzewania w życiu chrześcijańskim. Towarzyszenie duchowe powinno coraz bardziej prowadzić do Boga, w którym zdobywa się prawdziwą wolność. „Ci, którzy uważają się za wolnych, gdy chodzą z dala od Pana, nie zdają sobie sprawy, że istotnie pozostają sierotami, bez ratunku, bez domu, do którego można zawsze wrócić. Przestają być pielgrzymami i zamieniają się w piechurów krążących zawsze wokół siebie, nie dochodząc do jakiegoś miejsca” (papież Franciszek). W tym wchodzeniu w życie innych potrzeba roztropności, empatii, cierpliwości. Ćwiczenia się w sztuce słuchania, która polega na czymś więcej niż tylko na słyszeniu. Pierwszą sprawą w komunikacji z drugim człowiekiem jest zdolność serca, która umożliwia bliskość, bez której nie istnieje prawdziwe spotkanie duchowe. Słuchanie pomaga znaleźć gest oraz stosowne słowo, które wyprowadza z wygodnej pozycji obserwatorów. Wtedy 405 można będzie znaleźć drogi prowadzące do prawdziwego wzrostu. Rozbudzić pragnienie ideału chrześcijańskiego, troskę, by odpowiedzieć w pełni na miłość Bożą, i pragnienie lepszego rozwinięcia tego, co Bóg zasiał w życiu każdego człowieka. 391. Duże kamienie Zatrudniono starego profesora, żeby nauczył grupę biznesmenów, jak skutecznie planować swój czas. Spod stołu wyjął ogromny, wielolitrowy słój i postawił go przed sobą. Potem wyjął kilkanaście kamieni, wielkości mniej więcej piłki tenisowej, pojedynczo włożył je do słoja. Kiedy nie mieścił się w nim ani jeden kamień więcej, spytał: „Czy słój jest pełen?”. Wszyscy odpowiedzieli: „Tak”. Profesor odczekał kilka sekund i dodał: „Naprawdę?”. Wtedy znowu się schylił i wyjął spod stołu pojemnik ze żwirem. Wysypał żwir na kamienie i lekko potrząsnął słojem. Żwir przesypał się między kamieniami do samego dna słoja. Kolejny raz profesor zapytał: „Czy słój jest pełen?” Tym razem kursanci zaczęli rozumieć jego fortel. Jeden z nich odpowiedział: „Prawdopodobnie nie!”. Profesor znowu się schylił i wydobył spod stołu piasek. Wsypał go do słoja. Piasek wypełnił przestrzeń między kamykami a żwirem. A wykładowca po raz ko lejny zadał pytanie: „Czy słój jest pełen?”. Bez wahania, jednym chórem kursanci odpowiedzieli: „Nie!” I tak jak się spodziewali, profesor wziął stojący na stole dzbanek z wodą i wypełnił nią słój aż po brzegi. Po czym zapytał: „Jaką wielką prawdę udowadnia nam to doświadczenie?” Najśmielszy z kursantów, myśląc o temacie wykładu, odpowiedział: „To nam udowadnia, że nawet gdy nam się wydaje, że nasz kalendarz jest całkowicie wypełniony, jeśli naprawdę chcemy, możemy do niego dodać jeszcze więcej spotkań i rzeczy do zrobienia”. „Nie - odparł profesor - to wcale nie tak! Wielka prawda, jaką nam udowadnia to doświadczenie, brzmi następująco: jeśli w pierwszej kolejności do słoja nie włożymy dużych kamieni, to potem nigdy nam się nie uda ich włożyć”. Zapanowała głęboka cisza. Każdy sobie uświadamiał oczywistość tego wniosku. Stary profesor powiedział im wtedy: „Co w waszym życiu jest dużymi kamieniami? Wasze zdrowie, wasza rodzina, przyjaciele, marzenia, kariera zawodowa? Trzeba zapamiętać, że najważniejsze jest położenie dużych kamieni waszego życia na samym początku, w przeciwnym wypadku narażamy się na to, że już nam się to nie uda. Jeśli damy pierwszeństwo tandecie, to wypełnimy swoje życie drobnostkami, rzeczami bez znaczenia i bez wartości i już nie starczy nam czasu na ważne sprawy. Nie zapominajcie więc o 406 zadawaniu sobie pytania: co jest dużymi kamieniami w moim życiu? A potem ułóżcie je jako pierwsze w słoju waszego życia”. Kard. Robert Sarah w swej książce „Bóg albo nic” po podaniu tego przykładu retorycznie pyta: „Czy modlitwa jest w moim życiu jednym z takich dużych kamieni?” I odpowiada: „modlitwa musi być naprawdę wielkim kamieniem, który musi wypełnić słój naszego życia. Jest to czas, w którym nie mamy nic innego do roboty prócz bycia z Bogiem. Jest to cenny czas, w którym wszystko się tworzy, wszystko się regeneruje, w którym działa Bóg, żeby nas do siebie upodobnić”. 392. Wielobarwność Apostołowie byli wierzącymi Żydami. Zachowywali Prawo i oczekiwali zbawienia Izraela. Niemniej znacząco różnili się co do sposobu jego realizacji. Do tego dochodziły napięcia z powodu różnego pochodzenia, temperamentu i postaw. Zasadniczą grupę Apostołów tworzyli rybacy znad jeziora Galilejskiego: Szymon, którego Pan nazwał Kefasem, zapewne był szefem rybackiej spółki. Pracowali u niego: jego starszy brat Andrzej oraz synowie Zebedeusza, Jan i Jakub. Tych Jezus nazwał Boanerges „synami gromu” - ze względu na zapalczywy charakter. Dwóch Apostołów miało imiona greckie: Filip i Andrzej. W Niedzielę Palmową do nich zwrócą się pielgrzymi mówiący tym językiem. Jeszcze dwóch z Apostołów wywodziło się ze stronnictwa zelotów. A Judasz Iskariota był sykarczykiem, czyli członkiem skrajnego skrzydła zelotów. Wszyscy oni nawiązywali do gorliwych z historii Izraela: Pinchasa, Eliasza, Matatiasza. Po przeciwnej stronie tych radykałów jest Lewi Mateusz, który jako celnik ściśle współpracował z panującą władzą. Z tego też powodu był zaliczany do publicznych grzeszników. Po zesłaniu Ducha Świętego grono Apostołów i uczniów staje się jeszcze bardziej zróżnicowane: „Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii, Judei oraz Kapadocji, Pontu i Azji, Frygii oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny, i przybysze z Rzymu, Żydzi oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie” - wylicza św. Łukasz, antycypując powszechność wspólnoty. A pod koniec czasów spełnią się słowa Apokalipsy: „Potem ujrzałem: a oto wielki tłum, którego nie mógł nikt policzyć, z każdego narodu i wszystkich pokoleń, ludów i języków” (Ap 7,9). Z pokolenia na pokolenie Kościół staje się jeszcze bardziej wielobarwny. I nie zawsze dokonuje się to bez trudu. Akceptowanie, że w sprawach politycznych, kulturowych, ekonomicznych pożądany jest zdrowy pluralizm, nie jest łatwą sprawą. Wspólnemu 407 mianownikowi Ewangelii towarzyszy zróżnicowany licznik. Tak to ujmował pewien święty z XX w.: „Zdziwiło cię, że aprobuję brak »jednolitości« w apostolstwie, w którym pracujesz. Wyjaśniłem ci więc: jedność i różnorodność. - Powinniście tak różnić się między sobą, jak różnią się święci w niebie, gdyż każdy z nich ma swoje cechy, bardzo indywidualne. - Ale też powinniście być tak do siebie podobni, jak podobni są święci, którzy nie byliby świętymi, gdyby każdy z nich nie utożsamił się z Chrystusem” (J. Escriva, „Droga” 947). 393. Trójkąt równowagi Etymologia polskiego słowa „odpowiedzialność" to -jak po łacinie: responsabilitas od respondere - 'od-powiedzieć'. Inne możliwe źródło łacińskie to res-pondus - co znaczy 'ciężar rzeczy', czyli nieunikanie udźwignięcia rzeczywistości. Odpowiedzialność łączy ze światem realnym - tym, którego nie można dowolnie naginać. Wręcz przeciwnie, wymaga on podporządkowania. Jeszcze inny źródłosłów responsabilitas to res-sponsus czyli 'zaślubić, pokochać rzeczywistość'. Odpowiadać na oczekiwania. Konkretne miejsce, jakie się zajmuje w świecie, pociąga za sobą określone zachowania. Od ojca lub matki oczekuje się troski o dzieci, od nauczyciela - by nauczał, a od sportowca - by grał fair. Inne zachowania są nieodpowiedzialne, bo nie odpowiadają tożsamości działającego. Nie stosuje się takiej logiki wobec zwierząt lub sprzętów. Zwierzę, gdy nie zachowuje się zgodnie z instynktami, jest chore lub zdziczałe, narzędzie zaś niesłużące, jak powinno - kiepskie i wadliwe. Ofiarnie udźwignąć trudy życia - bo żyć dobrze wymaga wysiłku. Cierpienie i ból wynikające z tego wysiłku każą zadać pytanie, czy naprawdę wybrane dobro jest na tyle cenne, aby płacić taką cenę. Zwierzę takich rozterek nie ma. Podąża za instynktem lub nie. W świecie zwierzęcym jednostki nieidące za głosem natury zwykle są słabe i wypadają z gry. Zastępują je mocniejsze. Człowiek jako istota rozumna pierwszą walkę musi toczyć sam ze sobą, aby nie schodzić ze ścieżki, którą wskazuje mu sumienie. Dlatego odpowiedzialność łączy się z sumiennością. Odpowiedzialne działanie nie sprowadza się jednak do zaciskania zębów i permanentnego zmuszania się do wysiłku. Poznane i wybrane dobro fascynuje, przyciąga i daje siłę, aby je zdobywać. Pojawia się miłość do dobra, która pociąga za sobą uczucia. Kocha się rzeczywistość -jako dobry dar i zadanie warte, by je podjąć. Harmonia tych trzech aspektów - rozumu, woli i serca - stanowi o wielkości człowieka. Przerost rozumowania prowadzi do zawężonego racjonalizmu. Natomiast sama 408 wola staje się ślepa. Serce ze swej strony potrzebuje stałości woli, aby nie zbaczać w miałki sentymentalizm. W odpowiedzialności człowiek dojrzewa. A to wymaga stałego wzrostu rozumu, woli i serca. Wszystkie te trzy aspekty odnoszą się do rzeczywistości i pozwalają poznawać, gdzie kryje się autentyczne dobro. Dzięki nim dobrowolnie szukamy go w konkretnych wyborach, co owocuje w nawykach kształtujących emocje. Oderwanie od rzeczywistości jest obłędem, ideologią i pobożnym życzeniem. 394. Przepalone społeczeństwo Zapanowała alergia na moralizatorstwo. Człowiek XXI wieku nie znosi autorytetów wskazujących, co jest dobre, a co złe, co jest grzechem, a co nie. Tradycyjna moralność katolicka jest przedstawiana w kulturze masowej w opozycji do wolności. Dziś twierdzi się, że prawda zniewala. Ze to wolność czyni prawdziwego człowieka. Taka logika doprowadziła do obojętności wobec prawdy. Troska o nią to walka o władzę (Foucault). Społeczeństwo stało się płynne (Bauman) lub rentowne (Byung-Chul). Skończyły się czasy zdyscyplinowanego społeczeństwa opartego na autorytecie. Spontaniczne działanie, a nie refleksja metafizyczna o dobru, zajmuje dziś pierwsze miejsce. Nie ma innego dobra, jak to, które każdy osobiście lub zbiorowo zdecydował uznać za dobro. Stwarza się nowy język, a moralność jest jego pochodną. Wyrażenia: „przerwanie ciąży”, „godna śmierć” lub „związek partnerski” określają granice moralności. Czy chrześcijaństwo może jeszcze nauczać, jak należy żyć? Jakie zachowania nie są dobre dla człowieka? Czy w ogóle nie minęły już czasy teologii moralnej? Być może moralność też musi być „płynna i rentowna"? Nawrócenie nie wymagałoby zmiany życia. Wystarczy więc mocno odczuwany żal bez postanowienia poprawy. Przecież poprawa jest związana z poprawnością, a nie można już o takiej mówić w kontekście innym niż to, co większość akceptuje. W odpowiedzi na te wezwania trzeba głosić Boga, który ma coś do powiedzenia człowiekowi. Boga realnie działającego w świecie. W przeciwnym wypadku świat de facto traci religię. A taki świat jest jak silnik bez smaru (Guardini). Nagrzewa się i co jakiś czas, coraz częściej, coś się w nim przepala. A więc bez Ewangelii będziemy mieli przepalone społeczeństwo. Od czasów Soboru Watykańskiego dokonał się wielki wysiłek, by przedstawiać teologię moralną jako propozycję dla życia prowadzącego do szczęścia. Bóg ma propozycję dla każdego człowieka, kocha nas indywidualnie i pragnie, byśmy byli szczęśliwi, jako ludzie 409 odkupieni w Chrystusie. W praktyce oznacza to głoszenie radości Ewangelii i przezwyciężanie na wszystkich polach pokusy starszego brata, zazdroszczącego młodszemu rozwiązłego życia dalekiego od Boga i Kościoła. Relacje z Bogiem nie są relacją: Pan - niewolnik, lecz: Ojciec - syn. „Synu, ty zawsze jesteś ze mną. Wszystko, co moje, do ciebie należy” (Łk 15,31). Odkrywać Bożą dobroć i sprawiedliwość w połączeniu z Jego Miłosierdziem - to dla człowieka proces nadający kierunek życiu. Proces kształtowania sumienia, aby światło Chrystusa oświecało każde działanie. 395. Przewlekła nuda Jaki jest najważniejszy problem młodych ludzi? - pytał nowych studentów pewien profesor filozofii. Uczył ambitną młodzież, a więc odpowiedzi były na poziomie. Studenci wskazali na powierzchowność, wygodnictwo, brak samodzielnego myślenia, lęk przed zaangażowaniem, życie chwilą, zbytnią technologizację życia, ucieczkę w hałas, niewolnictwo mody... Profesor przyjmował ich diagnozę, ale stawiał radykalniejszą. Najważniejszym problemem jest „bolesne poczucie samotności i towarzysząca mu śmiertelna nuda”. Przewlekłej nudy nie da się wytrzymać. Dlatego mówimy, że można „zdechnąć z nudy”! Człowiek jest gotów zrobić wszystko, aby uciec od takiego stanu. Za wszelką cenę rozerwać się i zapomnieć. Najprościej w świat wirtualny lub mocne używki. Takie środki niestety izolują i jeszcze bardziej wpędzają w stan zniechęcenia. Lekarstwo trzeba stosować u przyczyn: „Aby nie doświadczać nudy, trzeba nauczyć się sztuki życia ze sobą” - radził Erazm z Rotterdamu. Jednym z sekretów, by zniknęła upiorna nuda, jest pielęgnowanie wewnętrznej witalności. Trzeba odkryć potencjał kreatywny myśli, lektury i spisywać to, co nosimy w sercu. Z wolnością i z pasją myśleć na własny rachunek. Tylko tak można przezwyciężyć opresyjny konsumpcjonizm, który dziś blokuje myślenie. Innym frontem walki z nudą jest otwartość na bliźnich. Zamknięcie w sobie zwykle wynika ze złych doświadczeń. Bo przecież otwartość wobec innych czyni nas dostępnymi, a wówczas można samemu zostać zranionym. Kiedy nie chce się cierpieć, unika się poznawania nowych osób. Pojawia się pokusa zamknięcia w pancerzu i ograniczenia głębszych relacji. Choć jest to zrozumiała reakcja, jest ślepą drogą. Izolowanie się zubaża, sprawia ból, bo człowiek jest stworzony dla innych. 410 Dziś technologia maskuje samotność. Zwraca się uwagę na to, że sprzęt elektroniczny przybliża tych, którzy są daleko, ale czyni to kosztem oddalania od tych najbliższych. Coraz rzadziej ludzie spotykają się, aby po prostu być ze sobą i porozmawiać. Trafnie to ujął napis w pewnej kawiarni: „Strefa wolna od WiFi. Zachęcamy klientów do rozmowy”. Poczucie nudy jest światłem ostrzegawczym, że coś nie tak. Może wygasiliśmy życie intelektualne? Może dobrowolnie rezygnujemy z kochania bliźniego? W obu przypadkach warto popracować nad sobą. Poszerzyć umysł przez refleksję, rozszerzyć serce przez zainteresowanie bliźnim. Człowiek nigdy nie powinien wystawiać białej flagi, rzucać ręcznika czy kapitulować wobec pustki serca i głowy! 396. Blokada Adblock to odpowiedź na natręctwo reklam. Mowa o programach blokujących reklamy w sieci. Ostatnio można je też instalować w telefonach. Użytkownicy przyzwyczajeni do braku reklam w komórkach szukają analogicznych rozwiązań w komputerach domowych. Zainteresowanie tymi rozwiązaniami wciąż rośnie, co wynika z popularności filmów instruktażowych na YouTube pokazujących, jak je instalować. Wydawcy wprowadzają normy, które narzucą obowiązek docierania do czytelnika z reklamami w nieirytujący go sposób. Jednak skarżą się, że internauci nie rozumieją modeli biznesowych darmowych witryn. Reklama jest dźwignią handlu, ale też dźwignią nośnika tej reklamy. Rezultatem jest to, że niektóre witryny i materiały nie są już dostępne dla użytkowników adblocków. Innym sposobem na ominięcie problemów spadających wpływów z reklam zblokowanych przez specjalne programy jest stawianie ich treści za paywallami. Wydawcy z czegoś muszą żyć. Nie da się produkować dobrych treści za darmo. Bezpłatne treści stają się podejrzane: kto za tym stoi, kto za to płaci? Oczywiście mogą być motywacje polityczne, religijne lub kulturowe, aby dzielić się treścią, którą się ocenia jaką dobrą. Jednak wysokie koszty produkowania konkurencyjnej treści sprawią, że takie szlachetne dzielenie się zwykle nie da się długo utrzymać. Z biegiem czasu albo się zdobywa sponsorów, albo trzeba sięgnąć po reklamę. Ewangelizacja różni się od działania reklamowego tym, że Bóg poprzez swą łaskę działa wewnątrz duszy odbiorcy. To w ostateczności decyduje o przyjęciu przekazu i nawróceniu. Ale ewangelizacja też jest przekazem i dlatego ma aspekty wspólne z każdym innym przekazem. Jak w reklamach, odbiorca może się blokować na odbiór konkretnych treści. To nastawienie może wynikać z uprzedzeń lub z nieudolności przekazującego. 411 Od zawsze Kościół łączył misję ewangelizacyjną z przykazaniem miłości. Nauczać i dzielić się dobrą nowiną nie jest zwykłym zadaniem technicznym. Dlatego nie można traktować apostolstwa jak innych działań marketingowych. Takie podejście prowadzi do porażki, gdyż „Jeżeli Pan domu nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą" (Ps 127). Święci cenili środki przekazu, jakimi dysponowali w swoich czasach, ale nie pokładali ufności w ich skuteczność w sposób automatyczny. Gdyby żyli w naszych czasach, mogliby się modlić słowami: „Tobie Panie zaufałem, a nie Twiterowi, Facebookowi czy YouTube'owi..." 397. Igła i koperta Zwykła codzienna praca niesie wiele okazji, by wzrastać w tej zapomnianej cnocie jaką jest chrześcijańska pokora. Relacje z przełożonymi ćwiczą w pokorze przyjmując ich wymagań, również te ostre lub suche. Chrześcijańskie spojrzenie pozwoli znaleźć dla nich usprawiedliwienia: szef ma dużo obowiązków, jest niewyspany... Relacje z kolegami i ze współpracownikami, ich błędy i pomyłki, wymagają też wyrozumiałością, a jeżeli trzeba zwrócić im uwagę, to pokora pozwoli uczynić to nie raniąc. Pokora pozwala szukać doskonalenia zawodowego, nie dla własnego „ego” ale by lepiej służyć. Dlatego stale czuwa, by oczyszczać intencje, patrząc na wszystko w świetle wiary. Nie ulega powierzchownej atmosferze, zepsutej lub skorumpowanej. Z drugiej strony, pokorny unika perfekcjonizmu, uznaje własne ograniczenia i liczy się z tym, że inni też mają prawo do błędów. Słowem potrafi się poprawić i prosić o wybaczenie. Pragnienie wyróżnienia się, czynienia zawsze „po swojemu”, zwracanie na siebie uwagi lub zbytni troska o to, by czuć się pożytecznym i błyszczeć w służbie, są kolejnym oznakami braku pokory. Pychą jest też obsesja aby udowodniać, że zawsze muszą się z nami liczyć. Non cogitare nisi de se – nie myśleć o niczym innym jak o sobie, który się objawia w non loqui nisi de se – nie mówić o niczym innym jak o sobie, mówili starożytni. Osoba pokorna unika sprowadzać każdą rozmowę na swój temat, na własną historię, na własne doświadczenie, na własne zasługi. W życiu zdarzają się sytuacje w których szczególnie warto odnawiać pragnienie pokory. Na przykład, gdy jest awans na publiczne stanowisko. Czas by mocno wbić sobie w głowę, o co w tym wszystkim chodzi, chodzi okazję do służby. Wtedy trzeba zintensyfikować troskę o słabszych, nie zapominając o nich, szczególnie, gdy zacznie się mieć dostęp do możnych do takich do których przedtem nie miało się dostępu. Też będzie to okazją, aby 412 wykazać się w oderwaniu od honorów związanych ze stanowiskiem. Nie zwracać zbytniej uwagi na pochwały, natomiast chętnie słuchać krytyki, które choć ciche, zwykle zawierają ziarno prawdy. Niech ludzie widzą wasze dobre uczynki i chwalą Ojca waszego, który jest w niebie (Mt 5,16). Trzeba stać się jak igła, która przechodzi przez materiał, pozostawia nitkę a sama znika; lub jak koperta, którą się wyrzuca zachowując natomiast otrzymany list. Ważne jest dobro, który Pan Bóg czyni za pośrednictwem swoich narzędzi a nie ich własna chwała. 398. GAFA Moc słowa. Od dawna człowiek zastanawia się nad językiem. W ostatnim stuleciu refleksja filozoficzna poszła w przemieniającą siłę słowa. Natomiast myśl czysto techniczna bada zakłócenia w przekazie. Może on być bezbłędny, ale wprowadzać odbiorcę w błąd. Tym się zajmują socjologia, politologia, public relations, marketing... Przecież można celowo ingerować w przekazie - manipulować, uprawiać propagandę. W ostatnim ćwierćwieczu jak jeszcze nigdy dotąd w dziejach ludzkości strumień przekazu informacji skoncentrował się w jednym nurcie. Większość informacji dociera do miliardów ludzi przez internet, a do tego w świecie wirtualnym pozycję niemal monopolistyczną uzyskały cztery kanały: Google, Apple, Facebook, Amazon. Te cztery giganty od niedawna są określane skrótowcem GAFA. Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy GAFA jest całkiem sterylnym kanałem komunikacyjnym, czy manipuluje przekazem? Nikt nie ma wątpliwości, że w sprawach przynoszących zysk wszyscy szukają takich rozwiązań, które są dla strony korzystne. Jednak logika zysku niekoniecznie szanuje wartości etyczne. Czy podmioty kierujące się logiką zysku nie ulegną zapędom ideologicznym, czy nie staną się graczami kształtującymi etyczne wybory? Do jakiego stopnia GAFA celowo wpływa na gusty, mody i etyczne wybory użytkowników? Jak myśleć samodzielnie, skoro książki są filtrowane przez Amazon, informacja pobierana i pozycjonowana przez Google, relacje budowane za pomocą Facebooka i Androida? Dyskusja na te tematy dopiero się zaczęła. Pewne jest, że rychło wejdą inni gracze, pochodzący z odmiennych kultur. Chińczycy, Hindusi i obok tego muzułmanie stworzą własne, alternatywne kanały. Mamy temat na nowszą wersję Orwellowskiego „Roku 1984" lub „451 stopni Fahrenheita" Raya Bradbury'ego. W obu powieściach świat był tak skonstruowany, że ścigano samodzielne myślenie. Ekrany służyły do kontroli i kształtowania myśli, a książki były palone: papier płonie przy temperaturze 451 stopni Farenheita. 413 Na szczęście podstawowe relacje dla człowieka nie potrzebują internetu. „Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego" (Mt 22,37). Modlitwa, adoracja, dziękczynienie, zadośćuczynienie są zawsze możliwe. Służba, współczucie, przebaczenie również realizują się poza siecią. Tego nikt nie zmieni. 399. Zabezpieczyć uczciwość „Wariat nie stracił rozumu. On stracił wszystko z wyjątkiem rozumu. Jego rozum ostro pracuje, ale w zawężonym obszarze" (Chesterton). W zmaterializowanym świecie łatwo popaść w nieracjonalne sprowadzanie do samych rachunków relacji we wspólnocie. Są jednak obszary tych relacji, których nie da się zamknąć w arkuszach Excela. Jednak rachunki są potrzebne. Z definicji rachunkowość to sformalizowany system odzwierciedlający proces prowadzonej działalności gospodarczej i służący jej ocenie. Podstawowym celem rachunkowości jest dostarczenie prawdziwego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej. Ciekawe, że po łacinie słowo używane dla rachunków to ratio-rationis, natomiast rozliczać się to reddere ratitiones - 'podaj argumenty'. W przypadku wspólnoty kościelnej trzeba dodać do rachunków relacje pomiędzy dobrami materialnymi i dziełami miłosierdzia, wśród nich nauczaniem Ewangelii. Rozumowanie ekonomiczne trzeba połączyć z wiarą. Odkryć najgłębszą prawdę o dobrach materialnych i ich ostateczny cel: pomagać człowiekowi w zbawieniu. Z drugiej strony dobroczynność wymaga dobrobytu. Z pustego nawet Salomon, paradygmat mądrości, nie naleje. Kościół potrzebuje dóbr materialnych aby prowadzić swoją misję. Każdy, kto nie ma uprzedzeń, zrozumie to. Niestety, temat stał się kontrowersyjny. W wielu środowiskach Kościół jest przedstawiany jako pazerny. Niektórzy sądzą, że jest to wynikiem szerokiej niewiedzy o realiach finansowych Kościoła. Inni - że wierni stracili gorliwość i zobojętnieli. Jeszcze inni sądzą, że jest to skutkiem stałych ataków ze strony środowisk laickich. Prawdopodobnie każdy z tych argumentów zawiera ziarno prawdy. Kościół jednak musi świadczyć też poprzez sposób zarządzania majątkiem, który nie może stać się celem, lecz musi pozostawać wyłącznie środkiem do działalności apostolskiej i charytatywnej. 414 Warto dołożyć wszelkich starań, by zachować „logikę daru”. Zarządca powinien być świadom tego, że ma do czynienia z wdowim groszem i że nigdy nie jest to jego własność. Papież Franciszek przypomina, że nie wystarczy jako argument to, że „zawsze tak to było robione”. Potrzeba „kreatywnej odwagi”, jak i umiejętności stosowania takich narzędzi jak budżety, regularne rozliczenia, zezwolenia na większe zadłużenia... Być w praktyce fidelis dispensator et prudens (wiernym i roztropnym zarządcą - jak mówi tytuł czwartego motu proprio Franciszka, 2014) oznacza stosować z wiarą takie i inne sposoby na zabezpieczenie uczciwości. 400. Umiar i pokora Człowiek nie jest myślącą małpą. Jednak gdy nie myśli i nie walczy z niskimi skłonnościami, zachowuje się gorzej od niej. Zwierzę niejako w instynkt ma wpisane umiarkowanie i poczucie wspólnoty. U człowieka osłabionego przez grzech pierworodny nieokiełzane instynkty działają destrukcyjnie. Do tego obecna kultura nie ułatwia walki o godne człowiecze zachowanie. Masowy przekaz napędza konsumpcję, a ta karmi egoistyczne postawy. U słabych jednostek taka atmosfera generuje wszelki rodzaj ekscesów: pijaństwo, awantury, burdy, rozboje... W takim to kontekście przyszło nam tworzyć relacje społeczne, zaczynając od rodziny, a kończąc na wspólnotach kościelnych. Takie jest środowisko, w którym trzeba żyć miłością, która jest „cierpliwa, łaskawa, nie zazdrości, nie unosi się pychą, nie dopuszcza się bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego, nie cieszy się z niesprawiedliwości...” Umiarkowanie znajduje się u podstaw współżycia braterskiego. Panowanie nad popędami łagodzi i uszlachetnia zachowanie. Powściągliwość unika podnoszenia głosu i przesadnego angażowania się, czyli postawy „za dużo kogoś wszędzie”. Ta bowiem prowadzi do tego, że inni mają już szczerze dość. Zabierając głos, trzeba się starać wyrażać opinie bez nadmiernej emfazy. Umieć milczeć i słuchać. Spotkania rodzinne lub towarzyskie powinny mieć klimat pogodnej rozmowy. Nie są one wiecem ani polem do negocjacyjnych przepychanek. Taka atmosfera ułatwia właściwy ton ludzki i nadprzyrodzony. Trzeba mieć świadomość, jakie są konsekwencje słów. „Pomyśl, co będziesz mówił i staraj się zamilknąć na czas, abyś nie musiał żałować tego, co powiedziałeś” (św. Hieronim). Stosując się do tego, 415 sprawimy, że nasze rodzinne spotkania będą odpoczynkiem od pracy i źródłem obecności Bożej. Umiarkowanie trzeba połączyć z pokorą. Obie te cechy w codziennych kontaktach przeplatają się i pozwalają, by zapanował pokój. Pokora temperuje duchowy egoizm. Skłania do troszczenia się o innych, do zapomnienia o sobie. Prowadzi do tego, że traktujemy bliźniego z szacunkiem, a kiedy możemy, zajmujemy ostatnie miejsce. Duchem służby skutecznie zwalczamy egoizm. A wtedy naśladujemy Jezusa, ponieważ On, pełnia miłości, całe życie służył. W ten sposób wykonamy nasze zadania i nie pogubimy się w egoistycznych, osobistych małostkach. 416
