Estec Tecnologia - www.estec.com.br

Wojciech Starega
Muzeum i Insfytut Zoologii PAN, ul. Wilcza 64, 00-679 Warszawa oraz
Insiytut Biologii Akademii Podlaskiej, ul. Prusa 12, 08-110 Siedlce
6. KOSARZE (OPILIONES) BIESZCZADZKIEGO
PARKU NARODOWEGO
Harvestmen (Opiliones)in the Bieszczady National Park
Abstract. Altogether 18 harvestmen species are known from the Bieszczady National Park
and further 3 species from its immediate surroundings. Worthy of mention are 7 mountain
or boreal-mountain taxa, including 4 Carpathian species. The vertical distribution of each
species is given.
Najwczeiniejsza wzmianka o kosarzu znalezionym rzekomo W Bieszczadach
pochodzi od Roewera (1951), ktory opisuje Nemastoma polonicum z ,,Galizien:
Oberes San-Tal". Jak wykazala poiniejszal-ewizja okazow typowych (Starqga 1965),
zaszla tu pewno mylna interpretacja oryginalnej etykiety z miejscem zbioru i material musi pochodzik prawdopodobnie gdziei z dawnej Jugoslawii czy innego kraju
balkanskiego (jako i e tam wystqpujq podobne gatunki), a z calq pewnoiciq nie
z Polski. Mimo powtorzenia oryginalnych danych przez Rafalskiego (1 960, 196I),
gatunek zostai wykreilony z listy fauny krajowej (Starqga 1966, 1976).
Z calqpewnoiciq W Bieszczadach, i to W Parku Narodowym, znaleziony zostal
za to nastqpny opisany stqd gatunek - Siro carpaticus (ryc. 1). Jego locus typicus
zostai okreilony bardzo dokladnie: „Poionina Wetlinska, pohdniowo-zachodnie
stoki Hnatowego Berda na wys. 750 m n.p.m. Stary las bukowy podszyty leszczynq." (Rafalski 1956, 1958, 1961). Poiniejsze poszukiwania W tym miejscu
(Starqga 1966) nie doprowadzily, niestety, do znalezienia kolejnych okazow, ale
gatunek ten znany jest jeszcze z trzech stanowisk W Beskidzie Niskim, W okolicach Jasla, Krosna i Sanoka (Rafalski 1958, 1961).
Kolejne gatunki z BdPN wykazal Rafalski (196 1): Trogulus tricarinatus (Poionina Wetlinska), Ischyropsalis manicata (sub. dacica; Tarnica), Gyas titanus (sub.
annulatus; Hnatowe Berdo) i Platybunuspallidus (Krzemien) (ryc. 2).
Jedynq publikacjq W caioici poiwiqconq kosarzom Bieszczadow jest opracowanie Starqgi (1966). Z 21 uwzglqdnionych tam gatunkow 17 pochodzi z obszaru
Parku Narodowego (chok ten wowczas jeszcze nie istnial). Po doliczeniu nie znalezionego Siro carpaticus ogolna liczba gatunkow kosarzy znanych z BdPN wynosi 18 (COstanowi 52,9 % fauny krajowej) i jest najprawdopodobniej liczbq
ostatecznq, ktora nie powinna ulec zmianie lub zwiqkszy siq tylko nieznacznie mozliwe jest znalezienie W BdPN Opilio dinaricus znanego z innych czqici Biesz-
*
102
MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 2000 (7)
czadow. Pod wzglqdem liczby wykazanych gatunkow jest to najbogatszy region
kraju, nawet inne czqici gor (Tatry, Pieniny, Sudety) nie mogq siq z nim rownak.
Wszelkie zmiany nomenklatoryczne W stosunku do wczeiniejszych publikacji,
a takie ukiad systematyczny niniejszego opracowania, pochodzq z najnowszych
podsumowan wiadomosci o kosarzach Polski: Starqga (1976) oraz Rafalski i Starqga (1997).
W
Ryc. 1. Siro carpaticus Raf.
(wg Rafalskiego 1958).
Fig. I . Siro carpaticus Raf.
(after Rafalski 1958).
3
7GTj
-,
I m1.
?M< W
W3
-4
W3
%m. m,
52.3
W
-
W 7
1
rn m*
,W
,W,
firn2
L
79..
>.I,
8
>.,a
7.a
I ioa io,i
iam
702,
702.
>o,T;.m
i
1 ,D,*
iora iom > > m
7.27
-Ti,>
i1n
iiIi
>I><,
I
P-
/*=i/sll-
>D,>
8 70-
,O<l
-
/MD
,,W
> > 3 > ,532
'
,>L,
7\34
Il<o
> > I 1 >112
,lll
>I*/
I
T>,<
,,U
>>,>
,>d,,F
,ll/,
,lll
,,W
llbl
,,,, ,,.>
,,W
,,,I
-
Ryc. 2. Rozmieszczenie Plaiybunuspallidus Silh. na obszarze BdPN (dolna mapa) i W MRB „Karpaty Wschodnie".
Fig. 2. Distribution of Plaiybunus pallidus Silh. in the Bieszczady National Park (lower map)
and in the „Eastern Carpathians" International Biosphere Reserve.
1 03
W. Starega - Kosarze (Opiliones) BdPN
Tabela 1. Przeglqd gatunkow kosarzy Bieszczadzkiego Parku Narodowego
Table 1. The list of hawestmen in the Bieszczady National Park.
Gatunek / Species
foothills with valleys
lower montane Zone
Dodatkowe uwagi:
* 1 - Bardzo rzadki, moiliwy do znalezienia W grubej Sciolce liiciastej lub pod gleboko tkwiqcymi W ziemi kamieniami.
*2 - W Polsce znany tylko z poludniowego - wschodu (Pogorze Przemyskie, Bieszczady, Beskid Niski i Sqdecki).
*3 - Gatunek polnocno- i zachodniokarpacki, siegajqcy od Beskidu ~lqskiegopo Czarnohorc
i niektore pasma rumunskich Karpat.
*4 - Gatunek karpacki, znany od Bramy Morawskiej po Zelaznq Bram$.
*5 - Wymaga rewizji, byC. moze jest to opisany znad gornej Cisy Leiobunum tisciae Avram,
1968, znany z innych okolic Polski.
*6 - Zamieszkuje lozyska potokow, kryje sie tui nad woda Wystepowanie W innych warunkach
sporadyczne. G6rski gatunek europejski (Alpy, Sudety, Karpaty).
*7 - Szeroko romieszczony gatunek gorski, sicgajqcy od Masywu Centralnego po rumunskie
*8 - Rzadki gatunek sudecko-karpacki, poza Polskq znany z pojedynczych stanowisk
chach, Slowacji, Ukrainie i Rumunii.
W
Cze-
1 04
MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 2000 (7)
Znaczna c z q i i gatunkow kosarzy znanych z BdPN to forrny gorskie, karpackie
(Siro carpaticus, Paranemastoma kochi, Ischyropsalis manicata, Plaiybunus pallidus) lub karpacko-alpejskie (Gyas titanus, Platybunus bucephalus). D o tej grupy naleiy tez zaliczyC Mitopus morio, ktory mimo swego bardzo szerokiego rozmieszczenia jest wlaiciwie gatunkiem borealno-gorskim. Wlainie te gatunki
i moze jeszcze Trogulus nepaeformis, wystgpujqcy W Polsce tylko W poludniowowschodniej czeici kraju, stanowiq o odrebnoSci i szczegolnej wartoici bieszczadzkiej fauny. N a szczqicie W zwiqzku z ich wystepowaniem czy to W starych lasach,
czy tez na poloninach, iaden z tych gatunkow nie jest zagrozony i nie wymaga
wziecia pod ustawowq ochronq, chociaz Siro carpaticus i Platybunuspallidus ze
wzglqdu na swq rzadkoSC z pewnoiciq by na to zaslugiwaly.
Literatura
Rafalski J. 1956. Opis Siro carpaticus sp. nov. wraz z uwagami o morfologii i systematyce
Cyphophthalmi (Opiliones). Spraw. pozn. TPN 22: 49-52.
Rafalski J. 1958.A description of Siro carpaticus sp. n. with remarks on the morphology and
systematics of the Cyphophthalmi (Opiliones). Acta zool. cracov. 2: 521-556,21 ff,
Rafalski J. 1960. Kosarze - Opiliones. Katalog fauny Polski, 32, 2. Warszawa (PWN), 29
SS.,1 mapa.
Rafalski J. 1961. Prodromus faunae Opilionum Poloniae. Pr. Kom. biol. pozn. TPN 25:
325-372, 1 mapa.
Rafalski J., Star~gaW. 1997. Opiliones - Kosarze. [W:] Razowski J. (wyd.). Wykaz zwierzqt Polski 4. Krak6w (ISiEZ PAN), ss. 260-261.
Roewer C.F. 195 1. Über Nemastomatiden. Weitere Weberknechte XVI. Senckenbergiana,
Frankfurt a.M., 32: 95-153, 83 ff.
Starqga W. 1965. Über Nemastoma polonicum Roewer, 1951 (Opiliones). Bull. Acad.
pol. Sci., Cl. 11, Varsovie, 13: 301-303, 1 f.
Star~gaW. 1966. Kosarze (Opiliones) Bieszczad. Fragm. faun. 13: 145-1 57.
Starqga W. 1976. Opiliones. Kosarze (Arachnoidea). Fauna Polski 5. Warszawa (PWN),
197 ss., 276 ff.
Summary
A list of 18 harvestmen species is given. It probably comprises all species occurring in
the national park (the only one species to be added could be Opilio dinaricus that is known
from the other Part of the Bieszczady Mountains). A good deal of the species belong to the
Carpathian (Siro carpaticus, Paranemastoma kochi, Ischyropsalis manicata and Platybunus pallidus) or mountain species (Gyas titanus and Platybunus bucephalus). Together
with Trogulus nepaeformis, known only from the south-eastem part of the country, and
Mitopus morio, which though very widely distributed is in fact a boreal-mountain species,
these fonns make for the uniqueness and value of the harvestmen fauna.