HISTORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

hsmw
HISTORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH NOTATKI PIOTR MIODUNKA
Wykład nr 1
STAROŻYTNOŚĆ
Wschód:
Najstarsze państwa- Żyzny Półksiężyc - Egipt, Asyria
Pierwsze imperium - państwo perskie VI/V w.p.n.e., pochodzenie indoeuropejskie, władcy prowadzili bardziej tolerancyjną politykę wobec ludów
podbitych; stosunki międzynarodowe- głównie podboje, niewiele dowodów na prowadzoną politykę.
Grecja:
I tys p.n.e - nie wytworzyli jednolitego organizmu państwowego, współistniało wiele miast-państw (polis); każde prowadziło własną politykę
Sparta- odrębne rządzenie przez arystokrację wojskową
Wielka Kolonizacja Grecka - VII/VI w.p.n.e. - osiedlanie się Greków z powodu przeludnienia -Sycylia, południowe Włochy, południowa Francja
(Marsylia założona przez Greków). Kolonizacja nie była planowanym procesem. Kolonie utrzymywały stosunki z metropolią.
Grecji sprzyjała izolacja- ( zakończyła się z nadejściem Persów)
Rozpowszechnienie pojęcia - barbarzyńcy- Ci, którzy mieli inną kulturę, inny ustrój niż Grecy. Miasta-państwa ustrój głownie demokratyczny. Po
wojnach z Persami określenie barbarzyńca nabrało pejoratywnego znaczenia.
Grecy za barbarzyńców uważali Macedończyków.
Sytuacje zmieniły wojny:
Związek Panhelleński pod przywództwem Sparty
Związek Morski 478r.p.n.e. pod przywództwem Aten, Ateny dysponowały wspólnym skarbem na wyspie Delos- w 450 r.p.n.e. skarb został
przeniesiony do Aten - dominacja, chciały sobie podporządkować innych- pierwsza taka sytuacja.
Narzędzie polityki- wojska
Obywatele z ziemią- obowiązek wojska. Po wojnie peloponeskiej zmiana charakteru sił zbrojnych, zaczęto używać najemników - przeludnienie, brak
zajęcia.
IV w.p.n.e. podbój przez Filipa Macedońskiego; imperium Aleksandra Wielkiego.
Wzorce kultury greckiej rozrastały się w ślad za wojskami.
Cesarstwo Rzymskie
Charakterystyczne zróżnicowane podejście do podbijanych ludów, VII, VI, V w.p.n.e. - część terytorium włączano do państwa, zyskiwali
sprzymierzeńców do armii, części nadawano pełne prawa- więc nie tylko podbój
Służba wojskowa- każdy, kto posiadał ziemię - 700 000 - ogromna armia
Polityka zagraniczna - prowadził ją senat, bardziej nowoczesna, rozsądna; traktaty handlowe - Rzymu z Kartaginą - trzy traktaty ( założoną przez
Fenicjan, liczyła się w VI/V w.p.n.e.); Rzym zakończył dominację floty Kartaginy.
Wojny punickie- III/II w.p.n.e.- zadecydowały o dominacji: 1 wojna- potwierdzenie przynależności Sycylii, Sardynii, Korsyki do Rzymu; 2 wojnaupokorzenie, wysokie kontrybucje, likwidacja floty, Kartagina nie mogła wypowiedzieć żadnej wojny bez zgody senatu rzymskiego; 3 wojna zniszczenie Kartaginy
II w.n.e. - największy obszar
Divide et impera - dziel i rządź
Z państwami Greckimi zawiązywali sojusze przeciwko Macedonii, ale później je sobie podporządkowali.
Egipt - protektorat rzymski nad Egiptem, luźna forma uzależnienia - główny dostawca zboża dla Rzymu
Oktawian August - pogrom - „Państwo Rzymskie powinno zamknąć się w naturalnych warunkach"; armia zawodowa, 25 lat służby + formacje
pomocnicze - 250 000; Pax Romana
Upadek cesarstwa IV w.n.e.
Wschód- granica z państwem perskim, traktowali Persję równorzędnie, cesarz nazywał przywódcę Persji w korespondencji „bratem".
Zagrożeniem były plemiona germańskie - ich wodzów Rzymianie nazywali królami, dlatego znienawidzili tytuł króla. Już w IV w.n.e. plemiona pojawiały
się na terenie cesarstwa. 350r.n.e. Frankowie osiedlili się w północno-zachodniej Francji. Germanowie pracowali na roli, w armii. 376r. - plemię
Wizygotów poprosiło o przyjęcie do cesarstwa - obawiali się Hunów. Wizygoci osiedlili się w dzisiejszej Bułgarii - zalążek niepokojów. 31.12.406 r. kilka plemion germańskich przeszło Ren - również ucieczka przed Hunami.
Podział cesarstwa rzymskiego- 395r.
476 r. - Odoaker obalił Romulusa, 480 r. - odebrał insygnia
Państwo zachodnio-rzymskie przetrwało- dobra dyplomacja. Odoaker usunięty przy pomocy Ostrogotów.
ŚREDNIOWIECZE
W VII w. wtargnęli Słowianie, Bułgarzy
Chlodwig opanował Galię, 496 r. - chrzest Chlodwiga. Wśród Germanów rozpowszechniony był arianizm. Chlodwig sprzymierzył się z
duchowieństwem, założył dynastię Merowingów, obalił Pepina Krótkiego (Małego) w sojuszu z papieżem. 754r. - Chlodwig pokonał Longobardów i w
północnej Italii utworzył Państwo Kościelne.
Karol Wielki - kolejne podboje, myślał o odbudowaniu cesarstwa- mariaż dynastyczny - chciał poślubić cesarzową bizantyjską Irene. W 800r. papież
koronował Karola na cesarza. 812r. - uznanie równorzędności Bizancjum. Karol tworzył marchie przy granicach, duża władza margrabiów.
814 r. - śmierć Karola, podział państwa: część francuska, część zromanizowana, część germańska
Znaczenie Karola dla Słowian - od jego imienia słowo „król"
IX w. - zjednoczenie 7 państw w Anglii w obliczu najazdów duńskich
Charakter patrymonialny państwa - prywatna własność panującego, skarb władcy jest skarbem państwowym
Podsumowanie:
Polityka dynastyczna, związki rodzinne, mariaże
Granice nie miały związku z układem etnicznym
Władcy brali osobisty udział w bitwie osobiście
Plemiona Arabskie:
VII w. niespecjalnie duży rozwój
Znaczenie Mekka - czarny kamień
Synkretyzm religijny
Mahomet- islam ( poddanie się woli Bożej ); Muzułmanie ( muslim - poddany ); 622 r.- ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny ( miasto proroka ), 630
r. - zdobycie Mekki przez Mahometa
Poł. VII w. - Koran - nauki Mahometa, nieważnienie Starego Testamentu
IX w. - Sunna - spisana tradycja
Odłamy szyickie - nie uznawali Sunny
632 r. - śmierć Mahometa
Następcy Mahometa nazywali byli kalifami. W tym okresie liczne podboje do VII w. - zagrażali nawet Bizancjum, pokonali Wandalów, wyparli
Wizygotów z Hiszpanii
Wykład nr 2
Bitwa pod Grunwaldem - Jagiełło nie dowodził osobiście
Bitwa pod Cesis- zginął Jan Luksemburski
Monarchie - kwestie dynastyczne odgrywały bardzo ważną rolę; państwa nie były spójne
GŁÓWNE DYNASTIE DO XVIII w. :
-Habsburgowie- wywodzili się z Tyrolu, pod koniec XIII w. jeden z nich został cesarzem. Stopniowo powiększali swoje terytoria: Styria, Karyntia,
Kraina, Słowenia - dziedziczne; od 1438 r. królowie rzymscy; od 1440 r. do Napoleona cesarze.
Twórca potęgi- cesarz Maksymilian I
„Niechaj inni toczą wojnę, ty szczęśliwa Austrio żeń się"
Maksymilian I poślubił księżną Burgundii; władca Niderlandów; jego syn ożenił się ze spadkobierczynią korony Hiszpanii - córką Ferdynanda i Izabeli;
małżeństwa wnuków z Jagiellonami.
1515r. - układ z Zygmuntem Starym
Karol V - Niderlandy, Hiszpania, Czechy, Węgry, Burgundia, Królestwo Neapolu, księstwo Mediolanu, kolonie w Ameryce; koronowany w 1530 r. ;
abdykacja w 1556 r.
Podział- dla Filipa II - Hiszpania z koloniami, Niderlandy, posiadłości we Włoszech, a Ferdynand I - reszta ( ostatecznie Niderlandy i Włochy też dla
nich).
Dynastia Habsburgów wygasła w 1740 r.
-Jagiellonowie- tereny Królestwa Polskiego, wielkiego Księstwa Litewskiego, Węgier, Czech
1440r. -Władysław król Węgier zginął pod Warną; Kazimierz - Polska, Litwa - małżeństwo z Elżbietą
Władysław, król Czech, a w 1490 r. król Węgier- doszło do zatargów, bo jego ojciec chciał Węgry dla Jana ( jego brata )
Jan Olbracht- Polska
Aleksander- Wielki Książę Litewski
Potęga załamała się w 1526 r. - bitwa pod Mohaczem; Węgry i Czechy dostały się w ręce Habsburgów
Wtedy Jagiellonowie - Polska i Litwa
1572 r. -śmierć Zygmunta Augusta - następnie w Polsce Wazowie - Zygmunt III Waza ( jego matka była siostrą Zygmunta Starego )
-Burbonowie - boczna linia Kapetyngów- objęli władzę w wyniku wojen religijnych. Założyciel- król Henryk IV; później Ludwik XIII, XIV, XV, XVI.
W 1700 r. zmarł ostatni przedstawiciel Habsburgów w Hiszpanii, tron objąć miał wnuk Ludwika XIV - Filip
1714r. - Filip II ostatecznie otrzymał tron Hiszpanii bez Niderlandów i Włoch ( Habsburgowie Austriaccy); Burbonowie Hiszpańscy panują do dziś.
WOJNA STULETNIA -
między Anglią, a Francją
W XVI w. wygasła dynastia Kapetyngów, władza przeszła do: Walezjuszy - po mieczu, do Edwarda III - po kądzieli
Flandria- bogate terytorium związane z Anglią - sukno z wełny angielskiej. Edward III zakazał eksportu wełny, mieszkańcy Flandrii uznali się lennikami
Anglii. Król Francji ogłosił konfiskatę tego terenu. Bitwa pod Crecy - typowa wojna feudalna, Francja przegrywała, król dostał się do niewoli, król
angielski ogłosił się królem Francji. Joanna d'Arc na czele ludu francuskiego prowadziła wojsko, przerwali oblężenie Orleanu. W 1459 r. Anglicy zostali
wyparci z Francji, został im tylko port Calais.
WOJNA DWÓCH RÓŻ - ginęła arystokracja. Anglia stała się całkowicie odrębna - odcięła się kulturalnie, królowie przestali używać języka
francuskiego
XVI wiek - ODKRYCIA GEOGRAFICZNE
Najpierw Hiszpania i Portugalia. Portugalczycy żeglowali wzdłuż Afryki, szukali morskiej drogi do Indii aby wyeliminować kupców włoskich
Hiszpanie od lat 20 XVI wieku regularny podbój, osadnictwo, zakładali kolonie, biskupstwa, odkryli złoto, srebro - wysoka inflacja w Europie, szybciej
rosły ceny żywności
W tym czasie w Europie podział: Wschód - zboże, Zachód
1494 r. - traktat w Tordesillas - papież podzielił świat, ale nikt tego później nie uznawał, pretensje Anglików- opanowali Amerykę
Holendrzy - również prowadzili ekspansję- Manhatan, Nowy Amsterdam, RPA, Cejlon, Tajwan
Francja- opanowali Kanadę, tereny wzdłuż rzeki św. Wawrzyńca, założyli Luizjanę
Dania- głównie Afryka, Tobago
Szwecja- krótko w Afryce - Złote Wybrzeże - stamtąd niewolnicy
Portugalczycy z czasem byli wypierani ze zdobytych posiadłości, utrzymywali się w Afryce i Chinach; Hiszpanie utrzymywali swoje posiadłości.
Kolonizacja Anglii- kompanie - wschodnio i zachodnio- indyjska
JAK RELIGIA WPŁYWAŁA NA SM?
Religia- istotny czynnik w stosunkach międzynarodowych, często oficjalna przyczyna
Kryzys papiestwa, schizmy - 1470 r. - 3 cesarzy, 3 papieży
XV w. - dwa sobory: w Konstancji ( 1414-1418); w Bazylei (1431-1439)
Poruszona kwestia podboju Bałkanów przez Turków, klęska w 1444r. pod Warną, 1453 r. - zdobycie Konstantynopola, 1570r. - powstanie Ligii Świętej
( papież, Wenecja, Hiszpania), 1571 r. bitwa pod Lepanto - zwycięstwo chrześcijan - zahamowanie ekspansji Turków; słabość króla Francji przymierze z Turkami; królowie Polscy również chcieli utrzymać dobre stosunki z Turkami.
REFORMACJA
1517r. wystąpienie Martina Lutra, nowe dogmaty chrześcijańskie, dobrobyt - przejaw łaski Boga; pozytywne przyjęcie przez mieszczan, książąt.
Jan Kalwin - predestynacja - znaczenie wśród szlachty
Ulrich Zwingli
Okres reformacji - liczne zamieszki, walki, wojny religijne
1555r. - pokój w Augsburgu - zasada „Czyj kraj, tego religia"
Niderlandy - należały do Hiszpanii; rozpowszechniony kalwinizm, bunt bogatego mieszczaństwa
1581 r. podział Niderlandów- część hiszpańska - katolicka i część protestancka (północ)
Anglikanizm - król Henryk VIII -akt supremacji
Anglia wplątana w wojnę Niderlandów - poparli protestantów
1588r. - wyprawa hiszpańskiej Wielkiej Armady- rozgromiona
WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA 1618-1648
Propaganda odgrywała ogromną rolę, początek- kwestia związana z religią w Czechach, szerzył się tam kalwinizm ( Bracia Czescy ), bitwa pod Białą
Górą; Unia Protestancka; Liga Państw Katolickich; protestantów wspierała Francja.
Okresy wojny 30 letniej
Traktaty westfalskie - 1648: szczyt potęgi szwedzkiej, nabytki Francji, porażka Habsburgów, niemieckie terytoria otrzymały pewną suwerenność cesarz honorowym zwierzchnikiem, ale bez realnej władzy; Holandia i Szwajcaria wyłączone z Cesarstwa- uznanie niepodległości; korona
Habsburgów - charakter dziedziczny
Szkocja- kalwinizm
Dania, Norwegia, Szwecja - protestantyzm
Węgry- silne znaczenie kalwinizmu
Polska- poparcia szlachty dla protestantyzmu - Polska w wojnie 30-letniej po stronie Habsburgów
1582r. - reforma kalendarza -papież Grzegorz XIII; co 4 lata rok przestępny- nie została od razu przyjęta przez wszystkie kraje (religie): Anglia,
Szwecja - XVIII w., Rosja - XX w.
III WOJNA PÓŁNOCNA 1700-1721
Polska oficjalnie nie brała w niej udziału, ale była główną areną; Koalicja: elektor Saksonii, Rosja, Dania przeciwko Szwecji
Król Szwecji Karol XII - nie dał się zaskoczyć - bitwa w 1709 r. pod Połtawą - klęska koalicji
1721 r. - pokój w Nystad - Rosja uzyskiwała dostęp do Morza Bałtyckiego, Estonię, Łotwę (Inflanty); Brandenburgia - Pomorze ze Szczecinem
(Szwecja traciła); Polska i Saksonia - nic; Polska pod rosyjskim protektoratem.
1772r. - konfederacja barska - I rozbiór Polski, akcja dyplomatyczna, prawa królów Węgierskich do księstw Halicko-Włodzimierskich, ale to nie miało
nic wspólnego z Małopolską; Galicja włączona do Austrii
1773 r. - sejm Polski potwierdził I rozbiór Polski
Wykład nr 3
PAŃSTWA EUROPY DO 1815 R.
- PAŃSTWA NADBAŁTYCKIE:
II połowa XII w. - kolonia kupców niemieckich na terenie Rygi; 1201 r. - biskupstwo inflanckie w Rydze ( Estonia, Łotwa)
1202 r. - założenie Zakonu Kawalerów Mieczowych - od 1237 r. połączony z Zakonem Krzyżackim
Litwa: za Mendoga ( poł. XIII w. ) i Giedymina ( I poł. XIV w. ) opanowanie terenu Białorusi, ekspansja na teren Ukrainy
1385r. - unia polsko-litewska, chrystianizacja Litwy
1561r. - Inflanty do RzON ( sekularyzacja, luteranizm ); północna część Estonii do Szwecji
Lata 20 XVII wieku Ryga i większość Inflant do Szwecji, od 1721 r. do Rosji, od 1795 r. reszta Inflant i Litwa do Rosji
-EUROPA WSCHODNIA
Ruś Kijowska:
IX/X w. - 1054 r. - Białoruś, Ukraina, wschodnia Rosja
988 r. chrzest z Bizancjum
Od 1054 r. rozbicie dzielnicowe
1237-1240 r. - podbój Rusi przez Mongołów (Tatarów)
II połowa XV w. - Iwan III - książę moskiewski zrzuca zależność tatarską, jednoczy północno-wschodnią Ruś, żeni się z bratanicą ostatniego cesarza
Bizancjum - jako herb przyjmuje dwugłowego, czarnego orła ( herb cesarza ); przyjmuje tytuł cesarza (cara); Moskwa trzecim Rzymem.
1689-1725 r. - Piotr I - modernizacja państwa; stolica - Petersburg
1648-1764 r. - Hetmańszczyzna ( prawo i lewo brzeżna)
SKANDYNAWIA
1103 r. - duńskie arcybiskupstwo w Lund (Skania) na całą Skandynawię
XII wiek Szwedzi chrystianizują i podbijają Finlandię ( do 1908 r. )
XII/XIII wiek ekspansja Duńczyków (Rugia, Pomorze, Inflanty)
1397-1523 r. - unia kalmarska - Dania, Norwegia, Szwecja - pod auspicjami Danii
1523 r. - oderwanie się Szwecji od Danii ( Norwegia do 1814 r. )
Lata 20 i 30 XVI w. - Dania i Szwecja przyjmują luteranizm
Lata 20 XVII w. - 1721 r. - dominacja Szwecji na Morzu Bałtyckim
EUROPA ŚRODKOWA
CZECHY:
Od 929r. Czechy lennikiem Niemiec
1198r. królestwo Czech
Lata 30 XIV w. zhołdowanie Śląska
1346r. król Czech cesarzem niemieckim
1526r. Habsburgowie królami Czech
1620r. -bitwa pod Białą Górą- zniesienie odrębności Czech, rekatolizacja, germanizacja arystokracji
WĘGRY:
Koczowniczy tryb życia - osiedlili się w początkach X w.
1001 r. - królestwo Węgier
Koniec XI wieku uzależnienie Chorwacji
1526 r.- podział między państwo Habsburgów, Siedmiogród i Turcję
1699 r. -zjednoczenie Węgier jako dziedziczne królestwo Habsburgów
SŁOWACJA:
(jako Górne Węgry) - w ramach Królestwa Węgier (Habsburskiego)
PRUSY:
XII w. Marchia Brandenburska - ekspansja na wschód od Odry
1356r. margrabia brandenburski jednym z elektorów
1415r. Hohenzollernowie elektorami
1525r. powstanie Księstwo Pruskie z Hohenzollernem na czele
1618 r. połączenie Prus i Brandenburgii
1701 r. Fryderyk I królem Prus
1742 r. zajęcie Śląska
Ok. 1786 r. - stan - 6 mln mieszkańców; 186 tys. wojska
SZWAJCARIA:
1291 r. kantony: Szwyz, Uri, Unterwalden zawiązują konfederację obronną przeciw Habsburgom - 1315 r. zwycięstwo pod Morgarten
1618 r. - (pokój westfalski) - uznanie niepodległości de iure i wyłączenie z cesarstwa
BAŁKANY:
Koniec VII wieku - napływ Bułgarów
864 r. - chrzest z Bizancjum
1186 - 1393 r. - państwo podbite przez Turków Osmańskich
1190 - 1389 r. - szczyt potęgi w XIV wieku - Serbia, Macedonia, południowa Grecja; klęska na Kosowym Polu z Turkami
Hospodarstwo Mołdawii uzależnione od Węgier i Polski; hospodarstwo Wołoszczyzny uzależnione od Turcji ( trwale po 1526 r. )
Czarnogóra - nieustanne walki z Turkami ( de facto niezależna )
Albania 1443 - 1479 - niepodległa ( przywódca Skanderbeg ), później podbita przez Turcję
PÓŁWYSEP IBERYJSKI:
Początek VIII wieku Arabowie zajmują niemal cały półwysep
XI - XIII - liczne państwa chrześcijańskie prowadzące re konkwistę ( Leon, Kastylia, Nawarra, Aragonia, później Portugalia - od 1140 r. królestwo )
1230r. - Królestwo Leonu przyłączone do Kastylii
1282 r. -Aragonia zajmuję Sycylię, w 1324 r. Sardynię, a w 1442 r. Neapon
1264 - 1492 r. - w rękach Arabów tylko Emirat Grenady
1479r. - połączenie Aragonii i Kastylii przez małżeństwo w Królestwo Hiszpanii
1580-1640 r. - unia personalna Hiszpanii i Portugalii
WYSPY BRYTYJSKIE:
1603 r. - unia personalna Anglia + Szkocja
1707 r. - unia realna Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii
1800 r. - zniesienie parlamentu irlandzkiego - Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
Wykład nr 4
WIEK XIX - ZŁOTY OKRES SM
FRANCJA:
1789 r. - rewolucja francuska - obalenie monarchii, ścięcie Ludwika XVI
Napoleon - dążenie do dominacji w Europie - system państw uzależnionych np. księstwo Warszawskie, Związek Reński, posiadłości we Włoszech trony obsadzone przez rodzinę Napoleona; Kodeks Napoleona - nowy ustrój, rozwój kapitalizmu
1813/1814 r. - wojska pruskie, austriackie, angielskie - koalicja wgląd Francji
1814 r. - abdykacja Napoleona
KONGRES WIEDEŃSKI - 1815 r.
3 zasady:
-restauracji
-legitymacji
-równowagi sił
POSTANOWIENIA:
zasada legitymizmu i równowagi sił, mocarze którzy mają decydować o kształcei Europy
powołano Związek Niemiecki
połączono Belgię i Holandię w Królestwo Niderlandów
utworzono Królestwo Polskie z carem Aleksandrem I jako królem Polski
pod panowaniem Prus znalazły się: Wielkie Księstwo Poznańskie, Nadrenia, Westfalia, Pomorze szwedzkie i Rugia, z Krakowa i jego najbliższej
okolicy utworzono Rzeczpospolitą Krakowską
Szwajcaria otrzymała 3 kantony i stała się federacją 22 kantonów, 20 listopada 1815 ogłoszono akt jej wieczystej neutralności
Odtworzono Państwo Kościelne
Do świętego przymierza nie przystąpiła Wielka Brytania
Zjazd w Akwizgranie
Ostatni kongres w Weronie
1821r. powstanie greckie
10.1827r. bitwa pod Navarino
1828r. wojska rosyjskie podchodzą pod Istambuł
Pokój w Adrianopolu - wolny przepływ statków przez cieśniny czarnomorskie
Belgia połączona z Holandią- Królestwo Niderlandów; Wielka Brytania i Francja wspierały secesję Belgów
Kwestia wschodnia - sprawa Turcji:
1832 r. bunt Muhammada Ali'ego w Egipcie
1833 r. sojusz rosyjsko-turecki - na żądnie Rosji, Turcja ma zamknąć przepływ przez cieśniny na Morze Czarne
1839 r. Wielka Brytania umiędzynarodowiła sprawę - wojna z Egiptem ( 5 mocarstw + Turcja ) - przywrócono status, że cieśniny zamknięte dla
okrętów wojennych
WOJNA KRYMSKA 1853 - 1856 Rosja vs Imperium Osmańskie + Francja + Wielka Brytania
Rosja- obrońcy prawosławnych, Francja - dostęp Katolików do Ziemi Świętej
1855 r. zdobycie Sewastopola - klęska Rosji
1856 r. - traktat w Paryżu, patronował Aleksander Walewski - MSZ Francji: Morze Czarne - morzem neutralnym, bez floty i fortyfikacji; wolność
żeglugi na Dunaju
ZJEDNOCZENIE WŁOCH: z wł. Risorgimento
1831r. - Młode Włochy
Giuseppe Garibaldi
1848-1849r. - zamieszki, spacyfikowanie przez wojska, Królestwo Sardynii interweniowało, ale zostało pokonane
Camilo Cavour - premier Królestwa Piemontu
1859r. - sojusz z Napoleonem III - Włochy miały być konfederacją 4 państw
Wojna: zwycięstwo pod Magentą, Solferino
1859 r. - Pokój w Villafranca: Austria otrzymała Wenecję, Nicea do Francji, Włochy uzyskały Lombardię.
Giuseppe Garibaldi - 1000 ochotników, Czerwone Koszule
17.03.1861 r. król Wiktor Emanuel III królem Włoch
1866 r. sojusznicy Prus zajęli Wenecję
1870 r. zajęli Rzym - papież nie uznał tego faktu - więzień Watykanu
Wykład nr 5
Zjednoczenie Niemiec:
Kanclerz Prus - Otto von Bismarck
Król Danii był członkiem Związku Niemieckiego, przewodnictwo cesarz Austrii
Szlezwik i Holsztyn - tereny sporne, charakter niemiecki, należały do związku
Parlament duński chciał włączyć Szlezwik do Danii
1864 r. wojna Prusy, Austria vs Dania - Holsztyn do Austrii, Szlezwik do Prus
Wojna prusko-austriacka - znowu o Szlezwik i Holsztyn; przegrana Austrii pod Sadową; Prusy uzyskały Szlezwik i Holsztyn- tworzyły największe
państwo niemieckie, rozwiązanie Związku Niemieckiego
1867 r. - przekształcenie Austrii w Austo-Węgry - unia personalna; duża autonomia innych narodowości wcześniej wchodzących w skład Królestwa
Węgierskiego
Napoleon III proklamował Cesarstwo Francuskie, chciał uzyskać wpływy w księstwie Luksemburga
Wojna Prusy vs Cesarstwo Francuskie ( Napoleon III Bonaparte )
1866 r. - Związek Północnoniemiecki ( Otto von Bismarck ) - konfederacja państw z własnym rządem i prezydentem, którym miał zostać król Prus
1867 r. - Związek Celny/parlament celny ( bez Austrii )
Tron hiszpański oferowano Hohenzollernom - obawa Francji przed ich dominacją
Depesza emska 13.07.1870 r. ( zmienienie tekstu przez Bismarcka)
1870r. - wojna francusko-pruska: 2.09 kapitulacja części armii francuskiej w twierdzy Sedan- uwięzienie Napoleona, oblężenie Paryża; 22.01.1871 r. zawieszenie broni; 05.1871 r. - pokój: Francja straciła Alzację i Lotaryngię; 5 mln franków odszkodowania od Francji i częściowa okupacja
18.01.1871 r. - w Wersalu - proklamowanie Cesarstwa Niemieckiego - II Rzesza ( przyłączenie państw południowych); cesarz Wilhelm, kanclerz Otto
von Bismarck
AMERYKA PÓŁNOCNA
1783 r. - zakończona wojna o niepodległość USA z Anglią ( wschodnia część, do rzeki Missisipi, bez Florydy)
1803 r. - zakup Luizjany od Francji ( środek dzisiejszych USA )
1812 r. - wojna z Anglią - Anglia posiadała część terytorium w Kanadzie- Wielkie Jeziora- niewyjaśnione granice, więc konflikt
1813 r. - Anglicy spalili biały dom
12.1813 r. - pokój w Gandawie ( Belgia ) - status quo ( terytoria ), demilitaryzacja terenu Wielkich Jezior, wolność żeglugi na Missisipi - od tego czasu
normalizacja stosunków
1815 r. - układ handlowy
1817 r. - układ demilitaryzacji Wielkich Jezior
Floryda - samorzutne osadnictwo amerykańskie, ale teren należący do Hiszpanii. 1810 r. 0 niepowodzenie zakupu, bunt, wkroczenie wojsk USA;
rezolucja Kongresu - żadne terytorium Ameryki nie może być sprzedane państwu trzeciemu
1819 r. - zakup Florydy (West- ważne, bo ujście Missisipi i East ) od Hiszpanii
Oregon - protektorat USA i Anglii, od 1844 r. chcieli aneksji, negocjacje do 1866 r. - ostatecznie podział według 29 równoleżnika - część do Kanady,
część do USA
Texas - wcześniej należał do Meksyku, słabo zaludniony; 1836 r. - niepodległość Texas'u (niewielka część)- wojna między Meksykiem, a Texasem;
1837 r. - uznanie niepodległości przez USA, potem Francję i Wielką Brytanię; 1845 r. - uchwalenie przyłączenia Texasu do USA, ale tylko część koło
Zatoki Meksykańskiej; później chcieli odkupić resztę- zachodnie wybrzeże (m. in. dzisiejsza Kalifornia ), ale Meksyk się nie zgodził - 1846 r. - wojna
USA- Meksyk; USA zdobyły miasto Meksyk - więc tereny, które chcieli przyłączyli; 1853 r. - ostatnia część Texasu odkupiona od Meksyku
1867 r. - odkupienie Alaski od Rosji - 1899 r. odkrycie ropy, złota
1867 r. - zakupiono wyspy St. Thomas, St. John od Danii
Chcieli kupić też Kubę, ale Hiszpania nie sprzedała
WOJNA SECESYJNA 1861 - 1865
Konfederacja - stany południowe
Unia- stany północne
Unia ogłosiła blokadę morską portów
1861 r. - Wielka Brytania, Francja, Hiszpania - neutralność - Południe wstrzymało dostawy bawełny
Północ popierana przez Rosję
AMERYKA POŁUDNIOWA
Kolonie: Portugalii - Brazylia; Francja, Wielka Brytania, Holandia - Gujana; Hiszpania - reszta ( kolonie były mocno eksploatowane )
Kreole - elity lokalne w Ameryce Południowej - wysoka pozycja, ale najwyżej stali i tak Hiszpanie
Kwestią sporną był handel, ponieważ odbywał się poprzez pośrednictwo państw do których należały te kolonie, nie bezpośrednio.
Do Ameryki Południowej docierały echa rewolucji amerykańskiej, francuskiej, destabilizacji w Hiszpanii.
Podział kolonii na 4 wicekrólestwa: Peru, Meksyk, La Platy, Nowej Grenady
1810/1811 r. - powstanie w koloniach, ogłaszanie niepodległości
Przywrócono Burbonów w Hiszpanii - kolonie liczyły na jakieś autonomie, ale powrócono do rządów absolutnych
1823 r. - niepodległość Chile, Meksyku
1824 r. - Brazylii
1825 r. - Peru
Regent Portugalski Jan w 1815 r. uciekł przed Napoleonem - powstało Niezależne Królestwo Brazylijskie; w 1822 r. wrócił jego syn Piotr ( Pedro ) i
koronował się na króla Brazylii- Cesarstwo Brazylijskie
1829 r. - Indianin Vincente Guerrero prezydentem Meksyku
Simon Bolivar - walczył o niepodległość państw w Ameryce Południowej
1819 r. - powstanie Wielkiej Kolumbii ( jedność tylko za prezydentury Bolivara )
1825 r. - ucieczka Bolivara na Jamajkę
1830 r. - rozpad Wielkiej Kolumbii : Ekwador, Kolumbia i Wenezuela
Hose de Leon- też walczył o niepodległość, wyzwolił Chile i Peru
W latach 20 z Peru odłączyła się Boliwia ( od nazwiska Bolivara )
DOKTRYNA MONROE ‘A - izolacjonizm
1823 r. - Francja wysunęła postulat przywrócenia kolonii do Hiszpanii - negocjacje USA i Anglia
USA - oświadczenie, że żadne państwo nie powinno ingerować w sprawy Ameryki Północnej i USA w sprawy europejskie
James Monroe - 2.12.1823 r. :
1. Ameryka Południowa i Północna nie mogą być przedmiotem kolonizacji;
2. Systemy polityczne są różne, nie można wprowadzać ustrojów europejskich w Ameryce
3. USA oświadczyły, że nie będą mieszały się w sprawy europejskie
To oświadczenie zostało niechętnie przyjęte w Europie; natomiast w Ameryce Południowej bardzo przychylnie.
RYWALIZACJA MOCARSTW NA BLISKIM I DALEKIM WSCHODZIE
- Indie - teren ekspansji Brytyjskiej Kompanii Wschodnio-Indyjskiej. 1803 r. - zdobycie Delhi, Cejlonu, 1809 r. - zdobycie Singapuru
W połowie XIX wieku uzależniła się większość Indii ( dzisiejszy Bangladesz, Indie, Pakistan)
-Indochiny - współpraca z Wietnamem, ale później podbili część Wietnamu- tereny należące do Francji; protektorat w Kambodży
-Chiny - Chiny dużo eksportowały do Europy, ale nie chciały nic importować - przepływ gotówki tylko w jedną stronę, tylko opium później (narkotyk) Dwie wojny o opium - korzystne traktaty dla Europejczyków - pół-protektorat francusko-angielski nad Chinami, legalny handel opium; otworzenie
emigracji Chin do USA
-Japonia - otwarty tylko jeden port - Nagasaki dla Holandii, zamknięcie na wpływy europejskie
Wyprawa komandora M. Perrego - zastraszenie Japończyków- wymuszenie na rządzie korzystnych traktatów handlowych najpierw z USA, później z
innymi państwami; skutkiem był upadek rządów Szogunów; przejęcie władzy przez cesarza 1868 r. - epoka meiji
(modernizacja Japonii, europeizacja, wprowadzenie szkolnictwa, reformy chłopskie - przeciwieństwo Chin ); podbój Tajwanu i Korei.
1889 r. - konstytucja w Japonii - silna władza cesarza, utworzono rząd ( gabinet ), rozbudowa floty, gospodarki
EKSPANSJA W AZJI I NA KAUKAZIE - przeczytać samodzielnie
Wykład nr 6
SYTUACJA W EUROPIE PO 1870 R. - kształtowanie się bloków działających podczas I wojny światowej
Na początku nie było wiadomo, kto z kim będzie w koalicji - mnóstwo konfliktów
Najszybciej rozwijała się współpraca niemiecko-austriacka - chcieli odizolować Francję
1872 r. - zjazd 3 cesarzy: Niemcy ( Wilhelm I), Austro-Węgry (Franciszek Józef I), Rosja (Aleksander II) - Bismarck inicjatorem spotkania
1873 r. - sojusz trzech cesarzy
Polityka Austro-Węgier - chcieli zdobyć Bałkany wypierając Turków
1875 r. - powstanie w Bośni i Hercegowinie - Austria miała zająć się Bośnią i Hercegowiną, a Rosja resztą Bałkanów
1877 r. - wypowiedzenie wojny Turcji przez Rosję
03.03.1878 r. - pokój w San Stefano - utworzenie Wielkiej Bułgarii, Turcja traciła Kaukaz, niepodległość Serbii i Rumunii
Austro-Węgry niezadowolone z postanowień, więc:
06/07 1878 r. - kongres berliński -Wielka Brytania, Francja, Austro-Węgry, Niemcy, Włochy, Rosja oraz Turcja - Bismarck mediatorem: powstanie
autonomicznego Księstwa Bułgarskiego, uznano niepodległość Rumunii, Serbii i Czarnogóry, część Bałkanów do Turcji, Bośnia pod administrację
Austro-Węgier, ale oficjalnie nie była ich częścią, wolność żeglugi na Dunaju, poruszona po raz pierwszy kwestia ormiańska. ( sukces Austro-Węgier)
Po kongresie berlińskim stosunki państw sojuszu trzech cesarzy trochę się osłabiły np. dżuma w Rosji - Niemcy zakazały importu z Rosji
TRÓJPRZYMIERZE
1879 r. - traktat Niemiec i Austro-Węgier - zapoczątkowanie dwuprzymierza - obrona przed Rosją, ale mimo to traktaty z Rosją były dalej odnawiane
Włochy w tym czasie miały konflikt z Austro-Węgrami i Francją, ale z Francją ostrzejszy, więc:
1882 r. - traktat niemiecko- austro-węgiersko- włoski przed agresją ze strony Francji
Później traktat Niemcy- Austro-Węgry - Rumunia
TRÓJPOROZUMIENIE -ENTENTA
Najpierw sojusz francusko-rosyjski - Francja rozwinięta, więc kapitał w Rosji od Francji
1891 r. - wstępne porozumienie na wypadek zagrożenia w Europie
1895 r. - ostateczne porozumienie - casus foederis
Następnie porozumienie francusko- angielskie
Anglia miała dobre stosunki z Niemcami i Włochami, ale nowy cesarz Niemiec - Wilhelm II był przeciwny Anglii, określał ją jako państwo upadające
1904 r. - traktat entente cordiale - Anglia i Francja - formalnie chodziło o kolonie
1907 r. - układ angielsko - rosyjski - też formalnie chodziło o kolonie
W PRZEDEDNIU I WOJNY ŚWIATOWEJ
- wojna bałkańska
-do trójprzymierza dołączyła Rumunia, Bułgaria i Turcja
- do trójporozumienia dołączyła Serbia ( bo dobre stosunki z Rosją)
-konflikt austriacko-serbski - początek I wojny światowej: zamach na księcia Ferdynanda w Sarajewie- państwa kolejno wypowiadały sobie wojnę
-1915 r. - Włochy ogłosiły neutralność
SYTUACJA W AMERYCE PÓŁNOCNEJ:
Okres dominacji USA - idea panamerykanizmu. Europa miała się nie wtrącać w sprawy Ameryki. W Ameryce zupełnie inna sytuacja niż w Europie więcej tam republik niż monarchii, a w Europie więcej monarchii.
Konferencje panamerykańskie
- 1889 r. - pierwsza konferencja w Waszyngtonie - forum współpracy, chcieli pokojowego rozwiązywania konfliktów, chcieli powstania unii celnej,
powołanie Unii Republik Amerykańskich
- odbyły się 4 takie konferencje
W Ameryce istniały poglądy zarówno imperialistyczne jak i antyimperialistyczne.
Ekspansja Ameryki na Pacyfiku:
USA najbardziej zainteresowane były Kubą, ale Hiszpania nie chciała jej sprzedać
1895 r. - powstanie antyhiszpańskie na Kubie - wypowiedzenie wojny przed USA Hiszpanom
1902 r. - powstało niezależne państwo kubańskie
Amerykanie odkupili Filipiny od Hiszpanii
1903 r. - Kuba wydzierżawiła Guantanamo USA ( do dziś )
1903 r. - niepodległość Panamy, potem budowa kanału panamskiego pod protektoratem USA
DALEKI I BLISKI WSCHÓD:
-słabnąca pozycja Chin
-wzrost potęgi Japonii
1894 r. - wojna japońsko-chińska o Koreę - Korea uzależniona od Chin, ale pod protektoratem Japonii; Japonia dostała Tajwan i mogła używać portów
chińskich
Chiny potrzebowały pieniędzy na odszkodowania dla Japonii za przegraną wojnę - pożyczały od Rosji za pośrednictwem Francji - za to Rosja chciała
krótszą drogę do Władywostoku.
Chiny - break out of China
1889 r. powstanie bokserów w Chinach - słabość władzy, symbol zaciśniętej pięści; interwencja 8 mocarstw, aby stłumić powstanie - Chiny
wypowiedziały im wojnę za to, którą przegrały
1901 r. - koniec wojny - odszkodowania od Chin - żeby było skutecznie, to nałożono cła na porty chińskie - szczytowy okres uzależnienia Chin od
Europy, USA
Po wojnie Rosja okupowała Mandżurię, szukała ekspansji w Korei
1904-1905 r. - wojna japońsko - rosyjska - wojna morska, dotkliwa klęska Rosji pod Cuszimą; postanowienia pokoju: Korea weszła całkiem pod wpływ
Japonii, w 1910 r. aneksja Korei, Rosja wycofała się z Mandżurii i oddała resztę portów chińskich Japonii.
Wykład nr 7
REGULACJE PRAWNO - MIĘDZYNARODOWE
Jean Henry Dunant (Szwajcar) - zasady prowadzenia wojny
1863 r. - w Genewie założono Międzynarodowy Komitet Pomocy Żołnierzom - dziś Czerwony Krzyż
1864 r. - konferencja dyplomatyczna - podpisano konwencję o poprawie losu rannych w polu - wszyscy ranni i chorzy mają prawo do opieki, służby
medyczne są neutralne
1906 r. - uzupełniono konwencję z 1864 r. - ewidencja rannych
1868 r. - deklaracja w Petersburgu w sprawie pocisków - celem wojny jest wyeliminowanie przeciwnika, a nie zadawanie ciosów kiedy już nie walczą i
kiedy nie są zdolni do walki
1899 r. - konferencja 26 państw w Hadze ( inicjatywa Rosji ), kilka konwencji:
- w sprawie pokojowego załatwiania sporów,
-dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej
-w sprawie dostosowania się do wojny morskiej
1907 r. - druga międzynarodowa konferencja w Hadze ( też inicjatywa Rosji )
-konwencja w sprawie rozpoczynania wojny - od teraz konkretne uprzedzeni
-regulamin praw i zwyczajów wojny - za stronę walczącą uznano też ochotnicze wojska, milicje, wszelkiego rodzaju formacje, kombatanci - cywile
walczący w formacjach ochotniczych
-prawa i obowiązki państw i osób neutralnych - przez państwa neutralne nie mogą przechodzić wojska
REWOLUCJA BOLSZEWICKA
I wojna światowa - Rosja po stronie aliantów; 1914-1915 r. - ofensywa - dobrze sobie radzili, zajęli tereny prawie całej Polski; ale Austro-Węgry i
Niemcy poprowadziły do przesunięcia tego frontu na wschód - zajęli te tereny.
Włodzimierz Lenin - przywódca bolszewików - w momencie wybuchu I wojny światowej przebywał w Białym Dunajcu, Krakowie, aresztowany w
Nowym Targu, ale wypuszczony; następnie przebywał w Szwajcarii, potem w Niemczech skąd wywieźli go do Finlandii.
Wtedy w Rosji kryzys:
06.03.1917 r. - strajk w Piotrogrodzie/Petersburgu ( rewolucji lutowej )
15.03.1917 r. - powołano Rząd Tymczasowy, car abdykował; równie silną pozycję co Rząd miały Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (
bolszewicy - Lew Trocki, Włodzimierz Lenin zdobyli przewagę w tych Radach ); Rząd Tymczasowy nie zdobył poparcia, ponieważ chciał kontynuować
udział Rosji w wojnie
06./07.11.1917 r. ( 24./25.10.1917 r. ) - bolszewicy opanowali Piotrogród/ Petersburg, Pałac Zimowy (siedziba Rządu) - rozpoczęła się rewolucja
październikowa; utworzono nowy rząd - Rada Komisarzy Ludowych; wydano dekret o pokoju
05.12.1917 r. - w Brześciu nad Bugiem ( Brześć Litewski ) - rozejm Rosji z Niemcami, negocjacje pokojowe z Trockim na czele; bolszewicy nie chcieli
mian terytorialnych, ale Niemcy się nie zgodzili - więc negocjacje zerwane
Wtedy ofensywa Niemiec - doszli pod Piotrogród więc Rosja chciała wznowić rozmowy
03.03.1918 r. - pokój brzeski:
-Rosja traci tereny nadbałtyckie - Niemcy mieli zdecydować co z nimi; stracili Finlandię i posiadłości w Turcji
-Ukraina i Białoruś pod okupacje wojsk niemieckich
SPRAWA POLSKA W TRAKCIE I WOJNY ŚWIATOWEJ
Przed I wojną światową nikt nie zajmował się sprawą polską - ostatnia próba niepodległościowa - powstanie styczniowe; tylko w Galicji autonomia
Polaków
W trakcie wojny państwa zaborcze po przeciwnych stronach.
W Polsce wtedy 2 główne opcje:
-opcja Narodowej Demokracji - Roman Dmowski - prorosyjski; uważał, że Polacy jako naród w starciu z Niemcami nie mają szans, Rosja Polakom
mniej zagraża, więc chciał z nimi sojusz
-opcja Piłsudskiego - pro habsburski; formacje zbrojne po stronie Austriaków, Kompania Strzelców, uważał, że najlepiej by było, gdyby całe byłe
Królestwo Kongresowe dołączono do Galicji
1914 r. - Galicyjski Komitet Narodowy
1914 r. - Komitet Narodowy Polski z Dmowskim na czele
14.08.1914 r. - odezwa Mikołaja Mikołajewicza do Polaków - mówił, że zjednoczą ziemie polskie
25.10.1916 r. - car Mikołaj II zapowiadał stworzenie Polski z 3 zaborów
05.11.1916 r. - Akt dwóch cesarzy - Niemcy i Austria - zapowiadał stworzenie samodzielnego państwa polskiego z monarchią konstytucyjną
12.1916 r. - Tymczasowa Rada Stanu
22.01.1917 r. - orędzie prezydenta Wilsona - „ powinna powstać niezależna, autonomiczna Polska"
07.1917 r. - kryzys przysięgowy
08.1917 r. - oficjalne uznanie Komitetu z Dmowskim w Paryżu przez ententę
10.1917 r. - Rada Regencyjna - edukacja i sądownictwo
15.11.1918 r. - bolszewicy ogłosili Deklarację Praw Narodów Rosji - inne narodowości miały otrzymać niezależność
08.01.1918 r. - ponowne orędzie prezydenta Wilsona - punkt 13 o Polsce
Banknoty polskie - pierwsze marki już od 1917 r.
Wykład nr 8 05.12.2011
18.01.1919 Konferencja w Paryżu:
rozpad Austro - Węgier
Francuzi zajęli Alzację i Lotaryngię
Inna polityka niżpodczas Kongresu Wiedeńskiego
27 państw+5 dominiów brytyjskich
Warunki konferencji dyktują zwycięskie państwa
W praktyce byli również obecni rzecznicy państw przegranych
Zwycięzcy podpisywali traktaty pokojowe z przegranymi
Powołanie Ligi Narodów
Mocarstwa(Stany Zjednoczone, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Japonia) były reprezentowane na konferencji przez 5 delegatów
2 delegatów z Polski: Ignacy Jan Paderewski i Roman Dmowski
Piłsudski: trzeba zostawić kwestię Zachodniej granicy mocarstwom, natomiast kwestia granicy Wschodniej powinna zależeć wyłącznie od Polaków
Rada Najwyższa: 10 osób (po 2 delegatów z pięciu mocarstw)
Japonia nie ingerowała w sprawy europejskie(tylko Daleki Wschód)
Szef delegacji Włoch się obraził 
W praktyce decydowali: premier Wielkiej Brytanii, premier Francji oraz Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson(był zwolennikiem Ligi Narodów i
ingerencji USA w sprawy europejskie)
Odmienne koncepcje:
Francja: ograniczenie roli Niemiec, zabezpieczenia interesów Francji, sankcje i odszkodowania ze strony Niemiec
Wielka Brytania: chcieli, by Niemcy przestali się zajmować koloniami oraz rozbudowywać flotę
Sprawa polska:
Francja: wspierała starania Polaków w perspektywie umacniania się władzy bolszewików w Rosji. Barierą dla Niemców powinny być nowopowstałe
państwa środkowoeuropejskie
Wielka Brytania: premier wspierał postulaty Niemieckie(„Dać Polakom Górny Śląsk to jak dać małpie brzytwę").
29 stycznia Dmowski przedstawia postulaty terytorialne; linia Dmowskiego wedle kryterium historyczno(granica wschodnia)-etnicznego(granica
północno-zachodnia). W koncepcji granic wg. Dmowskiego na terytorium Polski istniałaby niewielka przewaga ludności Polskeij.
12 luty Powstała Komisja ds. Polski
7 maja: Delegacja Niemiecka: Górny Śląsk do Polski, utworzenie Wolnego Miasta Gdańsk
Styczeń: Komisja ds. Ligi Narodów (na czele Thomas Woodrow Wilson): Co stanie się z koloniami niemieckimi? Stworzenie systemu mandatowego
zarządzania koloniami(pod patronatem Ligi Narodów). Kwestię oszacowania szkód odłożyć na 2 lata.
TRAKTATY:
1) 28.06.1919 Traktat Wersalski:
- straty Niemieckie: 1/7 obszaru europejskiego, 10% ludności, strata przygranicznych obszarów Eupen i Malmedy na rzecz Belgii, utrata Alzacji i
Lotaryngii na rzecz Francji, utrata kraju Saary na 15 lat, później plebiscyt. Kraj Saary przez okres 15 lat zarządzany przez Ligę Narodów, a Francja
odzyskała prawo do kopalń. Plebiscyt przeprowadzony po 15 latach - kraj Saary powrócił do Niemiec. Utworzenie na 5-15 lat strefy zdemilitaryzowanej
w Nadrenii (pod okupacją sojuszniczych wojsk belgijskich, francuskich i brytyjskich). Utrata kraju Hulczyńskiego na rzecz Czechosłowacji.
Strata Górnego Śląska, południowych Prus Wschodnich na rzecz Polski. Wielkopolska, Pomorze i powiat Działdowski - plebiscyty. Gdańsk i Żuławy utworzenie Wolnego Miasta Gdańsk pod administracją Ligi Narodów, Polska sprawowała zarząd nad Wisłą i koleją oraz prowadziła wspólną politykę
celną.
Strata części Prus Wschodnich(Kłajpedy) na rzecz Białorusi(od 1923 Litwa).
Strata Północnego Szlezwig po plebiscycie w 1920 - do Danii.
Dodatkowe postanowienia dotyczące Niemiec:
utrata wszelkich kolonii i traktatów zawieranych np. z Chinami(utrata korzyści kolonialnych).
Japonia przejęła uprawnienia Niemiec na terytorium Chin.
Armia Niemiecka mogła liczyć niewięcej niż 100 000 osób, mogła to być jedynie armia zawodowa
Rozebranie fortyfikacji
Marynarka i flota do mogły liczyć do 15 000 osób
Ograniczenia dotyczące broni i amunicji
Zlikwidowano lotnictwo wojenne
Niemcy miały zapłacić 20 miliardów marek w złocie od razu, oszacowanie reszty odłożono do maja 1921.
2) Traktat w Saint Germain en Laye z Austrią 10.09.1919
Austria będzie państwem samodzielnym (były tendencje do przyłączenia Austrii do Niemiec)
potwierdzono utratę:
Bukowiny na rzecz Rumunii
Galicję na rzecz Polski
Czechy, Morawy i Śląsk na rzecz Czechosłowacji
Dniestru i południowego Tyrolu na rzecz Włoch
armia zawodowa do 30 000 żołnierzy
odszkodowania
----------------------------------------------------Gdańsk - natrualny port Polski
GDYBY go włączono w terytorium Polski rozwijałby się cudownie
ZAMIAST TEGO: rozwój Gdyni z małej osady rybackiej w 2gi największy port w Europie w 1939 roku, po Kopenhadze; „okno eksportowe na
świat", zamieszkany w większości przez ludność niemiecką.
----------------------------------------------------3) Traktat w Neuilly-sur-Seire z Bułgarią 27.11.1919
traktat pokojowy
4) Traktat pokojowy z Węgrami w Trianon 04.06.1920
5) Traktat z Turcją 10.08.1920
rządy Sułtana podważane przez generała Ataturka(ojca Turków) - do 22' toczyła się wojna z Grecją
Listopad 1922 - Lipiec 1923 Konferencja w Lozannie
Turcja jako równoprawny uczestnik
24 lipiec 1923 traktat w Lozannie
rezygnacja z niepodległej Armenii i Kurdystanu
utwierdzono zasadęswobody żeglugi w cieśninie Bosfor i Dardanele
prawo Turcji do zablokowania cieśnin w razie wojny
Wykład nr 9 05.12.2011 wieczór
28.06.1919 Polska podpisała traktat ws. Ochrony mniejszości; podobne traktaty podpisały Czechosłowacja, Rumunia oraz Grecja.
Stany Zjednoczone nie przystąpiły do Ligi Narodów
Preambuła Ligi Narodów głosiła zasadę dobrego współżycia i przestrzegania traktatów; nie potępiała wojny, zalecane było, by spory rozwiązywać w
ramach Ligi Narodów.
Liga Narodów liczyła 42 członków, była międzywojennym odpowiednikiem Organizacji Narodów Zjednoczonych; zasada równości głosów.
Rafa Ligi Narodów - 5 stałych członków - mocarstw.
1926 - członkiem stałym Ligi Narodów zostały Niemcy
1933-37 - wyrzucono Niemcy i Japonię
1934 - do LN przystąpił ZSRR
1937 - z Ligi Narodów wyrzucono Włochów(z powodu agresji na Etiopię).
XII 1939 - wyrzucono ZSRR (za agresję na Finlandię).
Członkowie niestali/półstali, m.in. Polska
siedziba Ligi Narodów: Genewa
artykuł 10:
integralność terytorialna
niezależność polityczna
artykuł 11:
w przypadku groźby wojny Liga Narodów ma podjąć działania w celu zapewnienia pokoju (ustępstwa wobec Hitlera )
artykuł 16:
możliwość wykluczenia z Ligi Narodów, nakładania sankcji, ustanowienie kontyngentu państw Ligi
Kwestia granic Polski nie została do końca rozstrzygnięta
Sprawa Górnego Śląska:
IV 1919 - I Powstanie Śląskie (II 1920 - władzę nad obszarem plebiscytowym(Górnym Śląskiem) objęła Komisja mająca zagwarantować uczciwe,
rzetelne przeprowadzenie plebiscytów).
VIII 1920 - II Powstanie Śląskie
regulamin plebiscytowy
20 III 1921 - plebiscyt, 46% gmin za jurysdykcją Polską, 52% za Niemiecką
VII 1920 - południowa część Prus Wschodnich (dzisiejsze Warmia i Mazury) - po plebiscycie pod administracją Niemiecką
Konferencja w Genui IV 1922 + układ z Rapallo:
układ zawarty między III Rzeszą a ZSRR:
nawiązanie stosunków dyplomatycznych i przerwanie izolacji Rosji Sowieckiej na arenie międzynarodowej
IX 1925 Locarno - tzw. Pakt Reński między Francją, Belgią, Wielką Brytanią i Włochami; nienaruszalność granicy między Francją i Belgią a Niemcami
- porażka polskiej polityki zagranicznej, brak gwarancji dla polskiej granicy zachodniej, furtka dla Niemców na przyszłość do ataku
Ruch Paneuropejski - koncepcja utworzenia unii federacyjnych państw
1923 - austriacki książę Coudenhove-Kalergi założył Ruch Paneuropejski; 1926 - Wiedeń, I Kongres Paneuropejski, doktryna Paneuropy, podstawa
bazowa wszystkich europejskich wspólnot
1929 - Aristide Briand, francuski premier wygłasza mowę na forum Ligi Narodów, zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na
solidarności i współpracy politycznej i społecznej, co spotkało się z poparciem wielu wybitnych ekonomistów, wśród nich Johna Maynarda Keynesa.
Wykład nr 10 12.12.2011
Stosunki europejskie w 20leciu międzywojennym
Niemcy: brak połączniea z Prusami Wschodnimi, największe straty terytorialne
od 1925 wojna celna z Polską: straciła głównie Polska, niemiecki rynek stanowił 40% krajowego eksportu
1929 zmarł Gustaw Stresemann, niemiecki kanclerz i minister spraw zagranicznych, m.in. dzięki niemu Niemcy w XX-leciu międzywojennym
odzyskały status równorzędnego gracza na arenie europejskiej; inną politykę prowadził względem Polski, jego głównym celem była likwidacja
korytarza polskiego.
W 1929 roku rozpoczął się kryzys gospodarczy i w Niemczech zaczęły dochodzić do głosu partie skrajne, m.in. NSDAP.
1929-33 Kryzys Republiki Weimarskiej
I 1933 - Hitler dochodzi do władzy
Niemcy w ZSRR szkoliły oficerów, łamiąc postanowienia Traktatu Wersalskiego
Lata 30: sojusz Niemiec i Włoch
faszyzm Włoski nie był tak totalitarny jak Niemiecki, przetrwała instytucja króla, ostniała Rada Faszystowska(w Niemczech jeden wódz, fuehrer, Adolf).
Gospodarka włoska nie była tak wydolna jak niemiecka.
Inne(sprzeczne) interesy:
Włochy: nie były państwem pokonanym w I Wojnie Światowej, uważali się za gwaranta niepodległości Austrii
Polityka niemiecka po dojściu Hitlera do władzyL
radykalizacja
X 1933 Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów
IX 1934 ZSRR przystąpił do Ligi Narodów
Wielka Brytania, Francja, Włochy i Niemcy podpisały PAKT CZTERECH - mocarze jak w XIX wieku na Kongresie Wiedeńskim w 1815. Był to pomysł
Mussoliniego w 1932 roku. Nigdy nie wszedł w życie :D
7 IV 1933 - te cztery państwa mogą dokonywać ustaleń, ale muszą szanować obowiązujące reguły
Koniec lat dwudziestych, początek lat trzydziestych: zmiana stanowiska Francji, osłabienie gwarancji dla państw Europy Środkowo-Wschodniej, m.in.
dla Jugosławii
Początek lat trzydziestych:
Jugosławia, Rumunia, Czechosłowacja - mała ententa.
1931 - konwencja: jeśli Węgry napadną na jeden z tych krajów - pomoc pozostałych (formalnie podpisana II 1932 w Genewie) - koniec układu w 1937,
kiedy to Jugosławia wsparła politykę Włoch.
III 1935 Niemcy ogłosiły światu posiadanie lotnictwa wojskowego (w podobnej ilości jaką dysponowała Wielka Brytania) i potężną armię (500 000 więcej, niż Francja)
III 1936 remilitaryzacja Nadrenii
Lata 30:
stopniowe zbliżanie się Włoch i Niemiec 1936-39
wspólne interesy w wojnie domowej w Hiszpanii (dostarczali sprzęt wojskom gen. Franco)
X 1936 porozumienie Niemcy0Włochy
XI 1936 oś Rzym-Berlin (taką nazwę zastosował Mussolini wobec zacieśnienia współpracy niemiecko-włoskiej
25.XI.1936 pakt antykominternowski (Komintern - międzynarodówka komunistyczna) (Niemcy i Japonia), został podpisany, po tym, jak na 7. Zjeździe
Kominternu potępiono Niemcy i Japonię
XI 1937 Włosi przystąpili do paktu antykominternowskiego - powstała tzw. Oś Tokio-Berlin-Rzym (później w czasie wojny jeden obóz państw
walczących przeciwko aliantom)
w 1939 dołączyły Węgry, a w czasie wojny marionetkowy rząd Vichy
12 marca 1938 Anschluss Austrii przez Niemcy
Wielka Brytania oraz Francja prowadziły w tym czasie wobec Niemiec tzw. Politykę EPIZMENTU(appeasment) (zaspokajania) - polityka ustępstw
wobec rosnących żądań któregoś z mocarstw, prowadzona w imię zachowania pokoju.
Sytuacja Czechosłowacji - po zajęciu Austrii przez Niemcy „Czesi: do połknięcia"
IX 1938 - Układ monachijski/dyktat monachujski - porozumienie zawarte w Monachium pomiędzy Niemcami, Włochami, Wielką Brytanią oraz Francją,
bez udziału Czechosłowacji, chociaż podejmowano tam decyzje dotyczące jej rozbioru (ekspansywna polityka Hitlera, w rozpadzie Austro-Węgier na
terenie Czechosłowacji mieszkało około 3 mln rdzennych Niemców).
Układ monachijski przewidywał zwołanie konferencji międzynarodowej w srpawie rozstrzygnięcia sporu o część Śląska Cieszyńskiego, zwanego
Zaolziem, pomiędzy Polską a Czechosłowacją. Konferencja ta nie doszła do skutku, Polska wykorzystując dramatyczną sytuację i słabość
Czechosłowacji i wystosowała notę dyplomatycznę żądającą pokojowego przekazania Zaolzia, zamieszkanego w większości przez ludność Polską. 2
października 1938 - Zaolzie zostało włączone do Polski
Józef Beck - minister spraw zagranicznych Polski od 1932 roku, do śmierci Józefa Piłsudskiego był od marszałka zależny, wykonywał wszystkie jego
polecenia. "Jeżeli jakieś państwo, samo lub w towarzystwie innych, zechce pokusić się chociażby o jeden metr kwadratowy naszego terytorium,
przemówią armaty. Wiedzą o tym w Berlinie i przyjęto to tam do wiadomości. Obawiam się, że nie wiedzą tego dostatecznie w Londynie i Rzymie, a
nawet w Paryżu (...) To interwencje obce doprowadziły do upadku dawnej Polski" - Józef Beck
Przeciwnik zarówno współpracy z ZSRR skierowanej przeciwko Niemcom, jak i sojuszu z Berlinem skierowanego przeciwko ZSRR. Szukał możliwości
zawarcia trwałych sojuszy z Anglią i Francją. W maju 1939 zdecydowanie przeciwstawił się żądaniom niemieckim w sprawie Gdańska i
eksterytorialnej autostrady przez polskie Pomorze do Prus Wschodnich, doprowadził do podpisania traktatów obronnych polsko-brytyjskiego i
polsko-francuskiego, niwecząc tym samym hitlerowską politykę izolowania Polski na czas wojny.
Neville Chamberlain - premier Wielkiej Brytanii w latach 1937 - 1940
Prowadził politykę ustępstw, jednocześnie podejmując próby dozbrajania kraju.
Był głownym inicjatorem układu monachijskiego w 1938 roki.
Złamanie postanowień układu poprzez aneksję Czechosłowacji (marzec 1939) przez Niemcy spowodowało zmianę polityki rządu Chamberlaina. Po
wysunięciu przez A. Hitlera roszczeń terytorialnych w stosunku do Polski, rząd Chamberlaina udzielił jej w marcu 1939 jednostronnych gwarancji
bezpieczeństwa, 25 sierpnia 1939 podpisał z nią sojusz, a 3 września 1939 wypowiedział wojnę Niemcom (Wielka Brytania nie podjęła jednak
żadnych działań militarnych).
Skompromitowany swoją uległą i niekonsekwentną polityką, Chamberlain ustąpił ze stanowiska w maju 1940 na rzecz W.L. Churchilla.
Żądania Niemiec wobec Polski:
Po raz pierwszy wysunięte zostają przez Joachima von Ribbentropa (ministra spraw zagranicznych Niemiec) wobec ambasadora polskiego w Berlinie
Józefa Lipskiego pod koniec października 1938 r. Potem naciski niemieckie przybierają na sile. Dotyczą:
włączenia Gdańska do Niemiec,
przeprowadzenia przez polskie Pomorze eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej łączącej Prusy Wschodnie z Niemcami,
przystąpienia Polski do paktu antykominternowskiego,
obietnicy przedłużenia z Polską paktu o nieagresji na 25 lat w zamian za ww. ustępstwa.
Pakt Ribbentrop-Mołotow - umowa międzynarodowa z 23 sierpnia 1939 roku, będąca formalnie paktem o nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i
Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, która zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym, stanowiącym załącznik do oficjalnego dokumentu
umowy, dotyczyła rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii.
Na obszarach należących do państwa polskiego strefy interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.
Ostatnie dni przed wybuchem wojny:
26 sierpnia - Hitler w ostatniej chwili odwołuje atak na Polskę;
29 sierpnia - Polska ogłasza powszechną mobilizację odwołaną na prośbę państw zachodnich dnia następnego;
31 sierpnia - następuje ponowne ogłoszenie mobilizacji.
Wykład nr 11 19.12.2011
USA nie ratyfikowały Traktatu Wersalskiego
Thomas Woodrow Wilson - pomysłodawca Ligi Narodów (Demokrata)
sprzeciw Republikanów wobec Traktatu Wersalskiego
Doktryna Monroe, początek XIX wieku - zakładała brak ingerencji w sprawy europejskie
Listopad 1919, marzec 1920 - odrzucenie Traktatu przez Kongres
Lipiec 1921 - Kongres: rezolucja o końcu wojny z Niemcami
25 sierpnia 1921 - separatystyczny pokój z Niemcami
Powrót do polityki izolacjonizmu(wybiórczo stosowana, wedle interesów, np. problem Dalekiego Wschodu, rosnąca potęga Japonii)
12 listopada 1921 (3. Rocznica zakończenia I Wojny Światowej) - konferencja ds. Dalekiego Wschodu i Zbrojeń Morskich w Waszyngtonie, 9 państw
13 grudnia 1921 - traktat: USA, Francja, Wielka Brytania z Japonią - poszanowanie posiadłości morskich, ustalenia traktatu miały obowiązywać przez
10 lat
II 1922 - USA, Japonia, Wielka Brytania, Francja, Włochy - do 1936 - porozumienie o ograniczeniu zbrojeń morskich:
proporcje wielkości marynarki wojennej
Wielka Brytania : USA : Japonia : Francja : Włochy
5
:
5:
3
:1,75
: 1,75
Luty 1922 - poszanowanie suwerenności i integralności Chin
Doktryna (Hay'a, Heyah) otwartych drzwi - równy dostęp do handlu i przemysłu wszystkich państw
Amerykańskie protektoraty:
Kuba, Panama, Nikaragua, Haiti, Dominikana
1928 - 1933 prezydent Hoover
Zmiana kierunku polityki USA nastąpiła po objęciu urzędu prezydenta przez Franklina Delano Roosevelta 04.03.1933 roku.
Nowy Ład, reformy gospodarcze
Polityka zagraniczna - „polityka dobrego sąsiedztwa"
I 1934 - nowy traktat z Kubą - Stany zrzekły się prawa do interwencji zbrojnen w razie przewrotu. Zachowali prawo do bazy w Guantanamo oraz
korzyści ekonomiczne.
1934 - wojska USA wycofały się z Haiti
1936 - traktat z Panamą znoszący prawo do interwencji, pozostawiał kontrolę nad Kanałem Panamskim
1935 - 37 - szczyt polityki izolacjonizmu USA
Sierpień 1935 - 1. Ustawa o neutralności:
embargo na dostawy broni dla stron konfliktów- brak rozróżnienia między agresorem a napadniętym
Luty 1936 - 2. Ustawa o neutralności:
zakaz pożyczek dla obu walczących stron
1937 - 3. Ustawa o neutralności:
wprowadzenie wyjątków (moralne embargo)
Ruch Panamerykański
Hegemonia USA słabła
5. konferencja 1933 w Santiago de Chile:
Atak państw na niektóre zaasadHISTORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH NOTATKI PIOTR MIODUNKA
Wykład nr 1
STAROŻYTNOŚĆ
Wschód:
Najstarsze państwa- Żyzny Półksiężyc - Egipt, Asyria
Pierwsze imperium - państwo perskie VI/V w.p.n.e., pochodzenie indoeuropejskie, władcy prowadzili bardziej tolerancyjną politykę wobec ludów
podbitych; stosunki międzynarodowe- głównie podboje, niewiele dowodów na prowadzoną politykę.
Grecja:
I tys p.n.e - nie wytworzyli jednolitego organizmu państwowego, współistniało wiele miast-państw (polis); każde prowadziło własną politykę
Sparta- odrębne rządzenie przez arystokrację wojskową
Wielka Kolonizacja Grecka - VII/VI w.p.n.e. - osiedlanie się Greków z powodu przeludnienia -Sycylia, południowe Włochy, południowa Francja
(Marsylia założona przez Greków). Kolonizacja nie była planowanym procesem. Kolonie utrzymywały stosunki z metropolią.
Grecji sprzyjała izolacja- ( zakończyła się z nadejściem Persów)
Rozpowszechnienie pojęcia - barbarzyńcy- Ci, którzy mieli inną kulturę, inny ustrój niż Grecy. Miasta-państwa ustrój głownie demokratyczny. Po
wojnach z Persami określenie barbarzyńca nabrało pejoratywnego znaczenia.
Grecy za barbarzyńców uważali Macedończyków.
Sytuacje zmieniły wojny:
Związek Panhelleński pod przywództwem Sparty
Związek Morski 478r.p.n.e. pod przywództwem Aten, Ateny dysponowały wspólnym skarbem na wyspie Delos- w 450 r.p.n.e. skarb został
przeniesiony do Aten - dominacja, chciały sobie podporządkować innych- pierwsza taka sytuacja.
Narzędzie polityki- wojska
Obywatele z ziemią- obowiązek wojska. Po wojnie peloponeskiej zmiana charakteru sił zbrojnych, zaczęto używać najemników - przeludnienie, brak
zajęcia.
IV w.p.n.e. podbój przez Filipa Macedońskiego; imperium Aleksandra Wielkiego.
Wzorce kultury greckiej rozrastały się w ślad za wojskami.
Cesarstwo Rzymskie
Charakterystyczne zróżnicowane podejście do podbijanych ludów, VII, VI, V w.p.n.e. - część terytorium włączano do państwa, zyskiwali
sprzymierzeńców do armii, części nadawano pełne prawa- więc nie tylko podbój
Służba wojskowa- każdy, kto posiadał ziemię - 700 000 - ogromna armia
Polityka zagraniczna - prowadził ją senat, bardziej nowoczesna, rozsądna; traktaty handlowe - Rzymu z Kartaginą - trzy traktaty ( założoną przez
Fenicjan, liczyła się w VI/V w.p.n.e.); Rzym zakończył dominację floty Kartaginy.
Wojny punickie- III/II w.p.n.e.- zadecydowały o dominacji: 1 wojna- potwierdzenie przynależności Sycylii, Sardynii, Korsyki do Rzymu; 2 wojnaupokorzenie, wysokie kontrybucje, likwidacja floty, Kartagina nie mogła wypowiedzieć żadnej wojny bez zgody senatu rzymskiego; 3 wojna zniszczenie Kartaginy
II w.n.e. - największy obszar
Divide et impera - dziel i rządź
Z państwami Greckimi zawiązywali sojusze przeciwko Macedonii, ale później je sobie podporządkowali.
Egipt - protektorat rzymski nad Egiptem, luźna forma uzależnienia - główny dostawca zboża dla Rzymu
Oktawian August - pogrom - „Państwo Rzymskie powinno zamknąć się w naturalnych warunkach"; armia zawodowa, 25 lat służby + formacje
pomocnicze - 250 000; Pax Romana
Upadek cesarstwa IV w.n.e.
Wschód- granica z państwem perskim, traktowali Persję równorzędnie, cesarz nazywał przywódcę Persji w korespondencji „bratem".
Zagrożeniem były plemiona germańskie - ich wodzów Rzymianie nazywali królami, dlatego znienawidzili tytuł króla. Już w IV w.n.e. plemiona pojawiały
się na terenie cesarstwa. 350r.n.e. Frankowie osiedlili się w północno-zachodniej Francji. Germanowie pracowali na roli, w armii. 376r. - plemię
Wizygotów poprosiło o przyjęcie do cesarstwa - obawiali się Hunów. Wizygoci osiedlili się w dzisiejszej Bułgarii - zalążek niepokojów. 31.12.406 r. kilka plemion germańskich przeszło Ren - również ucieczka przed Hunami.
Podział cesarstwa rzymskiego- 395r.
476 r. - Odoaker obalił Romulusa, 480 r. - odebrał insygnia
Państwo zachodnio-rzymskie przetrwało- dobra dyplomacja. Odoaker usunięty przy pomocy Ostrogotów.
ŚREDNIOWIECZE
W VII w. wtargnęli Słowianie, Bułgarzy
Chlodwig opanował Galię, 496 r. - chrzest Chlodwiga. Wśród Germanów rozpowszechniony był arianizm. Chlodwig sprzymierzył się z
duchowieństwem, założył dynastię Merowingów, obalił Pepina Krótkiego (Małego) w sojuszu z papieżem. 754r. - Chlodwig pokonał Longobardów i w
północnej Italii utworzył Państwo Kościelne.
Karol Wielki - kolejne podboje, myślał o odbudowaniu cesarstwa- mariaż dynastyczny - chciał poślubić cesarzową bizantyjską Irene. W 800r. papież
koronował Karola na cesarza. 812r. - uznanie równorzędności Bizancjum. Karol tworzył marchie przy granicach, duża władza margrabiów.
814 r. - śmierć Karola, podział państwa: część francuska, część zromanizowana, część germańska
Znaczenie Karola dla Słowian - od jego imienia słowo „król"
IX w. - zjednoczenie 7 państw w Anglii w obliczu najazdów duńskich
Charakter patrymonialny państwa - prywatna własność panującego, skarb władcy jest skarbem państwowym
Podsumowanie:
Polityka dynastyczna, związki rodzinne, mariaże
Granice nie miały związku z układem etnicznym
Władcy brali osobisty udział w bitwie osobiście
Plemiona Arabskie:
VII w. niespecjalnie duży rozwój
Znaczenie Mekka - czarny kamień
Synkretyzm religijny
Mahomet- islam ( poddanie się woli Bożej ); Muzułmanie ( muslim - poddany ); 622 r.- ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny ( miasto proroka ), 630
r. - zdobycie Mekki przez Mahometa
Poł. VII w. - Koran - nauki Mahometa, nieważnienie Starego Testamentu
IX w. - Sunna - spisana tradycja
Odłamy szyickie - nie uznawali Sunny
632 r. - śmierć Mahometa
Następcy Mahometa nazywali byli kalifami. W tym okresie liczne podboje do VII w. - zagrażali nawet Bizancjum, pokonali Wandalów, wyparli
Wizygotów z Hiszpanii
Wykład nr 2
Bitwa pod Grunwaldem - Jagiełło nie dowodził osobiście
Bitwa pod Cesis- zginął Jan Luksemburski
Monarchie - kwestie dynastyczne odgrywały bardzo ważną rolę; państwa nie były spójne
GŁÓWNE DYNASTIE DO XVIII w. :
-Habsburgowie- wywodzili się z Tyrolu, pod koniec XIII w. jeden z nich został cesarzem. Stopniowo powiększali swoje terytoria: Styria, Karyntia,
Kraina, Słowenia - dziedziczne; od 1438 r. królowie rzymscy; od 1440 r. do Napoleona cesarze.
Twórca potęgi- cesarz Maksymilian I
„Niechaj inni toczą wojnę, ty szczęśliwa Austrio żeń się"
Maksymilian I poślubił księżną Burgundii; władca Niderlandów; jego syn ożenił się ze spadkobierczynią korony Hiszpanii - córką Ferdynanda i Izabeli;
małżeństwa wnuków z Jagiellonami.
1515r. - układ z Zygmuntem Starym
Karol V - Niderlandy, Hiszpania, Czechy, Węgry, Burgundia, Królestwo Neapolu, księstwo Mediolanu, kolonie w Ameryce; koronowany w 1530 r. ;
abdykacja w 1556 r.
Podział- dla Filipa II - Hiszpania z koloniami, Niderlandy, posiadłości we Włoszech, a Ferdynand I - reszta ( ostatecznie Niderlandy i Włochy też dla
nich).
Dynastia Habsburgów wygasła w 1740 r.
-Jagiellonowie- tereny Królestwa Polskiego, wielkiego Księstwa Litewskiego, Węgier, Czech
1440r. -Władysław król Węgier zginął pod Warną; Kazimierz - Polska, Litwa - małżeństwo z Elżbietą
Władysław, król Czech, a w 1490 r. król Węgier- doszło do zatargów, bo jego ojciec chciał Węgry dla Jana ( jego brata )
Jan Olbracht- Polska
Aleksander- Wielki Książę Litewski
Potęga załamała się w 1526 r. - bitwa pod Mohaczem; Węgry i Czechy dostały się w ręce Habsburgów
Wtedy Jagiellonowie - Polska i Litwa
1572 r. -śmierć Zygmunta Augusta - następnie w Polsce Wazowie - Zygmunt III Waza ( jego matka była siostrą Zygmunta Starego )
-Burbonowie - boczna linia Kapetyngów- objęli władzę w wyniku wojen religijnych. Założyciel- król Henryk IV; później Ludwik XIII, XIV, XV, XVI.
W 1700 r. zmarł ostatni przedstawiciel Habsburgów w Hiszpanii, tron objąć miał wnuk Ludwika XIV - Filip
1714r. - Filip II ostatecznie otrzymał tron Hiszpanii bez Niderlandów i Włoch ( Habsburgowie Austriaccy); Burbonowie Hiszpańscy panują do dziś.
WOJNA STULETNIA -
między Anglią, a Francją
W XVI w. wygasła dynastia Kapetyngów, władza przeszła do: Walezjuszy - po mieczu, do Edwarda III - po kądzieli
Flandria- bogate terytorium związane z Anglią - sukno z wełny angielskiej. Edward III zakazał eksportu wełny, mieszkańcy Flandrii uznali się lennikami
Anglii. Król Francji ogłosił konfiskatę tego terenu. Bitwa pod Crecy - typowa wojna feudalna, Francja przegrywała, król dostał się do niewoli, król
angielski ogłosił się królem Francji. Joanna d'Arc na czele ludu francuskiego prowadziła wojsko, przerwali oblężenie Orleanu. W 1459 r. Anglicy zostali
wyparci z Francji, został im tylko port Calais.
WOJNA DWÓCH RÓŻ - ginęła arystokracja. Anglia stała się całkowicie odrębna - odcięła się kulturalnie, królowie przestali używać języka
francuskiego
XVI wiek - ODKRYCIA GEOGRAFICZNE
Najpierw Hiszpania i Portugalia. Portugalczycy żeglowali wzdłuż Afryki, szukali morskiej drogi do Indii aby wyeliminować kupców włoskich
Hiszpanie od lat 20 XVI wieku regularny podbój, osadnictwo, zakładali kolonie, biskupstwa, odkryli złoto, srebro - wysoka inflacja w Europie, szybciej
rosły ceny żywności
W tym czasie w Europie podział: Wschód - zboże, Zachód
1494 r. - traktat w Tordesillas - papież podzielił świat, ale nikt tego później nie uznawał, pretensje Anglików- opanowali Amerykę
Holendrzy - również prowadzili ekspansję- Manhatan, Nowy Amsterdam, RPA, Cejlon, Tajwan
Francja- opanowali Kanadę, tereny wzdłuż rzeki św. Wawrzyńca, założyli Luizjanę
Dania- głównie Afryka, Tobago
Szwecja- krótko w Afryce - Złote Wybrzeże - stamtąd niewolnicy
Portugalczycy z czasem byli wypierani ze zdobytych posiadłości, utrzymywali się w Afryce i Chinach; Hiszpanie utrzymywali swoje posiadłości.
Kolonizacja Anglii- kompanie - wschodnio i zachodnio- indyjska
JAK RELIGIA WPŁYWAŁA NA SM?
Religia- istotny czynnik w stosunkach międzynarodowych, często oficjalna przyczyna
Kryzys papiestwa, schizmy - 1470 r. - 3 cesarzy, 3 papieży
XV w. - dwa sobory: w Konstancji ( 1414-1418); w Bazylei (1431-1439)
Poruszona kwestia podboju Bałkanów przez Turków, klęska w 1444r. pod Warną, 1453 r. - zdobycie Konstantynopola, 1570r. - powstanie Ligii Świętej
( papież, Wenecja, Hiszpania), 1571 r. bitwa pod Lepanto - zwycięstwo chrześcijan - zahamowanie ekspansji Turków; słabość króla Francji przymierze z Turkami; królowie Polscy również chcieli utrzymać dobre stosunki z Turkami.
REFORMACJA
1517r. wystąpienie Martina Lutra, nowe dogmaty chrześcijańskie, dobrobyt - przejaw łaski Boga; pozytywne przyjęcie przez mieszczan, książąt.
Jan Kalwin - predestynacja - znaczenie wśród szlachty
Ulrich Zwingli
Okres reformacji - liczne zamieszki, walki, wojny religijne
1555r. - pokój w Augsburgu - zasada „Czyj kraj, tego religia"
Niderlandy - należały do Hiszpanii; rozpowszechniony kalwinizm, bunt bogatego mieszczaństwa
1581 r. podział Niderlandów- część hiszpańska - katolicka i część protestancka (północ)
Anglikanizm - król Henryk VIII -akt supremacji
Anglia wplątana w wojnę Niderlandów - poparli protestantów
1588r. - wyprawa hiszpańskiej Wielkiej Armady- rozgromiona
WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA 1618-1648
Propaganda odgrywała ogromną rolę, początek- kwestia związana z religią w Czechach, szerzył się tam kalwinizm ( Bracia Czescy ), bitwa pod Białą
Górą; Unia Protestancka; Liga Państw Katolickich; protestantów wspierała Francja.
Okresy wojny 30 letniej
Traktaty westfalskie - 1648: szczyt potęgi szwedzkiej, nabytki Francji, porażka Habsburgów, niemieckie terytoria otrzymały pewną suwerenność cesarz honorowym zwierzchnikiem, ale bez realnej władzy; Holandia i Szwajcaria wyłączone z Cesarstwa- uznanie niepodległości; korona
Habsburgów - charakter dziedziczny
Szkocja- kalwinizm
Dania, Norwegia, Szwecja - protestantyzm
Węgry- silne znaczenie kalwinizmu
Polska- poparcia szlachty dla protestantyzmu - Polska w wojnie 30-letniej po stronie Habsburgów
1582r. - reforma kalendarza -papież Grzegorz XIII; co 4 lata rok przestępny- nie została od razu przyjęta przez wszystkie kraje (religie): Anglia,
Szwecja - XVIII w., Rosja - XX w.
III WOJNA PÓŁNOCNA 1700-1721
Polska oficjalnie nie brała w niej udziału, ale była główną areną; Koalicja: elektor Saksonii, Rosja, Dania przeciwko Szwecji
Król Szwecji Karol XII - nie dał się zaskoczyć - bitwa w 1709 r. pod Połtawą - klęska koalicji
1721 r. - pokój w Nystad - Rosja uzyskiwała dostęp do Morza Bałtyckiego, Estonię, Łotwę (Inflanty); Brandenburgia - Pomorze ze Szczecinem
(Szwecja traciła); Polska i Saksonia - nic; Polska pod rosyjskim protektoratem.
1772r. - konfederacja barska - I rozbiór Polski, akcja dyplomatyczna, prawa królów Węgierskich do księstw Halicko-Włodzimierskich, ale to nie miało
nic wspólnego z Małopolską; Galicja włączona do Austrii
1773 r. - sejm Polski potwierdził I rozbiór Polski
Wykład nr 3
PAŃSTWA EUROPY DO 1815 R.
- PAŃSTWA NADBAŁTYCKIE:
II połowa XII w. - kolonia kupców niemieckich na terenie Rygi; 1201 r. - biskupstwo inflanckie w Rydze ( Estonia, Łotwa)
1202 r. - założenie Zakonu Kawalerów Mieczowych - od 1237 r. połączony z Zakonem Krzyżackim
Litwa: za Mendoga ( poł. XIII w. ) i Giedymina ( I poł. XIV w. ) opanowanie terenu Białorusi, ekspansja na teren Ukrainy
1385r. - unia polsko-litewska, chrystianizacja Litwy
1561r. - Inflanty do RzON ( sekularyzacja, luteranizm ); północna część Estonii do Szwecji
Lata 20 XVII wieku Ryga i większość Inflant do Szwecji, od 1721 r. do Rosji, od 1795 r. reszta Inflant i Litwa do Rosji
-EUROPA WSCHODNIA
Ruś Kijowska:
IX/X w. - 1054 r. - Białoruś, Ukraina, wschodnia Rosja
988 r. chrzest z Bizancjum
Od 1054 r. rozbicie dzielnicowe
1237-1240 r. - podbój Rusi przez Mongołów (Tatarów)
II połowa XV w. - Iwan III - książę moskiewski zrzuca zależność tatarską, jednoczy północno-wschodnią Ruś, żeni się z bratanicą ostatniego cesarza
Bizancjum - jako herb przyjmuje dwugłowego, czarnego orła ( herb cesarza ); przyjmuje tytuł cesarza (cara); Moskwa trzecim Rzymem.
1689-1725 r. - Piotr I - modernizacja państwa; stolica - Petersburg
1648-1764 r. - Hetmańszczyzna ( prawo i lewo brzeżna)
SKANDYNAWIA
1103 r. - duńskie arcybiskupstwo w Lund (Skania) na całą Skandynawię
XII wiek Szwedzi chrystianizują i podbijają Finlandię ( do 1908 r. )
XII/XIII wiek ekspansja Duńczyków (Rugia, Pomorze, Inflanty)
1397-1523 r. - unia kalmarska - Dania, Norwegia, Szwecja - pod auspicjami Danii
1523 r. - oderwanie się Szwecji od Danii ( Norwegia do 1814 r. )
Lata 20 i 30 XVI w. - Dania i Szwecja przyjmują luteranizm
Lata 20 XVII w. - 1721 r. - dominacja Szwecji na Morzu Bałtyckim
EUROPA ŚRODKOWA
CZECHY:
Od 929r. Czechy lennikiem Niemiec
1198r. królestwo Czech
Lata 30 XIV w. zhołdowanie Śląska
1346r. król Czech cesarzem niemieckim
1526r. Habsburgowie królami Czech
1620r. -bitwa pod Białą Górą- zniesienie odrębności Czech, rekatolizacja, germanizacja arystokracji
WĘGRY:
Koczowniczy tryb życia - osiedlili się w początkach X w.
1001 r. - królestwo Węgier
Koniec XI wieku uzależnienie Chorwacji
1526 r.- podział między państwo Habsburgów, Siedmiogród i Turcję
1699 r. -zjednoczenie Węgier jako dziedziczne królestwo Habsburgów
SŁOWACJA:
(jako Górne Węgry) - w ramach Królestwa Węgier (Habsburskiego)
PRUSY:
XII w. Marchia Brandenburska - ekspansja na wschód od Odry
1356r. margrabia brandenburski jednym z elektorów
1415r. Hohenzollernowie elektorami
1525r. powstanie Księstwo Pruskie z Hohenzollernem na czele
1618 r. połączenie Prus i Brandenburgii
1701 r. Fryderyk I królem Prus
1742 r. zajęcie Śląska
Ok. 1786 r. - stan - 6 mln mieszkańców; 186 tys. wojska
SZWAJCARIA:
1291 r. kantony: Szwyz, Uri, Unterwalden zawiązują konfederację obronną przeciw Habsburgom - 1315 r. zwycięstwo pod Morgarten
1618 r. - (pokój westfalski) - uznanie niepodległości de iure i wyłączenie z cesarstwa
BAŁKANY:
Koniec VII wieku - napływ Bułgarów
864 r. - chrzest z Bizancjum
1186 - 1393 r. - państwo podbite przez Turków Osmańskich
1190 - 1389 r. - szczyt potęgi w XIV wieku - Serbia, Macedonia, południowa Grecja; klęska na Kosowym Polu z Turkami
Hospodarstwo Mołdawii uzależnione od Węgier i Polski; hospodarstwo Wołoszczyzny uzależnione od Turcji ( trwale po 1526 r. )
Czarnogóra - nieustanne walki z Turkami ( de facto niezależna )
Albania 1443 - 1479 - niepodległa ( przywódca Skanderbeg ), później podbita przez Turcję
PÓŁWYSEP IBERYJSKI:
Początek VIII wieku Arabowie zajmują niemal cały półwysep
XI - XIII - liczne państwa chrześcijańskie prowadzące re konkwistę ( Leon, Kastylia, Nawarra, Aragonia, później Portugalia - od 1140 r. królestwo )
1230r. - Królestwo Leonu przyłączone do Kastylii
1282 r. -Aragonia zajmuję Sycylię, w 1324 r. Sardynię, a w 1442 r. Neapon
1264 - 1492 r. - w rękach Arabów tylko Emirat Grenady
1479r. - połączenie Aragonii i Kastylii przez małżeństwo w Królestwo Hiszpanii
1580-1640 r. - unia personalna Hiszpanii i Portugalii
WYSPY BRYTYJSKIE:
1603 r. - unia personalna Anglia + Szkocja
1707 r. - unia realna Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii
1800 r. - zniesienie parlamentu irlandzkiego - Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
Wykład nr 4
WIEK XIX - ZŁOTY OKRES SM
FRANCJA:
1789 r. - rewolucja francuska - obalenie monarchii, ścięcie Ludwika XVI
Napoleon - dążenie do dominacji w Europie - system państw uzależnionych np. księstwo Warszawskie, Związek Reński, posiadłości we Włoszech trony obsadzone przez rodzinę Napoleona; Kodeks Napoleona - nowy ustrój, rozwój kapitalizmu
1813/1814 r. - wojska pruskie, austriackie, angielskie - koalicja wgląd Francji
1814 r. - abdykacja Napoleona
KONGRES WIEDEŃSKI - 1815 r.
3 zasady:
-restauracji
-legitymacji
-równowagi sił
POSTANOWIENIA:
zasada legitymizmu i równowagi sił, mocarze którzy mają decydować o kształcei Europy
powołano Związek Niemiecki
połączono Belgię i Holandię w Królestwo Niderlandów
utworzono Królestwo Polskie z carem Aleksandrem I jako królem Polski
pod panowaniem Prus znalazły się: Wielkie Księstwo Poznańskie, Nadrenia, Westfalia, Pomorze szwedzkie i Rugia, z Krakowa i jego najbliższej
okolicy utworzono Rzeczpospolitą Krakowską
Szwajcaria otrzymała 3 kantony i stała się federacją 22 kantonów, 20 listopada 1815 ogłoszono akt jej wieczystej neutralności
Odtworzono Państwo Kościelne
Do świętego przymierza nie przystąpiła Wielka Brytania
Zjazd w Akwizgranie
Ostatni kongres w Weronie
1821r. powstanie greckie
10.1827r. bitwa pod Navarino
1828r. wojska rosyjskie podchodzą pod Istambuł
Pokój w Adrianopolu - wolny przepływ statków przez cieśniny czarnomorskie
Belgia połączona z Holandią- Królestwo Niderlandów; Wielka Brytania i Francja wspierały secesję Belgów
Kwestia wschodnia - sprawa Turcji:
1832 r. bunt Muhammada Ali'ego w Egipcie
1833 r. sojusz rosyjsko-turecki - na żądnie Rosji, Turcja ma zamknąć przepływ przez cieśniny na Morze Czarne
1839 r. Wielka Brytania umiędzynarodowiła sprawę - wojna z Egiptem ( 5 mocarstw + Turcja ) - przywrócono status, że cieśniny zamknięte dla
okrętów wojennych
WOJNA KRYMSKA 1853 - 1856 Rosja vs Imperium Osmańskie + Francja + Wielka Brytania
Rosja- obrońcy prawosławnych, Francja - dostęp Katolików do Ziemi Świętej
1855 r. zdobycie Sewastopola - klęska Rosji
1856 r. - traktat w Paryżu, patronował Aleksander Walewski - MSZ Francji: Morze Czarne - morzem neutralnym, bez floty i fortyfikacji; wolność
żeglugi na Dunaju
ZJEDNOCZENIE WŁOCH: z wł. Risorgimento
1831r. - Młode Włochy
Giuseppe Garibaldi
1848-1849r. - zamieszki, spacyfikowanie przez wojska, Królestwo Sardynii interweniowało, ale zostało pokonane
Camilo Cavour - premier Królestwa Piemontu
1859r. - sojusz z Napoleonem III - Włochy miały być konfederacją 4 państw
Wojna: zwycięstwo pod Magentą, Solferino
1859 r. - Pokój w Villafranca: Austria otrzymała Wenecję, Nicea do Francji, Włochy uzyskały Lombardię.
Giuseppe Garibaldi - 1000 ochotników, Czerwone Koszule
17.03.1861 r. król Wiktor Emanuel III królem Włoch
1866 r. sojusznicy Prus zajęli Wenecję
1870 r. zajęli Rzym - papież nie uznał tego faktu - więzień Watykanu
Wykład nr 5
Zjednoczenie Niemiec:
Kanclerz Prus - Otto von Bismarck
Król Danii był członkiem Związku Niemieckiego, przewodnictwo cesarz Austrii
Szlezwik i Holsztyn - tereny sporne, charakter niemiecki, należały do związku
Parlament duński chciał włączyć Szlezwik do Danii
1864 r. wojna Prusy, Austria vs Dania - Holsztyn do Austrii, Szlezwik do Prus
Wojna prusko-austriacka - znowu o Szlezwik i Holsztyn; przegrana Austrii pod Sadową; Prusy uzyskały Szlezwik i Holsztyn- tworzyły największe
państwo niemieckie, rozwiązanie Związku Niemieckiego
1867 r. - przekształcenie Austrii w Austo-Węgry - unia personalna; duża autonomia innych narodowości wcześniej wchodzących w skład Królestwa
Węgierskiego
Napoleon III proklamował Cesarstwo Francuskie, chciał uzyskać wpływy w księstwie Luksemburga
Wojna Prusy vs Cesarstwo Francuskie ( Napoleon III Bonaparte )
1866 r. - Związek Północnoniemiecki ( Otto von Bismarck ) - konfederacja państw z własnym rządem i prezydentem, którym miał zostać król Prus
1867 r. - Związek Celny/parlament celny ( bez Austrii )
Tron hiszpański oferowano Hohenzollernom - obawa Francji przed ich dominacją
Depesza emska 13.07.1870 r. ( zmienienie tekstu przez Bismarcka)
1870r. - wojna francusko-pruska: 2.09 kapitulacja części armii francuskiej w twierdzy Sedan- uwięzienie Napoleona, oblężenie Paryża; 22.01.1871 r. zawieszenie broni; 05.1871 r. - pokój: Francja straciła Alzację i Lotaryngię; 5 mln franków odszkodowania od Francji i częściowa okupacja
18.01.1871 r. - w Wersalu - proklamowanie Cesarstwa Niemieckiego - II Rzesza ( przyłączenie państw południowych); cesarz Wilhelm, kanclerz Otto
von Bismarck
AMERYKA PÓŁNOCNA
1783 r. - zakończona wojna o niepodległość USA z Anglią ( wschodnia część, do rzeki Missisipi, bez Florydy)
1803 r. - zakup Luizjany od Francji ( środek dzisiejszych USA )
1812 r. - wojna z Anglią - Anglia posiadała część terytorium w Kanadzie- Wielkie Jeziora- niewyjaśnione granice, więc konflikt
1813 r. - Anglicy spalili biały dom
12.1813 r. - pokój w Gandawie ( Belgia ) - status quo ( terytoria ), demilitaryzacja terenu Wielkich Jezior, wolność żeglugi na Missisipi - od tego czasu
normalizacja stosunków
1815 r. - układ handlowy
1817 r. - układ demilitaryzacji Wielkich Jezior
Floryda - samorzutne osadnictwo amerykańskie, ale teren należący do Hiszpanii. 1810 r. 0 niepowodzenie zakupu, bunt, wkroczenie wojsk USA;
rezolucja Kongresu - żadne terytorium Ameryki nie może być sprzedane państwu trzeciemu
1819 r. - zakup Florydy (West- ważne, bo ujście Missisipi i East ) od Hiszpanii
Oregon - protektorat USA i Anglii, od 1844 r. chcieli aneksji, negocjacje do 1866 r. - ostatecznie podział według 29 równoleżnika - część do Kanady,
część do USA
Texas - wcześniej należał do Meksyku, słabo zaludniony; 1836 r. - niepodległość Texas'u (niewielka część)- wojna między Meksykiem, a Texasem;
1837 r. - uznanie niepodległości przez USA, potem Francję i Wielką Brytanię; 1845 r. - uchwalenie przyłączenia Texasu do USA, ale tylko część koło
Zatoki Meksykańskiej; później chcieli odkupić resztę- zachodnie wybrzeże (m. in. dzisiejsza Kalifornia ), ale Meksyk się nie zgodził - 1846 r. - wojna
USA- Meksyk; USA zdobyły miasto Meksyk - więc tereny, które chcieli przyłączyli; 1853 r. - ostatnia część Texasu odkupiona od Meksyku
1867 r. - odkupienie Alaski od Rosji - 1899 r. odkrycie ropy, złota
1867 r. - zakupiono wyspy St. Thomas, St. John od Danii
Chcieli kupić też Kubę, ale Hiszpania nie sprzedała
WOJNA SECESYJNA 1861 - 1865
Konfederacja - stany południowe
Unia- stany północne
Unia ogłosiła blokadę morską portów
1861 r. - Wielka Brytania, Francja, Hiszpania - neutralność - Południe wstrzymało dostawy bawełny
Północ popierana przez Rosję
AMERYKA POŁUDNIOWA
Kolonie: Portugalii - Brazylia; Francja, Wielka Brytania, Holandia - Gujana; Hiszpania - reszta ( kolonie były mocno eksploatowane )
Kreole - elity lokalne w Ameryce Południowej - wysoka pozycja, ale najwyżej stali i tak Hiszpanie
Kwestią sporną był handel, ponieważ odbywał się poprzez pośrednictwo państw do których należały te kolonie, nie bezpośrednio.
Do Ameryki Południowej docierały echa rewolucji amerykańskiej, francuskiej, destabilizacji w Hiszpanii.
Podział kolonii na 4 wicekrólestwa: Peru, Meksyk, La Platy, Nowej Grenady
1810/1811 r. - powstanie w koloniach, ogłaszanie niepodległości
Przywrócono Burbonów w Hiszpanii - kolonie liczyły na jakieś autonomie, ale powrócono do rządów absolutnych
1823 r. - niepodległość Chile, Meksyku
1824 r. - Brazylii
1825 r. - Peru
Regent Portugalski Jan w 1815 r. uciekł przed Napoleonem - powstało Niezależne Królestwo Brazylijskie; w 1822 r. wrócił jego syn Piotr ( Pedro ) i
koronował się na króla Brazylii- Cesarstwo Brazylijskie
1829 r. - Indianin Vincente Guerrero prezydentem Meksyku
Simon Bolivar - walczył o niepodległość państw w Ameryce Południowej
1819 r. - powstanie Wielkiej Kolumbii ( jedność tylko za prezydentury Bolivara )
1825 r. - ucieczka Bolivara na Jamajkę
1830 r. - rozpad Wielkiej Kolumbii : Ekwador, Kolumbia i Wenezuela
Hose de Leon- też walczył o niepodległość, wyzwolił Chile i Peru
W latach 20 z Peru odłączyła się Boliwia ( od nazwiska Bolivara )
DOKTRYNA MONROE ‘A - izolacjonizm
1823 r. - Francja wysunęła postulat przywrócenia kolonii do Hiszpanii - negocjacje USA i Anglia
USA - oświadczenie, że żadne państwo nie powinno ingerować w sprawy Ameryki Północnej i USA w sprawy europejskie
James Monroe - 2.12.1823 r. :
1. Ameryka Południowa i Północna nie mogą być przedmiotem kolonizacji;
2. Systemy polityczne są różne, nie można wprowadzać ustrojów europejskich w Ameryce
3. USA oświadczyły, że nie będą mieszały się w sprawy europejskie
To oświadczenie zostało niechętnie przyjęte w Europie; natomiast w Ameryce Południowej bardzo przychylnie.
RYWALIZACJA MOCARSTW NA BLISKIM I DALEKIM WSCHODZIE
- Indie - teren ekspansji Brytyjskiej Kompanii Wschodnio-Indyjskiej. 1803 r. - zdobycie Delhi, Cejlonu, 1809 r. - zdobycie Singapuru
W połowie XIX wieku uzależniła się większość Indii ( dzisiejszy Bangladesz, Indie, Pakistan)
-Indochiny - współpraca z Wietnamem, ale później podbili część Wietnamu- tereny należące do Francji; protektorat w Kambodży
-Chiny - Chiny dużo eksportowały do Europy, ale nie chciały nic importować - przepływ gotówki tylko w jedną stronę, tylko opium później (narkotyk) Dwie wojny o opium - korzystne traktaty dla Europejczyków - pół-protektorat francusko-angielski nad Chinami, legalny handel opium; otworzenie
emigracji Chin do USA
-Japonia - otwarty tylko jeden port - Nagasaki dla Holandii, zamknięcie na wpływy europejskie
Wyprawa komandora M. Perrego - zastraszenie Japończyków- wymuszenie na rządzie korzystnych traktatów handlowych najpierw z USA, później z
innymi państwami; skutkiem był upadek rządów Szogunów; przejęcie władzy przez cesarza 1868 r. - epoka meiji
(modernizacja Japonii, europeizacja, wprowadzenie szkolnictwa, reformy chłopskie - przeciwieństwo Chin ); podbój Tajwanu i Korei.
1889 r. - konstytucja w Japonii - silna władza cesarza, utworzono rząd ( gabinet ), rozbudowa floty, gospodarki
EKSPANSJA W AZJI I NA KAUKAZIE - przeczytać samodzielnie
Wykład nr 6
SYTUACJA W EUROPIE PO 1870 R. - kształtowanie się bloków działających podczas I wojny światowej
Na początku nie było wiadomo, kto z kim będzie w koalicji - mnóstwo konfliktów
Najszybciej rozwijała się współpraca niemiecko-austriacka - chcieli odizolować Francję
1872 r. - zjazd 3 cesarzy: Niemcy ( Wilhelm I), Austro-Węgry (Franciszek Józef I), Rosja (Aleksander II) - Bismarck inicjatorem spotkania
1873 r. - sojusz trzech cesarzy
Polityka Austro-Węgier - chcieli zdobyć Bałkany wypierając Turków
1875 r. - powstanie w Bośni i Hercegowinie - Austria miała zająć się Bośnią i Hercegowiną, a Rosja resztą Bałkanów
1877 r. - wypowiedzenie wojny Turcji przez Rosję
03.03.1878 r. - pokój w San Stefano - utworzenie Wielkiej Bułgarii, Turcja traciła Kaukaz, niepodległość Serbii i Rumunii
Austro-Węgry niezadowolone z postanowień, więc:
06/07 1878 r. - kongres berliński -Wielka Brytania, Francja, Austro-Węgry, Niemcy, Włochy, Rosja oraz Turcja - Bismarck mediatorem: powstanie
autonomicznego Księstwa Bułgarskiego, uznano niepodległość Rumunii, Serbii i Czarnogóry, część Bałkanów do Turcji, Bośnia pod administrację
Austro-Węgier, ale oficjalnie nie była ich częścią, wolność żeglugi na Dunaju, poruszona po raz pierwszy kwestia ormiańska. ( sukces Austro-Węgier)
Po kongresie berlińskim stosunki państw sojuszu trzech cesarzy trochę się osłabiły np. dżuma w Rosji - Niemcy zakazały importu z Rosji
TRÓJPRZYMIERZE
1879 r. - traktat Niemiec i Austro-Węgier - zapoczątkowanie dwuprzymierza - obrona przed Rosją, ale mimo to traktaty z Rosją były dalej odnawiane
Włochy w tym czasie miały konflikt z Austro-Węgrami i Francją, ale z Francją ostrzejszy, więc:
1882 r. - traktat niemiecko- austro-węgiersko- włoski przed agresją ze strony Francji
Później traktat Niemcy- Austro-Węgry - Rumunia
TRÓJPOROZUMIENIE -ENTENTA
Najpierw sojusz francusko-rosyjski - Francja rozwinięta, więc kapitał w Rosji od Francji
1891 r. - wstępne porozumienie na wypadek zagrożenia w Europie
1895 r. - ostateczne porozumienie - casus foederis
Następnie porozumienie francusko- angielskie
Anglia miała dobre stosunki z Niemcami i Włochami, ale nowy cesarz Niemiec - Wilhelm II był przeciwny Anglii, określał ją jako państwo upadające
1904 r. - traktat entente cordiale - Anglia i Francja - formalnie chodziło o kolonie
1907 r. - układ angielsko - rosyjski - też formalnie chodziło o kolonie
W PRZEDEDNIU I WOJNY ŚWIATOWEJ
- wojna bałkańska
-do trójprzymierza dołączyła Rumunia, Bułgaria i Turcja
- do trójporozumienia dołączyła Serbia ( bo dobre stosunki z Rosją)
-konflikt austriacko-serbski - początek I wojny światowej: zamach na księcia Ferdynanda w Sarajewie- państwa kolejno wypowiadały sobie wojnę
-1915 r. - Włochy ogłosiły neutralność
SYTUACJA W AMERYCE PÓŁNOCNEJ:
Okres dominacji USA - idea panamerykanizmu. Europa miała się nie wtrącać w sprawy Ameryki. W Ameryce zupełnie inna sytuacja niż w Europie więcej tam republik niż monarchii, a w Europie więcej monarchii.
Konferencje panamerykańskie
- 1889 r. - pierwsza konferencja w Waszyngtonie - forum współpracy, chcieli pokojowego rozwiązywania konfliktów, chcieli powstania unii celnej,
powołanie Unii Republik Amerykańskich
- odbyły się 4 takie konferencje
W Ameryce istniały poglądy zarówno imperialistyczne jak i antyimperialistyczne.
Ekspansja Ameryki na Pacyfiku:
USA najbardziej zainteresowane były Kubą, ale Hiszpania nie chciała jej sprzedać
1895 r. - powstanie antyhiszpańskie na Kubie - wypowiedzenie wojny przed USA Hiszpanom
1902 r. - powstało niezależne państwo kubańskie
Amerykanie odkupili Filipiny od Hiszpanii
1903 r. - Kuba wydzierżawiła Guantanamo USA ( do dziś )
1903 r. - niepodległość Panamy, potem budowa kanału panamskiego pod protektoratem USA
DALEKI I BLISKI WSCHÓD:
-słabnąca pozycja Chin
-wzrost potęgi Japonii
1894 r. - wojna japońsko-chińska o Koreę - Korea uzależniona od Chin, ale pod protektoratem Japonii; Japonia dostała Tajwan i mogła używać portów
chińskich
Chiny potrzebowały pieniędzy na odszkodowania dla Japonii za przegraną wojnę - pożyczały od Rosji za pośrednictwem Francji - za to Rosja chciała
krótszą drogę do Władywostoku.
Chiny - break out of China
1889 r. powstanie bokserów w Chinach - słabość władzy, symbol zaciśniętej pięści; interwencja 8 mocarstw, aby stłumić powstanie - Chiny
wypowiedziały im wojnę za to, którą przegrały
1901 r. - koniec wojny - odszkodowania od Chin - żeby było skutecznie, to nałożono cła na porty chińskie - szczytowy okres uzależnienia Chin od
Europy, USA
Po wojnie Rosja okupowała Mandżurię, szukała ekspansji w Korei
1904-1905 r. - wojna japońsko - rosyjska - wojna morska, dotkliwa klęska Rosji pod Cuszimą; postanowienia pokoju: Korea weszła całkiem pod wpływ
Japonii, w 1910 r. aneksja Korei, Rosja wycofała się z Mandżurii i oddała resztę portów chińskich Japonii.
Wykład nr 7
REGULACJE PRAWNO - MIĘDZYNARODOWE
Jean Henry Dunant (Szwajcar) - zasady prowadzenia wojny
1863 r. - w Genewie założono Międzynarodowy Komitet Pomocy Żołnierzom - dziś Czerwony Krzyż
1864 r. - konferencja dyplomatyczna - podpisano konwencję o poprawie losu rannych w polu - wszyscy ranni i chorzy mają prawo do opieki, służby
medyczne są neutralne
1906 r. - uzupełniono konwencję z 1864 r. - ewidencja rannych
1868 r. - deklaracja w Petersburgu w sprawie pocisków - celem wojny jest wyeliminowanie przeciwnika, a nie zadawanie ciosów kiedy już nie walczą i
kiedy nie są zdolni do walki
1899 r. - konferencja 26 państw w Hadze ( inicjatywa Rosji ), kilka konwencji:
- w sprawie pokojowego załatwiania sporów,
-dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej
-w sprawie dostosowania się do wojny morskiej
1907 r. - druga międzynarodowa konferencja w Hadze ( też inicjatywa Rosji )
-konwencja w sprawie rozpoczynania wojny - od teraz konkretne uprzedzeni
-regulamin praw i zwyczajów wojny - za stronę walczącą uznano też ochotnicze wojska, milicje, wszelkiego rodzaju formacje, kombatanci - cywile
walczący w formacjach ochotniczych
-prawa i obowiązki państw i osób neutralnych - przez państwa neutralne nie mogą przechodzić wojska
REWOLUCJA BOLSZEWICKA
I wojna światowa - Rosja po stronie aliantów; 1914-1915 r. - ofensywa - dobrze sobie radzili, zajęli tereny prawie całej Polski; ale Austro-Węgry i
Niemcy poprowadziły do przesunięcia tego frontu na wschód - zajęli te tereny.
Włodzimierz Lenin - przywódca bolszewików - w momencie wybuchu I wojny światowej przebywał w Białym Dunajcu, Krakowie, aresztowany w
Nowym Targu, ale wypuszczony; następnie przebywał w Szwajcarii, potem w Niemczech skąd wywieźli go do Finlandii.
Wtedy w Rosji kryzys:
06.03.1917 r. - strajk w Piotrogrodzie/Petersburgu ( rewolucji lutowej )
15.03.1917 r. - powołano Rząd Tymczasowy, car abdykował; równie silną pozycję co Rząd miały Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (
bolszewicy - Lew Trocki, Włodzimierz Lenin zdobyli przewagę w tych Radach ); Rząd Tymczasowy nie zdobył poparcia, ponieważ chciał kontynuować
udział Rosji w wojnie
06./07.11.1917 r. ( 24./25.10.1917 r. ) - bolszewicy opanowali Piotrogród/ Petersburg, Pałac Zimowy (siedziba Rządu) - rozpoczęła się rewolucja
październikowa; utworzono nowy rząd - Rada Komisarzy Ludowych; wydano dekret o pokoju
05.12.1917 r. - w Brześciu nad Bugiem ( Brześć Litewski ) - rozejm Rosji z Niemcami, negocjacje pokojowe z Trockim na czele; bolszewicy nie chcieli
mian terytorialnych, ale Niemcy się nie zgodzili - więc negocjacje zerwane
Wtedy ofensywa Niemiec - doszli pod Piotrogród więc Rosja chciała wznowić rozmowy
03.03.1918 r. - pokój brzeski:
-Rosja traci tereny nadbałtyckie - Niemcy mieli zdecydować co z nimi; stracili Finlandię i posiadłości w Turcji
-Ukraina i Białoruś pod okupacje wojsk niemieckich
SPRAWA POLSKA W TRAKCIE I WOJNY ŚWIATOWEJ
Przed I wojną światową nikt nie zajmował się sprawą polską - ostatnia próba niepodległościowa - powstanie styczniowe; tylko w Galicji autonomia
Polaków
W trakcie wojny państwa zaborcze po przeciwnych stronach.
W Polsce wtedy 2 główne opcje:
-opcja Narodowej Demokracji - Roman Dmowski - prorosyjski; uważał, że Polacy jako naród w starciu z Niemcami nie mają szans, Rosja Polakom
mniej zagraża, więc chciał z nimi sojusz
-opcja Piłsudskiego - pro habsburski; formacje zbrojne po stronie Austriaków, Kompania Strzelców, uważał, że najlepiej by było, gdyby całe byłe
Królestwo Kongresowe dołączono do Galicji
1914 r. - Galicyjski Komitet Narodowy
1914 r. - Komitet Narodowy Polski z Dmowskim na czele
14.08.1914 r. - odezwa Mikołaja Mikołajewicza do Polaków - mówił, że zjednoczą ziemie polskie
25.10.1916 r. - car Mikołaj II zapowiadał stworzenie Polski z 3 zaborów
05.11.1916 r. - Akt dwóch cesarzy - Niemcy i Austria - zapowiadał stworzenie samodzielnego państwa polskiego z monarchią konstytucyjną
12.1916 r. - Tymczasowa Rada Stanu
22.01.1917 r. - orędzie prezydenta Wilsona - „ powinna powstać niezależna, autonomiczna Polska"
07.1917 r. - kryzys przysięgowy
08.1917 r. - oficjalne uznanie Komitetu z Dmowskim w Paryżu przez ententę
10.1917 r. - Rada Regencyjna - edukacja i sądownictwo
15.11.1918 r. - bolszewicy ogłosili Deklarację Praw Narodów Rosji - inne narodowości miały otrzymać niezależność
08.01.1918 r. - ponowne orędzie prezydenta Wilsona - punkt 13 o Polsce
Banknoty polskie - pierwsze marki już od 1917 r.
Wykład nr 8 05.12.2011
18.01.1919 Konferencja w Paryżu:
rozpad Austro - Węgier
Francuzi zajęli Alzację i Lotaryngię
Inna polityka niżpodczas Kongresu Wiedeńskiego
27 państw+5 dominiów brytyjskich
Warunki konferencji dyktują zwycięskie państwa
W praktyce byli również obecni rzecznicy państw przegranych
Zwycięzcy podpisywali traktaty pokojowe z przegranymi
Powołanie Ligi Narodów
Mocarstwa(Stany Zjednoczone, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Japonia) były reprezentowane na konferencji przez 5 delegatów
2 delegatów z Polski: Ignacy Jan Paderewski i Roman Dmowski
Piłsudski: trzeba zostawić kwestię Zachodniej granicy mocarstwom, natomiast kwestia granicy Wschodniej powinna zależeć wyłącznie od Polaków
Rada Najwyższa: 10 osób (po 2 delegatów z pięciu mocarstw)
Japonia nie ingerowała w sprawy europejskie(tylko Daleki Wschód)
Szef delegacji Włoch się obraził 
W praktyce decydowali: premier Wielkiej Brytanii, premier Francji oraz Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson(był zwolennikiem Ligi Narodów i
ingerencji USA w sprawy europejskie)
Odmienne koncepcje:
Francja: ograniczenie roli Niemiec, zabezpieczenia interesów Francji, sankcje i odszkodowania ze strony Niemiec
Wielka Brytania: chcieli, by Niemcy przestali się zajmować koloniami oraz rozbudowywać flotę
Sprawa polska:
Francja: wspierała starania Polaków w perspektywie umacniania się władzy bolszewików w Rosji. Barierą dla Niemców powinny być nowopowstałe
państwa środkowoeuropejskie
Wielka Brytania: premier wspierał postulaty Niemieckie(„Dać Polakom Górny Śląsk to jak dać małpie brzytwę").
29 stycznia Dmowski przedstawia postulaty terytorialne; linia Dmowskiego wedle kryterium historyczno(granica wschodnia)-etnicznego(granica
północno-zachodnia). W koncepcji granic wg. Dmowskiego na terytorium Polski istniałaby niewielka przewaga ludności Polskeij.
12 luty Powstała Komisja ds. Polski
7 maja: Delegacja Niemiecka: Górny Śląsk do Polski, utworzenie Wolnego Miasta Gdańsk
Styczeń: Komisja ds. Ligi Narodów (na czele Thomas Woodrow Wilson): Co stanie się z koloniami niemieckimi? Stworzenie systemu mandatowego
zarządzania koloniami(pod patronatem Ligi Narodów). Kwestię oszacowania szkód odłożyć na 2 lata.
TRAKTATY:
1) 28.06.1919 Traktat Wersalski:
- straty Niemieckie: 1/7 obszaru europejskiego, 10% ludności, strata przygranicznych obszarów Eupen i Malmedy na rzecz Belgii, utrata Alzacji i
Lotaryngii na rzecz Francji, utrata kraju Saary na 15 lat, później plebiscyt. Kraj Saary przez okres 15 lat zarządzany przez Ligę Narodów, a Francja
odzyskała prawo do kopalń. Plebiscyt przeprowadzony po 15 latach - kraj Saary powrócił do Niemiec. Utworzenie na 5-15 lat strefy zdemilitaryzowanej
w Nadrenii (pod okupacją sojuszniczych wojsk belgijskich, francuskich i brytyjskich). Utrata kraju Hulczyńskiego na rzecz Czechosłowacji.
Strata Górnego Śląska, południowych Prus Wschodnich na rzecz Polski. Wielkopolska, Pomorze i powiat Działdowski - plebiscyty. Gdańsk i Żuławy utworzenie Wolnego Miasta Gdańsk pod administracją Ligi Narodów, Polska sprawowała zarząd nad Wisłą i koleją oraz prowadziła wspólną politykę
celną.
Strata części Prus Wschodnich(Kłajpedy) na rzecz Białorusi(od 1923 Litwa).
Strata Północnego Szlezwig po plebiscycie w 1920 - do Danii.
Dodatkowe postanowienia dotyczące Niemiec:
utrata wszelkich kolonii i traktatów zawieranych np. z Chinami(utrata korzyści kolonialnych).
Japonia przejęła uprawnienia Niemiec na terytorium Chin.
Armia Niemiecka mogła liczyć niewięcej niż 100 000 osób, mogła to być jedynie armia zawodowa
Rozebranie fortyfikacji
Marynarka i flota do mogły liczyć do 15 000 osób
Ograniczenia dotyczące broni i amunicji
Zlikwidowano lotnictwo wojenne
Niemcy miały zapłacić 20 miliardów marek w złocie od razu, oszacowanie reszty odłożono do maja 1921.
2) Traktat w Saint Germain en Laye z Austrią 10.09.1919
Austria będzie państwem samodzielnym (były tendencje do przyłączenia Austrii do Niemiec)
potwierdzono utratę:
Bukowiny na rzecz Rumunii
Galicję na rzecz Polski
Czechy, Morawy i Śląsk na rzecz Czechosłowacji
Dniestru i południowego Tyrolu na rzecz Włoch
armia zawodowa do 30 000 żołnierzy
odszkodowania
----------------------------------------------------Gdańsk - natrualny port Polski
GDYBY go włączono w terytorium Polski rozwijałby się cudownie
ZAMIAST TEGO: rozwój Gdyni z małej osady rybackiej w 2gi największy port w Europie w 1939 roku, po Kopenhadze; „okno eksportowe na
świat", zamieszkany w większości przez ludność niemiecką.
----------------------------------------------------3) Traktat w Neuilly-sur-Seire z Bułgarią 27.11.1919
traktat pokojowy
4) Traktat pokojowy z Węgrami w Trianon 04.06.1920
5) Traktat z Turcją 10.08.1920
rządy Sułtana podważane przez generała Ataturka(ojca Turków) - do 22' toczyła się wojna z Grecją
Listopad 1922 - Lipiec 1923 Konferencja w Lozannie
Turcja jako równoprawny uczestnik
24 lipiec 1923 traktat w Lozannie
rezygnacja z niepodległej Armenii i Kurdystanu
utwierdzono zasadęswobody żeglugi w cieśninie Bosfor i Dardanele
prawo Turcji do zablokowania cieśnin w razie wojny
Wykład nr 9 05.12.2011 wieczór
28.06.1919 Polska podpisała traktat ws. Ochrony mniejszości; podobne traktaty podpisały Czechosłowacja, Rumunia oraz Grecja.
Stany Zjednoczone nie przystąpiły do Ligi Narodów
Preambuła Ligi Narodów głosiła zasadę dobrego współżycia i przestrzegania traktatów; nie potępiała wojny, zalecane było, by spory rozwiązywać w
ramach Ligi Narodów.
Liga Narodów liczyła 42 członków, była międzywojennym odpowiednikiem Organizacji Narodów Zjednoczonych; zasada równości głosów.
Rafa Ligi Narodów - 5 stałych członków - mocarstw.
1926 - członkiem stałym Ligi Narodów zostały Niemcy
1933-37 - wyrzucono Niemcy i Japonię
1934 - do LN przystąpił ZSRR
1937 - z Ligi Narodów wyrzucono Włochów(z powodu agresji na Etiopię).
XII 1939 - wyrzucono ZSRR (za agresję na Finlandię).
Członkowie niestali/półstali, m.in. Polska
siedziba Ligi Narodów: Genewa
artykuł 10:
integralność terytorialna
niezależność polityczna
artykuł 11:
w przypadku groźby wojny Liga Narodów ma podjąć działania w celu zapewnienia pokoju (ustępstwa wobec Hitlera )
artykuł 16:
możliwość wykluczenia z Ligi Narodów, nakładania sankcji, ustanowienie kontyngentu państw Ligi
Kwestia granic Polski nie została do końca rozstrzygnięta
Sprawa Górnego Śląska:
IV 1919 - I Powstanie Śląskie (II 1920 - władzę nad obszarem plebiscytowym(Górnym Śląskiem) objęła Komisja mająca zagwarantować uczciwe,
rzetelne przeprowadzenie plebiscytów).
VIII 1920 - II Powstanie Śląskie
regulamin plebiscytowy
20 III 1921 - plebiscyt, 46% gmin za jurysdykcją Polską, 52% za Niemiecką
VII 1920 - południowa część Prus Wschodnich (dzisiejsze Warmia i Mazury) - po plebiscycie pod administracją Niemiecką
Konferencja w Genui IV 1922 + układ z Rapallo:
układ zawarty między III Rzeszą a ZSRR:
nawiązanie stosunków dyplomatycznych i przerwanie izolacji Rosji Sowieckiej na arenie międzynarodowej
IX 1925 Locarno - tzw. Pakt Reński między Francją, Belgią, Wielką Brytanią i Włochami; nienaruszalność granicy między Francją i Belgią a Niemcami
- porażka polskiej polityki zagranicznej, brak gwarancji dla polskiej granicy zachodniej, furtka dla Niemców na przyszłość do ataku
Ruch Paneuropejski - koncepcja utworzenia unii federacyjnych państw
1923 - austriacki książę Coudenhove-Kalergi założył Ruch Paneuropejski; 1926 - Wiedeń, I Kongres Paneuropejski, doktryna Paneuropy, podstawa
bazowa wszystkich europejskich wspólnot
1929 - Aristide Briand, francuski premier wygłasza mowę na forum Ligi Narodów, zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na
solidarności i współpracy politycznej i społecznej, co spotkało się z poparciem wielu wybitnych ekonomistów, wśród nich Johna Maynarda Keynesa.
Wykład nr 10 12.12.2011
Stosunki europejskie w 20leciu międzywojennym
Niemcy: brak połączniea z Prusami Wschodnimi, największe straty terytorialne
od 1925 wojna celna z Polską: straciła głównie Polska, niemiecki rynek stanowił 40% krajowego eksportu
1929 zmarł Gustaw Stresemann, niemiecki kanclerz i minister spraw zagranicznych, m.in. dzięki niemu Niemcy w XX-leciu międzywojennym
odzyskały status równorzędnego gracza na arenie europejskiej; inną politykę prowadził względem Polski, jego głównym celem była likwidacja
korytarza polskiego.
W 1929 roku rozpoczął się kryzys gospodarczy i w Niemczech zaczęły dochodzić do głosu partie skrajne, m.in. NSDAP.
1929-33 Kryzys Republiki Weimarskiej
I 1933 - Hitler dochodzi do władzy
Niemcy w ZSRR szkoliły oficerów, łamiąc postanowienia Traktatu Wersalskiego
Lata 30: sojusz Niemiec i Włoch
faszyzm Włoski nie był tak totalitarny jak Niemiecki, przetrwała instytucja króla, ostniała Rada Faszystowska(w Niemczech jeden wódz, fuehrer, Adolf).
Gospodarka włoska nie była tak wydolna jak niemiecka.
Inne(sprzeczne) interesy:
Włochy: nie były państwem pokonanym w I Wojnie Światowej, uważali się za gwaranta niepodległości Austrii
Polityka niemiecka po dojściu Hitlera do władzyL
radykalizacja
X 1933 Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów
IX 1934 ZSRR przystąpił do Ligi Narodów
Wielka Brytania, Francja, Włochy i Niemcy podpisały PAKT CZTERECH - mocarze jak w XIX wieku na Kongresie Wiedeńskim w 1815. Był to pomysł
Mussoliniego w 1932 roku. Nigdy nie wszedł w życie :D
7 IV 1933 - te cztery państwa mogą dokonywać ustaleń, ale muszą szanować obowiązujące reguły
Koniec lat dwudziestych, początek lat trzydziestych: zmiana stanowiska Francji, osłabienie gwarancji dla państw Europy Środkowo-Wschodniej, m.in.
dla Jugosławii
Początek lat trzydziestych:
Jugosławia, Rumunia, Czechosłowacja - mała ententa.
1931 - konwencja: jeśli Węgry napadną na jeden z tych krajów - pomoc pozostałych (formalnie podpisana II 1932 w Genewie) - koniec układu w 1937,
kiedy to Jugosławia wsparła politykę Włoch.
III 1935 Niemcy ogłosiły światu posiadanie lotnictwa wojskowego (w podobnej ilości jaką dysponowała Wielka Brytania) i potężną armię (500 000 więcej, niż Francja)
III 1936 remilitaryzacja Nadrenii
Lata 30:
stopniowe zbliżanie się Włoch i Niemiec 1936-39
wspólne interesy w wojnie domowej w Hiszpanii (dostarczali sprzęt wojskom gen. Franco)
X 1936 porozumienie Niemcy0Włochy
XI 1936 oś Rzym-Berlin (taką nazwę zastosował Mussolini wobec zacieśnienia współpracy niemiecko-włoskiej
25.XI.1936 pakt antykominternowski (Komintern - międzynarodówka komunistyczna) (Niemcy i Japonia), został podpisany, po tym, jak na 7. Zjeździe
Kominternu potępiono Niemcy i Japonię
XI 1937 Włosi przystąpili do paktu antykominternowskiego - powstała tzw. Oś Tokio-Berlin-Rzym (później w czasie wojny jeden obóz państw
walczących przeciwko aliantom)
w 1939 dołączyły Węgry, a w czasie wojny marionetkowy rząd Vichy
12 marca 1938 Anschluss Austrii przez Niemcy
Wielka Brytania oraz Francja prowadziły w tym czasie wobec Niemiec tzw. Politykę EPIZMENTU(appeasment) (zaspokajania) - polityka ustępstw
wobec rosnących żądań któregoś z mocarstw, prowadzona w imię zachowania pokoju.
Sytuacja Czechosłowacji - po zajęciu Austrii przez Niemcy „Czesi: do połknięcia"
IX 1938 - Układ monachijski/dyktat monachujski - porozumienie zawarte w Monachium pomiędzy Niemcami, Włochami, Wielką Brytanią oraz Francją,
bez udziału Czechosłowacji, chociaż podejmowano tam decyzje dotyczące jej rozbioru (ekspansywna polityka Hitlera, w rozpadzie Austro-Węgier na
terenie Czechosłowacji mieszkało około 3 mln rdzennych Niemców).
Układ monachijski przewidywał zwołanie konferencji międzynarodowej w srpawie rozstrzygnięcia sporu o część Śląska Cieszyńskiego, zwanego
Zaolziem, pomiędzy Polską a Czechosłowacją. Konferencja ta nie doszła do skutku, Polska wykorzystując dramatyczną sytuację i słabość
Czechosłowacji i wystosowała notę dyplomatycznę żądającą pokojowego przekazania Zaolzia, zamieszkanego w większości przez ludność Polską. 2
października 1938 - Zaolzie zostało włączone do Polski
Józef Beck - minister spraw zagranicznych Polski od 1932 roku, do śmierci Józefa Piłsudskiego był od marszałka zależny, wykonywał wszystkie jego
polecenia. "Jeżeli jakieś państwo, samo lub w towarzystwie innych, zechce pokusić się chociażby o jeden metr kwadratowy naszego terytorium,
przemówią armaty. Wiedzą o tym w Berlinie i przyjęto to tam do wiadomości. Obawiam się, że nie wiedzą tego dostatecznie w Londynie i Rzymie, a
nawet w Paryżu (...) To interwencje obce doprowadziły do upadku dawnej Polski" - Józef Beck
Przeciwnik zarówno współpracy z ZSRR skierowanej przeciwko Niemcom, jak i sojuszu z Berlinem skierowanego przeciwko ZSRR. Szukał możliwości
zawarcia trwałych sojuszy z Anglią i Francją. W maju 1939 zdecydowanie przeciwstawił się żądaniom niemieckim w sprawie Gdańska i
eksterytorialnej autostrady przez polskie Pomorze do Prus Wschodnich, doprowadził do podpisania traktatów obronnych polsko-brytyjskiego i
polsko-francuskiego, niwecząc tym samym hitlerowską politykę izolowania Polski na czas wojny.
Neville Chamberlain - premier Wielkiej Brytanii w latach 1937 - 1940
Prowadził politykę ustępstw, jednocześnie podejmując próby dozbrajania kraju.
Był głownym inicjatorem układu monachijskiego w 1938 roki.
Złamanie postanowień układu poprzez aneksję Czechosłowacji (marzec 1939) przez Niemcy spowodowało zmianę polityki rządu Chamberlaina. Po
wysunięciu przez A. Hitlera roszczeń terytorialnych w stosunku do Polski, rząd Chamberlaina udzielił jej w marcu 1939 jednostronnych gwarancji
bezpieczeństwa, 25 sierpnia 1939 podpisał z nią sojusz, a 3 września 1939 wypowiedział wojnę Niemcom (Wielka Brytania nie podjęła jednak
żadnych działań militarnych).
Skompromitowany swoją uległą i niekonsekwentną polityką, Chamberlain ustąpił ze stanowiska w maju 1940 na rzecz W.L. Churchilla.
Żądania Niemiec wobec Polski:
Po raz pierwszy wysunięte zostają przez Joachima von Ribbentropa (ministra spraw zagranicznych Niemiec) wobec ambasadora polskiego w Berlinie
Józefa Lipskiego pod koniec października 1938 r. Potem naciski niemieckie przybierają na sile. Dotyczą:
włączenia Gdańska do Niemiec,
przeprowadzenia przez polskie Pomorze eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej łączącej Prusy Wschodnie z Niemcami,
przystąpienia Polski do paktu antykominternowskiego,
obietnicy przedłużenia z Polską paktu o nieagresji na 25 lat w zamian za ww. ustępstwa.
Pakt Ribbentrop-Mołotow - umowa międzynarodowa z 23 sierpnia 1939 roku, będąca formalnie paktem o nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i
Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, która zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym, stanowiącym załącznik do oficjalnego dokumentu
umowy, dotyczyła rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii.
Na obszarach należących do państwa polskiego strefy interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.
Ostatnie dni przed wybuchem wojny:
26 sierpnia - Hitler w ostatniej chwili odwołuje atak na Polskę;
29 sierpnia - Polska ogłasza powszechną mobilizację odwołaną na prośbę państw zachodnich dnia następnego;
31 sierpnia - następuje ponowne ogłoszenie mobilizacji.
Wykład nr 11 19.12.2011
USA nie ratyfikowały Traktatu Wersalskiego
Thomas Woodrow Wilson - pomysłodawca Ligi Narodów (Demokrata)
sprzeciw Republikanów wobec Traktatu Wersalskiego
Doktryna Monroe, początek XIX wieku - zakładała brak ingerencji w sprawy europejskie
Listopad 1919, marzec 1920 - odrzucenie Traktatu przez Kongres
Lipiec 1921 - Kongres: rezolucja o końcu wojny z Niemcami
25 sierpnia 1921 - separatystyczny pokój z Niemcami
Powrót do polityki izolacjonizmu(wybiórczo stosowana, wedle interesów, np. problem Dalekiego Wschodu, rosnąca potęga Japonii)
12 listopada 1921 (3. Rocznica zakończenia I Wojny Światowej) - konferencja ds. Dalekiego Wschodu i Zbrojeń Morskich w Waszyngtonie, 9 państw
13 grudnia 1921 - traktat: USA, Francja, Wielka Brytania z Japonią - poszanowanie posiadłości morskich, ustalenia traktatu miały obowiązywać przez
10 lat
II 1922 - USA, Japonia, Wielka Brytania, Francja, Włochy - do 1936 - porozumienie o ograniczeniu zbrojeń morskich:
proporcje wielkości marynarki wojennej
Wielka Brytania : USA : Japonia : Francja : Włochy
5
:
5:
3
:1,75
: 1,75
Luty 1922 - poszanowanie suwerenności i integralności Chin
Doktryna (Hay'a, Heyah) otwartych drzwi - równy dostęp do handlu i przemysłu wszystkich państw
Amerykańskie protektoraty:
Kuba, Panama, Nikaragua, Haiti, Dominikana
1928 - 1933 prezydent Hoover
Zmiana kierunku polityki USA nastąpiła po objęciu urzędu prezydenta przez Franklina Delano Roosevelta 04.03.1933 roku.
Nowy Ład, reformy gospodarcze
Polityka zagraniczna - „polityka dobrego sąsiedztwa"
I 1934 - nowy traktat z Kubą - Stany zrzekły się prawa do interwencji zbrojnen w razie przewrotu. Zachowali prawo do bazy w Guantanamo oraz
korzyści ekonomiczne.
1934 - wojska USA wycofały się z Haiti
1936 - traktat z Panamą znoszący prawo do interwencji, pozostawiał kontrolę nad Kanałem Panamskim
1935 - 37 - szczyt polityki izolacjonizmu USA
Sierpień 1935 - 1. Ustawa o neutralności:
embargo na dostawy broni dla stron konfliktów- brak rozróżnienia między agresorem a napadniętym
Luty 1936 - 2. Ustawa o neutralności:
zakaz pożyczek dla obu walczących stron
1937 - 3. Ustawa o neutralności:
wprowadzenie wyjątków (moralne embargo)
Ruch Panamerykański
Hegemonia USA słabła
5. konferencja 1933 w Santiago de Chile:
Atak państw na niektóre zaasady, np., że członkami rady są dyplomaci z Waszyngtonu, a przewodniczącym Sekretarz USA (doprowadzało to
niejednokrotnie do ignorowania niektórych państw)
y, np., że członkami rady są dyplomaci z Waszyngtonu, a przewodniczącym Sekretarz USA (doprowadzało to niejednokrotnie do ignorowania
niektórych państw)
Zrodlo: http://wklej.se/miodunka