AI, MANTEL VIL Autor wiersza, prowansalski szlachcic, dyplomata

AI, MANTEL VIL
Autor wiersza, prowansalski szlachcic, dyplomata, żołnierz i
trubadur Gui de Cavaillo (również de Cavalhon albo de
Gavaillo) żył na przełomie XII i XIII w. (ostatnia wzmianka
na jego temat pochodzi z r. 1229). Tworzył w końcowej
fazie świetności języka prowansalskiego. Poezja pisana w
tym języku znacząco oddziałała na rozwój literatury
europejskiej, przede wszystkim poprzez wprowadzenie nie
znanego wcześniej rymu. Upadek i zanik języka
prowansalskiego został zapoczątkowany przez krucjaty
przeciw albigensom, w wyniku których zlikwidowana
została polityczna i kulturowa odrębność południowej
Francji, a Prowansja została spustoszona.
DO MANTLA MOJEGO
Słowniczek:
Do mantla mojego
Ze sztofu lichego
Godōm: na coch cie kupić chcioł?
A niych by pierōn strzelōł w tyn krōm,
Kaj piyrszy rŏz żech ciebie wdzioł!
Bo gańby inkszyj takij niy znōm
Jak żech skiż ciebie, mantlu, mioł.
Gowã spuszczōnõ, to ci wyznōm,
Mōm zawdy, kaj bych jyno szoł.
Mantlu ty ôszkliwy, lepszyj jak bych ciebie
Gorkimu ôgniowi na spŏlyniy doł.
Bez ciebie by możno bōło mi jak w niebie,
Wele jednyj słodkij frelki bych se społ.
balakwasty – głupstwa, bzdury
beblać – pleść, mówić od rzeczy
frelka – panienka
gańba – wstyd
gŏdać – mówić
gŏdka – mowa
gorki – gorący
hned – wkrótce, zaraz, tu: niemal
inkszy – inny
klōntwa – przekleństwo
krōm – kram
lepszyj – lepiej
mantel – płaszcz
mantlik – płaszczyk
ôszkliwy – wstrętny
pierōn – piorun
pozōr dać – uważać
prawić – mówić
przŏciel – przyjaciel
rada mieć, rŏd mieć – lubić
skiż – z powodu
sztof – materiał
sztwierć – ćwierć
zawdy – zawsze
zŏcny – szanowny, zacny
Zŏcny Gustliku,
Ty mie niy krytykuj,
Boch na to je, bych ô ciã dboł,
A za to jyno klōntwy znōm!
Dyć na co bych to gŏdać mioł,
Wielach ci doł i wiela dōm?
Żebyś tak sztwierć ze tego znoł…
A jŏ, przŏcielu, prośbã mōm,
Cobyś bez chwilã pozōr doł:
Jak cie jyno skiż mie frelka znać niy chciała,
Niy moja to wina – na co żeś mie broł?
Dyć jak by ta ‘słodko’ zaś cie rada miała,
To jŏ ze uciechōm bych wŏs ôbuch grzoł.
Czyrwōny byś musioł być, ty mōj mantliku,
Tak prawisz, że hned bych cie zafarbić doł.
Dyć jak balakwasty beblŏsz ô Gustliku,
To ze takij gŏdki bych sie jyno śmioł.
Słowniczek:
LUFTBALŌN
błŏzny – kpiny, żarty
cajtōng – gazeta
dziepiyro – dopiero
furgać – fruwać, latać
gŏdać – mówić
gorki – gorący
kaj – gdzie
kajś – gdzieś
luft – powietrze
luftbalōn – balon
mrokewka – chmurka
padać – mówić, powiadać
postrzodek – środek
spodek – spód
starka – babcia
starzik – dziadek
waszkorb – duży kosz na bieliznę
wiyrch – góra, górna część
Starzik padŏ starce: „Joch tego niy wiedzioł.
Dziepiyroch sie tego z cajtōngōw dowiedzioł,
Że kajś we Francyji do kulki dmuchajōm,
A potym sie chycōm, do luftu furgajōm.
W te błŏzny niy wierzã! Jak ty padŏsz, Ulka?
Może sie do wiyrchu dostać takŏ kulka?”
Starka mōwiōm: „Słyszałach, że na to gŏdajōm
Luftbalōn, czy tak jakoś, dyć sie niy chytajōm,
Jyno waszkorb srogi prziwiōnżōm ôd spodku
I w tyn waszkorb siŏdajōm. A kulka w postrzodku
Mŏ luft gorki, co balōn aż dō nieba dźwigŏ,
Kaj sie z mrokewkami i z ptŏkami ścigŏ”.
M. Syniawa