eSkills manifesto PL

Transkrypt

MANIFEST
W SPR AWIE
E-UMIEJĘTNOŚCI
2015
zawierający artykuły czołowych członków władz, sektora edukacji,
planowania polityki, badań naukowych i przemysłu.
Manifest został przygotowany przez European Schoolnet oraz DIGITALEUROPE w ramach
kampanii e-Skills for Jobs 2015.
Kampania eSkills for Jobs 2015 jest inicjatywą Komisji Europejskiej i jest finansowana w ramach
programu UE dla Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME).
Podstawową osobą kontaktową w Komisji Europejskiej jest André Richier, Główny Administrator,
Kluczowe Technologie Prorozwojowe, Dział produkcji cyfrowej i interoperacyjności, Dyrekcja
Generalna Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP.
Publisher:
European Schoolnet
(EUN Partnership AISBL)
Rue de Trèves 61, Brussels
1040 Belgia
DTP, projekt i druk: Hofi Studio, Republika Czeska
Data publikacji: grudzien 2015 r.
ISBN:
Niniejszą książkę wydano na warunkach licencji Creative
Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License
(http://creativecommons.org/licenses/by/3.0).
SPIS TREŚCI
Przedmowa 5
Rozdział 1 Cyfrowa transformacja gospodarki
7
Rozdział 2 Internet rzeczy zmieni wszystko
14
Rozdział 3 Zwiększanie skali i promowanie e-przywództwa
w Europie
22
Rozdział 4 Podaż umiejętności cyfrowych i popyt
na nie w Europie w latach 2016-2020
35
Rozdział 5 Umiejętności cyfrowe w USA
51
Rozdział 6 Umiejętności cyfrowe w Japonii
58
Rozdział 7 Umiejętności cyfrowe w sektorze publicznym:
doświadczenia estońskie
65
Rozdział 8 Priorytety edukacyjne w usieciowionym świecie 71
Rozdział 9 Włączenie cyfrowe i upodmiotowienie:
sprawa nierównowagi
76
Zalecenia
79
Biogramy autorów
89
Recenzenci
93
Bibliografia
94
3
4
Manifest w sprawie e-umiejętności
PR ZEDMOWA
Wiele napisano o brakach w umiejętnościach cyfrowych i o tym, czy Europa
przestaje nadążać w wyścigu o cyfrowe kwalifikacje.
Po spektakularnych spadkach liczby chętnych do kształcenia się w dziedzinie
TIK i liczby absolwentów w pierwszych latach nowego tysiąclecia, Komisja
Europejska opracowała długoterminową strategię dotyczącą umiejętności
cyfrowych, aby odwrócić ten niepokojący trend.
Obecnie, od 2010 r., liczba studentów TIK ponownie wzrasta. Dobrą wiadomość
jest, że są oznaki wskazujące, iż tempo wzrostu jest większe niż oczekiwano.
Uważam, że jeśli ten trend ma się utrzymać, musimy zaangażować się w długoterminowe działania.
Dlatego w strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego Komisji Europejskiej jest
konkretnie mowa o konkretnym zobowiązaniu do rozwijania umiejętności
cyfrowych. Lepsze programy nauczania, wysoko wykwalifikowani nauczyciele,
nowe sposoby nauczania, elastyczne podejścia do nauczania i uczenia się:
wszystko to jest potrzebne, aby jak najlepiej wykorzystać zasoby cyfrowe
do pokonywania barier na drodze ku jednolitemu rynkowi cyfrowemu.
Konkurencja między krajami i wyższymi uczelniami starającymi się przyciągać
studentów i badaczy zaostrza się. Trzeba, aby Europa zachowała swoją
pozycję ośrodka doskonałości w nauczaniu, badań naukowych i innowacji.
Za osiągnięcie tego celu odpowiadają poszczególne kraje UE, ale Komisja
Europejska będzie wspierać ich wysiłki i pomoże zwiększać świadomość
istotności umiejętności i kwalifikacji cyfrowych oraz podniesienia poziomu
profesjonalizmu w dziedzinie TIK w Europie.
Ta ostatnia kwestia ma pierwszorzędne znaczenie. W dzisiejszych gospodarkach
techniki cyfrowe są najważniejszym motorem napędowym wzrostu, a paliwem
tego motoru są wysoko wykwalifikowani specjaliści TIK i liderzy biznesu czyli
e-liderzy.
Ponieważ poszukiwanie pracowników z kwalifikacjami cyfrowymi ma charakter globalny, uzyskanie odpowiedniej liczby wykwalifikowanych osób jest
prawdziwym wyzwaniem. Ocenia się, że do 2020 r. liczba wolnych stanowisk
dla specjalistów TIK może osiągnąć około 800 000, a dla e-liderów -- 200 000.
Dodatkowym czynnikiem jest względna niedojrzałość zawodu TIK, która
skutkuje ograniczonym odbiorem społecznym cyfrowych miejsc pracy i wymagań dotyczących kwalifikacji, niedostatecznym docenianiem szkolenia
PRZEDMOWA
5
i certyfikatów w branży TIK oraz niepokojącym wskaźnikiem niepowodzeń
projektów TIK. Jeśli ta sytuacja nie zmieni się, braki w umiejętnościach TIK
mogą osiągnąć poziom niemożliwy do zaakceptowania. Trzeba coś z tym zrobić. Konieczne jest zrozumienie znaczenia wysokich, profesjonalnych standardów jakości TIK we wszystkich krajach, dzięki temu produkty i usługi TIK będą
przygotowywane z należytym poszanowaniem prywatności, bezpieczeństwa
i zasadami etycznego postępowania.
W strategii DSM kładzie się nacisk na potrzebę zwiększenia poziomu
umiejętności cyfrowych jednej trzeciej pracowników, będących w istocie
niemal całkowitymi analfabetami cyfrowymi. Wprawdzie sytuacja jest bardzo
różna w zależności od kraju, ale w niektórych krajach UE znaczna liczba osób
nigdy nie korzystała z Internetu lub może przeprowadzać tylko ograniczoną
liczbę podstawowych działań, takich jak korzystanie z poczty elektronicznej.
W miarę, jak społeczeństwo ulega cyfryzacji, takim osobom zaczyna grozić
ekonomiczne i społeczne wykluczenie. Komisja Europejska doskonale zdaje
sobie sprawę z tego problemu i w 2016 r. przedstawi program integracji
umiejętności cyfrowych w Europie.
Nad podwyższaniem umiejętności cyfrowych pracujemy obecnie we wszystkich
naszych politykach mających związek z modernizacją i cyfrową transformacją
europejskiej gospodarki. Będziemy dążyć do jak najlepszego wykorzystania
wszystkich dostępnych, unijnych i krajowych instrumentów finansowania
do rozwoju umiejętności cyfrowych. Będzie to wymagać znacznego, wspólnego
wysiłku wszystkich zainteresowanych stron reprezentujących władze, przemysł,
społeczność edukacyjna i społeczeństwo.
Pragnę zaprosić wszystkich, którzy biorą udział w kampanii ‚eSkills for Jobs’
(e-umiejętności na rzecz miejsc pracy) i czytają Manifest w sprawie umiejętności
cyfrowych, aby dołączyli do nas i pomogli nam w realizacji celu, który ma tak
duże znaczenie dla cyfrowej przyszłości Europy.
6
Andrus Ansip
Wiceprzewodniczący ds. Jednolitego Rynku Cyfrowego
Komisja Europejska.
ROZDZIAŁ 1
Cyfrowa transformacja gospodarki
Wstęp: Forum Polityki Strategicznej
W lutym 2014 r. Komisja Europejska utworzyła grupę ekspertów, Forum
Polityki Strategicznej na rzecz Przedsiębiorczości Cyfrowej (Forum), w której znaleźli się przedstawiciele biznesu, środowiska akademickiego, organizacji międzynarodowych, społeczeństwa obywatelskiego i sektora publicznego.
Prace Forum wspiera Zarząd Państw Członkowskich (Member States Board,
MSB), który tworzą urzędnicy kierujący programami transformacji cyfrowej
oraz polityką na szczeblu krajowym i lokalnym. Forum skupia się na przyspieszeniu cyfrowej transformacji europejskiego przemysłu i przedsiębiorstw we
wszystkich sektorach gospodarki. Jego celem jest tworzenie nowych możliwości biznesowych w Europie. Stanowi także miejsce prowadzenie stałego, kompetentnego dialogu na temat tej transformacji.
Transformację cyfrową przemysłu i przedsiębiorstw uznano za zadanie priorytetowe z dwóch podstawowych powodów. Po pierwsze, jest to dziedzina, w
której przed Europą otwierają się największe możliwości. Trzy czwarte wartości
gospodarki cyfrowej w Europie mieści się w możliwościach zwiększonej produktywności i konkurencyjności, a zatem zdolności tworzenia miejsc pracy w
istniejącym przemyśle europejskim i przedsiębiorstwach. Po drugie, na Europę
już zaczyna oddziaływać większa i bardziej innowacyjna fala technik cyfrowych
i przygotowanie się do pełnego jej wykorzystania w najważniejszych służbach
publicznych, takich jak służba zdrowia i system edukacji jest koniecznością.
Transformacja cyfrowa: druga fala technik
cyfrowych
Europa potrzebuje więcej miejsc pracy, zwłaszcza dla młodych ludzi. Związane
z transformacją możliwości, które stwarza druga fala zaawansowanych technik
cyfrowych nie są może złotym środkiem, ale mogą stanowić istotną część rozwiązania problemu. Wykorzystanie możliwości stwarzanych przez drugą falę zaawansowanych technik cyfrowych może pomóc europejskim firmom – i dużym,
i małym – stać się wysoko produktywnymi i konkurencyjnymi w skali globalnej
oraz tworzyć wysokiej jakości stanowiska pracy w Europie. Ponadto, może ułatwić
tworzenie prawdziwej wartości społecznej, dzięki której większa liczba mieszkańców Europy będzie mogła cieszyć się wyższym poziomem życia i lepszymi służbami publicznymi. Przełomowe innowacje, które wreszcie staną się możliwe będą
mieć ogromną moc transformacyjną i będą stanowić najważniejsze narzędzia,
ROZDZIAŁ 1 CYFROWA TRANSFORMACJA GOSPODARKI
7
pomagające UE osiągnąć wyznaczone w strategii Europa 2000 cele stworzenia
inteligentnej, zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu gospodarki.
Do zaawansowanych technik cyfrowych należą: komunikacja mobilna, media
społecznościowe, technika chmurowa, analityka wielkich zbiorów danych, inteligentne urządzenia, połączone obiekty i czujniki. Zmieniają one w zasadniczy
sposób życia i pracy, komunikację i zabawy. Opisujemy je pokrótce poniżej:
• mobilność i aplikacje mobilne: rozwiązania, które umożliwiają połączenia
głosowe i przesyłanie danych między ludźmi i w coraz większym stopniu
miedzy obiektami w ruchu. Aplikacje, w których są wykorzystywane te
rozwiązania, a w niektórych przypadkach także dane lokalizacyjne;
•media społecznościowe: media społecznościowe przedsiębiorstwa oznaczają wykorzystywanie narzędzi mediów społecznościowych do celów biznesowych. Tymi narzędziami mogą być sieci społecznościowe (np. Facebook,
LinkedIn itp.), mikroblogi (np. Twitter), blogi, wewnętrzne wiki lub inne
oprogramowanie do współpracy dla firm;
•chmura: przetwarzanie danych w chmurze jest modelem zapewniającym
wygodny dostęp sieciowy na żądanie do wspólnej puli konfigurowalnych
zasobów informatycznych (np. sieci, serwery, systemy przechowywania danych, oprogramowanie, aplikacje i usługi), które mogą być szybko dostarczone i wykorzystane przy minimum zarządzania i interakcji z dostawcą usług;
• analityka wielkich zbiorów danych: odnosi się do procedury zbierania,
organizowania i analizowania dużych zbiorów danych („big data”), pochodzących z wielu różnych źródeł, a służących do odkrywania i uzyskiwania
wartości z istniejących prawidłowości i innych użytecznych informacji;
• Internet rzeczy (IoT): oznacza sieć fizycznych obiektów, które mają adres IP,
służący do łączności internetowej oraz komunikacji między tymi obiektami
a innymi urządzeniami i systemami z funkcją Internetu.
Analityka wielkich zbiorów danych: korzyści dla
Europy
Skutki drugiej fali zaawansowanych technik cyfrowych są bardzo istotne dla
wszystkich prowadzących w dzisiejszym świecie działalność gospodarczą. Jak
zauważył profesor Clayton Christensen z Uniwersytetu Harvarda, „napędzany
technikami cyfrowymi postęp w niektórych przypadkach zwiększa wydajność
i generuje skokowe przyrosty wartości; w innych bardzo znacznie zmniejsza
koszty i ułatwia spółkom i użytkownikom dostęp do rynku; a w jeszcze innych
aktywnie przekształca tradycyjne gałęzie przemysłu” (Christensen C, 1997).
Organizacje, które wykorzystują te techniki rozrastają się w niewyobrażalnym
tempie i mają dziesięciokrotnie lepsze wyniki niż pozostałe. Jest to największa
8
od ponad stulecia transformacja w biznesie (Coutu S, 2014). Niezrealizowany
potencjał jest ogromny i może przyczynić się do zwiększenia wartości społecznej
a także wzrostu demokratycznego uczestnictwa.
Na specjalną uwagę zasługują korzyści wynikające ze zdolności do gromadzenia
i analizowania ogromnych ilości dostępnych dziś danych, czasem określanych
jako „big data” (analityka „big data”). Powiązanie analityki „big data”
i możliwych dzięki IoT środowisk wielopołączeniowych, umożliwi zarządzanie
zorientowane na dane, wyznaczy nowy kształt procesów i zapewni jeszcze
istotniejsze korzyści – na przykład: noszone przy sobie czujniki monitorujące
stan zdrowia, inteligentne mierniki śledzące sposób zużywania przez Ciebie
energii i samochody, które automatycznie przeliczają trasy, aby uniknąć korków
i tym samym obniżyć emisję CO2. Istnieje już wiele nowych możliwości
społecznych, począwszy od zmniejszania przestępczości po poprawę opieki
zdrowotnej i skuteczniejszą ochronę środowiska, nowe modele biznesowe, a w
istocie całe nowe rodzaje działalności gospodarczej, opierające się na tej nowej
zdolności. Dane te zbierane są między innymi przy wykorzystaniu mediów
społecznościowych, urządzeń z dostępem do Internetu, takich jak smartfony
i tablety, maszyny i czujniki oraz zapisów obrazu i dźwięku. Szacuje się, że
firmy, które opierają swoje procesy podejmowania decyzji na wiedzy uzyskanej
z danych stają się o 5 - 6% bardziej wydajne (Komisja Europejska, 2014).
Transformacja cyfrowa: wyzwanie dla
europejskich przedsiębiorstw sektora MŚP
Mimo niewątpliwych korzyści transformacja małych przedsiębiorstw w
Europie nie przebiega wystarczająco szybko. Wprowadzanie innowacji i transformacja nie są łatwe. Przyjęcie technik cyfrowych oznacza przystosowanie procesów, struktur organizacyjnych i personelu do świata cyfrowego i porzucenia
podejścia „biznes jak zawsze” na rzecz podejmowania ryzyka i szybkiego wprowadzania nowych narzędzi. Są to wyzwania, którym nie wszystkie przedsiębiorstwa, zwłaszcza te najmniejsze, potrafią sprostać. Wiele firm czuje się lepiej
przy zachowanym status quo i będzie potrzebować wzmocnienia wiary, że da
sobie radę na drodze do transformacji cyfrowej. Jak powiedział jednak Maxence
Cupper, dyrektor naczelny (CEO) idweaver, „w biznesie przetrwa nie najsilniejszy, ale ten, który zarządza zmianą”. A zatem spółkom należy wytłumaczyć, że
korzyści ze zmiany przeważają nad ryzykiem.
Obecnie ponad 41% spółek w UE nie zastosowało żadnej z zaawansowanych
techniki (rozwiązania mobilne, przetwarzania danych w chmurze, media społecznościowe, obliczenia chmurowe i „big data”), a zaledwie 1,7% spółek w
pełni wykorzystuje wszystkie z nich (IDC 2013). Liczby te zacierają znaczne
zróżnicowanie między krajami UE. W Wielkiej Brytanii tych czterech technik
nie zastosowało jeszcze 26,8%, natomiast we Włoszech analogiczny odsetek
wynosi niepokojące 52,3%. Mniej niż 7% europejskich przedsiębiorstw sektora
9
MŚP wprowadza rozwiązania big data, aby usprawnić swoje procesy biznesowe. W przypadku innych technik sytuacja jest niewiele lepsza. Jak wykazano
poniżej, spośród spółek UE zatrudniających między 10 a 250 pracowników,
28,5% korzysta z technik mediów społecznościowych a tylko 25,7% z rozwiązań chmurowych, choć te ostatnie są idealnym dla MŚP sposobem uzyskania
technik cyfrowych bez nakładów kapitałowych. Nawet jeśli korzystają z takich
usług, często ogranicza się to do poczty elektronicznej i korzystania z przestrzeni do przechowywania danych na życzenie (IDC 2013).
Rysunek 1: Wskaźniki przystosowania spółek w zależności od ich wielkości
> 250 employees
10- 249 employees
Fully Digital
Digital Mature
Digital Followers
Digital Beginners
Non Digital
0% 20% 40% 60% 80%100%
Źródło: IDC European vertical markets survey 2012
Transformacja cyfrowa: wpływ na miejsca pracy
i umiejętności
Zastosowanie zaawansowanych umiejętności cyfrowych ma głęboki wpływ
zarówno na tworzenie, jak i likwidację miejsc pracy i w konsekwencji na zapotrzebowanie na nowe umiejętności. Szczegółowa analiza gospodarki francuskiej wykazała, że wprawdzie Internet spowodował likwidację pół miliona
miejsc pracy, ale także doprowadził do powstania 1,2 miliona nowych – a więc
na jedno stracone miejsce pracy przypada 2,4 nowo powstałych (McKinsey,
2011). Rozwój oznacza wzrost zatrudnienia – przewiduje się, że dzięki efektywnemu wykorzystaniu techniki tylko w Niemczech w sektorze MŚP może
powstać 670 tys. nowych miejsc pracy (The Boston Consulting Group, 2013).
Wprawdzie transformacja cyfrowa przyczyni się do powstania tych nowych,
wyspecjalizowanych miejsc pracy, ale spowoduje to także utratę niektórych
miejsc pracy. Średnio rzecz biorąc, postęp technologiczny w nadchodzących
dekadach może we wszystkich państwach członkowskich UE zagrozić 54% pracownikom, przy czym przewiduje się, że w północnych krajach UE zjawisko to
zaznaczy się słabiej niż u ich południowych sąsiadów (Bruegel, 2014). Należy
do tego dodać potencjalne straty miejsc pracy (i ogólny wpływ na gospodarkę)
w związku z upadkiem firm, które nie nadążają za zmianami.
Nowo utworzone miejsca pracy wymagają zupełnie innych zestawów umiejętności niż miejsca pracy, które uległy likwidacji. Cyfrowa transformacja
10
powoduje głębokie zmiany na rynku pracy i sprawia, że do sprawnego wykonywania obowiązków pracownicy potrzebują innych niż nabyte wcześniej umiejętności. Najpoważniejszym wyzwaniem wciąż jest przystosowanie siły roboczej do radzenia sobie z zagrożeniami i możliwościami wynikającymi z nowych
technologii. Brakuje ludzi z koniecznymi cyfrowymi zdolnościami przywódczymi, potrzebnymi do zajmowania kierowniczych stanowisk w organizacji.
Równocześnie istnieje wielkie zapotrzebowanie na nowe, wysoko specjalistyczne umiejętności w zakresie analityki „big data”, cyberbezpieczeństwa i przetwarzania w chmurze. Wiele państw członkowskich przykłada duże znaczenie
do wyposażania pracowników w umiejętności, których będą potrzebować jako
przedstawiciele siły roboczej w gospodarce i społeczeństwie po transformacji.
Takie inicjatywy muszą mieć szerszy zasięg i być głębsze.
Identyfikacja obszarów do poprawy: lepsze
umiejętności i wsparcie
Nie można zaprzeczyć, że firmy w UE muszą przejść transformację, aby
konkurować, rozwijać się i tworzyć miejsca pracy. Jak jednak wspomniano
powyżej, jest także jasne, że małe firmy pozostają w tyle. Forum przeanalizowało
możliwe powody takiej sytuacji i pamiętając o istniejącym zróżnicowaniu
między sektorami i państwami członkowskimi UE zidentyfikowało problemy
w następujących obszarach: przywództwo, zaufanie, umiejętności i wsparcie
oraz polityka i regulacja. W odniesieniu do aktualnego manifestu szczególne
znaczenie ma potrzeba lepszych umiejętności i wsparcia.
Brak wsparcia finansowego i praktycznego wsparcia cyfrowej transformacji ze
strony władz publicznych i innych wpływa na postęp Europy w dwojaki sposób.
Po pierwsze, pod względem praktycznym sprawia, że transformacja cyfrowa jest
dla lidera biznesu trudniejsza. Po drugie, stanowi silny sygnał dla społeczeństwa, że
transformacja cyfrowa nie jest ważna i nie stanowi dla Europy priorytetu.
Jeśli, mimo tej i wielu innych przeszkód, uda się zachęcić kolejnych liderów
biznesu do wprowadzenia zmian, to zapotrzebowanie na cyfrowe umiejętności
e-lidera zwiększy się jeszcze bardziej. Oprócz tego powstanie zapotrzebowanie
na nowe umiejętności, potrzebne na stanowiskach analityka big data i specjalisty
cyberbezpieczeństwa.
Uzyskiwanie kolejnych, wyższych umiejętności
i wsparcie: zalecenia
Jak stwierdziła Ann Rosenberg. szefowa Global University Alliances SAP,
Europa zajmie pozycje globalnego lidera w gospodarce cyfrowej tylko wtedy,
jeśli pojawi się nowe pokolenie wysoko wykwalifikowanych pracowników
IT i przedsiębiorców. Europa może jednak spotkać się z poważnym brakiem
11
wykształconych specjalistów IT i ekonomistów biznesowych, którzy potrafiliby wykorzystać możliwości stwarzane przez analitykę „big data”, rozwiązania
chmurowe i inne techniki cyfrowe. A zatem Europa powinna skupić się na promowaniu przedsiębiorstw typu start-up w branży IT oraz wspieranie absolwentów kierunków IT. W tym kontekście można sformułować cztery podstawowe
zalecenia, dotyczące przyspieszenia transformacji cyfrowej dzięki lepszemu
wsparciu i umiejętnościom:
• przekierować fundusze i programy, aby skuteczniej wesprzeć cyfrową
transformację. Istnieje już wprawdzie wiele funduszy i instrumentów
mających pomagać przedsiębiorstwom typu start-up i spółkom, ale niemal
żaden nie skupia się konkretnie na pomocy istniejącym spółkom w cyfrowej
transformacji. Idealnym wyjściem byłoby zdobycie większych funduszy
na transformację cyfrową, ale w krótkim terminie więcej można osiągnąć
rozszerzając kryteria stosowane w odniesieniu do już istniejących funduszy
i programów. Dokładniej rzecz biorąc, kryteria stosowane przy zwracaniu się
o pomoc i kwalifikowania do tej pomocy w ramach instrumentów finansowych
i programów COSME (Programu ramowego na rzecz konkurencyjności
przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw), Europejskiego
Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub Horizon
2020, powinny uwzględniać transformację cyfrową jako podstawowy cel
finansowanych projektów. Uczyniłoby to z transformacji cyfrowej element
wszystkich projektów w najważniejszych obszarach inwestycji, takich jak
transport/infrastruktura, energii, edukacja, innowacje/badania i rozwój,
zrównoważone środowisko itp. Państwa członkowskie UE powinny także
doskonalić i rozbudowywać istniejące programy, aby kojarzyć ludzi mających
umiejętności cyfrowe z przedsiębiorstwami sektora MŚP potrzebujących
takich umiejętności. Jednym z przykładów jest program Gwarancja dla
Młodzieży, który ma zapewnić, aby osoby poniżej 25 roku życia otrzymywały
wysokiej jakości oferty pracy, praktyki lub staż.
• podnosić świadomość istotności cyfrowego przywództwa: wyznaczanie
„cyfrowych dyrektorów”. T
ransformacja cyfrowa ma wpływ na wszystkie
elementy firmy, a zatem organizacje będą coraz bardziej potrzebować
ludzi, którzy potrafią opracować w wdrożyć zintegrowaną strategie cyfrową
dla całej firmy. Transformacja cyfrowa wymaga połączenia umiejętności
cyfrowych i biznesowych, istnieje więc zapotrzebowanie na liderów biznesu,
którzy wykazują wielką wiedzę o organizacji, ale i mają i wyczuciem w
kwestii stosowania technik cyfrowych do realizacji celów biznesowych
i przekształcania organizacji.
• uczynić transformację cyfrową elementem powszechnej edukacji. N
asze
instytucje szkoleniowe i edukacyjne muszą kształcić ludzi o odpowiednich
cyfrowych umiejętnościach przywódczych i nastawieniu na cyfrową
przedsiębiorczość, zwłaszcza, że gdy dojdzie do cyfrowej transformacji
biznesu, zapotrzebowanie na cyfrowych liderów przekroczy zapotrzebowanie.
12
Szkolenie i edukacja w zakresie ogólnego zarządzania muszą wobec tego
w większym stopniu dotyczyć know-how w zakresie techniki cyfrowej
i umiejętności cyfrowego przywództwa. W związku z tym należy nawiązać
dialog z przedstawicielami instytucji szkoleniowych, zajmujących się
rozwojem zawodowym na temat najlepszego sposobu osiągnięcia tego celu.
• zwiększyć liczbę osób o nowych, wysoce specjalistycznych umiejętnościach. P
rzy rosnącym zapotrzebowaniu na pracowników o wysoce wyspecjalizowanych umiejętnościach cyfrowych, takich jak analitycy big data,
specjaliści bezpieczeństwa cyfrowego oraz koderzy/programiści, Komisja
Europejska powinna zwiększyć nacisk na sposoby wypełnienia luk w cyfrowych umiejętnościach. Niezbędne jest także podejście sektorowe, dzięki
któremu spójne i sprawne przejście do gospodarki cyfrowej będzie mogło
nastąpić we wszystkich sektorach (zwłaszcza w przemysłach tradycyjnych).
13
ROZDZIAŁ 2
Internet rzeczy zmieni wszystko
Wstęp
Internet rzeczy (IoT) jest zarówno jedną z najbardziej przecenianych, jak
i niedocenianych rewolucji technicznych, których możemy być świadkami.
IoT jest przeceniany pod względem powszechności prognoz dotyczących łączenia urządzeń i uzyskiwanych dzięki temu zysków ekonomicznych oraz przyjmowania, że w średnio odległej przyszłości wszystko będzie połączone i będzie
„po prostu działać”. Co jednak istotniejsze, jest niedoceniany w odniesieniu
do zasadniczego wpływu, jaki połączenie tych wszystkich „rzeczy” (oraz innych
wirtualnych źródeł danych) będzie mieć na nasze życie codzienne i funkcjonowanie naszego społeczeństwa.
W tym rozdziale skupimy się na przeanalizowaniu czym IoT w istocie jest,
jaki sposób powstanie i w związku z tym na jakie umiejętności będzie zapotrzebowanie i kiedy.
Ewolucja w kierunku IoT
Aby pomóc w analizie IoT, organizacja Machina Research wprowadziła termin
„Podsieci rzeczy” (SoTs), które definiuje się jako wyspy powiązanych ze sobą
urządzeń, kierowanych przez jeden punkt sterowania, jeden punkt agregacji
danych lub potencjalnie wspólną sprawą lub standardem technicznym. Jak
stwierdzono w kolejnym rozdziale, w przypadku planowania udziału w naszym
przyszłym, połączonym świecie, SoT jest znacznie trafniejszą koncepcją niż IoT.
Ewolucja w kierunku IoT – SoT jest naturalnym
etapem rozwoju.
Pierwszą rzeczą, która należy zauważyć w odniesieniu do IoT jest to, że jego koncepcja bardzo różni się od komunikacji maszyna-maszyna (M2M) i „tradycyjnej
integracji” systemów. IoT nie można uważać po prostu za zbiór połączonych ze sobą
urządzeń i źródeł informacji. Ścieżka rozwoju do IoT jest długa i złożona, jest więc naturalne, że ta przemiana będzie odbywać się w „możliwych do przełknięcia porcjach”.
Rozszerzając tę terminologię, wiele z dzisiejszych rozwiązań związanych z łączeniem urządzeń można prawie uważać za „intranet rzeczy”: zamknięte środowiska, z niewielkim zakresem łączności poza obiektem, w którym znajduje się
dane urządzenie lub rozwiązanie. Kolejnym naturalnym krokiem ku połączeniu
14
tych rozwiązań w „świecie zewnętrznym” jest rozważenie integracji takich „intranetów rzeczy” w coś, co można by uznać za „przyległe” produkty, usługi oraz,
oczywiście, intranety rzeczy.
Prawdopodobne jest, że ten etap rozwoju będzie opierać się na wspólnej własności źródeł danych, czyli wspólnej sprawie właścicieli danych. Przykładem może
być dostawca mediów, który buduje połączenie między swoim inteligentnym
urządzeniem pomiarowym a systemem zarządzania pracą w terenie. Taki dostawca może to zrobić, ponieważ posiada inteligentne urządzenia pomiarowe, ma w
terenie pracowników o określonych możliwościach działania, aplikacje obsługujące działania pracowników oraz dane tworzone przez te aplikacje. Krótko mówiąc, systemy, połączone urządzenie i środowisko IT w firmie dostawcy mediów,
a w istocie w każdym przedsiębiorstwie, mogą być uważane za potencjalne SoT.
Najważniejszą rzeczą która należy widzieć o SoT jest to, że ich wyjątkowa cecha,
tj. potencjalna gotowość i techniczna wykonalność dzielenia danych między
aplikacje, pozwala SoT rozwijać się znacznie szybciej niż pełne IoT.
Logicznym następnym krokiem jest rozszerzenie tego pojęcia o wspólnoty
danych, które można zdefiniować jako wspólnoty urządzeń, źródeł danych
i właścicieli danych, mogące dać początek SoT. Przykładem może być grupa
operatorów inteligentnych budynków, używająca platformy SeeControl lub
grupa spółek, stosujących platformę TnigWorkx.
Nie ulega wątpliwości, że SoT stanowią bardzo ważny krok na drodze ku wszystkim przyszłym IoT. Upraszczając, podczas gdy będzie stosunkowo łatwo przekonać określoną grupę ludzi o podobnych motywacjach dokonać „standaryzacji” wystarczającej do utworzenia SoT, to przekonanie wszystkich w branży IT
(i branżach pokrewnych) do takiej standaryzacji, aby SoT stały się nieograniczone
będzie znacznie trudniejsze. Przebieg tej zmiany pokazano na Rysunku 1 poniżej.
Rysunek 1: Ewolucja w kierunku IoT
Źródło: Machina Research, 2015
ROZDZIAŁ 2 INTERNET RZECZY ZMIENI WSZYSTKO
15
„Tekstura” tworzącego się IoT została przedstawiona na Rysunku 2 poniżej.
Na tym schemacie zaznaczono kilka SoT, a w tym:
• SoT przedsiębiorstw (General Electric, Samsung)
• pionowe SoT w poszczególnych dziedzinach (zdrowie, inteligentne miasta,
inteligentne budynki);
• SoT branżowe (Budownictwo);
• SoT wspólnot danych (SeeControl).
We wszystkich przypadkach „grubość” czerwonych linii łączących przedstawione
na ilustracji SoT wskazuje na prawdopodobną obfitość komunikacji między
odpowiednimi SoT. Oczywiście całe powstające środowisko SoT będzie
znacznie bardziej skomplikowane niż to, które przedstawiono na ilustracji, ale
zadaniem schematu jest uwydatnienie odpowiednich koncepcji.
Rysunek 2: Tekstura IoT
Źródło: Machina Research, 2014
Nawet w hipotetycznej przyszłości, gdy cała komunikacja w obrębie IoT będzie
standaryzowana i wszystkie zasoby będą mogły komunikować się z pozostałymi,
struktura IoT pozostanie „grudkowata”. Na przykład intensywność przepływu
informacji w obrębie (powiedzmy) General Electric będzie większa niż poza
między nią a innymi organizacjami. Będzie to SoT wyznaczona na podstawie
przywilejów dostępu (nie tego, co jest teoretycznie możliwe). Na przykład
w pełni wykształconym środowiskiem IoT może być wykonalne połączenie
skanera do komputerowej tomografii osiowej z silnikiem odrzutowym, ale jest
16
mało prawdopodobne, że kiedykolwiek znajdzie się dobry powód, aby takie
połączenie zrealizować!
W istocie koncepcje ograniczania możliwości interakcji miedzy źródłami
danych w przyszłym środowisku IoT i zwiększanie możliwości interakcji
miedzy źródłami danych w środowisku SoT oznaczają praktycznie to samo.
Obie te koncepcje prowadzą do tego, że SoT są najwłaściwszymi soczewkami,
przez które możemy oglądać nasz przyszły świat sieci.
Krótko mówiąc, nasz przyszły świat będzie opierał się bardziej na sieciach typu
ToS niż jednym, homogenicznym IoT. Dzisiejszy Internet stanowi oczywisty
precedens: spółki nie dzielą się ze swoimi klientami wszystkimi informacjami,
które przepływają w obrębie organizacji, a standardy formatu danych stosowane
przez różne spółki w ich wewnętrznych systemach bywają zupełnie inne.
Ewolucja w kierunku IoT – IoT przedsiębiorstwa
jest przypadkiem szczególnym
IoT przedsiębiorstwa jest zatem przypadkiem szczególnym: ponieważ przedsiębiorstwo można uznać za potencjalną podsieć IoT, koncepcje SoT i IoT staja
się w kontekście środowiska przedsiębiorstwa jednym i tym samym. Krótko
mówiąc, każde przedsiębiorstwo ma luksus polegający na tym, że istnieje jeden
właściciel (albo ograniczona liczba podobnie umotywowanych właścicieli) lub
punkt sterowania, dzięki któremu istnieje możliwość sprawienia, że zostaną
zbudowane połączenia między poszczególnymi źródłami danych, potrzebnych
do działania aplikacji IoT, choć jest prawdopodobne, że powstanie IoT zasadniczo zmieni charakter przedsiębiorstwa. Korzystne jest także to, że w przypadku
opracowywania jakichkolwiek systemów, za całość przedsięwzięcia odpowiada
jeden podmiot, z zatem przychody i koszty trafiają na to samo konto zysków
i strat. Oczywiście jedno przedsiębiorstwo (lub grupa przedsiębiorstw) może
stosunkowo sprawnie migrować do rozwiązań typu IoT, zwłaszcza po porównaniu z koniecznością wszechstronnego rozwoju koniecznego do stworzenia
pełnowartościowego IoT.
Ponadto, wiedząc o potencjale takich rozwiązań, które mogą zmieniać modele
biznesowe, zwiększać wydajność i wzbogacać ofertę dla użytkownika końcowego, przedsiębiorstwa są zwykle silnie motywowane do przyjmowania rozwiązań w stylu IoT Co więcej, przedsiębiorstwa nie są po prostu motywowane
do przyjęcia rozwiązań w stylu IoT, aby zróżnicować swoje produkty i usługi,
będą także zmuszone do przyjęcia takich rozwiązań, aby nadążyć za ich bardziej
innowacyjnymi konkurentami. Jak zwykle w przypadku rewolucji technicznej,
z perspektywy przedsiębiorstwa istnieje wybór miedzy zastosowaniem nowej
technologii a przegraną z konkurentami i utraceniem udziału w rynku. Na krzywej przyjmowania rozwiązań IoT można zatem spodziewać się wielu przedsiębiorstw na krawędzi wiodącej.
17
Podsumowując, przedsiębiorstwa mają zarówno możliwość, jak i motywację,
aby skorzystać z wielu korzyści IoT, zanim powstanie prawdziwy IoT. Wynika
stąd, że narzucone przez IoT wymagania wobec umiejętności wzrosną w
kontekście SoT i nastąpi to, zanim powstanie IoT w ostatecznym kształcie.
Obecnie jest właściwa pora, aby zacząć rozwijać umiejętności, które są
odpowiednie do IoT.
Implikacje dla umiejętności
Opisane powyżej nowe środowisko ma istotne znaczenie dla umiejętności,
których będą potrzebować pracownicy, aby w pełni skutecznie działać w
ewoluujących środowiskach komercyjnych i je wspierać. Niewątpliwie IoT
(i SoT) zapoczątkowuje zupełnie nowy sposób pracy, w której zostają zniesione
tradycyjne granice korporacyjne i najważniejszym elementem stanie się
„współpraca” wewnątrz i między SoT. Do ważnych, szczegółowych dziedzin,
na których będzie mieć wpływ pojawienie się IoT należy zaliczyć:
• analitykę danych;
• zarządzanie biznesem;
• projektowanie sprzętu i systemów;
•bezpieczeństwo.
Każdą z tych dziedzin omówiono bardziej szczegółowo w kolejnych rozdziałach.
Znaczenie dla umiejętności – analityka danych
na potrzebę IoT
Jednym z ważnych nowych stanowisk, do stworzenia których przyczyni się
IoT jest stanowisko „naukowca danych”. Oczywiście takie stanowisko już dziś
istnieje na rynku pracy, ale wraz z nastaniem IoT liczba i zróżnicowanie danych
dostępnych dla organizacji radykalnie zwiększą się, a przedsiębiorstwa będą mieć
możliwość szybszego i sprawniejszego podejmowania decyzji w odpowiedzi
na analitykę danych. Zarządzania danymi IoT stanie się w przypadku wielu
korporacji jedną z najważniejszych umiejętności, a elementem różnicującym
będzie umiejętność postępowania z przesyłanymi danymi, strumieniowego
przesyłania danych i analiza „big data”.
Taka analityka powinna umożliwić spółkom optymalizację na przykład,
procesów produkcyjnych w czasie zbliżonym do rzeczywistego lub szybciej
wyszukać okazję sprzedaży uzupełniającej, poprawić relacje z klientem lub
zapewnić sprawność operacyjną. Ta sama dynamika konkurencyjna, która leży
u podstaw przyjęcia rozwiązań w stylu IoT ma znaczenie także tutaj: te spółki,
które najlepiej przetworzą surowe dane na możliwe do wykorzystania pomysły
biznesowe uzyskają przewagę konkurencyjną.
18
Krótko mówiąc, powstanie IoT sprawi, że w wielu przedsiębiorstwach rola „specjalisty ds. obróbki danych” będzie w prowadzonych przez przedsiębiorstwo
operacjach znacznie ważniejsza. Rola ta musi wzrosnąć także pod względem zakresu i cechować się także orientacją w kwestiach analitycznych, programowych
i biznesowych oraz łączyć te kwestie z umiejętnościami komunikacyjnymi.
Umiejętności w zakresie analityki danych i architektury platformy analitycznej
mają więc zasadnicze znaczenie i nawet teraz występują ich braki.
Należy zauważyć, że opisane tu rodzaje analityki danych są raczej natury
pionowej niż poziomej: „specjaliści ds. obróbki danych” będą musieli być
dobrze osadzeni w swoich branżach (a nawet konkretnych spółkach) i korzystać
z pomocy wielu wyrafinowanych (bardziej poziomych narzędzi analitycznych.
Znaczenie dla umiejętności - zarządzanie
biznesem na potrzeby IoT
IoT był dotąd technocentryczny, ale nie ulega wątpliwości, że koncepcje IoT
szybko trafiają do codziennego zarządzania biznesem. Organizacje, które będą
potrafić skutecznie sterować tą zmianą, skorzystają najwięcej i najszybciej.
Potrzebne są dostosowane do potrzeb IoT umiejętności, które pozwolą
zrozumieć nową technologię i skwantyfikować korzyści biznesowe, wynikające
z innowacyjnego wykorzystania nowych technik.
Na przykład, każdy projektant produktów, który będzie miał pełniejsze
informacje na temat sposobu używania produktu (informacje te będzie mógł
pobrać z podłączonego produktu, na przykład pralki), będzie w stanie podjąć
szybciej lepsze decyzje dotyczące projektu produktu, które mogą mieć wpływ
na przyszłe wprowadzanie produktu na rynek. Aby jednak spółka wytwarzając
produkt mogła zrealizować taki scenariusz, musi zdecydować, aby umożliwić
podłączonemu produktowi dostarczać informacje potrzebne projektantowi
produktu do analiz. Na bardziej podstawowym poziomie, spółka będzie musiała
poradzić sobie z naturalnym napięciem między pracownikami będącymi w
swoich spółkach po stronie „sprzętowej”, którzy siłą rzeczy nie są skłonni
wprowadzać na rynek nowego produktu, dopóki nie zostanie on poddany
rygorystycznym testom a pracownikami spółki po stronie „programowej”,
którzy czują się bardziej swobodnie w świecie ciągłych wersji beta.
Na innych poziomach w korporacji zarządzanie ekosystemami partnera i dostawcy (a także klienta) stanie się znacznie bardziej skomplikowane i prawdopodobnie bardziej scentralizowane ponieważ każda spółka w ekosystemie będzie chciała mieć dostęp do aktualnej i lepszej informacji o swoich produktach
i usługach, aby i one mogły zostać udoskonalone i zoptymalizowane. Wracając
do podanego wcześniej przykładu pralki, wszelkie zmiany wprowadzone przez
naszego projektanta produktów mogą mieć z kolei wpływ na przykład na wyposażenie linii produkcyjnych, a producenci chcieliby znać takie informacje.
19
Nowe umiejętności będą potrzebne także do ustalenia kluczowych mierników
efektywności (KPI) i zarządzania nimi; będzie to potrzebne w różnych SoT,
a ostatecznie IoT, gdy rozwiązania IoT zaczną mieć kluczowe znaczenie w biznesie.
Znaczenie dla umiejętności – projektowanie
sprzętu i systemów na potrzeby IoT
Istotnie większy nacisk będzie trzeba położyć na projektowanie sprzętu, który
jest podłączony do IoT – w kategoriach optymalizacji możliwości i kosztów.
Z drugiej strony bardzo łatwo jest dostosować do przyszłych wymagań podłączone urządzenie odległe przez zastosowanie znacznie większej inteligencji w
urządzeniu niż sugerowałyby to obecne sposoby stosowania, a także przez wyposażenie urządzenia w wyrafinowane funkcje komunikacyjne i programowe.
Takie podejście powoduje jednak zwiększenie nakładów o koszty urządzenia
odległego, zwiększonego zużycia energii (co może mieć zasadnicze znaczenie,
jeśli urządzenia nie są podłączone do sieci), zwiększa złożoność systemów zaplecza oraz zagrożenia bezpieczeństwa.
Wdrożenie urządzeń odległych „o minimalnych specyfikacjach” może mieć istotny
wpływ na elastyczność obsługi przyszłych aplikacji IoT, które mogą jeszcze nie być
wymyślone. Przykładem może być inteligentny licznik gazu, który jest podłączony
przez łącze LPWA: połączenie jest odpowiednie do przesyłania odczytów licznika,
ale raczej nie pozwoli na regularne aktualizacje oprogramowania.
Rozważanie ograniczeń tego typu może stać się obszerną analizę równoległą,
a w dzisiejszym świecie niewiele jest scenariuszy, w których konieczne jest planowanie wdrożenia mającego ograniczenia sprzętu w środowiskach odznaczających się równie wysokim stopniem niepewności co IoT.
Znaczenie dla umiejętności – bezpieczeństwo IoT
Intel Security opisuje IoT jako „bilion słabych punktów”. Można dyskutować
na temat liczby zer w tym twierdzeniu, ale niewątpliwie problem związany
z bezpieczeństwem IoT będzie:
• inny niż problemy pojawiające się wcześniej;
• istotny pod względnym potencjalnej skali zagrożenia;
•wszechobecny.
Nie ulega wątpliwości, że przyszły krajobraz bezpieczeństwa IoT spowoduje
powstanie zapotrzebowania na bardzo szczególny typ umiejętności.
Już obecnie umiejętności w zakresie bezpieczeństwa są jedną z najpilniejszych
do likwidacji luk w umiejętnościach i istnieje ryzyko, ze jeśli luka ta zostanie
20
zlekceważona, będzie mieć wpływ na wartość całej firmy, którą można by uzyskać
dzięki IoT, zwłaszcza, jeżeli „strachy” związane z bezpieczeństwem na wczesnym
etapie IoT zniechęciły ludzi do przyjmowania rozwiązań w stylu IoT. Ponadto jest
możliwe, że to ograniczone środowisko wspomoże i rozszerzy oczekiwany etap
SoT rozwoju IoT ponieważ spowoduje, że niektóre IoT będą rozwijać się szybciej
niż inne, a także rozwój niektórych będzie spowalniany przez określone wydarzenia w zakresie bezpieczeństwa.
Życie i praca w świecie IoT
Ogólnie rzecz biorąc świat IoT można opisać jako charakteryzujący się większą
zależnością od zakresu rozumienia niż głębokości wiedzy. Zespoły będą
mniejsze i sprawniejsze, a możliwości i wyzwania (i problemy), którymi będą
musiały zajmować się zespoły, będą zapewne bardziej złożone i o szerszym
zakresie niż obecnie. W rozwiązaniach będzie uczestniczyć prawdopodobnie
więcej stron trzecich a także potencjalnie elementów, które w znacznym
stopniu są usuwane z obszaru zainteresowania danego zespołu. Krótko mówiąc,
kluczem do pracy w środowisku IoT jest opanowanie sztuki pracy w naprawdę
elastyczny sposób i z nastawieniem na współpracę, a nie stosowanie bardziej
tradycyjnego podejścia polegającego na tworzeniu rdzenia zbudowanego
z „fachowej wiedzy”. Pod wieloma względami przypomina to efekt Internetu
pod względem kładzenia większego nacisku na wiedzę jak znajdować i pobierać
informacje niż na rzeczywistą znajomość faktów.
Kluczowe będzie także zarządzanie zmianami, bowiem branże ewoluują, aby
korzystać z nowego środowiska IoT, a wymagane będzie szkolenie i rozwój ze
szczególnym naciskiem na IoT tak, aby pracownicy mogli odnieść się do nowej
dynamiki, która zapewne będzie charakteryzować przyszłą gospodarkę.
21
ROZDZIAŁ 3
Zwiększanie skali i promowanie
e-przywództwa w Europie
Wstęp
Jeśli Europa ma konkurować, rozwijać się i tworzyć miejsca pracy, musi zająć
się aktualnym, ostrym niedoborem specjalistów, zdolnych do kierowania wprowadzaniem innowacji, potrzebnych do korzystania z postępów w dziedzinie
nowych technik cyfrowych. Wzrost gospodarczy umożliwiający powstawanie
miejsc pracy wymaga dostrzeżenia i wykorzystania możliwości innowacji. To
z kolei wymaga dużych zdolności e-lidera. Są to umiejętności, które umożliwiają tworzenie biznesowych modeli projektowania składu personelu, w których
wykorzystuje się możliwości innowacji, lepiej stosuje techniki cyfrowe i zapewnia organizacjom dodatkową wartość.
Aby sprostać tym wyzwaniom, przyszli liderzy biznesu muszą mieć nowe umiejętności. Powstaje pytanie, czy system edukacji w Europie oraz instytucje kształcące i programy nauczania w obecnej postaci są w stanie takich umiejętności nauczyć. Niektóre instytucje już zareagowały na nowe potrzeby, inne wciąż mają
dużo do zrobienia, aby nie pozostać w tyle w tym szybko zmieniającym się świecie. W niniejszym rozdziale podsumowano niektóre rezultaty wdrożonej przez
Komisje Europejską Inicjatywy w zakresie e-przywództwa. Przeanalizowano w
nim zastosowanie wytycznych w sprawie opracowania nowych programów nauczania przez szkoły wyższe oraz instytucje kształcące kadry kierownicze i prowadzące kursy doszkalające, a także szczegółowe programy i kursy dla małych
i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Wyzwanie
Umiejętności e-przywódcze są umiejętnościami, których w nowoczesnej gospodarce potrzebuje pracownik, aby inicjować i opracowywać innowacje, a w tym:
•kompetencje cyfrowe; umiejętność zauważania zmian i sterowania nimi
z korzyścią dla wyników firmy, wykorzystywanie trendów w technikach
cyfrowych jako możliwości innowacji;
• kompetencje biznesowe; innowacje w biznesie i modele operacyjne, dające
organizacji wartość dodatkową
• przywództwo strategiczne: kieruje interdyscyplinarnym personelem i wpływa
na interesariuszy ponad granicami (funkcjonalnymi, geograficznymi).
22
Prognozy dotyczące e-przywództwa
IDC i empirica prognozują, że do 2020 r. zapotrzebowanie na wysoko kwalifikowanych pracowników w zawodach TIK będzie się zwiększać co roku o 4,6%
(Hüsing T, Korte W B, Dashja E, 2015).
Można przyjąć, że między zapotrzebowaniem na e-przywództwo a zapotrzebowaniem na najwyżej kwalifikowanych specjalistów TIK istnieje ścisła korelacja,
co oznacza, że zapotrzebowanie na e-liderów w 2014 wynosiło 569 000.
W 2015 te potrzeby szacuje się na około 620 000. Jeśli zastosować ten sam
wskaźnik wzrostu co powyżej, liczba ta do 2020 r. wzrośnie do 776 000.
Opierając się na tych szacunkach i dodając do tego zapotrzebowanie związane
z wymianą pracowników, można stwierdzić, że do 2020 r. Europa będzie potrzebować co najmniej 200 000 dodatkowych e-liderów. Jest to wielkie wyzwanie dla obecnego ekosystemu edukacyjnego, który prawdopodobnie nie będzie
temu wyzwaniu mógł sprostać, jeśli nie zostaną podjęte kolejne działania, także
na szczeblu polityki krajowej.
Rysunek 1: Ujęcie liczbowe potencjalnych stanowisk dla e-liderów w Europie 2015
7 0 0 ,0 0 0
620,000
6 0 0 ,0 0 0
5 0 0 ,0 0 0
4 0 0 ,0 0 0
158,000
153,000
3 0 0 ,0 0 0
118,000
2 0 0 ,0 0 0
1 0 0 ,0 0 0
0
Almost 60% come from business lines
Enterprise size
250+
50-249
2 0 - 49
1 0 -19
B usiness
59%
IT dept.
41%
192,000
eLeaders
Źródło: empirica, Survey NL, UK, DE 2013. Dane dla UE, obliczenia przy użyciu pakietu
Structural Business Statistics (Eurostat)
Braki w edukacji i programach edukacyjnych
Stwierdzono, że jedynie 21 programów w Europie zawiera programy e-przywództwa tak, jak je zdefiniowali interesariusze – zapewniające doświadczonym managerom odpowiednie umiejętności w zakresie transformacji firmy.
ROZDZIAŁ 3 ZWIĘKSZANIE SKALI I PROMOWANIE E-PRZYWÓDZTWA ...
23
Wyniki przeprowadzonego w 2013 r. poszukiwania w ofercie programów edukacyjnych w zakresie e-przywództwa wykazały, że Europa przeżywa prawdziwy boom w
międzydyscyplinarnych programach na poziomie magisterskim – łączących biznes
z IT – ale programy te są przeznaczone przede wszystkim dla osób rozpoczynających zawodową karierę. E-przywództwo w programach na poziomie uniwersyteckim i edukacji dla kadry kierowniczej uwzględnione jest jednak bardzo rzadko.
Inicjatywy związane z obowiązującą polityką
Dostarczanie MŚP i przedsiębiorcom umiejętności e-przywództwa wciąż jest
najczęściej traktowane jako cel drugorzędny w stosunku do uznanych, podstawowych celów prowadzonej polityki, takich jak m.in., wdrażanie technik
cyfrowych i podstawowe umiejętności cyfrowe. Program e-umiejętności 2007
i późniejsze inicjatywy związane z umiejętnościami e-liderów podejmowane
przez Komisję Europejską skłoniły niektóre państwa członkowskie UE do zaangażowania się w publiczne dyskusje i pomogły przygotować właściwe reakcje.
Partnerstwa z udziałem wielu interesariuszy w dziedzinie e-przywództwa nie
są jeszcze tak dobrze rozwinięte, jak w innych segmentach umiejętności cyfrowych, na przykład umiejętności korzystania z technologii cyfrowych i umiejętności pracowników TIK. Konieczne jest, aby najważniejsi interesariusze
zgodzili się co do skutecznego działania, pomogli rozpropagować temat e-przywództwa i zastosowali środki pozwalające zwiększyć liczbę kursów szkoleniowych i uczestnictwo w nich.
Edukacja w zakresie e-przywództwa i narzędzia
szkoleniowe
W ramach Inicjatywy w zakresie e-przywództwa, opracowano wytyczne dotyczące programów nauczania e-przywództwa w przedsiębiorstwach. Zastosowane
podejście uwzględnia opis umiejętności, wymaganych od e-liderów podejmujących decyzje w przedsiębiorstwie oraz definicję wyników nauczania, właściwych
w przypadku najważniejszych stanowisk do poziomu C. Tworzone są profile
programów, definiujące docelową zawartość i treści edukacyjne, które powinny
znaleźć się w programach dotyczących e-przywództwa oferowanych przez szkoły wyższe i instytucje kształcące kadry kierownicze.
Wdrożenie wytycznych zapewnia przejrzystość przedsiębiorcom szukającym
e-przywództwa i specjalistom, chcącym kontynuować edukację z perspektywą
większej odpowiedzialności i sukcesu w transformacji firmy,
24
Europejskie „Ramy e-kompetencji”
Koncepcja e-przywództwa z wieloma umiejętnościami oraz jej przydatność
w przyszłym rozwoju gospodarczym i społecznym w gospodarce europejskiej
zyskała powszechne poparcie interesariuszy.
Profile programów stanowią reakcję na naleganie interesariuszy, aby wytyczne
dotyczące programów nauczania przyczyniały się do większej przejrzystości
rynkowej łączy do „Ram e-kompetencji” (e-CF). Każdy profil programu
nauczania jest przyporządkowany do e-CF i jest jasne, które kompetencje e-CF
są doskonalone przez które programy.
Profil programu nauczania w zakresie
e-przywództwa
Profile programu nauczania w zakresie e-przywództwa, które są podstawą wytycznych dotyczących opracowywania nowego programu nauczania są tworzone przez zespół pracowników akademickich i przedstawicieli przemysłu przy
wsparciu ekspertów w dziedzinie nauczania. Profile zapewniają porównywalność miedzy programami – co wprowadza przejrzystość do ekosystemu umiejętności cyfrowych. Opisują i podkreślają zapotrzebowanie na zestawy umiejętności e-przywódczych, a także ułatwiają nadążanie za zmianami środowiska.
Profile maja prostą budowę i wymagają niewielu zasobów do konserwacji
i stosowania – zgodnie z klimatem ekonomicznym. Dzisiejsze rozwiązania
muszą być lekkie!
Rysunek 2: Komponenty profilu programu w zakresie e-przywództwa
25
Rysunek 3: Przykład profilu programu w zakresie e-przywództwa: Architektura
biznesowa i korporacyjna
#
" ! !!"
(!"&! $!!!! (!$!
%!& ! ! (!!!!
* " !#! !" !!" *
" -! !!"""" ! ! !!&% !$!&
! !!&(!!"(#"*" !
# !#" *
! !&&"!! $&#
!%" *
"
&" ! !!" " !!&%"!($!! !!+!"! )
,!!&-! !!"
,! !!""!
,!! !!"
!
,!& !"! $!!!"#$ !! !&
!$!'!!%!
,
#!"!& !"!!" % ! !"""
!$#!
! !!
" !!
,!!!" !!#!" !
,%!!! !#!!!!"
,# #!!"" ,"!!" ! "
,"!!"!&!+ & !
#" */" !!&!
*3!!" *5&!
*6#!
*5" !
2
3
2
2
2
#
*1" #!
*4& ! *1##&
*0
!
!!
*1 !
*6#
Każdy profil programu nauczania ma swoją nazwę i uzasadnienie miejsca w
portfelu, wraz z listą stanowisk, do których kwalifikuje oraz podsumowanie
treści. Najważniejszą częścią każdego profilu są rezultaty nauczania w trakcie
kursu: wiedza, umiejętności i kompetencje, które powinien zapewnić program,
aby ukształtować umiejętności potrzebne e-liderom.
26
Wszystkie profile opracowane w pierwszej fazie inicjatywy zapewniają najważniejsze
kompetencje e-liderom w dużych korporacjach.
Rezultaty nauki są w pełni odnoszone do e-CF, co zapewnia maksymalną przejrzystość i pomaga w samoocenie i planowaniu zasobów ludzkich.
Dzięki spełnianiu wymagań interesariuszy, dopasowanie programów do profili programów przyspieszy przepływ umiejętności. Przyjęcie wytycznych i przedstawienie
właściwych programów:
• będzie mieć wpływ na szkolenie kadry kierowniczej i decyzje o zatrudnieniu;
• zapewni ambitnym e-liderom przejrzystość i pomoże przy wyborze dalszej
edukacji.
W tym podejściu uwzględnia się różne zestawy umiejętności e-przywództwa w
zależności od stanowiska.
Korzystanie z wytycznych dotyczących
programów i ich wdrażanie w edukacji
na szczeblu wyższym oraz w szkoleniu wyższej
kadry kierowniczej
Wytyczne te przedstawiono w rożnych szkołach biznesowych i uniwersytetach
w Europie. Pokazano w praktyce, w jaki sposób profile programów, w połączeniu
z kryteriami jakościowymi, mogą pomóc ocenić programy przygotowane przez
instytucje akademickie i szkoły biznesu. Szkoły biznesu i uniwersytety w 12 krajach
przeprowadziły oceny profili programów nauczania w zakresie e-przywództwa.
Opracowane podejście i uzyskane wyniki zostały pozytywnie przyjęte i obecnie
kilku interesariuszy stworzyło nowe, spełniające kryteria dotyczące e-przywództwa,
programy, mające zastąpić starsze formaty i treści.
Opinie szkół biznesu
Priorytet przyznano opracowywaniu i doskonaleniu ofert edukacyjnych,
które mogą przyczynić się do zwiększenia liczby doświadczonych i wysoko
wykwalifikowanych liderów w zakresie innowacji opartych na TIK, zarówno
w sektorze prywatnym, jak i państwowym. Dyrektor Dydaktyczny w Szkole
Biznesu IE w Madrycie, Silvia Leal był dumny, że Szkoła Biznesu IE znalazła się
wśród pierwszych instytucji w Europie, które zastosowały wytyczne dotyczące
e-przywództwa w swoich kursach edukacyjnych. Powiedział, że „zdecydowanie
zalecamy, aby inne uniwersytety i szkoły biznesu zastosowały podejście profilu
programu nauczania e-przywództwa”.
27
Co więcej, profesor dr John Poard, dziekan w Szkole Biznesu Henley, stwierdził, że „szkoła Henley, ze swoją silną tradycją badawczą i dydaktyczną, wniosła
bezpośredni wkład w inicjatywę e-przywództwa, przyjmując najważniejsze programy, aby spełnić wymagania wyznaczone przez profile programów nauczania
dotyczących e-przywództwa”.
Opinie w branży
Równie pozytywne opinie wyrazili przedstawiciele branży TIK. Freddy Van
den Wyngaert, Wiceprezes (VP) i dyrektor ds. informatyki (CIO) w AGFA
ICS, który przeprowadził poważną i bardzo udaną transformację firmy i „jest
zdeterminowany, aby kontynuować ten sukces dzięki dbaniu, aby dyrektorzy
wnieśli to, co najlepsze w umiejętności związane z e-przywództwem.”
Cristina Alvarez, dyrektorka ds. CIO Telefonica Spain zauważyła to samo, stwierdzając, że, „inicjatywa Komisji Europejskiej, aby poprawić poziom kompetencji w
zakresie e-przywództwa jest dla nas bardzo interesująca; sądzimy, że skorzystamy w
szerokim zakresie z programów, które zapewniają te kompetencje”.
Także przedstawiciele największych europejskich związków zawodowych,
np. Laurent Zibell, doradca polityczny IndustriALL Europe and Karl-Heinz
Hageni, IG Metall powiedzieli, że w ich organizacjach „wspiera się wszystkie
działania przyspieszające rozwój i tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy w
Europie, a zatem i europejską inicjatywę e-przywództwa, która zmierza w dobrym kierunku”.
Edukacja i szkolenie dla MŚP w zakresie
e-przywództwa
Obecne nauczanie umiejętności cyfrowych i e-przywódczych w MŚP w znacznym stopniu jest zdominowane przez samokształcenie. Ze 118 MŚP, które odpowiedziały na ankietę, 114 zgłosiło co najmniej jedno „ważne” źródło nauczania. Średnio każde MŚP wymieniło nazwy sześciu źródeł, ale najważniejszym
dla MŚP typem uczenia jest uczenie „ad hoc”.
Na liście odpowiedzi wysokie miejsca zajęły także akademie branżowe lub zawodowe, a także uczenie się od konsultantów, te możliwości wymieniło odpowiednio 56%
i 55%. Instytucje edukacji na poziomie wyższym są postrzegane jako organizatorzy
szkoleń, ale przede wszystkim w odniesieniu do uczenia na pojedynczych kursach
(49%), a w mniejszym stopniu, w przypadku uczenia pełnych programów (23%).
W Europie zbadano prawie 600 potencjalnych programów nauczania na poziomie wyższym, ale okazało się, że tylko sześć skupiało się na e-przywództwie
i było oferowanych w formie wymaganej przez MŚP. Jest robota do zrobienia!
28
Oferty szkolenia dla MŚP w zakresie umiejętności cyfrowych i e-przywództwa
muszą być elastyczne, krótkoterminowe, praktyczne, dobrze ukierunkowane
i niedrogie.
Ponadto, należy użyć różnych dróg szkolenia, bowiem MŚP wymagają nie tylko
określonego zakresu szkolenia i wsparcia na różnych etapach ich rozwoju, ale
także pewnych poziomów świadomości i znajomości tematu.
Podróż w świecie e-przywództwa
Ponieważ umiejętności e-przywództwa ewoluują i rozwijają się, potrzeby
przedsiębiorstw, a zawłaszcza MŚP, w odniesieniu do e-przywództwa będą
dotyczyć albo zrobienia kolejnego kroku na drabinie e-przywództwa, albo
różnicowania i uzupełniania istniejących umiejętności na tym samym poziomie.
Podróż w świecie e-przywództwa może rozpocząć się od świadomości i zainteresowania określonymi miarami, służącymi jako czynniki uświadamiające,
do powstania wizji transformacji potencjału innowacji. Wizję będzie trzeba
przełożyć na plan, zawierający priorytetyzację i podający kierunek wdrażania.
Dzięki zdarzeniom informacyjnym i otwartym wykładom, takim jak Massive
Open Online Courses (MOOCs), większa liczba osób z grup docelowych będzie mogła zaznajomić się z tematem i stworzyć swoje wizje. W czasie przyszłych, bardziej ukierunkowanych lub nawet dostosowanych do potrzeb klienta zdarzeń, na podstawie poszczególnych przypadków biznesowych i portfeli
umiejętności mogą być zainicjowane oceny indywidualnych potrzeb. Kolejne
etapy w tej podróży mogą zawierać szkolenie w zakresie określonych umiejętności i kompetencji związanych z e-przywództwem za pośrednictwem różnych
ofert, w tym tradycyjnych programów edukacyjnych, specjalnych kursów szkoleniowych i – co prawdopodobnie jest odpowiedniejsze dla MŚP – coachingu,
konsultingu i współtworzenia wiedzy.
29
Rysunek 4: Podróż w świecie e-przywództwa jako ramy zapotrzebowania firm
na e-przywództwo oraz oferty edukacyjne i szkoleniowe.
Tech strand
e-Leadership:
Digital
Innovation,
Innovation
Technology & strategic view
Information
for SMEs
Management
e-Leadership
Skills: New Planning
for
Technology
and Business growth
Architecture
Social
Media
Strategy
Business strand
Management
of Digital
Innovation and
IT Governance
Business
and IT
alignment
Leading
a Dev
Team
Exec Masters
IT Governance &
Enterprise
IT Architecture
MOOC
Method
Winning
at Customer
Dev‘ment
Sales
Partner
management
IT Marketing
Blended
learning
Business
Analytics
Video
& F2F
F2F
+
<< Training and education intensity >>
+
Cloud
technology
TSP
Exec
Strategy
Strategy
Dev‘mt for
ICT intens.
Org
Cyber
Security&
Resilient
Business
Duration
Phases of the e-leadership journey:
Co-creation
1-4 weeks
Education
Needs assessment & Strategy
consulting
Awareness
Vision,
prioritisation &
strategy
Eye opening &
Familiarisation
2-5 days
Education
Training &
How-To‘s
Disruption & new
challenges
Application
and Practise
of Skills &
Competences
1-5 months
0.5 - 1
day
> 0.5 years
Enterprise e-Leadership Maturity >>
Okazje dla instytucji prowadzących szkolenia,
trenerów i konsultantów,
Dla instytucji edukacyjnych i szkoleniowych powinny pojawiać się rozległe
możliwości opracowywania i oferowania odpowiednich programów szkoleniowych i kursów dostosowanych do różnych stadiów podróży w świecie
e-przywództwa. Mogą to być akademie zawodowe lub branżowe albo osoby
prowadzące szkolenia – z izb gospodarczych, organizacji coachingowych i konsultacyjnych, uniwersytetów i szkół biznesu, a także wydawców i innych dostawców treści. Instytucje akademickie i prowadzące szkolenia komercyjne są w
dobrej sytuacji, aby oferować zróżnicowane kursy i programy, zarówno online,
jak i offline. Są także instytucje niekomercyjne lub półkomercyjne, które oferują kursy i materiały dydaktyczne. Najlepiej dostosowane do potrzeb mogą być
usługi konsultingu i coachingu, dopasowane do szczególnych potrzeb przedsiębiorstwa; mogą one być także oferowane przez przedsiębiorstwa komercyjne w
ramach spółek z udziałem wielu interesariuszy.
Na schemacie poniżej przedstawiono możliwych aktorów i metody przekazywania umiejętności e-przywództwa. Daje to ocenę przydatności metod i aktorów do celu – w odniesieniu do MŚP i przedsiębiorstw.
30
Szkolenie
(trwające krótko)
Edukacja
(trwająca dłużej)
Coaching, konsulting
i współtworzenie wiedzy
X
X
X
X
X
Konsultacje
dla MŚP/
Przedsiębiorstw
start-up
Spółki z udziałem
wielu interesariuszy
w tym inkubatory,
akceleratory, klastry
techniczne, programy doskonałości itd.
X
X
X
Instytucje
prowadzące
szkolenia
Przemysł, stowarzyszenia i akademie
zawodowe
X
Wprowadzenie tymczasowych, zewnętrznych
specjalistów
Kompetencja
wymaga oceny
Edukacja na poziomie szkoły wyższej
i dla wyższej kadry
kierowniczej dla
specjalistów / kształcenie ustawiczne
Podnoszenie
świadomości
i zaznajamianie się
Rysunek 5: Aktorzy i metody przekazywania umiejętności e-przywódczych
X
X
X
X
X
X
X
X
Kapitał venture,
inwestorzy
X
Dostawcy treści /
wydawcy
X
Sprzedawcy
X
31
Aby szybko odpowiedzieć na wielkie zapotrzebowanie na pracowników
z umiejętnościami e-liderów, systemy edukacji i szkolenia we wszystkich
państwach członkowskich UE muszą szybko stać się aktywne.
Wydaje się, że właściwe jest połączenie różnych typów uczenia umiejętności
e-liderów, np. kursy MOOC, które odznaczają się najwyższym poziomem
skalowalności, może bowiem z nich równocześnie skorzystać duża liczba
uczestników kosztem zakresu poruszania tematu e-przywództwa.
Krótkie kursy w szkołach wyższych oraz instytucjach kształcących wyższą
kadrę kierowniczą, opracowane z myślą o bezpośrednim przekazywaniu
treści związanych z e-przywództwem, odznaczają się wyższym poziomem
przydatności do potrzeb edukacji w zakresie e-przywództwem, ale mogą
być adresowane równocześnie do ograniczonej liczby osób. Dedykowane
usługi coaching i konsultingowe mogą także osiągać bardzo wysoki poziom
przydatności do szkolenia w zakresie e-przywództwa, ale bywają kosztowne.
Można także rozważać opracowanie i przekazanie materiałów edukacyjnych
pomocnych przy samokształceniu, bowiem ten rodzaj edukacji w przypadku
MŚP i przedsiębiorstw start-up jest zdecydowanie najpraktyczniejszy. W
tabeli poniżej przedstawiono ocenę przydatności różnych metod nauczania
umiejętności e-przywódczych oraz dopasowanie do tematu e-przywództwa,
możliwości skalowania, przydatności dla MŚP itp.
32
33
Samokształcenie przy użyciu dedykowanych zestawów
materiałów edukacyjnych (online lub offline)
Wprowadzanie zewnętrznego (tymczasowego)
zarządzania/konsultantów
Spółki z udziałem wielu interesariuszy itp., mające
na celu rozwijanie umiejętności e-lidera
Interaktywne, nadzorowane kursy e-learningowe
z opiniami, wymiana miedzy kursantami, wyznaczane
zadania i egzaminy
Zewnętrzny konsulting zorientowany problemowo, prowadzony przez specjalistów ds. MŚP/przedsiębiorstw start-up
Kursy w zakresie e-przywództwa przeznaczone dla MŚP
i przedsiębiorstw start-up
Opis
●●●●
Dopasowanie
do tematu
umiejętności
e-lidera
Wspieranie nieformalnej nauki w miejscu Zachęcanie / umożliwianie samokształcenia ad-hoc w
pracy
miejscu pracy („dochodzenia jak to jest”)
Seminaria dla dostawców dostosowane
do specyfiki produktów, webinary,
np. CRM, ERP lub inni dostawcy oprogramowania / usług
szkolenie na temat produktu
Sprzedawcy
Sieć / obserwacja
●
●
Stowarzyszenia branżowe
i organizacje zawodowe, insty- ●●
tucje szkoleniowe
oferowane na akademiach branżowych i zawodowych
lub przez komercyjne instytucje edukacyjne, np. profesjonalne ciała IT, izby handlowe
Kursy szkoleniowe na tematy związane
z e-przywództwem, kierowane dla SmE
i przedsiębiorstw start-up
●●
●●
Instytucje prowadzące
szkolenia
Uniwersytety
●●●●●
●●●
●●●●●
●●●●
●●●
●●●●
●
●
●●●●
Kapitał venture, inwestorzy
Uniwersytety szkoły biznesu
●●●●●
●●
●●
●●●●●
●●●
●●●
Możliwość
skalowania
Dostawcy treści / wydawcy
Konsultacje dla MŚP/przed●●●●
siębiorstw start-up
Szkoły wyższe, platformy
MOCC i inne instytucje prowa- ●●●
dzące e-learning
Inkubatory, inicjatywy klasterowe, programy doskonałości, ●●●
biura transferu technologii, MŚP
Uniwersytety i szkoły biznesu
Źródło:
Wprowadzenia szkolenia w zakresie
Uczenie przedsiębiorczości i umiejętności e-lidera na stuprzedsiębiorczości na początkowych
etapach kształcenia w szkołach wyższych diach licencjackich/magisterskich
Pełne programy w zakresie e-przywództwa
na poziomie szkoły wyższej i edukacji dla Programy dla wyższej kadry kierowniczej
wyższej kadry kierowniczej
Kursy zawodowe / dla kierownictwa
(np. ITIL, PRINCE2 itp.)
z certyfikatami
Materiały edukacyjne wspomagające
samokształcenie
Kapitał venture, udział inwestorów
Wsparcie przedsiębiorczości HE,
publiczne lub MSP
Kursy e-learningowe, MOCC
Krótkie kursy na poziomie szkoły wyższej
i dla wyższej kadry kierowniczej
Coaching i konsulting
Typ
Rysunek 6: Oznacza nauczenie umiejętności e-lidera
●●●●●
●●●●
●●●
●●●●
●
●●
●●●●●
●●●
●●●●●
●●●
●●●
●●●
Dopasowanie
do potrzeb
przedsiębiorstwa start-up
●●●●●
●●●
●●●
●●●
●●
●●
●
●●●●
●●
●●●
●●●
●●●●
●●●●●
●●●
●●●
●●●
●●
●●●
●
●●●●
●
●●●
●●●
●●●●
Dopasowanie Dopasowanie
do MŚP
do potrzeb
przedsiębiorstwa scale-up
Doświadczenia z pierwszych kursów i opinie
uczestników
W celu rozwiązania problemu niedostatecznej edukacji w zakresie e-przywództwa i dopasowania szkolenia do szybko rozwijających się MŚP i przedsiębiorców,
przedstawiciele pięciu uczelni wyższych i szkół biznesu, wraz z przedstawicielami
kilku szybko rozwijających się przedsiębiorstw i MŚP, spotkali się, przedyskutowali potrzeby szkoleniowe i edukacyjne oraz opracowali programy edukacyjne.
Spotkania z udziałem ponad 500 uczestników z branży miały miejsce w 2015 r.
na Nowym Uniwersytecie Bułgarskim w Sofii, w Szkole Biznesu IE w Madrycie,
Szkole Biznesu Henley, Szkole Zarządzania w Antwerpii i na Uniwersytecie Aarhus.
Kursy uwzględniają wiele różnych wymagań MŚP określonych na opisanych wyżej
spotkaniach. Różnią się czasem trwania oraz intensywnością szkolenia i coachingu.
Są skierowane do uczestników na różnych etapach podróży w świecie e-przywództwa. Niektóre są nastawione bardziej na podnoszenia świadomości, natomiast inne
na rozwój wizji i strategii. Niektóre są poświęcone bardzo szczegółowemu szkoleniu w zakresie umiejętności TIK lub mają wymiar pełnego kursu magisterskiego.
Opinie uczestników są pozytywne. Między 75% a 88% uczestników chce
polecić swoim kolegom kursy w zakresie e-przywództwa, na które uczęszczali.
Przyszłe kierunki: kierowanie inicjatywą
e-przywództwa
Na podstawie pozytywnych opinii można stwierdzić, że opisane działania
przyniosły sukces i uniwersytety oraz szkoły biznesu zobowiązały się do kontynuowania takich programów w przyszłości.
To nowe podejście do rozwijania umiejętności e-lidera zapoczątkowane przez
Komisję Europejską już obowiązuje. Większość największych europejskich stowarzyszeń dyrektorów ds. informatyki, w tym EuroCIO (również przyjmujący
odpowiedzialność za profile programów nauczania w zakresie e-przywództwa)
oraz CIONET, wraz z DIGITALEUROPE (europejskie stowarzyszenie reprezentująca europejską branżę TIK) i PIN-SME (przedstawiciel MŚP w sektorze
TIK), wyraziły zainteresowanie członkostwem w zarządzie nadzorującym inicjatywę. Zainteresowane są także EXIN, APMG International, ASIIN and European
Quality Assurance Network for Informatics Education (EQANIE) – wszystkie
te organizacje są usługodawcami wspierającymi utrzymywanie profilów programów nauczania w zakresie e-przywództwa, tworzenie kolejnych programów i zapewnianie ich jakości. Organizacje te są wspierane przez grupę partnerów akademickich, biorących odpowiedzialność za różne profile programów nauczania.
34
ROZDZIAŁ 4
Dostępność umiejętności cyfrowych
i zapotrzebowanie na nie w Europie
w latach 2016-2020
Wstęp
By zachować konkurencyjność i innowacyjność, gospodarki potrzebują odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, którzy będą zaspokajali zapotrzebowanie rynku. Nowe techniki napędzają transformację cyfrową i restrukturyzują
działalność gospodarczą. To z kolei wpływa na wymagane tempo zdobywania
kompetencji i umiejętności cyfrowych. Eliminacja rozdźwięku pomiędzy umiejętnościami dostępnymi i wymaganymi do transformacji cyfrowej gospodarek
stała się jednym z najważniejszych zadań decydentów.
To zmienne zapotrzebowanie na umiejętności oraz wymogi wobec pracodawców i pracobiorców w sektorze technik informacyjno-komunikacyjnych wpływa na prezentowane w tym rozdziale statystyki rynku pracy. Omawiane są w
nim zmiany zachodzące w Europie i dotyczące miejsc pracy związanych z zarówno podstawowymi, jak i szeroko rozumianymi technikami informacyjno-komunikacyjnymi (TIK), analizowane są zmiany w liczbie studentów i absolwentów TIK, a więc głównym źródle pozyskiwania talentów do dostępnej siły
roboczej tego sektora i prezentowane są trendy w zapotrzebowaniu i dostępności umiejętności cyfrowych mające umożliwić opracowanie prawdopodobnego
scenariusza rozwoju tego sektora do roku 2020.
Jest to jeden z najbardziej dynamicznych – jeżeli nie najbardziej dynamiczny
– rynek w Europie i na świecie, pod względem zarówno liczby pracowników
sektora cyfrowego, jak i kompetencji i wymogów zawodowych. Oprócz
umiejętności branżowych typowych dla TIK i standardowo oczekiwanych
od pracowników TIK, coraz większe jest zapotrzebowanie na umiejętności
z innych dziedzin - na przykład umiejętności społecznych, organizacyjnych czy
przedsiębiorczości.
ROZDZIAŁ 4 DOSTĘPNOŚĆ UMIEJĘTNOŚCI CYFROWYCH ...
35
Siła robocza sektora TIK
Na siłę roboczą sektora TIK – zgodnie z naszą definicją – składało się w 2014
r. w Europie 7,5 miliona osób stanowiących 3,5% ogółu siły roboczej Europy1.
Rysunek 1: Wykwalifikowana siła robocza sektora TIK w Europie w 2014 r. według
klastrów kompetencyjnych ISCO-08
EU 28 - 2014 - Total 7,535,000
Management, architecture
and analysis
1,823,000
Other ICT practitioners associate/technician level
1,095,000 C ore IC T practitioners associate/technician level
1,293,000
Other IC T practitioners professional level
615,000
C ore IC T practitioners professional level
2,710,000
Źródło: empirica. Na podstawie danych EU-LFS (Eurostat).
1
Siłę roboczą sektora TIK definiuje się tu zgodnie z kategoriami zawodowymi klasyfikacji
ISCO-08 (Międzynarodowy Standard Klasyfikacji Zawodów) na podstawie danych
z prognoz dla siły roboczej (LSF) 28 krajów członkowskich UE udostępnianych przez
Eurostat. Poszerzenie definicji, by uwzględniała „pracowników fizycznych” sektora TIK na przykład mechaników (grupa 7 i 8 ISCO) - zwiększyłoby liczbę pracowników sektora TIK
w Europie o 1,4 mln - do 8,9 mln.
36
Rysunek 2: Zatrudnienie siły roboczej sektora TIK w Europie w 2014 r.
Klasyfikacja
ISCO-08
Całość zatrudnienia
(EU28)
Zatrudnienie siły roboczej sektora TIK
7,535,000
Kadra kierownicza, architektoniczna i analityczna
1,823,000
Kadra kierownicza usług technik
informacyjno-komunikacyjnych
1330
416,000
Kadra kierownicza i analitycy organizacyjni
2421*
661,000
Analitycy systemowi
2511
746,000
Pracownicy głównych technik sektora TIK - poziom
wykwalifikowany (professional)
2,710,000
2512
821,000
Twórcy oprogramowania
Programiści stron WWW i multimediów
2513
151,000
Programiści aplikacji
2514
785,000
Niesklasyfikowani analitycy i twórcy oprogramowania oraz programiści aplikacji
2519
342,000
Programiści i administratorzy baz danych
2521
85,000
Administratorzy systemów
2522
380,000
Specjaliści od sieci komputerowych
2523
105,000
Niesklasyfikowani specjaliści od sieci i
baz danych
2529
42,000
615,000
Inni pracownicy sektora TIK – poziom
wykwalifikowany (professional)
Inżynierowie elektroniki
2152
238,000
Inżynierowie telekomunikacji
2153
235,000
Instruktorzy technik informacyjnych
2356
25,000
Specjaliści sprzedaży technik
2434
117,000
Pracownicy głównych technik sektora TIK – poziom
techniczny/powiązany
1,293,000
Technicy operacyjni technik
3511
396,000
Technicy pomocy technicznej dla użytkowników technik informacyjno-komunikacyjnych
3512
658,000
Technicy systemów i sieci
komputerowych
3513
181,000
Technicy sieciowi
3514
57,000
37
Inni pracownicy sektora TIK – poziom techniczny/
powiązany
ISCO-08
code
Worker totals
(EU28)
1,095,000
Technicy inżynierii elektronicznej
3114
208,000
Niesklasyfikowani technicy kontroli
procesu
3139
208,000
Technicy elektroniki bezpieczeństwa
ruchu lotniczego
3155
7,000
Technicy sprzętu terapeutycznego i
obrazowania medycznego
3211
242,000
Technicy danych i rejestrów medycznych
3252
18,000
Technicy transmisji i przekazu
multimedialnego
3521
212,000
Technicy teletechniki
3522
200,000
Źródło: empirica. Na podstawie EU-LFS (Eurostat). Podlegające wybranym dodatkowym
założeniom szacunkowym. * Należy pamiętać, że grupę 2421 ISCO zwiększono o 50%, by
uwzględnić jedynie konsultantów (powiązanych) sektora TIK.
Pracownicy TIK są zatrudnieni niemal we wszystkich sektorach gospodarki - nie
tylko w sektorze technik informacyjno-komunikacyjnych. Połowa aktualnego
zatrudnienia w sektorze TIK przypada na trzy kraje – Wielką Brytanię, Niemcy
i Francję. Po dodaniu Włoch, Hiszpanii, Polski i Holandii ta grupa siedmiu
państw zatrudnia trzy czwarte siły roboczej sektora TIK w Europie.
Rysunek 3: Wykwalifikowana siła robocza sektora TIK w Europie w podziale na
sektor TIK i inne sektory (2013) oraz wykwalifikowana siła robocza sektora TIK
według krajów członkowskich UE (2014)
Wykwalifikowana siła robocza sektora TIK w Europie
w podziale na sektor TIK i inne sektory (2013)
Trade & Logictics
8%
Finance
6%
Public
Administration
9%
Media
5%
Hi Tec
Manufacturing
4%
Low Tec
Manufacturing
4%
Other
8%
Professional and
Business Services
9%
UK
22%
SE
3%
PL
5%
ICT
sector
48%
Źródło: empirica
38
Wykwalifikowana siła robocza sektora TIK
według krajów członkowskich UE (2014)
DE
16%
NL
6%
ES
7%
IT
9%
FR
12%
Udział wykwalifikowanej siły roboczej sektora TIK w sile roboczej ogółem w
Europie wynosi 3,4% i znacząco różni się w poszczególnych krajach. W Holandii,
Wielkiej Brytanii, Szwecji, Finlandii i Luksemburgu wartość ta przekracza 5%.
W szesnastu państwach członkowskich UE udział ten jest poniżej średniej dla
27 krajów UE (3,4%), a w Grecji, Rumunii, na Litwie i Cyprze jest poniżej 2,5%.
Rysunek 4: Struktura siły roboczej sektora TIK w krajach europejskich (EU27) w 2014 r.
Management, analysis
Core professionals
Other professionals
Core practitioners
Other practitioners
Źródło: empirica
Występują też znaczne różnice w strukturze siły roboczej sektora TIK w
poszczególnych krajach. W państwach o większej populacji specjalistów sektora
TIK występuje tendencja do wyższego odsetka wysoko wykwalifikowanych
specjalistów TIK. Udział stanowisk kierowniczych, architektonicznych i
analitycznych jest najwyższy w Holandii i wynosi 40%; kolejna jest Belgia
(38%), Niemcy (35%), Finlandia (34%), Szwecja (33%), Luksemburg (31%)
i Łotwa (30%). Kraje z odsetkiem poniżej 15% to – w kolejności malejącej –
Węgry, Słowacja, Czechy, Włochy i Chorwacja.
39
Zmiany
Wzrost siły roboczej europejskiego sektora TIK zachodził w latach 2000-2014
bardzo dynamicznie. Wielkość „siły roboczej sektora TIK” oczywiście zależy
od stosowanej definicji. W przypadku definicji najbardziej restrykcyjnej,
ograniczającej się do pracowników głównych technologii sektora TIK, łączna
stopa wzrostu w latach 2000-2010 wynosiła 4,3%, a w latach 2011-2014 – 3,2%
(załamanie trendu miało miejsce na przełomie roku 2010 i 2011). W przypadku
zastosowania rozszerzonej definicji, siła robocza sektora TIK w Europie to 7,5
mln pracowników, a stopa wzrostu tej grupy zawodowej w latach 2011-2014
wynosiła 1,2% (dla tej definicji brakuje danych dla lat poprzednich).
million
Rysunek 5: Wzrost zatrudnienia w sektorze TIK w Europie i jego średnia roczna
dynamika wzrostu w latach 2000-2014
8
7.3
7.4
7.3
7.5
7
6
5
4
3.2
3.2
3.2
3.3
3
3.5
3.7
3.8
4.0
4.1
8 .5 % 5 .0 %
2
1
0.3%
0
3.9
2001
2002
1 .4 % 1 .0 %
2003
2004
2005
2006
2 .4 %
3 .2 % 2 .7 %
2 .6 %
2007
2008
B road definition (E U 28, 2011 -2013)
2009
2010
4.3
4.5
4 .5 % 4 .0 %
2011
2012
4.6
4.7
2 .7 % 2 .9 %
2013
2014
* 2010-2011
Core definition (E U 27) break in series
Źródło: Eurostat LFS. Wąska definicja: 2000-2010 ISCO-88, grupy 213, 312: „Specjaliści informatycy” i „Specjaliści powiązani z informatyką”. Załamanie trendu w 2011 r.: Grupy
ISCO-08: 25 - „Specjaliści do spraw TIK”, 35 - „Technicy informatycy”. Szeroka definicja patrz pozostała część tego rozdziału.
Co ważne, gdy w latach 2008-2010 kryzys finansowy dotykał większości innych
rynków pracy, w sektorze TIK zatrudnienie wzrastało rocznie średnio o 2,65%.
Od roku 2011, kiedy to instytuty statystyczne przyjęły nową taksonomię,
możliwe jest generowanie danych statystycznych dla rozszerzonej definicji
siły roboczej sektora TIK, w tym znacznie większej ilości stanowisk TIK
przewidzianych „szeroką definicją”.
W przypadku szerszej definicji te cztery lata, dla których są dostępne dane,
charakteryzują się większą zmiennością i niższym wzrostem. W bardziej
szczegółowych danych widzimy, że zachodzą obecnie poważne zmiany w
40
strukturze siły roboczej. Dynamicznie rośnie liczba miejsc pracy w grupie
„kadra kierownicza” i „planowanie/projektowanie”: Informatyka - kadra
kierownicza i zarządzanie, architektura i analityka. W tej kategorii zaledwie w
trzy lata Europie przybyło 459 000 miejsc pracy.
Jest też wysokie zapotrzebowanie na „miejsca pracy w głównych technikach
sektora TIK” - na przykład projektanci oprogramowania i aplikacji, eksperci
ds. stron WWW i multimediów, administratorzy i projektanci baz danych,
administratorzy systemów czy specjaliści od sieci i spraw operacyjnych.
Jednocześnie obserwujemy spadek liczebności innych stanowisk – na przykład
peryferyjnych, pomocniczych czy konserwacji systemów. Dotyczy to także
inżynierów elektroniki i telekomunikacji, specjalistów od sprzedaży i szkoleń
oraz techników operacyjnych i konserwacji specjalistycznej technologii.
41
Rysunek 6: Wzrost liczebności wykwalifikowanej siły roboczej sektora TIK (EU27)
w 2014 r. w porównaniu do roku 2011 (razem 3,5%)
34%
9%
-21%
7%
-23%
3.5%
Zapotrzebowanie na umiejętności cyfrowe i ich
niedobór
Obecnie - tak jak w poprzednich latach, za wyjątkiem okresu bezpośrednio po
pęknięciu bańki dotcom – zapotrzebowanie na specjalistów TIK jest większe
od ich dostępności na rynku pracy. W celu oszacowania liczby nieobsadzonych
42
Kadra kierownicza,
architektoniczna i
analityczna
Kadra kierownicza TIK
Analitycy organizacji i zarządzania (częściowo)
Analitycy systemowi
Pracownicy głównych
technologii sektora
TIK - poziom
wykwalifikowany
(professional)
Twórcy oprogramowania
Programiści stron WWW i multimediów
Programiści aplikacji
Inni analitycy i projektanci oprogramowania i aplikacji
Programiści i administratorzy baz danych
Administratorzy systemów
Specjaliści od sieci komputerowych
Inni specjaliści ds. sieci i baz danych
Inni pracownicy
sektora TIK - poziom
wykwalifikowany
(professional)
Inżynierowie elektroniki
Inżynierowie telekomunikacji
Instruktorzy informatyki
Specjaliści sprzedaży TIK
technologii sektora
TIK - powiązane
(associate)/ poziom
techniczny
Technicy operacyjni TIK
Technicy pomocy technicznej dla użytkowników TIK
Technicy systemów i sieci komputerowych
Technicy sieciowi
Inni pracownicy
sektora TIK
- powiązane
(associate)/ poziom
techniczny
Technicy inżynierii elektronicznej
Niesklasyfikowani technicy kontroli procesu
Technicy elektroniki bezpieczeństwa ruchu lotniczego
Technicy sprzętu terapeutycznego i obrazowania
medycznego
Technicy danych i rejestrów medycznych
Technicy transmisji i przekazu multimedialnego
Technicy teletechniki
Źródło: empirica
stanowisk specjalistycznych TIK, przeprowadzono analizę danych internetowych dotyczących wakatów ( Jobfeed.com). Jej wyniki pokazują, że w Europie
obecnie poszukuje się około 373 000 specjalistów TIK.
16% zapotrzebowania (58 000 wakatów) to wysoko wykwalifikowana kadra
kierownicza, architektoniczna i analityczna sektora TIK, a 84% (315 000) wakatów
43
– inni specjaliści TIK. Jest to dość zaskakujące, mając na uwadze tempo wzrostu
zapotrzebowania na wysoko wykwalifikowanych pracowników, i warto by w
przyszłości dokładniej się temu przyjrzeć. Wartość ta jest wyższa, niż poprzednia,
szacowana w 2013 r. na podstawie wyników stosownej ankiety (wyższa kadra
kierownicza i kadra kierownicza HR). Wyniki reprezentatywnego badania empirica
z 2012 r. dla wyższej kadry kierowniczej i kadry kierowniczej HR w ośmiu krajach
europejskich wykazały wysokie zapotrzebowanie na umiejętności cyfrowe - rzędu
około 274 000 w roku 2012.
Choć szacunkowo liczba wakatów pomiędzy rokiem 2012 i 2015 wzrosła o 99 000,
to w tym samym czasie liczba miejsc pracy w sektorze TIK zwiększyła się o 272
000 - do 7 674 000.
Pochodzące z różnych źródeł dane o nieobsadzonych wakatach w kilku krajach
wykazują, że występuje poważny niedobór pracowników w kategorii głównych
zawodów sektora TIK. Obecnie najbardziej poszukiwanymi informatykami
są projektanci oprogramowania i projektanci i administratorzy baz danych.
Zapotrzebowanie na nich jest bardzo wysokie, awiele stanowisk pozostaje
nieobsadzonych.
Prognozy dla wykwalifikowanej siły roboczej TIK
W „Głównym prognozowanym scenariuszu” opracowanym przez empirica i
IDC siła robocza TIK wzrośnie w Europie z 7,5 mln w 2014 r. do 8,2 mln w roku
2020, z czego 6,1 mln to pracownicy sektora TIK, a 2,1 mln – kadra kierownicza i
pracownicy poziomu analitycznego.
Oparte jest to na prognozach rozwoju gospodarczego zakładających powolne ożywienie gospodarcze w latach 2015-2020 i średni wzrost inwestycji w informatykę –
rzędu 3% rocznie – po roku 2015. W dziedzinie edukacji model ten przewiduje lekki
wzrost liczby absolwentów TIK (1%) i przemieszczanie się siły roboczej w ramach
UE z krajów o niskim zapotrzebowaniu do krajów o zapotrzebowaniu wysokim.
Zapotrzebowanie to wzrasta pomimo umiarkowanej koniunktury rynkowej –
w 2015 r. ma wynosić ponad osiem milionów i szacuje się, że w 2020 r. osiągnie
8,9 mln. Nadwyżka zapotrzebowania lub niedobór pracowników (szacowany
jako liczba nieobsadzonych stanowisk) oznacza 365 000 wakatów w 2015 r. i 756
000 wakatów w roku 2020. Wielkość tę można najlepiej określić jako „potencjał
zapotrzebowania” lub „potencjał zatrudnienia” w zawodach TIK.
Należy ją traktować jako wielkość teoretyczną odzwierciedlającą potencjalny
popyt na nowe miejsca pracy w sektorze TIK, które - przy powyższych założeniach - mogą zostać utworzone w Europie w związku z zapotrzebowaniem na
umiejętności cyfrowe, które prawdopodobnie będzie miało miejsce, zwłaszcza
w latach bliżej roku 2020.
44
315,000
373,000
307,000
365,000
Pracownicy
sektora TIK
58,000
57,000
8,049,000
7,900,000
Kadra kierownicza sektora TIK
6,152,000
6,020,000
Pracownicy
sektora TIK
1,898,000
1,880,000
7,676,000
7,535,000
Kadra
kierownicza
sektora TIK
5,836,000
1,840,000
2015
5,712,000
1,823,000
Kadra kierownicza sektora TIK
Pracownicy
sektora TIK
2014
EU28 (w mln)
472,000
329,000
143,000
8,239,000
6,244,000
1,994,000
7,767,000
5,915,000
1,852,000
2016
576,000
396,000
180,000
8,444,000
6,352,000
2,092,000
7,868,000
5,956,000
1,912,000
2017
668,000
465,000
203,000
8,641,000
6,452,000
2,189,000
7,973,000
5,987,000
1,986,000
2018
722,000
504,000
218,000
8,812,000
6,529,000
2,284,000
8,090,000
6,025,000
2,065,000
2019
756,000
530,000
226,000
8,964,000
6,589,000
2,375,000
8,209,000
6,060,000
2,149,000
2020
Rysunek 7 – Miejsca pracy wymagające umiejętności cyfrowych – „Główny prognozowany scenariusz”: wzrost liczby miejsc pracy wymagających kwalifikowanych
umiejętności cyfrowych w Europie w latach 2014-2020
Źródło: empirica i szacunkowy model IDC dla Europy.
45
ZAPOTRZEBOWANIE
Rysunek 8: „Główny prognozowany scenariusz”: Miejsca pracy dla specjalistów TIK
i zapotrzebowanie na nie w Europie (EU-27) w latach 2014-2020
E U 28 - M ain F orecast Scenario
Jobs and demand potential
9,500,000
D emand P otential T otal
J obs T otal
8,964,000
9,000,000
8,812,000
8,641,000
8,000,000
8,239,000
7,900,000
365,000
7,500,000
756,000
8,444,000
8,500,000
8,049,000
373,000
7,676,000
722,000
668,000
8,209,000
576,000
472,000
7,767,000
jobs potential
7,868,000
7,973,000
8,090,000
674,000
jobs added
7,535,000
7,000,000
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Źródło: empirica
Obecnie względna większość wakatów występuje w Niemczech, a porównywalnie niższe liczby absolwentów w Wielkiej Brytanii i Włoszech sugerują, że
problem niedoboru umiejętności cyfrowych będzie się w tych krajach znacząco nasilał. Choć w wartościach bezwzględnych wakaty w Niemczech wzrosną
z 73 000 (2015 r.) do 150 000, to ich udział utrzyma się na tym samym poziomie - 20%.
46
Rysunek 9: „Główny prognozowany scenariusz”: szacunkowa liczba wakatów
wymagających umiejętności cyfrowych w latach 2015-2020. ‘
Szacunkowe dane dla umiejętności cyfrowych w latach 2015-2020
- „Główny prognozowany scenariusz” Rozłożenie wakatów na
poszczególne kraje (w tys.)
Źródło: empirica
Inaczej ma się kształtować liczba wakatów w Wielkiej Brytanii; prawdopodobnie
znacznie ona wzrośnie – z 50 000 do 161 000 (z 13% do 21%), zaś we Włoszech
oczekuje wzrostu z 33 000 do 135 000 (z 9% do 18%). Oczywiście, prognozy te
w dużym stopniu zależą od (między innymi) przemieszczania się pracowników
sektora informatycznego do krajów o najwyższym zapotrzebowaniu.
„Główny prognozowany scenariusz” zakłada umiarkowany, ale stały wzrost
liczby miejsc pracy ze średnią 112 000 stanowisk sektora TIK rocznie do roku
2020, przy czym tempo to jest ograniczone niewystarczającą dostępnością siły
roboczej. Możliwe byłoby utworzenie kolejnych 750 000 miejsc pracy, gdyby
na rynku byli dostępni pracownicy z odpowiednimi kwalifikacjami. Największe
„wąskie gardła” to Wielka Brytania i Niemcy, choć również Włochy. W tych
trzech krajach będzie występowało 60% wszystkich wakatów w Europie.
47
Prognoza
Zapotrzebowanie na umiejętności cyfrowe wciąż bardzo szybko rośnie.
Trendy dla zawodów podstawowych sektora TIK charakteryzuje wzrost
roczny rzędu 4%, a dla stanowisk kierowniczych – nawet 8% rocznie. Jednak
zapotrzebowanie na stanowiska powiązane średniego szczebla i pracowników
technicznych spada. Tym niemniej, pomimo kryzysu finansowego, wciąż w
Europie są tworzone nowe miejsca pracy. Dlatego też trzeba ciągle podnosić
jakość i znaczenie umiejętności cyfrowych. Jednocześnie wydaje się, że liczba
absolwentów ustabilizowała się i szkoły wyższe nie wytrzymują tempa wzrostu
tej branży.
Największą dynamiką charakteryzuje się kategoria stanowisk o najwyższym
stopniu kwalifikacji – na przykład kadry kierowniczej, architektonicznej i
analitycznej – oraz specjalistów od projektowania oprogramowania i aplikacji,
w tym od baz danych. Co więcej, tempo zmian wciąż wzrasta w sektorze TIK i
powstają coraz to nowe profile zawodów, których nie można jeszcze uwzględniać
w klasyfikacji statystycznej - jak na przykład specjaliści od big data czy chmur
obliczeniowych. Ponadto wiele z nowych stanowisk może nie ograniczać się
do sektora TIK i wymagać łączenia umiejętności cyfrowych i funkcjonalnych
– na przykład finansowych, marketingowych czy konsultingowych. Otwiera to
ogromne możliwości tworzenia nowych miejsc pracy we wszystkich branżach
– nie tylko w sektorze TIK. Jednak to właśnie technologie informacyjnokomunikacyjne muszą być dołączane do programów edukacyjnych innych
dziedzin.
Techniki TIK zawsze były dziedziną, w której pierwotne formalne wykształcenie
nie determinowało przyszłej ścieżce kariery. Podjęto jednak niedawno starania o
zapewnienie wyższego poziomu kwalifikacji w tej branży, w tym o podniesienie
wymogów formalnych i certyfikacyjnych. Stanowi to niezwykle ważną szansę
wypracowania nowego podejścia do procesu kształcenia, sposobów jego
realizacji, programów nauczania i wyników edukacji.
48
Kadra kierownicza,
architektoniczna
i analityczna
technik sektora TIK poziom wykwalifikowany (professional)
Inni pracownicy
sektora TIK – poziom wykwalifikowany (professional)
technik sektora TIK poziom powiązane/
techniczny (associate/
technician)
Inni pracownicy
sektora TIK - poziom
powiązane/ techniczny
(associate/technician)
RAZEM
Udział w sile
roboczej
Rysunek 10: Siła robocza sektora TIK w Europie w 2014 r.
417,000
751,000
131,000
192,000
146,000
1,638,000
5.4%
DE
421,000
422,000
82,000
153,000
118,000
1,197,000
3.0%
FR
175,000
329,000
65,000
97,000
217,000
882,000
3.4%
UK
IT
84,000
125,000
37,900
256,000
143,000
646,000
2.9%
ES
76,000
118,000
53,000
161,000
91,000
499,000
2.9%
NL
167,000
159,000
17,000
36,100
41,000
420,000
5.1%
PL
63,000
197,000
30,000
44,900
76,000
412,000
2.6%
SE
86,000
75,000
21,100
44,600
36,200
262,000
5.5%
BE
67,000
59,000
12,500
21,500
17,600
177,000
3.9%
CZ
19,000
56,000
11,200
52,000
33,200
172,000
3.5%
FI
49,000
37,300
27,100
17,600
12,800
144,000
5.9%
AT
31,100
56,000
7,800
22,200
22,400
139,000
3.4%
RO
24,900
28,000
32,700
28,100
21,800
136,000
1.6%
DK
28,200
51,000
5,600
25,300
19,200
130,000
4.8%
HU
9,400
43,100
30,200
31,500
13,600
128,000
3.1%
PT
21,000
38,300
12,800
28,400
20,900
121,000
2.7%
BG
16,100
23,400
7,200
14,000
14,200
75,000
2.5%
IE
14,400
35,700
4,500
14,300
4,700
74,000
3.9%
SK
5,700
26,600
3,700
14,300
13,900
64,000
2.7%
GR
10,500
11,500
11,100
9,600
9,300
52,000
1.5%
HR
5,300
13,800
1,700
13,400
5,000
39,100
2.5%
SI
5,700
11,300
3,200
3,500
3,900
27,500
3.0%
LT
6,000
10,300
2,300
600
5,500
24,800
1.9%
EE
6,100
10,800
1,900
3,400
2,200
24,400
3.9%
LV
7,100
9,300
400
4,000
2,600
23,400
2.7%
LU
4,900
7,400
1,000
1,500
1,300
16,200
6.6%
CY
1,600
3,100
900
1,100
1,000
7,700
2.1%
MT
1,100
2,100
300
1,100
1,600
6,300
3.4%
1,823,000
2,710,000
615,000
1,293,000
1,095,000
7,535,000
3.5%
EU28
Źródło: empirica na podstawie EU-LFS (Eurostat)
49
Rysunek 11: Absolwenci TIK (pierwszy stopień w ISCED 5A i pierwsze kwalifikacje
w 5B) w Europie w 2012 r.
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
EU28
109,000
121,000
128,000
130,000
125,000
122,000
115,000
115,000
114,000
111,000
Francja
16,100
18,100
20,000
19,700
18,400
17,600
19,100
20,000
20,700
20,000
Wielka Brytania
31,000
27,700
29,600
28,200
25,200
23,800
19,200
19,200
19,500
19,900
Niemcy
8,400
11,100
12,800
14,200
16,100
16,500
17,200
16,800
16,500
16,800
Hiszpania
19,300
19,700
18,600
17,300
15,800
14,600
15,100
15,100
14,800
11,900
Polska
5,900
10,700
13,100
14,800
14,200
13,000
12,400
12,500
12,300
10,900
Holandia
1,770
3,600
4,000
4,700
4,500
4,100
4,000
3,900
3,700
4,000
Czechy
1,220
1,500
1,640
2,100
2,400
2,900
3,000
2,900
2,800
2,900
Grecja
1,210
1,330
2,900
2,000
1,100
2,200
2,200
2,300
2,300
2,700
Włochy
2,800
3,200
3,500
3,500
3,400
2,900
2,900
2,800
2,400
2,200
Węgry
640
1,290
1,330
2,900
3,000
2,600
2,200
2,200
1,970
1,670
Szwecja
2,200
2,200
2,100
2,000
1,630
1,430
1,360
1,400
1,620
1,660
Rumunia
3,800
4,400
4,400
4,500
4,400
4,600
2,800
2,100
2,000
1,600
Dania
1,390
1,520
1,220
1,000
840
870
900
1,240
1,430
1,540
Austria
560
1,080
1,500
1,970
2,000
1,820
2,000
1,630
1,560
1,520
Chorwacja
460
360
450
470
630
1,150
1,250
740
1,120
1,500
Belgia
2,700
2,800
2,700
2,500
2,600
1,840
1,140
1,340
1,370
1,380
Słowacja
960
1,100
1,060
1,090
1,370
1,480
1,580
1,500
1,380
1,270
Irlandia
4,000
3,400
1,080
1,160
1,240
1,330
1,410
1,630
870
1,250
Bułgaria
640
730
710
760
750
760
800
980
1,100
1,240
Finlandia
1,610
1,780
1,810
1,720
1,750
3,000
1,060
1,230
1,120
1,110
Litwa
610
780
910
1,200
1,160
970
910
970
820
840
Portugalia
890
1,030
1,100
910
1,180
1,240
1,010
770
780
700
Słowenia
120
140
180
200
270
290
340
430
540
690
Łotwa
520
540
560
610
610
600
580
580
620
610
Estonia
300
360
540
500
560
380
380
400
410
410
Malta
40
50
50
130
90
150
150
150
230
210
Cypr
190
210
210
180
230
220
190
180
300
210
Luksemburg
60
110
110
140
70
30
30
30
30
30
Źródło: na podstawie Eurostat, wybrane dane szacunkowe
50
ROZDZIAŁ 5
Umiejętności cyfrowe w USA
Wstęp
Mając zaawansowaną gospodarkę i będąc liderem w wielu dziedzinach techniki, USA są uzależnione od siły roboczej z szerokimi, ogólnymi kompetencjami
cyfrowymi oraz umiejętnościami w dziedzinie nauk ścisłych, techniki, inżynierii i matematyki (STEM), a także wysoko wykwalifikowanych pracowników ze
stopniami naukowymi w takich dziedzinach, jak informatyka (CS) i inżynieria. Mając najwyższej klasy uniwersytety, laboratoria przemysłowe i badawcze,
które przyciągają najlepszych i najbystrzejszych pracowników z całego świata,
górna warstwa amerykańskich specjalistów cyfrowych jest silna. Liczba pracowników z umiejętnościami cyfrowymi nie wystarcza jednak, aby zaspokoić
potrzeby rynku. Niedobór ten jest powodowany brakiem zajęć z informatyki
dla wielu uczniów w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, restrykcyjny system imigracyjny, który powoduje odrzucenie wielu wykwalifikowanych cudzoziemców (w tym absolwentów własnych, prestiżowych uniwersytetów amerykańskich) i powolnym dostosowywaniem się systemu szkolnictwa
wyższego do konieczności kształcenia większej liczby studentów informatyki.
Umiejętności cyfrowe na rynku
Umiejętności cyfrowe nabierają znaczenia we wszystkich sektorach gospodarki i w istocie już zrewolucjonizowały wszystkie branże, od marketingu po produkcję. Liczba miejsc pracy w sektorze IT zwiększa się szybciej niż w innych
zawodach. W ciągu ostatniej dekady w gospodarce USA przybyło 1,1 miliona
miejsc pracy w sektorze IT (Bureau of Labor Statistics), co oznacza wzrost o
36%, natomiast na całym rynku pracy w USA wzrost ten wyniósł zaledwie 3%.
Ogromna większość miejsc pracy w sektorze IT przypada nie na sam sektor IT,
ale na branże, w których wykorzystywane są techniki IT. Wprawdzie w czasie recesji w 2008 r. rynek pracy załamał się zarówno w branży IT, jak i we wszystkich
pozostałych sektorach gospodarki, ale już w następnym roku liczba miejsc pracy
IT zaczęła ponownie szybko się zwiększać, a do 2011 r. przekroczyła liczbę
miejsc pracy w 2008 r. (Bureau of Labor Statistics). Bezrobocie w całej gospodarce osiągnęło w 2010 r. 9,4%, natomiast odsetek bezrobotnych absolwentów
STEM oscylował wokół 4%, a w czasie Wielkiej Recesji na każdego bezrobotnego ze stopniem STEM przypadały dwie oferty zatrudnienia.
Dzisiaj niedawni absolwenci z wyższym stopniem w dziedzinie inżynierii lub
informatyki są szybko przechwytywani przez rynek. Wielu wykorzystuje swoje
umiejętności STEM do pracy wykraczającej poza tradycyjne branże techniczne,
w tym w finansach (Lindenburger M, 2014). Pracowników z umiejętnościami
ROZDZIAŁ 5 UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE W USA
51
STEM domagają się wszystkie sektory gospodarki, nie tylko tradycyjne branże
techniczne (Nager A., 2014). Osiemdziesiąt jeden procent absolwentów STEM
ma pracę ścisłe związaną z wykształceniem, w porównaniu do 72,5% w przypadku
wszystkich absolwentów. Medianę początkowej pensji dla absolwentów
informatyki i wydziałów technicznych szacuje się odpowiednio na około 67 300
USD i 64 400, co o 80% przewyższa początkowe pensje absolwentów kierunków
humanistycznych i sztuk wyzwolonych.
Wysokie płace i wskaźniki zatrudnienia wynikają z wysokiego zapotrzebowania
na pracowników z umiejętnościami cyfrowymi. W istocie w USA występuje
ostry niedobór wykwalifikowanych pracowników STEM – na odpowiednio
wykwalifikowanych pracowników czeka prawie pół miliona miejsc pracy
(Lapowsky I, 2015). Większość dyrektorów naczelnych (CEO) zgłasza problemy
ze znalezieniem pracowników o wysokim poziomie wykształcenia w dziedzinie
IT. Wojny ofertowe o nielicznych specjalistów wywindowały płace, zmuszając
niektóre branże do zrezygnowania z korzyści wynikających z przyjęcia rozwiązań
IT. Biorąc pod uwagę wzrost zapotrzebowania i aktualne tempo kształcenia kadr,
niedobór absolwentów STEM w USA będzie się zapewne pogłębiać.
Umiejętności cyfrowe w amerykańskich
szkołach podstawowych i średnich
Pomimo znacznego zapotrzebowania na umiejętności cyfrowe i CS
wśród pracowników, większość amerykańskich szkół podstawowych i
ponadpodstawowych nie potrafiło przyjąć i nauczać potrzebnych pojęć
komputerowych. Wprawdzie niedawny postęp jest zachęcający, ale prawdą jest,
że większość amerykańskich uczniów w szkole podstawowej i średniej nie ma
sposobności uczestniczenia w zajęciach CS o wysokich wymaganiach.
Technika może odgrywać w edukacji co najmniej trzy ważne role – po pierwsze
może być sposobem na łatwiejszy dostęp do znakomitych nauczycieli i różnych
edukacyjnych możliwości, po drugie może stanowić pomoc dydaktyczną, która
ułatwia naukę i po trzecie może być środkiem, pozwalającym studentom uzyskać
związane z TIK umiejętności, które są potrzebne w gospodarce opartej na
wiedzy (UNESCO Institute for Statistics, 2006). USA, ze stosunkiem uczniów
przypadających na komputer trzy do jednego, dokonały znacznych inwestycji
w zakresie stosowania TIK i zbliżyły do osiągnięcia pierwszego celu (National
Center for Education Statistics). Komputery w amerykańskich szkołach są jednak
wykorzystywane do prowadzenia kursów technicznych, które zwykle skupiają się
nie na koncepcjach komputerowych, ale na podstawowych umiejętnościach, w
tym na nauce pisania i uczeniu przestarzałych programów do edycji tekstów i
arkuszy kalkulacyjnych. Tylko w 37% stanów w USA obowiązują standardy, które
uwzględniają koncepcje informatyczne, a nie tylko umiejętności i kompetencje.
52
W przypadku edukacji na kierunkach STEM, amerykańskie szkoły średnie kładą
nacisk na biologię, chemię i fizykę – w tej kolejności – a CS w szkołach, w których
w ogóle się go uczy, traktuje się jako dodatek, a przedmioty inżynierskie są ledwo
obecne. Niestety, 51% szkół oferujących CS informuje, że uczniowie zarówno
zainteresowani CS, jak i uzdolnieni w tym kierunku są „wypierani” z kursów CS,
ponieważ za ważniejsze są uważane tradycyjne kursy STEM (Computer Science
Teachers Association).
W niektórych okręgach szkolnych próbuje się jednak dotrzeć do uczniów w
młodszym wieku. W ciągu 10 lat wszystkie szkoły publiczne w Nowym Jorku
będą oferować zajęcia z CS (Turkel D, 2015). Na początku 2015 r. stan Arkansas
uchwalił przepisy, zobowiązujące do nauczania CS we wszystkich publicznych i
społecznych szkołach średnich (Lapowsky I, 2015).
W gąszczu istniejących w różnych stanach niespójnych standardów (albo przy
braku jakichkolwiek standardów) nauczania umiejętności CS i cyfrowych, w
istocie jedyną ogólnokrajową miarą, która pozwala określić postęp w edukacji CS
jest egzamin kwalifikacyjny Advanced Placement (AP) w zakresie CS. Niestety,
testy zdawane z CS stanowią tylko niewielką część wszystkich testów AP i w ciągu
ostatniej dekady proporcja ta zmniejszyła się (choć od 2010 r. zaczęła się nieco
zwiększać). Jest to szczególnie ważny problem ponieważ prawdopodobieństwo
podjęcia nauki CS jako głównego przedmiotu na pierwszym roku jest w
przypadku studentów, którzy zdawali egzaminy AP z CS osiem razy wyższe niż
wśród pozostałych studentów.
Rysunek 1: Studenci zdający testy AP z CS
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Odsetek całkowitej liczby
egzaminu z informatyki
egzaminów AP
Przystępujący(e) do
Źródło: College Board, Dane dotyczące udziału w programie AP i wyników w 2015 r.
53
Jednym z problemów jest to, że w większości szkół nie można zdawać egzaminu
AP z CS, co jest efektem braku nacisku na edukację CS w szkołach średnich.
W istocie egzamin AP z CS oferuje jedynie 18% szkół przeprowadzających
egzaminy AP z matematyki (College Board, 2013-2014). Ponadto wśród osób
zdających egzamin AP z CS są nadreprezentowani uczniowie biali i pochodzenia
azjatyckiego, tylko 20% zdających jest płci żeńskiej – tak duża różnica między
płciami nie występuje w przypadku żadnego innego egzaminu AP. Niestety,
proporcje te przyczyniają się do pogłębiania różnic między płciami na rynku
pracy, Obecnie w USA 76% siły roboczej w zawodach komputerowych jest płci
męskiej (Bureau of Labor Statistics). Co więcej, w tej grupie pracowników jest
nieproporcjonalnie mało osób pochodzenia afroamerykańskiego i latynoskiego.
Przeciętnie uzyskują oni na egzaminach istotnie gorsze wyniki.
Choć liczba uczestników kursów AP z CS pozostaje niewielka, po okresie
stagnacji przez większa część lat 90. i 2000,, od 2010 r. wzrosła ona o 85%.
Wydaje się, że ten wzrost został częściowo spowodowany uchwalonymi w 25
stanach reformami, umożliwiającymi zaliczanie CS jako kursów z matematyki
lub nauk ścisłych, podczas gdy wcześniej we wszystkich stanach kurs CS był
zajęciami fakultatywnymi. W stanach, w których kurs CS jest traktowany
jako fakultatywny, średnia liczba uczniów w klasie wynosi zaledwie 6,2, w
porównaniu z 9,5 w stanach, w których kurs CS jest uznawany za zajęcia
spełniające wymagania potrzebne do ukończenia szkoły (Code.org i Computing
in the Core).
W USA podjęto także wysiłki skłonienia szkół prywatnych i społecznych do
położenia większego nacisku na edukację techniczną Na przykład wśród wielu
innych szkół, szkoła średnia High-Tech San Diego oraz finansowana przez IBM
szkoła średnia Pathways in Technology, a także Szkoła Przyszłości Microsoftu
w Filadelfii, oferują nietradycyjne, skupione na STEM programy nauczania dl
uczniów, chcących pogłębić wiedzę techniczną przed studiami w szkole wyższej
(Kolderie T and McDonald T, 2009).
Umiejętności cyfrowe na uniwersytetach w USA
Wprawdzie amerykańskie szkoły podstawowe i średnie uznają istotność
umiejętności cyfrowych opóźnieniem, ale USA chwalą się najwyższej światowej
klasy wydziałami CS na wyższych uczelniach. Wraz z liderami, którymi są
Massachusetts Institute of Technology (MIT) i uniwersytetami Harvarda i
Stanforda, USA mają19 z 50 najlepszych na świecie wydziałów CS (U.S News
Education).
W 2013, amerykańskiego uczelnie ukończyło 50962 specjalistów informatyków ze stopniem licencjackim, – co jest najwyższą liczbą w ostatnich latach i być
może liczba ta stanowi odzwierciedlenie chwilowego wzrostu zainteresowania
CS – oprócz tego dyplomy uzyskało 24603 informatyków z wyższymi stopniami naukowymi (National Center for Educational Statistics, 2014). Tylko około
54
5% studentów kursów licencjackich w dziedzinie CS urodziło się za granicą, ale
na studiach wyższego stopnia 49% studentów pochodzi spoza USA (National
Science Foundation, 2012).
Rysunek 2: Stopnie licencjackie w dziedzinie CS 1971-2013
Źródło: National Center for Educational Statistics
Kobiety
Mężczyźni
Rysunek 3: Liczby stopni licencjackich nadanych mężczyznom i kobietom wyrażone
w procentach wszystkich stopni w latach 1997-2013
1997 19981999200020012002 20032004200520062007200820092010 201120122013
Mężczyźni
Kobiety
Ogółem
Źródło: National Center for Educational Statistics
55
Mimo niedawnego wzrostu liczby stopni naukowych w dziedzinie CS, istnieją
dowody, że uczelnie nie zwiększają rekrutacji wystarczająco szybko, aby zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na specjalistów Oferowanie większej liczby kursów jest dla uniwersytetów kosztownym przedsięwzięciem, dotyczy to zwłaszcza dysponujących ograniczonym budżetem uniwersytetów dotowanych przez
władze stanowe, ponieważ nauczanie CS kosztuje więcej niż nauczanie innych
przedmiotów STEM. Uniwersytety, zarówno publiczne, jak i prywatne, mają
również problemy z dostosowaniem liczby wykładowców w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie w jednych dziedzinach i nie nadążają za tym zapotrzebowaniem w drugich, zwłaszcza gdy wykładowcy są zatrudnieni na etacie. Zamiast
zmierzyć się z tym problemami, wiele uniwersytetów podjęło działania polegające na ograniczaniu liczby studentów na kursach CS przez zwiększenia opłat za
kurs CS będący przedmiotem kierunkowym lub ograniczeniu liczby studentów
mogących wybrać ten przedmiot jako kierunkowy przez wprowadzenia bardzo
trudnych zajęć odsiewających Inne uczelnie obniżają jakość oferowanego kształcenia przez organizowanie wykładów dla wielkiej liczby osób lub prowadzenie
kursów internetowych (Lazowska E, Roberts E and Kurose J, 2014).
Nowatorskie inicjatywy
Wprawdzie system szkolny w USA nie zareagował w pełni na wzrost znaczenia
umiejętności informatycznych i cyfrowych, ale korzyści wynikające z nauki CS
dostrzega coraz więcej pracodawców, rodziców a nawet studentów. W reakcji
na tę sytuację powstała nowa generacja organizacji typu non-profit i grup
interesów, programów nauczania i kursów. Organizacje non-profit, takie jak
Code.org, Code Academy, CS10k, Computer Science First, Black Girls Code,
CompuGirls i Girls who Code walczą o równy dostęp do edukacji w zakresie
CS, niezależnie od płci i podziałów społecznoekonomicznych; wprowadzenie
nauki CS dla uczniów w młodszym wieku; szkolenie większej liczby nauczycieli;
i wprowadzenie nauczania CS w większej liczbie szkół.
Ponieważ są to organizacje typu non-profit, ich inicjatywy są najczęściej finansowane z grantów prywatnych fundatorów, darów osób indywidualnych i przez
filantropię korporacyjną. W finansowaniu tych działań szczególnie ważną rolę
odgrywa filantropia korporacyjna. Na przykład z organizacją Boys and Girls
Clubs of America współpracuje Google, oferując młodym ludziom możliwość
kształcenia się w CS, Microsft przeznaczył niedawno 75 milionów USD na finansowanie działalności organizacji non-profit w zakresie CS, a kilka innych,
dużych korporacji zobowiązało się do przekazaniu funduszy na wysokiej jakości programy edukacyjne w zakresie CS i STEM dla studentów.
Coraz powszechniejsze stają się programy nauczania informatyki przeznaczone
dla osób dorosłych. Wielu Amerykanów zdaje sobie sprawę, że kolejne kursy
edukacyjne w zakresie informatyki mogą uzupełnić ich umiejętności i poprawić
perspektywy kariery zawodowej. Niedawna inicjatywa TechHire, uruchomiona przez administrację Obamy w marcu 2015 r., pozwoliła zainwestować 100
56
milionów USD na szkolenie i doszkalanie specjalistów w zakresie umiejętności
cyfrowych (Lapowsky, I, 2015). Także prywatne inicjatywy, takie jak Recurse
Center, zapewniają kształcenie ustawiczne w zakresie CS, pozwalając ludziom
odświeżyć cyfrowe umiejętności. W miarę jak rosną korzyści wynikające z „pogłębionych” umiejętności lub dodatkowej wiedzy cyfrowej lub innej dziedzinie,
wielu pracowników zapisuje się na podstawowe kursy, aby uzyskać dodatkowe
kompetencje, które pozwolą osiągnąć sukces (Moschella D, 2015).
Wysoko wykwalifikowane kadry w USA
uzupełniają imigranci
Imigracja wysoko wykwalifikowanych specjalistów łagodzi niedobór pracowników z umiejętnościami w zakresie STEM. USA od dawna jest atrakcyjnym
celem dla wykwalifikowanych pracowników. Politycy amerykańscy, skupiający
się na trwającej w USA debacie na temat imigracji nisko wykwalifikowanych
pracowników z Ameryki Łacińskiej, nie byli w stanie doprowadzić do zwiększenia dostępności zielonych kart i innych ułatwień wizowych, pozwalających na
przenoszenie się do USA wysoko wykwalifikowanych specjalistów z innych krajów. Liczba tymczasowych wiz H-1B dla pracowników jest restrykcyjnie ograniczona do 85 000, choć na rok fiskalny 2016 USA otrzymały 235 000 wniosków
wizowych. Większość pracowników tymczasowych H-1B jest zatrudniona w
dziedzinie IT lub dziedzinach technicznych. Limity dotyczące pobytów stałych
są znacznie niższe od zapotrzebowania na pracowników STEM. Nawet zagraniczni studenci, którzy kończyli amerykańskie uniwersytety, dowiadują się, że
możliwości pozostania w USA są ograniczone.
Zakończenie
W swoich działaniach na rzecz nauczania cyfrowych umiejętności USA znalazły
się na rozdrożu. Wprawdzie światowej klasy uniwersytety kształcą wybitnych
specjalistów w dziedzinach informatyki, ale amerykański system edukacyjny
najczęściej nie potrafi wykształcić tylu wykwalifikowanych pracowników, aby
zaspokoić krajowe zapotrzebowanie. Ponadto amerykański system imigracyjny
nie pozwala na przyjęcie wystarczającej liczby pracowników z innych krajów,
którzy mogliby wypełnić istniejącą lukę. Naukę cyfrowych umiejętności zaczęły
ostatnio oferować studentom i specjalistom uniwersytety publiczne i prywatne,
a także organizacje prywatne.
57
ROZDZIAŁ 6
Umiejętności cyfrowe w Japonii
Wprowadzenie: gospodarka i sytuacja w branży IT
PKB Japonii jest na trzecim miejscu w ogólnoświatowym zestawieniu, za
USA i Chinami, ze wskaźnikiem wzrostu około 2%. Jednym z najważniejszych
czynników decydujących o niskim tempie wzrostu jest zmniejszanie się liczby
ludności. Liczba pracowników w sektorze IT pozostawała w 2015 na stabilnym,
ale niskim poziomie. Przygotowania do Igrzysk Olimpijskich i Paraolimpijskich
w Tokio w 2020 r. przyczynią się do zwiększenia budżetów IT w biurach
rządowych i sektorze publicznym, skorzystają na tym branże telekomunikacyjna
i infrastruktury społecznej, np. usługi medialne oraz lub transport publiczny.
Oczekuje się znacznego rozwoju w przetwarzaniu danych w chmurze, analityka
big data, urządzenia mobilne, media społecznościowe i nowe dziedziny biznesu,
takie jak Internet rzeczy (IoT) – w odróżnieniu od bardziej konwencjonalnych
dziedzin. W konsekwencji struktury firm zmieniają krajowy rynek IT. W
przeszłości informatyka bywała wykorzystywana do poprawy wydajności
i sprawności, ale skupiano się przede wszystkim na integracji systemów,
natomiast ostatnio przedsiębiorstwa wykorzystują IT do rozwoju nowych firm i
tworzenia nowych rynków. Poważnym problemem jest jednak bezpieczeństwo
informacji i jeśli biznes, środowiska akademickie i władze nie zajmą się nim we
właściwy sposób, będzie mieć ono duży wpływ na społeczeństwo.
Agencja Promocji Technik Informatycznych (IPA) wspiera pod auspicjami
japońskiego ministerstwa METI (Ministerstwo Gospodarki, Handlu i
Przemysłu) różne działania branży IT. Jej najważniejszą misją jest poprawa
bezpieczeństwa danych, zwiększenie niezawodności oprogramowania i
zapewnienie rozwoju zasobów ludzkich w IT.
Problem rozwoju zasobów ludzkich w IT
Od czasu kryzysu finansowego w 2007-2008 r., liczba i jakość pracowników
w branży teleinformatycznej (ang. ICT) stała się w Japonii poważnym
problemem. W rezultacie Japonia szuka możliwości zwiększenia umiejętności
cyfrowych wśród pracowników,przez zwiększanie zasobów ludzkich w firmach
i całej bazie nowych pracowników, zwiększając zatrudnienie kobiet, a także
zatrudniając pracowników z zagranicy. Dziesiątki tysięcy pracowników nie ma
jednak umiejętności, które odpowiadałyby opisom konkretnych stanowisk
pracy, takich, jak specjalista ds. obróbki danych czy specjalista bezpieczeństwa
informatycznego i w rezultacie Japonia traci szanse biznesowe. Inicjatywy
przedsiębiorstw polegające na dokształcaniu nie wystarczają w nowych,
58
powszechnych na całym świecie dziedzinach biznesowych do sprostania
zapotrzebowaniu na pracowników o określonym profilu. Z drugiej strony
w Japonii oczekuje się rozwoju firm, a przy tym zmiany tradycyjnych modeli
biznesowych na nowe. Oczekuje się także, że młodzi przedsiębiorcy i spółki
start-up będą wyznaczać kierunek i tempo tych zmian i je przyspieszać.
Rysunek 1: Historia braków siły roboczej
FY SSurvey urvey 2014 014 2014 FY FY Survey 2
FY 2
FY SSurvey urvey FY Survey 2012 012 2012 FY S
urvey 2
FY Survey FY Survey 2011 011 2011 FY 2
FY SSurvey urvey FY Survey 2010 010 2010 FY S
urvey 2
FY Survey FY Survey 2009 009 2009 FY SSurvey urvey 2008 008 2008 FY FY Survey 2
0% 0% 10% 10% 10% 20% 20% 30% 30% 40% 40% 50% 50% 60% 60% 70% 70% 80% 80% 90% 90% 100% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 100% Significant sshortage Istotny
brak
Significant Significant hortage shortage Somewhat sshort Pewien
brak
Somewhat Somewhat hort short Neither ssbrak,
hort n
or bundant Ani
Neither Neither hort short nani
or aannadmiar
bundant or abundant Somewhat aabundant No Pewien
nadmiar
Brak
odpowiedzi
Somewhat Somewhat bundant abundant No rresponse esponse No response (wymagana jest redukcja lub zmiana zawodu)
Źródło: IPA, 2015
Działania na rzecz rozwoju zasobów ludzkich w
dziedzinie IT
Aby rozwiązać przedstawione powyżej problemy, IPA podejmuje różne
działania.
1) Rozwój zasobów ludzkich
Aby zająć się problemami rozwoju zasobów ludzkich w branży IT, konieczna jest wiedza o aktualnym stanie umiejętności cyfrowych w
Japonii. Od 2007 r. IPA publikuje corocznie Białą Księgę na temat zasobów ludzkich, opartą o ankiety w branży IT, IT w innych branżach oraz
instytucjach akademickich. Odpowiedzi na pytania ankiety dają wiedzą o
aktualnym stanie i trendach w zasobach ludzkich IT. Wyniki są wykorzystywane do tworzenia strategii rozwoju zasobów ludzkich oraz opracowania programów edukacyjnych przez działy kadr, instytucje edukacyjne i
środowisko akademickie. Obecnie te dane są wykorzystywane wyłącznie
w Japonii, ale IPA pragnie wymiany danych z innymi krajami w celu globalnego porównywania i zestawiania wyników.
ROZDZIAŁ 6 UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE W JAPONII
59
2) Kwalifikacje w branży IT
Od 2004 r. IPA nadzoruje system certyfikacji IT, opracowany przez
rząd japoński (METI, Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu).
System podzielony jest na trzy podstawowe poziomy umiejętności (poziomy od pierwszego do trzeciego), a jego elementami są egzaminy zdawane przez pracowników ze wszystkich sektorów przemysłu. Poziom
najwyższy, czwarty, jest przeznaczony dla zaawansowanych specjalistów,
co pokazano na schemacie poniżej. Pytania układa około 400 członków
komisji egzaminacyjnej z przemysłu i środowiska akademickiego, egzaminy odbywają się dwa razy do roku.
Każdego roku egzaminy te zdaje około 460 000 ludzi biznesu i studentów.
Niektóre firmy tak cenią umiejętności, których dotyczą egzaminy, że zdanie egzaminu uznały za warunek awansu pracownika lub przyznania podwyżki. Schemat ten stosowany jest także w krajach azjatyckich, na przykład system z poziomami od pierwszego do trzeciego jest opracowywany
w Bangladeszu, Malezji, Mongolii, Myanmarze, na Filipinach, w Tajlandii
i Wietnamie.
Rysunek 2: Narodowe egzaminy w zakresie IT / certyfikacja w Japonii
60
3) Ramy umiejętności cyfrowych
W celu mierzenia zdolności i umiejętności cyfrowych w przemyśle i środowisku akademickim, w 2002 r. po raz pierwszy opracowano zmieniane
później ramy umiejętności. „Słownik i-kompetencji” (iCD) został opublikowany w 2014 r. i zastąpił „Wspólne ramy umiejętności zawodowych”
utworzone w 2008 r. iCD rozszerza znacznie ramy umiejętności, aby odzwierciedlić zróżnicowanie w biznesie i zmienia charakter zasobów ludzkich z konwencjonalnego na kształtujący rozwój firmy. Definicje celów i
koniecznych umiejętności zawarte w iCD są ważne dla organizacji jako
pomoc przy rekrutacji i zmianach organizacyjnych. `Treść iCD jest zatem
przedstawiana jako „zadanie” do zrobienia i „umiejętność(ci)” wymagana/e do realizacji tego zadania.
iCD pomaga doskonalić rozwój zasobów ludzkich i telekomunikację
w spółkach. Jest promowany wspólnie z wszystkimi sektorami przemysłu, agencjami i instytucjami edukacyjnymi w trakcie seminariów oraz
warsztatów i został przyjęty przez wiele spółek. Za granicą jest używany
w Wietnamie, na Filipinach i w Tajlandii, był też promowany na seminariach i warsztatach w regionie ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji
Południowo-Wschodniej).
4) Projekt „MITOH” (MITOH oznacza „niedeptany”)
Projekt MITOH wspiera odkrycia młodych talentów, adeptów w dziedzinie innowacji w nowych technologiach i zdolnych do zastosowania swoich pomysłów w praktyce. Projekt, który skupia się na młodych ludziach
w wieku do 25 lat rozpoczął się w 2000 r. Początkowo został opracowany
na potrzeby branży oprogramowania, ale w ostatnich latach jego zakres
został rozszerzony na sprzęt komputerowy i audio-wizualny.
Dzięki projektowi MITOH młodzi ludzie mają doświadczonego w branży IT doradcę w osobie kierownika projektu. Obowiązkiem kierownika
projektu jest dokładnie ocenić oryginalność pomysłów przedstawionych
przez podopiecznego. Kierownik projektu ocenia zawartość projektu młodego człowieka, element wybrany do opracowania, udziela rad i
wskazówek dotyczących procesu innowacji, monitoruje postęp projektu
oraz ocenia ostateczny wynik. Zarys sposobu działania systemu MITOH
pokazano na schemacie poniżej.
61
Rysunek 3: Zarys projektu MITOH
‘Exploratory IT Human Resources Project’.
MITOH(未踏） means an area where anyone has not stepped in.
Discovering and training outstanding and creative young human resources
capable of realizing innovations and creating new markets in the IT field.
Since FY2000
IPA has thrown up over 1,500 outstanding persons
Advice by
Super Project Manager
etc.
The Super Creators
Participation
Selected Young
Persons
(Younger than
25 years old）
Source:
Źródło:
IPA, 2015IPA,
Outstanding (Technical Rock Star)
Persons
Advisory members
Industrial
and
academic
area
Certificated the persons
have exceptional talent
as ‘The Super Creators’
2015
‘creators’
have
been discovered
and
SoJakfar,
dotądabout
odkryto 1600
około 1600
„kreatorów”,
a po szkoleniu
i programie
mentoring
programme
270
people
have
become
‘super
creato
mentorskim 270 osób stało się „super kreatorami”. Super kreatorzy odkryci i wyszkoleni
programie through
MITOH są teraz
zatrudnieni
różnych
discovered
andw trained
MITOH
are wnow
actively em
dziedzinach IT. Na przykład uczą w szkołach lub pracują w uniwersytecfields. For example, they teach students at schools, or work
kich instytutach badawczych, zajmują się badaniami nowych, innowacyjinstitutes,
or oraz
they
are investigating
nych technologii
opracowują
nowe drogi biznesufurther
w sektorzenew
IT lub innovati
na innych, nowych
developing
new rynkach.
businesses avenues in the IT sector or other n
Information security
human
resources
andi security
cam
5)5)Bezpieczeństwo
informatyczne
zasobów
ludzkich
obóz
poświęcony bezpieczeństwu
Cyber attacks and information security crime is becoming incr
Cyberataki i przestępstwa związane z bezpieczeństwem informacji stają
ingenious,
and złożone
its impact
on the
sector
is IT
increasingly
się coraz bardziej
i pomysłowe,
a ich IT
wpływ
na sektor
jest
growing
the
number
of
people
skilled
in
information
coraz bardziej szkodliwy. W konsekwencji coraz większa liczba osób bie-security
głych wskills
bezpieczeństwie
informacji jest
niezbędnym
rozwoju security
digital
development.
‘The
bill forelementem
basic cyber
cyfrowychcyber
umiejętności.
„Rachunkiem
za podstawowe
Japan’s
security
strategy.
In this cyberbezpieczeńenvironment, the IPA
stwo” jest ustanowienie japońskiej strategii cyberbezpieczeństwa. W tym
index
corresponding
to „indeks
information
security
reinforcement’
środowisku
IPA zainicjowała
umiejętności
odpowiednich
do
activity
to
enterprises.
wzmocnienia bezpieczeństwa informatycznego” i przekonują do tego
działania przedsiębiorstwa.
The IPA also holds a national information security camp in Jap
interested
IPA prowadzi
w Japonii
ogólnokrajowy
obóz dla
studentów
inte-practical
intakże
cyber
security.
This event,
which
offers
resujących się tą tematyką, poświęcony bezpieczeństwu informatycznewith the IPA’s ‘security camp implementation council’. The dia
mu. Wydarzenie to, na którym proponuje się szkolenie praktyczne, jest
how the camp is organised.
62 Figure
Manifest w5:
sprawie
e-umiejętności
Outline
of national information security camp
organizowane wspólnie z „radą ds. realizacji obozów poświęconych bezpieczeństwu”. Sposób organizacji obozu pokazano na schemacie poniżej.
Rysunek 4: Zarys ogólnokrajowego obozu poświęconego bezpieczeństwu
!&###!'
!%#
#$$ (
"
#
###!
IPA zachęca do opracowywania i pomaga w przyjęciu systemu egzaminów w
zakresie IT i ram umiejętności IT w różnych krajach azjatyckich. Przedstawiciele
IPA odwiedzili także kraje europejskie i azjatyckie oraz USA, aby wymienić
informacje i dane na temat rozwoju zasobów ludzkich w dziedzinie IT.
W ramach tej wymiany z UE udostępniono informacje dotyczące sektora IT, siły
roboczej, rozwoju zasobów ludzkich i ram umiejętności (zwłaszcza poszerzania
wspólnej wiedzy) i podjęto kilka wspólnych prac. Wreszcie zaproszono
przedstawicieli UE do przeprowadzenia ostatniej jesieni prezentacji na
międzynarodowym sympozjum IPA w Tokio. Stan zasobów ludzkich w branży
IT w UE i Japonii są podobne, a więc wzajemna wymiana informacji i zasad
najlepszej praktyki jest cenna dla branży IT w obu krajach.
63
Zalecenia
Kolejna wymiana informacji i danych na temat umiejętności cyfrowych między Japonią, UE, i USA ułatwi poprawę stanu zatrudnienia specjalistów w
branży IT, pomoże w rozwoju branży oraz rozszerzy zasięg technologicznych
usprawnień tak, aby docierały do wszystkich ludzi w Japonii, Azji, UE i USA.
Przydatne będzie także do celów porównawczych publikowanie rocznych lub
dwuletnich danych na temat siły roboczej w branży TIK (ang. ICT) i stworzenia europejskich ram potrzeb w zakresie umiejętności w sytuacji zróżnicowania kultur, gospodarek, języków i historii w krajach UE. Do poszerzenia
wiedzy przyczyniłyby się również międzynarodowe warsztaty z przedstawicielami krajów spoza UE.
Wreszcie, z uwagi na różnorodność środowiska w krajach UE, zaleca się także
stworzenie silnego i obiektywnego indeksu egzaminowania i wydawania certyfikatów umiejętności.
64
ROZDZIAŁ 7
Umiejętności cyfrowe w sektorze
publicznym: doświadczenia estońskie
Wstęp
Minęły czasy, kiedy techniki informacyjno-komunikacyjne (TIK) oznaczały po
prostu umiejętność posługiwania się programami Excel i Word. Dzisiaj procesy
TIK stają się integralną częścią codzienności we wszystkich branżach. Programy
umiejętności cyfrowych muszą prowadzić do specjalizacji i zróżnicowania zarówno wśród specjalistów, którzy biorą w nich udział, jak i odbiorców ich pracy.
Zważywszy, że Estonia jest stosunkowo młodym państwem, a średni wiek pracownika w sektorze publicznym jest stosunkowo niski, podstawowe umiejętności IT w sektorze publicznym (programy biurowe, oparte o sieć rozwiązania
w zakresie grupowej pracy) są stosunkowo wysokie, a ich rozwój nie wymaga
już wspólnych działań. Estonia skorzystała ze wszystkich początkowych korzyści cyfryzacji – pracownicy jej administracji publicznej i obywatele są teraz w
pełni cyfrowi. Podpisane cyfrowo dokumenty są domyślna formą komunikacji
od ponad dekady – na przykład 99% zwrotów podatków i 100% operacji bankowych odbywa się elektronicznie. Istnieje jeden elektroniczny system identyfikacyjny obywateli estońskich oraz jedna techniczna i administracyjna, oparta
o TIK platforma dla wszystkich usług w sektorze publicznym.
Estonia nie jest jednak wyjątkiem – wiele innych rządów europejskich osiąga
stan „domyślnej cyfrowości”.
Teraz Estonia musi zmierzyć się z pytaniem „co dalej”? Jak wykorzystuje technikę do zmiany sposobu działania władz? Wysoki poziom umiejętności cyfrowych absolwentów szkół a także wewnętrzne pragnienie Estończyków, aby wykorzystywać technologie do poprawy standardu ich życia, są dobrą podstawą.
Dla przyszłości szczególnie ważne są trzy obszary rozwoju umiejętności
cyfrowych:
• poprawa jakości planowania strategicznego i przygotowanie projektów TIK;
• analityka danych;
•cyberbezpieczeństwo.
Priorytety te nie są wyjątkowe dla Estonii – powyżej pewnego punktu rozwoju
stanowią one poważne wyzwanie dla większości administracji publicznych.
ROZDZIAŁ 7 UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE W SEKTORZE PUBLICZNYM
65
Planowanie strategiczne i przygotowanie
projektów TIK
W celu uzyskania najlepszego zwrotu z inwestycji TIK, Estońskie Ministerstwo
Spraw Gospodarczych (odpowiedzialnego za politykę TIK w Estonii) dokonało
świadomego wyboru, lokując planowanie projektów TIK i umiejętności
zarządzania dokładnie w centrum narodowych priorytetów polityki w
zakresie TIK. Jako ciało odpowiedzialne za podejmowanie decyzji w zakresie
finansowania projektów TIK finansowanych z funduszy strukturalnych UE,
ministerstwo ma także możliwość wdrażania tego priorytetu.
Agencje rządowe często traktują technikę jako narzędzie pozwalające osiągać
skokowy postęp zamiast być czynnikiem umożliwiającym fundamentalne
zmiany sposobu, w jaki działa sektor publiczny. W konsekwencji instytucje publiczne często wydają duże sumy na niepotrzebny rozwój TIK, a przy tym nie
wykorzystują prawdziwych korzyści, które może dać cyfryzacja. Zdarzały się
przypadki, w których dla sektora usług publicznych z garstką użytkowników
przeznaczano wspaniałe (i kosztowne) rozwiązania TIK, gdy wystarczyłaby
dobrze zarządzana tabela Excela. Sektor publiczny niekoniecznie ma finansową
i konkurencyjną motywację prywatnego sektora i wobec tego nie dąży do stałego doskonalenia. Nawet, gdyby sektor ten miał najlepsze intencje, strony techniczne i biznesowe często nie mówią tym samym językiem.
Aby poradzić sobie z tymi niedostatkami, wprowadzono podejście do zarządzania inwestycjami TIK oparte na analizie biznesowej. Każda potencjalna
inwestycja TIK musi być przedstawiona wraz z oceną wpływu na gospodarkę,
pokazującą tworzenie wartości zarówno dla instytucji publicznej świadczącej
usługi, jak i użytkowników. Ponadto koszty każdego projektu muszą zwrócić się
w ciągu pięciu lat przez redukcję kosztów ponoszonych przez sektor publiczny.
Wyjątki są możliwe, jeśli projekt może mieć znaczący wpływ na obywateli lub
firmę i wobec tego usprawiedliwia dokonanie inwestycji nawet, jeśli koszty jej
wdrożenia pozostają takie same lub nawet większe.
Podstawową zasadą w przypadku każdej wielkoskalowej inwestycji jest, że
instytucje publiczne muszą przygotować dla całej organizacji strategię, która
opiera się na celach biznesowych i opisuje, jak TIK może pomóc te cele
osiągnąć. Ta strategia TIK powinna dotyczyć zarówno nowych projektów, które
powodują innowacyjny skok jakościowy, jak i bardziej stopniowych inicjatyw
oddolnych. Raz do roku wszystkie instytucje rządowe przedstawiają swoje
strategie TIK i potrzeby inwestycyjne.
Rezultaty wprowadzenia tego podejścia opartego na analizie biznesowej są już
widoczne – instytucje publiczne zaczynają analizować swoje procesy biznesowe i współpracować z wieloma innymi, aby zwiększyć efektywność. Na przykład krajowy urząd podatkowy opracował nowy rejestr pracowników i w ten
sposób rozwiązał problem polegający na tym, że pracodawcy musieli wysyłać
66
informacje o nowych pracownikach do kilku instytucji. Dzięki nowemu systemowi pracownik może teraz zarejestrować nowego pracownika w jednym
systemie i informacje zostają automatycznie przekazane do innych agencji.
Najważniejszym celem nowego systemu było zmniejszenia skali unikania podatków polegającego na płaceniu pracownikom „pod stołem”, ale inteligentne
wdrożenie tego podejścia zmniejszyło także obciążenie firm procedurami administracyjnymi i ułatwiło komunikację z władzami.
Zasadnicze znaczenie ma określenie kryteriów sukcesu projektu i możliwych
do zmierzenia parametrów. W przypadku każdego projektu musi być jasne
kiedy i gdzie mierzyć jego sukces. W powyższym przykładzie rejestru pracowników, organizacja zidentyfikowała swój cel jako zwiększenie poboru podatków
w pierwszym roku stosowania systemu, ale cel ten udało się osiągnąć w zaledwie
dziewięć miesięcy.
Osiągnięcia te opierały się na kilku inicjatywach polegających na wymianie
informacji o najlepszych praktykach i rozwijaniu umiejętności planowania
strategicznego przez użycie podejścia biznesowego i wskaźniki zatrudnienia.
W 2014 r., gdy wprowadzana podejście oparte na analizie biznesowej, wynajęto
konsultanta do przygotowania analizy biznesowej dla pierwszych projektów
i pomocy organizacjom przy opracowywaniu strategii. Analiza ta została z kolei
przedstawiona Dyrektorom IT w innych organizacjach.
W celu usprawnienia wymiany informacji, zaczęto organizować comiesięczne
spotkania dyrektorów IT w sektorze publicznym. Na odbywających się co dwa
lata seminariach organizacje, które odniosły największe sukcesy przedstawiają
swoje strategie, analizy biznesowe i przepływy prac. Ponadto opracowano
materiały zawierające proste wytyczne i konkretne wskazówki.
Ważne jest także, aby poziom umiejętności podnosił się nie tylko wśród osób zarządzających IT, ale i po stronie biznesu, tj wśród menadżerów odpowiedzialnych
za kształtowanie różnych dziedzin polityki, takich jak opieka zdrowotna, edukacja itp. W 2015 r. zostanie przeprowadzona seria seminariów zatytułowanych
„Menadżer IT + 3”. Celem tych seminariów jest zgromadzenie w jednym miejscu właścicieli procesów biznesowych oraz menadżerów IT i usprawnienie ich
współpracy przy planowaniu projektów TIK. Wybierany jest kierownik dyrektor
IT publicznej instytucji. Następnie wyznacza on spotkanie i decyduje, które trzy
osoby z jego organizacji skorzystają najwięcej. Warsztaty są przygotowywane
na podstawie analiz konkretnych przypadków, przy identyfikacji obszarów, w których występują problemy skorzystano też z pomocy zewnętrznego konsultanta.
Podstawowym elementem warsztatów jest sposób, w jaki należy zaprojektować
usługi i przygotować analizę biznesową na potrzeby planowania projektów.
67
Wreszcie, rozwiązań TIK i nowych podejść nie uda się przyjąć bez wsparcia najwyższej kadry kierowniczej. Aby rozwiązać ten problem, zorganizowano Kursy
Wyższego Poziomu Społeczeństwa Informacyjnego i umożliwiono wspólny
pobyt szefom organizacji, w czasie którego otrzymali oni sporządzony przez
towarzystwo informatyczne opis tematów ważnych przy usprawnianiu administracji publicznej. Takie obszary, jak zarządzanie projektami TIK, analityka
danych, cyberbezpieczeństwo i przełomy techniczne wymagają wsparcia i zaistnienia w świadomości kierownictwa.
Analityka danych
Sektor publiczny jest zalany danymi, zarówno z własnych, publicznych rejestrów, jak i z szerszego świata Internetu rzeczy (IoT) i „big data”. Dane te, po połączeniu i przeanalizowaniu, umożliwiają poprawę jakości usług i decyzji w
sektorach publicznym i prywatnym. Niestety, brakuje umiejętności przełożenia
tych danych na decyzje.
Rząd estoński zaplanował serię działań pozwalających na rozwinięcie i upowszechnienie umiejętności związanych z analityką danych, od zwykłej akcji
uświadamiającej, po wspieranie projektów, które wykorzystują te umiejętności.
W 2014 r. rozpoczęto organizowanie skierowanych do szefów organizacji i dyrektorów regionalnych seminariów podnoszących świadomość w zakresie analityki
danych. Bez zrozumienia konieczności sprawniejszego wykorzystania danych
i możliwości, które one dają do sprawnego zarządzania organizacją, nawet najciężej
pracujący analitycy i ich narzędzia na niewiele się zdadzą. W seminariach uczestniczyli zarówno przedstawiciele strony popytu (sektor publiczny), jak i podaży (dostawcy rozwiązań w zakresie analityki danych). Uczestnikom przedstawiono przykłady najbardziej udanej analityki danych w sektorze publicznym i prywatnym, aby
zilustrować pozytywny wpływ jej efektywniejszego wykorzystywania.
Jako następny krok zaplanowano sesje szkoleniowe, łączące teoretyczne i praktyczne zadania dla dyrektorów regionalnych. Ponadto warsztaty praktyczne umożliwiają spotkania kierownictwa agencji i ich analityków z przedsiębiorcami oferującymi rozwiązania analityczne rozwiązujące konkretne problemy biznesowe.
Budujące jest, że przedstawiciele sektora prywatnego wykazali chęć i gotowość
utworzenia wspólnej, publiczno-prywatnej grupy roboczej analityki danych, która
zajęłaby się tym tematem bardziej szczegółowo. Ta grupa robocza zostanie zorganizowana w 2015 r., jej zadaniem będzie utworzenie sieci współpracy, w ramach
której instytucje sektora publicznego będą otrzymywać wskazówki dotyczące
sposobu lepszego wykorzystywania posiadanych danych; jak powinna wyglądać
architektura, ułatwiająca analitykę danych; jakie są najwłaściwsze narzędzia programowe do analityki danych w konkretnych przypadkach i jakie kompetencje są
konieczne do zwiększenia zdolności organizacji do analityki danych.
68
To zintegrowane podejście do rozwijania analityki danych w sektorze publicznym pozwala na promowanie wiedzy i umiejętności i jest finansowana z projektów rozwoju analityki danych.
Cyberbezpieczeństwo.
Dzisiaj całe nasze życie, w tym funkcjonowanie sektora publicznego, są niewiarygodnie zależne od techniki. Ponieważ pojawiają się kolejne usługi, ważne
jest, aby równolegle z nimi rozwijały się umiejętności zapewniające bezpieczeństwo. Zasadnicze znaczenie ma świadomość zagrożeń w zakresie cyberbezpieczeństwa i umiejętności pozwalające ich unikać, a także radzić sobie
z konsekwencjami.
Od 2006 r. estońskie organizacje były zobowiązane do przestrzegania rządowych standardów w zakresie bezpieczeństwa TIK i od 2011 r. zostały poddane rządowemu nadzorowi w zakresie zgodności z tymi zasadami. Od 2012
r. wszystkie estońskie instytucje publiczne muszą zatrudniać Dyrektora ds.
Bezpieczeństwa Informacji (CISO). Zatrudnianie CISO i wdrożenie przepisów
niewiele jednak potrzeba, jeśli najwyższe kierownictwo nie będzie rozumieć
podstawowych zasad cyberbezpieczeństwa. Najwyższe kierownictwo muszą
potrafić zrozumieć wartość ich CISO i powagę cyberzagrożeń.
Równie ważne jest upowszechnianie szeroko rozumianych zasad zarządzania ryzykiem w sektorze publicznym, co wymaga od kadry zarządzającej nie tylko lepszego orientowania się w zagrożeniach dla cyber bezpieczeństwa, ale i umożliwia
im podejmowanie lepszych decyzji i podnoszenie poziomu bezpieczeństwa usług.
Integralną częścią Kursów Wyższego Poziomu Społeczeństwa Informacyjnego jest
sprawdzanie wiedzy w zakresie bezpieczeństwa wśród szefów instytucji publicznych. Wiedza kadry kierowniczej o cyberzagrożeniach jest sprawdzana niezapowiedzianymi testami, po których przeprowadzana jest analiza i wspólna dyskusja nad
zachowaniem się kierownictwa i nauką, która może wynikać z tych zajęć.
Najefektywniejsze elementy programu uświadamiania znaczenia cyberbezpieczeństwa wiąże się z wieloma ćwiczeniami w zakresie cyberbezpieczeństwa,
które są organizowane każdego roku. Na przykład w 2015 r. przygotowano serię
ćwiczeń teoretycznych, które skupiły szefów i ekspertów różnych instytucji,
wspólnie pracujących nad różnymi scenariuszami zakłóceń działania powodowanych przez cyberataki. Każda część skupiona jest na określonej dziedzinie.
Celem ćwiczeń było znalezienie luk w wiedzy, ustalenie modeli współpracy
i regulacji. Takie ćwiczenia praktyczne pozwalają zajmować się komplikacjami
i problemami ciągłości działania różnych usług (np. energia elektryczna, przesył
danych). Uświadomiły także najwyższej kadrze kierowniczej istnienie krzyżowych zależności i zachęcają do podejmowanie inicjatyw do poprawy warunków, zanim scenariusze zaistnieją w realnym świecie.
69
Wreszcie, Estonia rozpoczęła międzynarodową inicjatywę opracowania
i wdrażania wytycznych dotyczących ludzkiego zachowania się w kontekście
zachowania cyberhigieny. Celem jet opracowanie i przyjęcie standardu
cyberhigieny zarówno dla użytkowników końcowych, jak i dla podejmujących
strategiczne decyzje. Standard ten będzie wdrażany za pośrednictwem platformy
elearningowej. Początkowy plan wdrożenia ma dotyczyć instytucji publicznych
z sześciu krajów: Estonii, Austrii, Finlandii, Łotwy, Litwy i Holandii, a także
Służby Działań Zewnętrznych UE i Sztab Wojskowy. Początkowo standard
zostanie zastosowany w ministerstwach obrony, ale toczą się dyskusje, czy nie
należy zastosować systemu szerzej, w całym sektorze publicznym.
Zakończenie
Te trzy priorytetowe obszary pokazują, że umiejętności cyfrowe w Estonii
(i najprawdopodobniej w innych krajach) są powiązane z rozwojem ogólnego
zarządzania strategicznego. Mówienie o odrębnych umiejętnościach cyfrowych
przestało mieć sens. Można natomiast powiedzieć, że zrozumienie jak TIK
zmienia rządzenia staje się niezbędnym warunkiem jego sprawności.
70
ROZDZIAŁ 8
Priorytety edukacyjne w
usieciowionym świecie
Wprowadzenie: umiejętności cyfrowe, życie
codzienne i formalna edukacja
Technika ma wpływ na nasze życie. Jej rola w codziennym życiu bywa różna,
towarzyszy nam w sprawach wzniosłych i w sprawach przyziemnych, służy
wykonywaniu obowiązków i dostarczaniu przyjemności. Żyjemy w hiper-usieciowionym świecie. Przy współczynniku penetracji 96% w 2014 r. (ITU,
2014), liczba komórkowych urządzeń mobilnych zbliża się do liczby ludności
świata. W 2014 r. 81% gospodarstw domowych w 28 państwach członkowskich Unii Europejskiej (EU 28) miało dostęp do Internetu (Eurostat, 2015),
natomiast 95% osób w wieku 16-24 lat w UE jest regularnymi użytkownikami
Internetu (Grand Coalition for Digital Jobs).
W miarę wzrostu wskaźnika penetracji Internetu na całym świecie, coraz ważniejsze dla wszystkich obywateli jest, aby mieć umiejętności pozwalające na korzystanie z techniki. Skoro technika stanowi część naszego życia, wszyscy muszą
mieć umiejętności potrzebne do posługiwania się tymi technikami, dotyczy to
także młodzieży. Tymczasem dzieci od małego łączą się z siecią, czy mają takie
umiejętności, czy nie: Ofcom (2013) informuje, że w Wielkiej Brytanii 93%
wszystkich dzieci w wieku 5-15 lat w 2013 r. używało Internetu, a w przypadku
dzieci 5-7-letnich odsetek ten wynosił 82%.
Na etapie szkoły obraz ten ulega jednak zmianie, uwidaczniając różnicę między dobrze wyposażonymi i podłączonymi do sieci szkołami a szkołami w trudno dostępnych rejonach, z przestarzałymi urządzeniami, pustymi salami komputerowymi,
nadmiernie eksploatowanymi narzędziami, niekorzystnym stosunkiem komputery-uczniowie i niskim poziomem umiejętności cyfrowych. Istnieją oczywiście miejsca
z dostępem do innowacji, ale bogata panorama cyfrowa, z którą mamy do czynienia
w naszym życiu codziennym nie znajduje odzwierciedlenia w szkolnej rzeczywistości: W UE mniej niż połowa dzieci chodzi do szkół, które są dobrze wyposażone w
urządzenia cyfrowe (European Schoolnet, 2013). Jak się wydaje, szkoły próbują nadążać za rzeczywistością, choć są proszone o prognozy na temat przyszłych potrzeb
i przygotowywanie młodych pokoleń do nieprzewidywalnych zapotrzebowań.
Młodzi ludzie i umiejętności cyfrowe
Kontrast między stosowaniem techniki w codziennym życiu a wiedzą otrzymywaną w szkolę pokazuje jeden z paradoksów, na które natrafiamy rozmawiając o
ROZDZIAŁ 8 PRIORYTETY EDUKACYJNE W USIECIOWIONYM ŚWIECIE
71
technice, umiejętnościach cyfrowych i formalnym wykształceniu. Kontrast ten
stanowi element dylematów i napięć, które zaciemniają problem umiejętności
cyfrowych młodych ludzi, istniejący mimo niedawnych wysiłków rządów i systemów edukacyjnych na rzecz likwidacji cyfrowego podziału.
Problem braków w umiejętnościach cyfrowych koncentruje się wokół dwóch
kwestii: po pierwsze, zapotrzebowaniu na wysoko wykwalifikowaną siła roboczą
w dziedzinie TIK i po drugie, potrzebie podniesienia podstawowego poziomu
cyfrowych umiejętności. Organizacja Wielka koalicja na rzecz cyfrowych miejsc
pracy (Grand Coalition for Digital Jobs) przewiduje, że do 2020 r. pojawi się 825 000
wolnych miejsc pracy dla specjalistów TIK, zauważa przy tym, że do tego samego
roku 90% stanowisk pracy będzie wymagać pewnych umiejętności cyfrowych.
Oba te problemy znalazły się u podstaw europejskiego programu i Europa ma
do odegrania w ich rozwiązywaniu rolę, do której się zobowiązała. Problemy te
należy odróżniać i rozwiązywać stosując odmienne działania, ale równocześnie
należy je uważać za w znacznym stopniu powiązane ze sobą, tak że rozwiązanie
jednego nie jest możliwe bez rozwiązania drugiego: nie do pomyślenia jest, aby
istniała wielka grupa najwyższej klasy specjalistów TIK bez zainwestowania w
rozwój cyfrowych umiejętności u podstaw.
„Cyfrowa Europa potrzebuje cyfrowych
umiejętności”
Oprócz potrzeby znalezienia krótkoterminowych rozwiązań problemu
obecnego i przyszłego niedoboru specjalistów TIK, konieczne jest zajęcie
się ogólną biegłością w dziedzinie technik cyfrowych. W formalnej edukacji
priorytetem jest zajęcie się podnoszeniem poziomu umiejętności cyfrowych
wszystkich uczniów i z zasady wszystkich nauczycieli. Wyższy próg umiejętności
cyfrowych pozwoli na łatwiejsze doskonalenie posiadanych kwalifikacji i
umożliwi większej liczbie młody ludzi dokonać skoku z poziomu zwykłych
użytkowników na poziom profesjonalistów TIK.
W kilku krajach liczba młodych ludzi w wieku do 24 lat przewyższa całkowitą
liczbę użytkowników Internetu (Dawkins i in., 2014). Dzieci dorastają w otoczeniu technicznym, ale jak potwierdza kilka międzynarodowych badań, jego znajomość i łatwość korzystania nie zawsze są wsparte niezbędnymi umiejętnościami
cyfrowymi. Tylko 8% 15-latków biorących udział w badaniu PISA 2009 (OECD
2014) wykazywało umiejętność sprawnego używania Internetu i zastanawiało
się na wiarygodnością i przydatnością informacji. W nowszym raporcie ICILS
(2014) 17% uczniów nie osiągnęło najniższego poziomu kompetencji informatyczno-komunikacyjnych. To samo badanie wykazało, że w siedmiu z dziewięciu uczestniczących w nim państw UE 25% uczniów wykazywało niski poziom
umiejętności komputerowych i informatycznych. Badanie ankietowe dotyczące
TIK w szkołach (ICT in Schools Survey, European Schoolnet, 2013) świadczy,
72
że młodzi ludzie, przynajmniej w Europie, są raczej pewnymi siebie niż kompetentnymi użytkownikami techniki: wykazują się znajomością i łatwością korzystania z technicznych urządzeń, ale niekoniecznie jest to poparte dowodami na
biegłość. Uczniowie, którzy często używają urządzeń w szkole i w domu mają
korzystniejsze opinie o znaczeniu TIK i ich nauce niż uczniowie informujący o
słabym dostępie i niskiej intensywności używania urządzeń w szkole, ale łatwym
dostępie i wysokiej intensywności ich używania w domu.
Umiejętności cyfrowe w programie nauczania
Stwierdzenie że formalna edukacja nie zajmuje się kwestią umiejętności
cyfrowych byłoby nieprecyzyjne. W 2012 r. wszystkie kraje w Europie wdrożyły
narodowe lub regionalne strategie, dotyczące rozwoju cyfrowych umiejętności
w swoich programach nauczania (Eurydice Network, 2013). Wydaje się,
że istnieją dwa najważniejsze podejścia do polityki – pierwsze skupia się na
ogólnych umiejętnościach korzystania z urządzeń technicznych, a drugie
polega na nauczaniu kodowania jako możliwości alternatywnej w stosunku do
modernizowania tego, czego obecnie nauczają szkoły w zakresie umiejętności
cyfrowych. Te dwa podejścia nie wykluczają się wzajemnie.
Zgodnie z badaniem przeprowadzonym w 2015 r. przez European Schoolnet
wraz z Ministerstwami Edukacji, 16 z 21 uczestniczących krajów obecnie
wprowadza kodowanie do programu nauczania na krajowym, regionalnym
lub lokalnym poziomie, a Finlandia wprowadziła kodowanie do swojej podstawy programowej na 2016 r. Wprowadzenie kodowania do edukacji formalnej
stało się szybko rosnącym priorytetem: Przykład dała Anglia, która od 2014
r., jako jeden z pierwszych europejskich krajów, wprowadziła programowanie
komputerowe do szkół podstawowych i ponadpodstawowych jako przedmiot
obowiązkowy (European Schoolnet, 2014). Mimo szybkiego i stosunkowo
szerokiego przyjęcia tego priorytetu, prawie wszystkie kraje uczestniczące w
badaniu 2015 r. twierdziły, że jest to tylko jeden z priorytetów, które przyjmują
w kontekście rozwoju umiejętności cyfrowych. Wśród priorytetów kraje zgłaszają potrzebę rozwijania umiejętności użytkowników TIK. Istniała tendencja,
aby za podstawę przyjmować techniczne aspekty cyfrowych umiejętności, ale
dzisiaj częściej uważa się, że biegłość w posługiwaniu się technologią wymaga
wykraczania poza umiejętności technicznej obsługi i zanurzenia się w świecie
online (Erstad O, 2010). Dostrzec jednak można brak wskazówek dotyczących
kompetencji, które powinni rozwijać nauczyciele.
Musi istnieć szeroki i spójny obraz umiejętności cyfrowych. Obok umiejętności
technicznych i obsługi urządzeń, kodowania i programowania, a także umiejętności rozumienia, w jaki sposób programy są zbudowane i jak funkcjonują,
ważne jest, aby przygotować młodych ludzi do cyfrowego myślenia (Rissola,
G. 2015) nie tylko w sensie myślenia komputacyjnego, ale także w sensie rozwijania świadomości przystępności techniki. Przyjęcie cyfrowego sposobu myślenia wiązałoby się z umiejętnościami rozwiązywania problemów za pomocą
73
cyfrowych środków i możliwości przejścia od roli użytkowników do roli producentów. Młodzi ludzie są często wytwórcami technicznych produktów. A zatem
przekazanie im właściwego sposobu myślenia przy postępowaniu z technkiami i
umiejętności na wyższym poziomie z pewnością ułatwią przejście od ogólnych
umiejętności cyfrowych, do specjalistycznego profesjonalizmu w zakresie TIK.
Jeśli polityka edukacyjna określa zakres rozwoju i aktualizacji umiejętności cyfrowych, to kolejnym problemem, z którym należy się zmierzyć jest szkolenie
nauczycieli, co niestety odbywa się na zasadzie indywidualnej i dobrowolnej
pracy w wolnym czasie. Znajomość techniki wśród nauczycieli często ogranicza
się do poziomu podstawowego (Morris, A. 2010), a to nie wystarcza do przygotowania uczniów do nowych wyzwań społecznych. Innowacje lub skuteczne
przyswajanie wiedzy nie mogą się zacząć, jeśli nauka odbywa się na poziomie
operacyjnym. Wprawdzie szkolenie w zakresie TIK jest uważane przez nauczycieli za priorytet i pilną potrzebę (OECD, 2013), ale udział w takich szkoleniach
rzadko jest obowiązkowy – w Europie zaledwie 25 – 30% uczniów jest uczonych przez nauczycieli, dla których szkolenie w zakresie TIK jest obowiązkowe.
Trucano (2005) uważa, że szkolenie nauczycieli jest elementem o zasadniczym
znaczeniu jeśli ma dojść do maksymalizacji inwestowania w TIK i wymienia
kilka sposobów optymalizacji szkolenia nauczycieli w zakresie TIK, m.in.
• zawodowy rozwój nauczycieli należy planować jako proces, a nie zdarzenie;
• przygotowanie nauczycieli do uzyskiwania korzyści z używania TIK obejmuje
coś więcej niż tylko umiejętności techniczne.
Ponadto umiejętności techniczne i operacyjne, które są potrzebne wszystkim
uczącym się, aby mogli stać się skutecznymi i sprawnymi użytkownikami techniki i które pozwalają na odgrywanie aktywnej roli w naszym cyfrowym społeczeństwie, są ledwo poruszane w aktualnej panoramie umiejętności cyfrowych.
Zasadnicze znaczenie ma profesjonalny rozwój nauczycieli w dziedzinie umiejętności cyfrowych. Przy zmianie wymagań dotyczących umiejętności i formułowaniu programów nauczania, nauczyciele muszą zostać pilnie przeszkoleni w
zakresie metod rozwijania umiejętności cyfrowych uczniów (od nauczania ich
kodowania, po ostrzeganie przed problemami z bezpieczeństwem Internetu).
Mimo powszechnego rozumienia, że stały rozwój zawodowy jest priorytetem.
przygotowanie przyszłych nauczycieli jest jeszcze jednym obszarem, który wymaga skoordynowanych działań politycznych.
Dwie trzecie nauczycieli w Europie ma ponad 40 lat (Eurydice, 2015). Starzejąca
się populacja nauczycieli oznacza konieczność zastępowania ich nowymi, a zatem
doszkalania w następnej dekadzie znacznej liczby nauczycieli. Czy aktualne postanowienia dotyczące początkowego szkolenia nauczycieli są dostosowane do
wyzwania związanego z umiejętnościami cyfrowymi? Jak umiejętności cyfrowe
są postrzegane przez uczestników początkowego szkolenia nauczycieli?
74
Priorytety edukacyjne
Zadaniem edukacji jest przygotowanie całego pokolenia do życia w
usieciowionej przyszłości – niekoniecznie trzeba przygotować ich do
konkretnej pracy, ale do wyzwań, z którymi będą się stykać w życiu. Kiedy na
studia komputerowe i techniczne rekrutowanych jest zbyt mało studentów, jest
już za późno. Dyskurs na temat umiejętności cyfrowych powinien zacząć się
znacznie wcześniej, aby uświadomić młodym ludziom, że po pierwsze technika
jest elementem naszego życia i wobec tego musimy wiedzieć, jak z niej sprawnie
korzystać oraz po drugie, że kariery w dziedzinie TIK są dla każdego i jest w niej
wiele ciekawych prac.
Ważną kwestią jest potrzeba wykształcenia właściwych postaw wobec techniki,
w tym zwiększenia wiedzy o możliwościach przyszłych karier i o odpowiednich
umiejętnościach. Założenie, że już dziś możemy przygotowywać uczniów szkoły
podstawowej do roli informatyków i specjalistów TIK jutra jest nierealistyczne.
Dyskurs ten nie pomniejsza jednak fundamentalnej roli, którą musi odegrać
formalna edukacja. Skoro szkoły nie potrafią przewidzieć przyszłych potrzeb
i i absorpcji techniki ani przygotować uczniów, przekazując im pełen zestaw
umiejętności i wiedzę potrzebną do zrobienia kariery pracownik TIK,
to z pewnością mogą ich nauczyć biegłego korzystania z techniki, zarazić
entuzjazmem do techniki i pokazać im, że technika możeą otworzyć przed
nimi całe mnóstwo obecnych i przyszłych możliwości. Szkoły mogą i powinny
sprawić, aby urządzenia techniczne przestały służyć młodym ludziom wyłącznie
jako źródło rozrywki, a stały się najważniejszym elementem nauki.
Program rozwoju umiejętności cyfrowych w
edukacji: zalecenia
• dzisiaj pełen udział w życiu społeczeństwa wymaga umiejętności korzystania z
techniki. Umiejętności cyfrowe należy postrzegać jako życiowe umiejętności
i uważać je za równie ważne jak umiejętność czytania i liczenia;
• zadaniem formalnej edukacji jest przygotowanie uczniów do wyzwań, które
czekają ich w życiu, a zatem wyposażenie ich w podstawowe umiejętności
potrzebne do bezpiecznego i sprawnego korzystania z techniki;
• systemy edukacji powinny sprawić, że interesariusze w dziedzinie edukacji
będą mieć wspólny, szeroki i spójny obraz umiejętności cyfrowych;
•szkoły i nauczyciele powinny zarazić uczniów entuzjazmem do możliwości
kariery w dziedzinie techniki. Powinny zadbać, aby uczniowie byli gotowi
rozpocząć karierę w dziedzinie techniki nie tylko przekazując im podstawowe
umiejętności, ale i wykształcając odpowiedni stosunek do techniki i
rozprawiając się z powszechnymi uprzedzeniami wobec karier w sektorze TIK.
75
ROZDZIAŁ 9
Włączenie cyfrowe i upodmiotowienie: sprawa nierównowagi
Wstęp
Strategia Europa 2020 przypisuje technikom informatyczno-komunikacyjnym
(TIK) i umiejętnościom cyfrowym kluczową rolę we wspieraniu wzrostu i
tworzeniu miejsc pracy w Unii Europejskiej (UE). Takie inicjatywy jak Digital
Agenda for Europe (obecnie zastąpiona przez strategię Digital Single Market),
Agenda for New Skills and Jobs, Youth on the Move, European Platform
Against Poverty and Social Exclusion zachęcają do stosowania TIK do celów
związanych ze społecznym i ekonomicznym włączeniem.
Od korzystania przez młodych ludzi z TIK, aby zwiększyć swoje życiowe szanse, po podnoszenie umiejętności i poprawę warunków pracy pracowników,
tworzenie systemów wpierających rodziny przez zapewnianie opieki nad osobami starszymi i przemysł budowlany, zdolny do dostarczania rozwiązań pozwalających mierzyć się z wyzwaniami związanym z opieką zdrowotną i zmianami demograficznym, możliwość pełnego i aktywnego udział w dzisiejszym
społeczeństwa wymaga umiejętności korzystania z technologii. Kompetencje
cyfrowe są obecnie uważane za„ życiową umiejętność”.
Okazuje się jednak, że 18% procent populacji UE w wieku 16-74 lat nigdy
nie korzystało z Internetu, a 47% populacji ma niewystarczające umiejętności
cyfrowe (Eurostat, 2015). Oznacza to, że dużej grupie obywateli grozi utrata
pracy lub brak odpowiedniej edukacji i ryzyko wykluczenia z dostępu do takich
usług, jak eHealth, eParticipation i eGovernment.
Cyfrowe włączenie i upodmiotowienie wszystkich obywateli (w tym ułatwiony
dostęp do Internetu i e-Usług, cyfrowe umiejętności i sposoby używania narzędzi cyfrowych) mają kluczowe znaczenie w realizacji celów UE w odniesieniu
do społecznego włączenia,
76
Rysunek 1: Podstawowe umiejętności i ich wykorzystanie
Aggregate score
0.75
0.5
0.25
0
Iceland
Norway
Luxembourg
Sweeden
Finland
Denmark
Netherlands
United Kingdom
Germany
Estonia
Belgium
France
Austria
Slovakia
European Union ...
Czech Republic
Ireland
Hungary
Spain
Latvia
Lithuania
Malta
Slovenia
Cyprus
Portugal
Poland
Croatia
Italy
Greece
Bulgaria
Romania
score (0 to 1)
1
European Commission, Digital Agenda Scoreboard
Źródło: Komisja Europejska.
Podział cyfrowy istnieje nie tylko w różnych podatnych grupach, ale i w 28
państwach UE. Niektóre z nich są tradycyjnie uważane za cyfrowych liderów
– kraje skandynawskie, Holandia, Wielka Brytania i Niemcy. Z drugiej strony,
takie kraje jak Włochy, Grecja, Cypr, Portugalia, również niektóre z nowych
państw członkowskich – Rumunia, Bułgaria, Chorwacja – są istotnie opóźnione
pod względem e-umiejętności, a także innych wskaźników społeczeństwa
informatycznego.
W sytuacji, gdy celem polityki jest zajęcie się określonymi potrzebami, dotyczącymi włączenia ludzi o słabych umiejętnościach w kontekście umiejętności
cyfrowych, starzejącą się populacją, bezrobotną młodzieżą i innymi, podatnymi
grupami, najważniejszymi wyzwaniami są:
• W jaki sposób cyfrowe włączenie, kompetencja cyfrowa, społeczne interwencje modyfikowane przez TIK i społeczne innowacje mogą pomóc grupom
społecznym zagrożonym społeczno-ekonomicznym wyłączeniem?
• W jaki sposób polityki UE i państw członkowskich mogą wesprzeć te procesy
i powiązanych z nimi aktorów?
W UE i państwach członkowskich istnieje cała grupa inicjatyw dotyczących
polityki oraz spora grupa ogólnoeuropejskich i krajowych interesariuszy,
którzy pracują nad udostępnieniem możliwości cyfrowych dla wszystkich
europejskich obywateli. Można by jednak wyobrazić sobie większy stopień
koordynacji i ukierunkowania działań.
ROZDZIAŁ 9 WŁĄCZENIE CYFROWE I UPODMIOTOWIENIE
77
Cyfrowa przepaść i podatne grupy:
nacisk na starzejącą się populację i bezrobotną
młodzież
Podział cyfrowy jest bezpośrednio powiązany z podziałami społecznymi i
ekonomicznymi i ma różnorodne skutki. Tradycyjnymi podatnymi grupami,
które należy uwzględnić w politykach dotyczących wykluczenia są:
• seniorzy i osoby starsze;
• bezrobotni (ze szczególnym uwzględnieniem bezrobotnej młodzieży);
• ludzie o niskich dochodach i słabo wykształceni;
• migranci i mniejszości etniczne.
Umiejętności cyfrowe i upodmiotowienie
seniorów
Umiejętności cyfrowe i upodmiotowienie seniorów staje się coraz ważniejsze
z uwagi na starzenie się europejskiej populacji i ograniczone zasoby, które
umożliwiałyby świadczenie usług zdrowotnych i innych usług offline.
Nauczanie seniorów podstawowych umiejętności cyfrowych jest prowadzone
przez wiele rządów, organizacji NGO i programów finansowanych przez różnych darczyńców. Na przykład na Łotwie rozwój umiejętności cyfrowych dla seniorów jest wpierany głownie przez środki z projektu CSR Lattelcom (największa łotewska spółka branży TIK), który rozpoczął kampanię „Połączyć Łotwę”
w 2011 r. Od tamtego czasu podstawowych a także bardziej zaawansowanych
umiejętności cyfrowych zostało nauczonych ponad 31 000 seniorów. Innym graczem na Łotwie jest Sieć Bibliotek z ponad 860 bibliotekami publicznymi, które
działają jako lokalne ośrodki szkolenia i doradztwa cyfrowego dla seniorów.
Oprócz uczenia podstawowych umiejętności cyfrowych, starszym osobom
należy także zapewnić szkolenie i wsparcie cyfrowe, aby umożliwić im
właściwe korzystanie z usług eHealth, eGovernment, usług socjalnych i usług
eParticipation. Zwykle tego rodzaju szkolenie ma wpływ na obie strony – starszą
osobę, która otrzymuje usługę i usługodawcę, np. pracowników społecznych,
opiekunów, pracowników komunalnych i innych usługodawców. Na przykład w
ramach projektu Carer+ pracownicy opieki i opiekunowie zostali przeszkoleni,
aby w ich pracy z seniorami stosowali technologie cyfrowe, a później działali
jako trenerzy szkolący seniorów w zakresie umiejętności cyfrowych. Wielu
pracowników socjalnych i pracowników opieki w całej Europie mogło czerpać
korzyści z doświadczeń zdobytych w ramach projektu.
Wreszcie, powinniśmy być w stanie przekazać umiejętności cyfrowe, które zachęcają seniorów do przedsiębiorczości, rozpoczynania działalności małych
firm, przedsięwzięć społecznych lub pracy na zasadzie wolontariatu.
78
W ciągu ostatnich paru lat mieliśmy do czynienia z wieloma interesującymi
przykładami prowadzonych przez młodych ludzi działań na rzecz cyfrowego
włączenia seniorów. Te międzypokoleniowe programy nauki umożliwiają uczenie dwustronne. Młodzi ludzie działają jako trenerzy umiejętności TIK dla seniorów, natomiast seniorzy uczą życiowych umiejętności i doradzają młodym
ludziom w zakresie umiejętności związanych z zatrudnieniem. Podejście to ma
dodatkową wartość dla obu grup docelowych – seniorzy nie tylko uczą się cyfrowych umiejętności, ale także bardziej angażują się w sprawy społeczne i ekonomiczne. Z drugiej strony młodzi ludzie zdobywają pierwsze doświadczenia
w pracy jako e-moderatorzy, korzystają także ze wsparcia mentora. Ten międzypokoleniowy model nauczania zasługuje na dokładniejsze zbadanie.
Innym przykładem udanego projektu jest projekt e-Scouts, który został
przetestowany i wdrożony w ośmiu krajach (Bułgaria, Niemcy, Włochy, Polska,
Hiszpania, Łotwa, Litwa i Chorwacja). Projekt pomaga w społeczno-cyfrowym
włączaniu starszych i młodych ludzi, co poprawia jakość życia w lokalnej
wspólnocie dzięki międzypokoleniowemu dialogowi i wzajemnemu wspieraniu
się. W kręgu nauczania, młodzi pomagają seniorom korzystać z technologii
TIK, a w zamian seniorzy doradzają młodym ludziom przy ich próbach wejścia
na rynek pracy i mierzeniem się z wyzwaniami dorosłego życia, zamykając w ten
sposób krąg nauczania, wymiany myśli i międzyludzkiej bliskości.
Ostatnim przykładem jest szwedzka inicjatywa przewodnika IT, w ramach
której młodzi imigranci pomagają starszym obywatelom przy dostępie do
Internetu i wyjaśniają im wszystko, co należy wiedzieć o komputerach i
telefonach komórkowych, natomiast seniorzy wspierają młodych imigrantów
przy integracji ze szwedzkim społeczeństwem, pomagając im w nauce języka,
zrozumieniu kultury i kwestii prawne, a także w innych sprawach.
Obywatele niezatrudnieni
(zwłaszcza młodzi bezrobotni)
Bezrobotni, zwłaszcza młodzi ludzie, którzy nie mają pracy są kolejną grupą
społeczną, która nie może odnieść sukcesu bez regularnego doskonalenia
cyfrowych umiejętności.
Niestety, urodzenie się w erze cyfrowej okazało się niedostatecznym warunkiem
posiadania cyfrowych kompetencji. Wprawdzie cyfrowe kompetencje mają
zasadnicze znaczenie dla zatrudnienia, ale duża część dzisiejszej młodzieży
nie potrafi wykorzystywać ich twórczo i krytycznie. Zgodnie z tabelą wyników
agendy cyfrowej UE 2014, 39% aktywnej gospodarczo siły roboczej UE
miało niedostateczne umiejętności cyfrowe, natomiast 14% nie miało w ogóle
żadnych umiejętności cyfrowych. Prawie połowa europejskiej siły roboczej
(47%) nie ma pewności, czy ich umiejętności komputerowe i internetowe są
wystarczające na współczesnym rynku pracy (Komisja Europejska).
79
Młodzi ludzie bez odpowiednich umiejętności cyfrowych są zagrożeni wykluczeniem społecznym i muszą być priorytetem polityki UE w zakresie wykluczenie społecznego i cyfrowego. W 2014 r. w UE było bezrobotnych około
pięć milionów młodych ludzi (poniżej 25. roku życia), z których 3,2 miliona mieszkało w strefie euro. Odpowiada to stopie bezrobocia 21,4% w UE
(23% strefie euro). Więcej niż jeden na pięciu młodych Europejczyków nie
może znaleźć na rynku pracy oferty dla siebie, natomiast 5 milionów młodych
Europejczyków w wieku miedzy 15 a 25 lat nie pracuje, albo uczy się, albo jest
szkolona (NEET, Komisja Europejska).
W UE wprowadzono kilka inicjatyw, które mają rozwiązać problemy
z niedostatecznymi umiejętnościami cyfrowymi i bezrobociem młodzieży.
• Wielka koalicja na rzecz cyfrowych miejsc pracy, która została zawiązana, aby
mobilizować do działania i zająć się nierównowagą między 900 000 wolnych
miejsc pracy a wysoką stopą bezrobocia wśród młodzieży w Europie.
• Fundusz Gwarancyjny dla Młodzieży (Gurantee Fund), który pomaga młodym ludziom w wieku poniżej 25 lat w ciągu czterech miesięcy od opuszczenia szkoły lub utraty pracy albo znaleźć dobrą pracę, dostosowaną do
wykształcenia, umiejętności i doświadczenia, albo odbyć konieczne wykształcenie, umiejętności i doświadczenie, potrzebne do znalezienia pracy w
przyszłości – przez czeladnictwo, szkolenie lub dokształcanie.
• Europejski Tydzień Kodowania, inicjatywa oddolna, mająca na celu przybliżyć
wszystkim kodowanie i umiejętności cyfrowe w zabawny i wciągający sposób,
ukierunkowana na naukę kodowania i umiejętności TIK młodzieży i dzieci.
Rola pośredników we włączeniu społecznym
Zaangażowanie podatnych grup w szkolenie w zakresie umiejętności cyfrowych
i korzystania z eUsług można najłatwiej osiągnąć na najniższym poziomie. W tym
kontekście, aktorzy włączenia cyfrowego i społecznego, takich jak telecentra,
publiczne punkty dostępu do Internetu, biblioteki publiczne, gminne ośrodki
LLL, organizacje trzeciego sektora, w tym typu NGO – pośrednicy włączania –
odgrywają zasadniczą rolę.
Zgodnie z wynikami „Badania nad aktorami włączania cyfrowego UE27” ( JRC
i DG CONNECT w ramach projektu MIREIA (Projekt MIREIA –Pomiar
wpływu aktorów włączania cyfrowego na umiejętności cyfrowe i cele włączania
Agendy cyfrowej dla Europy) szacuje się, że w 27UE jest około 250 000
pośredników cyfrowego włączania (w badaniu nie uwzględniono Chorwacji).
Jak zauważono w badaniu: „istnieje wielka rozmaitość aktorów i ról pośredniczących we włączaniu cyfrowym.” Większość z tych aktorów należy do sektora
publicznego (58%) i w większości są to biblioteki publiczne, organizacje władz
80
gminnych/lokalnych oraz telecentra prowadzone przez władze. Organizacje
trzeciego sektora stanowią prawie 40% wszystkich aktorów; są to stowarzyszenia, organizacje charytatywne lub fundacje i organizacje NGO. Sektor prywatny jest reprezentowany przez prywatne organizacje szkoleniowe (Komisja
Europejska, 2013).
Najważniejszymi usługami, które pośrednicy e-włączania świadczą obywatelom są:
• dostęp cyfrowy i szkolenie w zakresie podstawowych umiejętności;
• wprowadzenie do różnych e-Usług i konsultacje na ich temat;
• konsultacje na temat narzędzi i urządzeń cyfrowych;
• szkolenie w zakresie umiejętności TIK w dziedzinach zatrudnienia, przedsiębiorczości i innowacji;
• dostęp do platform eLearningowych;
• wsparcie uczestnictwa i rozwoju wspólnoty;
• wiele z tych organizacji przygotowuje także zajęcia z kodowania i je wspiera.
W większości państw członkowskich organizacje pośredniczące w cyfrowym
włączaniu tworzą krajowe lub regionalne sieci. Na poziomie europejskim sieci
te są reprezentowane przez Telecentre Europe, europejską organizację nonprofit (NGO), która liczy 56 członków z 27 krajach i reprezentuje sieć ponad 20
000 telecentrów w całej Europie.
eMediatorzy lub mediatorzy cyfrowych kompetencji pracujący w telecentrach
są najważniejszymi aktorami przekazującymi cyfrowe kompetencje wszystkim
obywatelom lub szczególnie podatnym grupom. Szacuje się, że obecnie w tym
obszarze zatrudnienia w krajach UE pracuje około 250 000-375 000 osób.
Personel ten potrzebuje stałego szkolenia i aktualizacji wiedzy.
Ponadto pracownicy organizacji w sektorach edukacji, zatrudnienia, zdrowia,
imigracji i pomocy społecznej, którzy maja bezpośredni dostęp do dużych
sieci użytkowników końcowych, spotykają się z koniecznością działania wobec
swoich klientów w charakterze promotorów usług cyfrowych i moderatorów
umiejętności cyfrowych. Kompetencje w zakresie promocji i wspomagania
ogólnych i specjalistycznych usług cyfrowych staje się elementem profilu
zawodowego w takich zawodach, jak konsulting ws. kariery młodych
pracowników, pośrednictwo w państwowych urzędach pracy, pracownik
społeczny, pracownik opieki i innych.
81
Zalecenia w sprawach polityki
• istniejący pośrednicy w zakresie e-włączania lub telecentra muszą otrzymywać pomoc publiczną, aby mieć lepszy zasięg, a istniejące obiekty (biblioteki, ośrodki społeczne, szkoły) muszą być wyposażone tak, jak telecentra, aby
obsłużyć obszary o niedostatecznie rozwiniętej sieci usług. Ci aktorzy cyfrowego włączania mogą stać się skuteczniejsi i pomagać wykluczonym cyfrowo
obywatelom, gdy współdziałają z takimi organizacjami pracującymi z cyfrowymi offlinerami i podatnymi grupami, jak urzędy pracy, służby imigracyjne,
gminne ośrodki pomocy społecznej i instytucje służby zdrowia. Współpraca
może być aktywnie wspierana przez polityki krajowe i regionalne;
• oddziaływanie telecentrów mogłoby być większe dzięki wspieraniu profesjonalizacji tych organizacji. Polityki powinny wspierać i inicjować opracowywanie i rozpowszechnianie nauczanych treści (dla użytkowników końcowych)
oraz metodyki (dla personelu telecentrów), instrumentów stałego szkolenia
ustawicznego i oceny podnoszenia świadomości i zarządzania, utrzymywania
i powiększania telecentrów;
• profil e-Moderatora jest najważniejszym czynnikiem podejścia do podatnych
grup docelowych. Profil ten może być wsparty profesjonalizacją personelu
przez uznanie formalne i społeczne. Ponieważ nie ma czegoś takiego, jak europejski proces uznawania ważny we wszystkich krajach, polityka powinna wspierać krajowe lub nawet regionalne procedury uznawania tego profilu. Krajowe
lub regionalne władze edukacyjne powinny zadbać o uznanie tego profilu i zbudować łącza z istniejącymi profilami i możliwościami zatrudnienia;
• podnoszenie świadomości na szczeblu pan-europejskim, krajowym i regionalnym
oraz kampanie budowy zaufania odgrywają ważną rolę w angażowaniu i przekonywaniu wyłączonych cyfrowo obywateli. Kampanie te muszą prowadzić skoordynowane działania i powinny być prowadzone przez krajowe lub lokalne koalicje i Liderami Cyfryzacji, współpracującymi z aktorami sektorowymi. Wpływ
takich kampanii powinien być mierzony, a najlepsze praktyki powinny stać się
przypadkami pokazowymi i zostać powtórzone w państwach członkowskich;
• należy badać innowacyjne metodyki i podejścia i wprowadzać je, aby zmniejszać społeczne i ekonomiczne wyłączenie w wyniku zwiększonych umiejętności cyfrowych grup docelowych – np. eksperymenty związane z uczeniem
międzypokoleniowym, społecznym przedsięwzięciem z udziałem seniorów i
młodzieży oraz inne;
• należy użyć społecznych i innych funduszy UE, aby wesprzeć działania i projekty służące zmniejszeniu cyfrowego podziału. Działania finansowane przez
UE powinny skupiać się na innowacyjnych projektach i kampaniach, w przypadku których wykazano prawdziwy i możliwy do zmierzenia wpływ i które
są często projektowane i wprowadzane przez organizacji trzeciego sektora.
82
ZALECENIA
Cyfrowy świat zmienia się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej i Europie grozi
pozostanie w tyle. Internet rzeczy (IoT), analityka „big data” i innowacje
cyfrowe stają się wszechobecne, natomiast w Europie obecnie brakuje struktury,
która pozwoliłaby wykorzystać okazje stworzone przez szybki postęp w tych
dziedzinach.
Gdyby Europa mogła skorzystać z tego postępu i wdrożyć niezbędne elementy
infrastruktury zwłaszcza te, które zaproponowano w strategii Jednolitego Rynku
Cyfrowego Komisji Europejskiej, zyski byłyby ogromne. Krótko mówiąc,
Europa stałaby się wydajniejsza i bardziej konkurencyjna.
Ale wciąż jest wiele do zrobienia. Jednym z najpilniejszych problemów jest
ostry niedobór umiejętności. Bez specjalistów zdolnych do pokierowania zmianami i wykorzystania postępu, Europa nie będzie mogła w przyszłości odnosić
sukcesów, rozwijać się i konkurować
Zrobiono pewne ważne kroki w dobrym kierunku, było nim na przykład
wdrożenie przez UE w 2007 r. strategii e-umiejętności i utworzenie w 2013 r.
Wielkiej koalicji na rzecz cyfrowych miejsc pracy, ale wyzwanie, przed którym
stoimy ma wiele aspektów i wymaga odpowiedzi na wielu frontach.
W niniejszym manifeście omówiono popyt na umiejętności cyfrowe w Europie
i ich podaż, analizując różne dziedziny, w których niezbędne są kolejne reformy,
przedstawiono także zalecenia jak przygotować Europę do czerpania korzyści z
dalszej transformacji cyfrowej.
Zawiera także rozdziały o sytuacji w US i Japonii, które dostarczają cennych
informacji o działaniach w innych krajach i opisują najlepsze praktyki, które
można wykorzystać.
1. P
otwierdzenie ogromnego popytu na
umiejętności TIK
Zapotrzebowanie na pracowników z umiejętnościami TIK rośnie w zastraszającym tempie. Zgodnie z prognozą przedstawiona w Rozdziale 4 (Podaż umiejętności cyfrowych w Europie i popyt na nie w latach 2016-2020), do 2020 r. w
europejskim sektorze TIK będzie 750 000 wakatów. Problem ten będzie szczególnie poważny w Niemczech, Włoszech i Wielkiej Brytanii.
Wakaty te są nie tylko w samej dziedzinie IT, ale coraz częściej w sektorach
wymagających wysokich kwalifikacji, takich jak zarządzanie, architektura i
ZALECENIA
83
analityka. Ponadto zapotrzebowanie na pracowników z kwalifikacjami w IT obserwuje się we wszystkich branżach.
Ponieważ popyt przewyższa już podaż, istnieje pilna potrzeba zajęcia się stroną
podaży, przez zwiększenie jakości i adekwatności umiejętności cyfrowych siły
roboczej.
2. L
uki w umiejętnościach należy identyfikować
prawidłowo i szybko
W erze szybkich zmian cyfrowych brutalną prawdą jest, że rynek pójdzie tam,
gdzie jest wykwalifikowana siła robocza. Jeśli jej nie będzie w Europie, znajdzie
się w innych rejonach świata.
Wyposażenie europejskiej siły roboczej we właściwe umiejętności, pozwalające wykorzystywać możliwości stwarzane przez nowe technologie i zaspokojenie zapotrzebowania na pracowników z umiejętnościami TIK jest poważnym
wyzwaniem.
Istnieje zatem potrzeba dopasowania umiejętności do popytu. Zostały już
wdrożone Ramy e-kompetencji, pozwalające na określenie zestawów umiejętności na stanowiskach TIK i zmniejszać lukę w umiejętnościach w Europie – ta
ważna praca musi być intensywniejsza.
3. Z
apewnić właściwy ekosystem edukacyjny,
pozwalający przygotowywać wykwalifikowanych i sprawnych pracowników,
aby w pełni wykorzystywać IoT
Jak zauważono w Rozdziale 2 („Internet rzeczy zmieni wszystko”), nadszedł już
czas, aby rozpocząć rozwijanie umiejętności odpowiednich do IoT.
Jedynym możliwym sposobem szkolenia i doszkalania siły roboczej jest utworzenie odpowiednich instytucji edukacyjnych, oferujących niezbędne kursy i
szkolenia. Kursy te muszą być dostosowane do potrzeb interesariuszy – tj. muszą
oferować umiejętności, na które jest aktualnie zapotrzebowanie na rynku.
Jeśli Europa ma być liderem w dostarczaniu specjalistów z umiejętnościami
cyfrowymi, musi istnieć wysokiej jakości system kształcenia przygotowujący
do studiów. Jak wspomniano w Rozdziale 8 („Priorytety edukacyjne w
usieciowionym świecie”), oznacza to konieczność przemiany pewności siebie
uczniów w dziedzinach informatyki, komunikacji i technologii (TIK) w ich
kompetencję.
84
Istnieją oczywiście miejsca z dostępem do innowacji, ale panorama cyfrowa
i bogactwo, z którymi mamy do czynienia w naszym życiu codziennym, nie
znajduje odzwierciedlenia w szkolnej rzeczywistości. Więcej europejskich szkół
powinno sprawić, aby urządzania technologiczne przestały służyć młodym
ludziom jako źródło rozrywki, a stały się dla nich najważniejszym elementem
nauki. Będzie to wymagać przygotowania dla nauczycieli powszechnego
europejskiego standardu umiejętności cyfrowego i polegania w mniejszym
stopniu na indywidualnych motywacjach nauczycieli stosowania technologii
cyfrowej na zasadzie projektów.
Z podobnymi problemami zmaga się amerykański system edukacji i najważniejszym wnioskiem wynikającym z Rozdziału 5 („Umiejętności cyfrowe w USA”)
brzmi, że umiejętności cyfrowych i transformacji cyfrowej należy nauczać przez
cały okres edukacji – od edukacji w szkole podstawowej, po uniwersytety, szkolenia w miejscu pracy i na jeszcze wyższym poziomie.
USA już nad tym pracują – administracja Obamy zainwestowała ostatnio 100
milionów USD na szkolenie i doszkalanie specjalistów w zakresie umiejętności
cyfrowych.
4. Podwyższać jakość e-przywództwa
Niedobór umiejętności dotyczy także liderów biznesu, którzy potrzebują
nowego zestawu umiejętności do poradzenia sobie z nowymi technologiami
cyfrowymi. Szacuje się, że do 2020 r. Europa będzie potrzebować 40 000
nowych e-liderów rocznie.
W Rozdziale 3 przeanalizowano już wykonane prace, mające na celu poprawę
umiejętności cyfrowych i e-przywództwa, zwłaszcza w szkołach biznesowych
i przedstawiono argumenty dowodzące, że nauczanie tych umiejętności musi
być wzmocnione i poszerzone, aby była pewność, że odpowiednie programy
szkoleniowe będą dostępne dla wszystkich (a zwłaszcza MŚP) na każdym
etapie ich „Podróży w świecie e-przywództwa”. W studium przypadku
dotyczącym Estonii (Rozdział 7 „Umiejętności cyfrowe w sektorze publicznym:
doświadczenia estońskie”) opisano doświadczenie związane z rozwojem
umiejętności e-przywództwa w sektorze publicznym, w tym świadomością
cyber bezpieczeństwa.
Ponieważ wzrasta liczba powiązań wewnątrz sektorów i miedzy nimi, będą
musiały wzrosnąć umiejętności zarządzania biznesowego. Wysoko będzie
ceniona kompetencja w zakresie zarządzania zmianami, zespoły będą mniejsze
i sprawniejsze (Rozdział 2) i – z powodu większej zależności od ekosystemów
stron trzecich – zasadniczym atutem będą umiejętności współpracy.
BIOGRAMY AUTORÓW
85
5. O
rganizować dostępne dla wszystkich kursy
samokształceniowe i programy szkoleniowe
odświeżające wiedzę
Jeśli ma dojść do prawdziwej transformacji cyfrowej, to każdy musi być
„obeznany z techniką”. Samokształcenie jest dla MŚP ważnym i praktycznym
narzędziem zwiększania umiejętności cyfrowych. Do takiego podejścia należy
zachęcać osoby w każdym wieku, mężczyzn i kobiet, którzy w związku z
rozwojem świata sieci chcą doskonalić swoje umiejętności cyfrowe.
Opracowanie i zapewniania powszechnie dostępnych, ukierunkowanych,
elastycznych i niedrogich kursów online powinno być podstawowym
działaniem UE w tej dziedzinie.
Ocena amerykańskiej drogi do zdobycia umiejętności cyfrowych opisana w
Rozdziale 5 pokazuje, że choć absolwenci amerykańskich uniwersytetów są
najwyższej klasy specjalistami, to system edukacyjny nie potrafi zaspokoić
popytu na odpowiednio wykwalifikowanych pracowników. Organizacje nonprofit i grupy interesów podjęły jednak inicjatywy umożliwiające ludziom
doskonalenie cyfrowych umiejętności i w ten sposób pomagające zapełnić
istniejącą lukę.
6. A
nalizować innowacyjne podejścia do
zasypywania cyfrowego podziału
Niepokojąco wysoki procent populacji UE nigdy nie korzystało z Internetu,
a 47% populacji ma niewystarczające umiejętności cyfrowe (Eurostat, 2015).
Widać to szczególnie jaskrawo w przypadku osób starszych i młodych bezrobotnych, co podkreślono w Rozdziale 9 („Włączenie cyfrowe i upodmiotowienie: sprawa nierównowagi”).
Wobec zjawiska starzenia się populacji potrzebne jest skoordynowane
działanie w kierunku doskonalenia umiejętności cyfrowych tych wykluczonych
obywateli. W Rozdziale 9 podano kilka przykładów międzypokoleniowych
programów nauczania w UE, które umożliwiają dwustronne uczenie – młodzi
ludzie pełnią funkcję trenerów umiejętności TIK dla seniorów, natomiast
seniorzy uczą życiowych umiejętności i są mentorami dla młodych ludzi. Tego
typu podejście ma istotne znaczenie i mogłoby być upowszechnione w innych
krajach Unii.
86
7. U
możliwić firmom w pełni korzystać
z nowych cyfrowych i zaawansowanych
technik, aby mogły konkurować na całym
świecie i tworzyć miejsca pracy
Niepojące jest, że ponad 41% spółek w UE ciągle nie zastosowało żadnej z zaawansowanych technik (rozwiązania mobilne, przetwarzanie danych w chmurze, media
społecznościowe, obliczenia chmurowe i „big data”), a zaledwie 1,7% spółek w
pełni wykorzystuje wszystkie z nich (Rozdział 1 „Cyfrowa transformacja gospodarki”). Zarówno duże, jak i małe firmy muszą w pełni wykorzystać tę nową falę
cyfrowej techniki – zwłaszcza w najważniejszych dziedzinach, takich jak ochrona
zdrowia i edukacja – aby rozwijać się, konkurować i tworzyć miejsca pracy.
Chodzi jednak nie tylko o przemysł. Również sektor publiczny (jak wykazano
w Rozdziale 7, opisując postęp dokonany przez estońskie Ministerstwo Spraw
Gospodarczych) musi zaakceptować transformację cyfrową i nie przegapić
okazji, które te nowe techniki mogą stwarzać.
8. Z
achęcać wszystkie przedsiębiorstwa do
uznania zarządzania danymi za podstawową
umiejętność
Analityka „big data” i coraz bardziej usieciowione środowisko tworzone
przez IoT oznaczają, że zarządzanie danymi jest bardzo ważną umiejętnością,
wymaganą przez wszystkie przedsiębiorstwa. Jak zauważono w Rozdziale 2
„elementem różnicującym będzie umiejętność postępowania z przesyłanymi
danymi, strumieniowym przesyłaniu danych i analizami „big data”.”
W konsekwencji rola specjalisty ds. obróbki danych zmienia się – nie jest ona
dodatkiem do spółek, ale powinna być w centrum firmy i procesów decyzyjnych
w zarządzaniu. Najważniejszym przesłaniem w Rozdziale 2 jest „Koncepcje IoT
szybko trafiają do codziennego zarządzania biznesem” a „organizacje, które
będą potrafić skutecznie sterować tą zmianą, skorzystają najwięcej i najszybciej”.
9. D
oceniać istotność bezpieczeństwa i
umiejętności powalające zajmować się nim
Ponieważ zależność Europy od techniki zwiększa się, sprawa zachowania bezpieczeństwa danych nabiera zasadniczego znaczenia. Świadomość tego problemu na wszystkich poziomach przedsiębiorstwa i szerszego świata regulacji, a także umiejętności postępowania z cyberatakami, są jeszcze ważniejsze.
Niedostatek umiejętności związanych z bezpieczeństwem IoT już są jedną z
najbardziej palących luk w umiejętnościach.
BIOGRAMY AUTORÓW
87
Zarówno w Japonii (Rozdział 6, „Umiejętności cyfrowe w Japonii”), jak i w
Estonii (Rozdział 7), rządy wprowadziły nowe regulacje, a także zorganizowały
seminaria i zajęcia na temat cyberbezpieczeństwa w celu zwiększenia
świadomości pracowników i opinii publicznej. Przykłady najlepszych praktyk
mogłyby zostać przeniesione do innych państw członkowskich UE.
10. Wspólnie pracować nad finansowaniem
i wspieraniem transformacji cyfrowej
Państwa członkowskie samotnie nie mogą korzystać z transformacji cyfrowej.
Działanie jest wymagane w całej UE. Jak zauważono w Rozdziale 1, unijna
strategia Jednolitego Rynku Cyfrowego oraz Forum Polityki Strategicznej w
sprawie Przedsiębiorczości Cyfrowej odgrywają w tym procesie ważną rolę.
Potrzeby UE zwiększenia wsparcia na najwyższym poziomie.
11. Dzielić się najlepszymi praktykami
W dwóch rozdziałach niniejszego manifestu opisano działania podjęte w Japonii
i USA w celu zmierzenia się z wyzwaniem, jakim jest zwiększenie umiejętności
cyfrowych i wykorzystanie nowych technologii cyfrowych. Dostarczają one
cennych informacji i, jak wskazuje rozdział dotyczący Japonii, powinny mieć
miejsce ściślejsza współpraca i dzielenie się informacjami na temat podaży
i popytu. a także najlepszymi praktykami, szczególnie, że IT ma charakter
globalny.
12. Zharmonizować istniejące i nowe przepisy w
całej UE
Obecne środowisko regulacyjne UE nie ułatwia firmom wykorzystywania
możliwości, które stwarza digitalizacja. Jeśli innowacja i przedsiębiorczość
mają rozkwitać w konkurencyjnym tempie, Europa musi zidentyfikować luki w
przepisach i dokonać, tam gdzie to konieczne, harmonizacji w takich obszarach
jak patenty.
88
BIOGRAMY AUTORÓW
Dr Robert D. Atkinson
Prezes, Fundacji Technologii Informacyjnej i Innowacji (Information
Technology and Innovation Foundation, ITIF)
Dr Robert D. Atkinson jest jednym z najwybitniejszych amerykańskich
specjalistów w zakresie ekonomiki innowacji. Wykorzystując swoją bogatą
wiedzę w dziedzinie polityki technicznej, przeprowadził przełomowe projekty
badawcze na temat technik i innowacji, jest cenionym doradcą decydentów na
szczeblu stanowym i krajowym, a także lubianym prelegentem, mówiącym
o polityce innowacji w kraju i za granicą. Przed założeniem ITIF Atkinson
był Wiceprezesem Instytutu Polityki Postępowej (Progressive Policy Institute,
PPI) i Dyrektorem Projektu PPI Technika i nowa ekonomia. Magisterium w
dziedzinie urbanistyki i planowania regionalnego uzyskał na Uniwersytecie
Oregon, na którym otrzymał w 2014 tytuł wybitnego absolwenta. Doktorat
w dziedzinie urbanistyki i planowania regionalnego obronił na Uniwersytecie
Karoliny Północnej w Chapel Hill w 1989 r.
Eriona Dashja
Konsultant naukowy, empirica
Eriona bierze udział w różnych badaniach prowadzonych dla Komisji
Europejskiej w dziedzinach umiejętności cyfrowych i umiejętności e-Lidera.
Jej najnowsze działania dotyczyły między innymi pracy nad opracowaniem
tablicy wyników i wskaźnika e-przywództwa, analizy kształcenia w zakresie e-przywództwa na poziomie uniwersyteckim i szkolenia najwyższej kadry
kierowniczej oraz sytuacji w zakresie szkoleń, a także projektowania i przygotowywania raportów krajowych. Obecnie jest członkiem zespołu zarządzającego pracującego nad przygotowaniem wyczerpującego programu (20162020) dotyczącego e-przywództwa w ramach badania Komisji Europejskiej
nad „Promowaniem umiejętności e-lidera w Europie”.
Marc Durando
Dyrektor wykonawczy Europejskiej Sieci Szkół (European Schoolnet)
Marc Durando ma ponad 20-letnie doświadczenie w dziedzinie edukacji i
szkoleń, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym. Pracuje w obszarze edukacji i szkoleń od 1983 r.; po pięciu latach przepracowanych w
dziedzinie edukacji i szkolenia ustawicznego dla przedsiębiorstw zdobył
szczegółową wiedzę na temat współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji i szkoleń. Następnie piastował kolejne stanowiska Dyrektora w Biurze
Pomocy Technicznej (Technical Assistance Office) COMETT i w Biurze
BIOGRAMY AUTORÓW
89
Pomocy Technicznej SOCRATES&YOUTH. Pod koniec 1998 roku został
pracownikiem Pôle Universitaire Européen de Lorraine, gdzie opracowywał
projekty europejskie w dziedzinie edukacji i szkolenia oraz świadczył usługi konsultacyjne w dziedzinie współpracy europejskiej edukacji i szkoleniach
(w 2005/2006 prowadził klaster Matematyka, Nauki Ścisłe i Technik).
We wrześniu 2006 został Dyrektorem Naczelnym Europejskiej Sieci Szkół
(European Schoolnet).
Dr Anusca Ferrari
Kierownik Projektu dotyczącego Umiejętności Cyfrowych
Dr Anusca Ferrai kieruje kampanią e-Skills for Jobs 2015-2016; projektem
I-LINC; i bie-rze udział w innych działaniach w obszarze cyfrowego obywatelstwa. Mająca 13 lat doświadczenia w dziedzinie edukacji i szkoleń, Anusca
pracowała jako konsultant, specjalista ds. badań i kierownik projektów i nauczycielka. Specjalizuje się przede wszystkim w kompetencji cyfrowej i umiejętnościach cyfrowych. Jest autorem donie-sień, artykułów i raportów na temat
technologii i uczenia i kreatywności.
John Higgins, CBE
Dyrektor Generalny DIGITALEUROPE
Kariera Johna w IT rozpoczęła się od analizy systemowej, następnie obejmował on stanowiska starszych doradców w Ernst & Young, a potem został prezesem mającej siedzibę w Kalifornii firmy internetowej Rocket Networks. W
2011 roku, po pracy na kilku podobnych stanowiskach w Wielkiej Brytanii,
John został mianowany dyrektorem generalnym DIGITALEUROPE. Jest
on członkiem organu zarządzającego Uniwersytetu w Warwick i przewodniczył komisjom Konfederacji Przemysłu Brytyjskiego (CBI) i Światowego
Stowarzyszenia Usług IT (WITSA). John jest też członkiem Royal Society
of Arts, a w 2005 roku otrzymał tytuł Komandora Orderu Imperium
Brytyjskiego (CBE) za zasługi dla brytyjskiej branży IT.
Tobias Hüsing
Starszy konsultant naukowy, empirica
90
Praca Tobiasa obejmuje prowadzenie badań i doradztwo w zakresie polityki w dziedzinie e-przywództwa i e-umiejętności oraz w zakresie rynku pracy,
a także polityki w kwestiach badań i innowacji oraz przekazywania wiedzy.
Obecnie koordynuje badanie na temat „Umiejętności e-przywódcze dla MŚP”
dla Komisji Europejskiej. Tobias kieruje w empirica zespołem ds. prognozowania podaży i popytu w dziedzinie umiejętności cyfrowych, analizuje spostrzeżenia z przemysłu i rynku pracy oraz system edukacji i szkoleń w zakresie
e-umiejętności i e-przywództwa.
Dr Māra Jakobsone
Wiceprezeska LIKTA, Przewodnicząca Telecentre Europe
Dr Mara Jākobsone jest Wiceprezeską i kierownikiem projektów w zakresie
TIK i e-umiejętności w łotewskim Towarzystwie Techniki Informacyjnej i
Komunikacyjnej (LIKTA). Do jej obowiązków należą opracowywanie, koordynacja i wdrażanie zasad polityki dotyczącej społeczeństwa informacyjnego
i e-umiejętności, inicjatyw i projek-tów. Mara jest koordynatorem łotewskiego
narodowego partnerstwa w zakresie e-umiejętności. W październiku 2012
r. została wybrana Przewodniczącą Telecentre Europe. Ma ponad 20-letnie doświadczenie jako badacz i profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie
Łotewskim, Wydział Administracji Biznesu.
Akira Kataoka
Dyrektor Generalny, Ośrodek Innowacyjnych Zasobów Ludzkich, IPA Japonia
IPA jest organizacją publiczną, nadzorowaną przez Ministerstwo Gospodarki,
Handlu i Przemysłu w Japonii. Akira jest odpowiedzialna za dbanie o wybitnych młodych studentów IT, którzy mogą tworzyć innowacje przez stosowanie
IT w różnych sektorach przemysłu i stosować zaawansowaną technikę oraz
wykorzystywać umiejętności związane z cyber bezpieczeństwem. Jest także
odpowiedzialny za Białą Księgę na temat zasobów ludzkich w Japonii, kieruje też pracami związanymi z porównywaniem informacji i danych na temat
zasobów ludzkich w branży IT w Japonii, UE i USA.
Werner B. Korte
Dyrektor, empirica
Werner kieruje wieloma dużymi projektami badawczo-rozwojowymi poświęconymi umiejętnościom cyfrowym, umiejętnościom e-lidera, przedsiębiorczości
cyfrowej i ocenie polityki, nowym formom pracy, społeczeństwu informacyjnemu,
wskaźnikom statystycznym służącym do porównań e-umiejętności oraz innym zagadnieniom. Od pewnego czasu jest kierownikiem dużych, prowadzonych przez
empirica w tych dziedzinach międzynarodowych projektów, oceniających politykę dla klientów publicznych i prywatnych. Obecnie koordynuje badanie na temat
„Promocja umiejętności e-przywódczych w Europie” dla Komisji Europejskiej.
Adams Nager
Analityk polityki ekonomicznej, Fundacja Techniki Informacyjnej i Innowacji
Adam jest analitykiem polityki ekonomicznej, Fundacja Techniki Informacyjnej
i Innowacji Prowadzi badania i pisze na temat ekonomii innowacji, polityki produkcji oraz istotności edukacji w zakresie nauki, techniki, inżynierii i matematyki
(STEM) oraz imigracji wysoko wykwalifikowanych pracowników. Adams otrzymał tytuł magisterski z ekonomii politycznej i polityki publicznej i tytuł licencjata
z ekonomii na Uniwersytecie Waszyngtona w St. Louis.
BIOGRAMY AUTORÓW
91
Jim Morrish
Założyciel i kierownik działu badawczego, Machina Research
Jim jest cenionym innowatorem w dziedzinie Internetu rzeczy (IoT), z ponad
20-letnim doświadczeniem w konsultacjach dotyczących strategii, zarządzaniu operacjami i badaniami telekomunikacji. Jest współautorem ramowych
zasad zarządzania projektem Ignite|IoT w odniesieniu do projektów IoT oraz
towarzyszącej projektowi książce zatytułowanej „Enterprise IoT”, jest też
doświadczonym prelegentem na konferencjach, przewodniczącym sesji i doradcą. Odpowiada za dodanie do leksykonu IoT pojęć sieci LPWA i podsieci
rzeczy (SoT); magisterium otrzymał na uniwersytecie w Oksfordzie.
Aet Rahe
Szef Wydziału Polityki TIK (Wydział Państwowych Systemów Informacyjnych),
estońskiego Ministerstwa Spraw Gospodarczych i Telekomunikacji
Na swoim stanowisku w Ministerstwie Spraw Gospodarczych i Telekomunikacji
jako szef Wydziału Państwowych Systemów Informacyjnych, Aet jest odpowiedzialna za formułowanie zasad estońskiej rządowej polityki w zakresie IT i
zarządzanie inwestycjami. Jej zespół odpowiada za tworzenie i koordynowanie
wdrażania dwóch ważnych strategii rządowych w zakresie IT – Planu Rozwoju
Społeczeństwa Informacyjnego 2020 i Strategii Cyber Bezpieczeństwa 2017.
Ponadto zespól jest odpowiedzialny za podnoszenie świadomości znaczenia
IT wśród społeczeństwa i podnoszenie poziomu umiejętności IT, aby zwiększyć
konkurencyjność pracowników. Aet pracuje dla rządu estońskiego od 2013 r.
Zanim trafiła do sektora publicznego pracowała dla największej lokalnej firmy
programistycznej Nortal, jako kierownik projektów, szef zespołu i kierownik jednostki biznesowej. Od 2011 r. est aktywnym członkiem działającej na zasadzie
wolontariatu grupy roboczej w Estonii, jest też Przewodniczącą rady nadzorczej
Estońskiej Fundacji Internetu (od 2014).
Karin Rits
Zastępczyni dyrektora, Wydział Państwowych Systemów Informacyjnych,
Ministerstwa Spraw Gospodarczych, Estonia
92
Karin zajmuje się sprawami społeczeństwa informacyjnego w Ministerstwie
Spraw Gospodarczych, Estonia od 2003 r. Jako członek Wydziału
Państwowych Systemów Informacyjnych, jednostki odpowiedzialnej za koordynację TIK w Estonii, uczestniczyła kilka razy w opracowywaniu estońskiej
polityki w zakresie TIK. Była także jedną z głównych Koordynatorów najnowszej wersji polityki w zakresie TIK w 2013 r. Do innych tematów i projektów, którymi zajmuje się Karin należą podnoszenie świadomości na temat
społeczeństwa informacyjnego i projekt e-Estonia, zwiększający potencjał w
zakresie analityki danych w sektorze publicznym oraz promujący e-eksport
wśród estońskich przedsiębiorców.
RECENZENCI
• Emma Bluck, Założycielka i Dyrektorka, Gold Spark Consulting
• Stefania Bocconi, Badaczka, ITD (Istituto per le Tecnologie Didattiche część Włoskiej Narodowej Rady Naukowej)
• Doris Põld, Estońska Dyrektorka Klastra TIK
• Masayoshi Tsuru, Ekspert-doradca, IPA Japonia
• Rob van Kranenburg, Założyciel Rady, theinternetofthings.org
• Claus von Zastrow, Dyrektor ds. Operacyjnych i Dyrektor ds. Badawczych,
Change the Equation
RECENZENCI
93
BIBLIOGRAFIA
Bruegel (2014). “Chart of the Week – 54% of EU jobs at risk of
computerisation”. http://www.bruegel.org/nc/blog/detail/article/1399-chart-ofthe-week-54-percent-of-eu-jobs-at-riskof- computerisation/#republishing
Bureau of Labor Statistics (2014). “Labor Force Statistics from the Current
Population Survey (median weekly earnings of full-time wage and salary
workers by detailed occupation and sex, 2014)”.
http://www.bls.gov/cps/cpsaat39.htm
Bureau of Labor Statistics (2015). “Current Population Survey
(median weekly earnings of full-time wage and salary workers by detailed
occupation and sex, household data annual averages)”.
http://www.bls.gov/cps/cpsaat39.htm
Change the Equation. “Vital Signs”. http://changetheequation.org/stemdemand.
http://www.innovationfiles.org/debunking-the-myth-of-a-stem-surplus/
Christensen, C (1997). “The Innovator’s Dilemma”. Harvard Business Review
Press
Code.org and Computing in the Core (2015). “Make CS in K-12 Count!”
http://csedweek.org/files/Code_CinC_state_one_pager.pdf
College Board. “AP Program Participation and Performance Data 2015 (AP
Exam Volume Change, 2003-2013)”.
http://research.collegeboard.org/programs/ap/data/participation/ap-2015
College Board. “AP Course Audit (Computer Science and Calculus, 20132014, US”. https://apcourseaudit.epiconline.org/ledger/search.php
Coutu, S (2014). “The Scale-up Report on UK Economic Growth”.
http://www.scaleupreport.org/scaleup-report.pdf
CS Teachers Association (2013). CSTA National Secondary School
CS Survey. http://csta.acm.org/Research/sub/Projects/ResearchFiles/
CSTASurvey13Results.pdfpage 3
CS Teachers Association. “Running On Empty: The Failure to Teach K–12 CS
in the Digital Age (State-by-State Results, Concepts Adoption Rates)”.
http://runningonempty.acm.org/roemap.html
94
Dawkins et al (2014). “Children’s Rights in the Digital Age”. Cooperative
Research Centre
empirica (2015). “eLeadership – Digital Skills for SMES and Start-Ups”
Erstad, O (2010). “Conceptions of Technology Literacy and Fluency”. In P.
Penelope, B. Eva & M. Barry (Eds.), International Encyclopedia of Education
(pp. 34-41). Oxford: Elsevier
European Commission (2014). “European Commission and Data Industry
Launch €2.5 billion Partnership to Master Big Data”
Komisja Europejska (2014). “Scoreboard 2014 – Digital Inclusion and
Skills in the EU 2014”. http://ec.europa.eu/digital-agenda/en/news/
scoreboard-2014-digital-inclusion-and-skills-eu-2014
European Commission (2015). “Youth Guarantee Memo 2015 – Questions
and Answers”. http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-4102_en.htm
European Commission - Rissola G & Garrido M (2013).
“Survey on eInclusion Actors in the EU27”.
http://ipts.jrc.ec.europa.eu/publications/pub.cfm?id=6720
European Schoolnet (2013). “Survey of Schools: ICT in Education”.
http://www.eun.org/observatory/surveyofschools
European Schoolnet http://www.eun.org/c/document_library/
get_file?uuid=d5f47be2-6d3b-4d8a-82d1-5f37ed9c7366&groupId=43887
European Schoolnet (2014). “Computing our future Computer
programming and coding - Priorities, school curricula and
initiatives across Europe”. http://www.eun.org/c/document_library/
get_file?uuid=521cb928-6ec4-4a86-b522-9d8fd5cf60ce&groupId=43887
Eurostat (2015). “Individuals who Have Never Used
the Internet”. http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.
do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tin00093&plugin=1
Eurostat (2015). Data on Information Society Statistics (Households and
individuals) http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/
Information_society_statistics_-_households_and_individuals
Eurydice (2013), “Developing Key Competences”
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Publications
Eurydice (2013). “The Teaching Profession in Europe”
BIBLIOGRAFIA
95
Hüsing T, Korte W B, Dashja E (2015). “E-skills and e-leadership Skills
2020. Trends and Forecasts for the European ICT Professional and Digital
Leadership Labour Market”. Empirica Working Paper, Bonn.
http://eskills-guide.eu/fileadmin/LEAD/Working_Paper_-_Supply_demand_
forecast_2015_a.pdf
ICILS (2014). “Preparing for Life in a Digital Age. The IEA International
Computer and Information Literacy Study. International Report”
IDC (2013). Analysis carried out for the Digital Entrepreneurship Monitor
Infoplease (2010). “US Unemployment Rate”. http://www.infoplease.com/ipa/
A0104719.html.
Intel Security. http://www.securingtomorrow.com/blog/
knowledge/3-key-security-challenges-internet-things/
ITU. (2014). ICT Statistics. https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/
Documents/facts/ICTFactsFigures2014-e.pdf
Kolderie T, McDonald T (2009). “How Information Technology Can Enable
21st Century Schools”. Information Technology and Innovation Foundation.
http://www.itif.org/files/Education_ITIF.pdf
Kocak Usluel Y, Kuskaya Mumcu F, Demiraslan, Y (2007).
“ICT in the Learning – Integration and Obstacles”
Lazowska E, Roberts E and Kurose J (2014). “Tsunami or Sea Change?
Responding to the Explosion of Student Interest in CS”. Presentation to the
NCWIT summit. http://lazowska.cs.washington.edu/NCWIT.pdf
Lapowsky I, (2015). “Obama Has a $100M Plan to Fill the Tech Talent
Shortage”. Wired Magazine. http://www.wired.com/2015/03/techhire-initiative/
Lapowsky, I (2015). “So, Arkansas Is Leading the Learn to Code Movement”.
Wired Magazine. http://www.wired.com/2015/03/arkansas-computer-science/
Lindenberger, Michael (2014). “Exxon Mobil CEO: Schools are failing as too
few workers have STEM skills”. The Dallas Morning News. http://bizbeatblog.
dallasnews.com/2014/12/exxon-mobil-ceo-schools-are-failing-as-too-few-workershave-stem-skills.html/
Mattern K, Shaw E and Ewing M (2015). “Is AP Exam Participation
and Performance Related to Choice of College Major?” College
Board. https://research.collegeboard.org/publications/content/2012/05/
info-go-summary-ap-exam-participation-and-performance-related-choice“
96
McKinsey (2011). “Internet Matters: The Net’s Sweeping Impact on Growth,
Jobs, and Prosperity”
Morris, A (2010). “Are Teachers Technophobes? Investigating Professional
Competency in the Use of ICT to Support Teaching and Learning”. Procedia
Social and Behavioural Sciences 2
Moschella, D (2015). “The Emerging Double-Deep Economy”.
Leading Edge Forum. https://leadingedgeforum.com/publication/
the-emerging-double-deep-economy-2318/
Nager, A (2014). “Everybody Needs STEM Talent”. Innovation Files.
http://www.innovationfiles.org/everybody-needs-stem-talent/
National Association of Colleges and Employers (2014). “Salary Survey:
Top-Paid Majors for the Class of 2014”. http://naceweb.org/s04162014/toppaid-majors-class-of-2014.aspx
National Association of Colleges and Employers (2015). “First-Destination
Survey: Overall Starting Salary for Class of 2014”. https://www.naceweb.org/
salary-resources/starting-salary-class-2014.aspx
National Center for Education Statistics, (2014). “Digest of Education
Statistics -number and internet access of instructional computers and rooms in
public schools, by selected school characteristics. Selected years, 1995 through
2008, 2008.” http://nces.ed.gov/programs/digest/d10/tables/dt10_108.asp
National Center for Educational Statistics, (2014). “Digest of Education
Statistics -bachelor’s, master’s, and doctor’s degrees conferred by
postsecondary institutions, by field of study. Selected years, 1970-71 through
2012-13”. http://nces.ed.gov/datalab/tableslibrary/viewtable.aspx?tableid=8856
National Center for Educational Statistics (2014). “Digest of Educational
Statistics -degrees in computer and information sciences conferred by
postsecondary institutions, by level of degree and sex of student. Selected
years,1970-71 through 2012-13”. Table 325.35. http://nces.ed.gov/programs/
digest/2014menu_tables.asp
National Center for Educational Statistics (2014). “Digest of Educational
Statistics -bachelor’s degrees conferred by postsecondary institutions, by race/
ethnicity and sex of student. Selected years, 1976-77 through 2012-13.”
http://nces.ed.gov/programs/digest/d14/tables/dt14_322.20.asp
National Science Foundation (2012). “Science and Engineering Indicators
2012, Higher Education in Science and Engineering (Appendix Table 2-19).
http://www.nsf.gov/statistics/seind12/c2/c2s2.htm
BIBLIOGRAFIA
97
OECD (2010). “PISA 2009 Assessment Framework: Key Competencies in
Reading, Mathematics and Science”. OECD Publishing
OECD (2013). “TALIS 2013 Results: An International Perspective on
Teaching and Learning”
Ofcom (2013). “Children and Parents: Media Use and Attitudes Report”
Rissola, G (2015). “Interview with Telecentre Europe Managing Director,
Gabriel Rissola”. Microsoft.com
http://news.microsoft.com/europe/2015/10/21/in-europe-digital-skills-matteran-interview-with-telecentre-europe-managing-director-gabriel-rissola/
The Boston Consulting Group (2013). “Ahead of the Curve: Lessons on
Technology and Growth from Small Business Leaders”.
http://www.bcg.com.cn/en/files/publications/reports_pdf/BCG_Ahead_of_the_
Curve_Oct_2013.pdf
Trucano, M (2005). “Knowledge Maps: ICT in Education”. Washington, DC:
infoDev / World Bank
Turkel, D (2015). “New York City’s Mayor will Require all of the City’s
Public Schools to Teach CS”. Business Insider. http://www.businessinsider.com/
mayor-de-blasio-will-require-nyc-schools-to-teach-computer-science-2015-9
UNESCO Institute for Statistics (2006). “ICTs and Education Indicators”.
Communication Statistics Unit
University of Maryland (2015). “Proposal for Affordable Flagship Excellence,
Access, and State Economic Growth: Differential Pricing of Degrees in
Business, Engineering, and CS at UMCP”. http://www.umd.edu/Flagship2020/
pdf/Differential%20pricing,%20UMCP%20proposal,%205-1-15.pdf
US News Education. “Best Global Universities for CS”.
http://www.usnews.com/education/best-global-universities/computer-science
98
© Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME).
Reprodukcja jest dozwolona pod warunkiem podania źródła. Informacje i poglądy
wyrażone w niniejszej publikacji niekoniecznie wyrażają oficjalne poglądy EASME,
Komisji Europejskiej lub innych instytucji europejskich i ani te instytucje, ani
osoba działająca w ich imieniu, nie ponosi odpowiedzialności za użytek uczyniony
z zawartych w tych materiałach treści.
MANIFEST
W SPR AWIE
E-UMIEJĘTNOŚCI
Nie tylko w Europie, ale i na całym świecie, gospodarka
przemysłowa i wiele jej instytucji zaczyna chylić się ku
upadkowi. Równocześnie zaczynają się wyłaniać zarysy
nowych przedsiębiorstw, branży i nowej cywilizacji. Z tego
powodu Europa znajduje się w punkcie krytycznym, stojąc
wobec powiększającej się luki cyfrowych możliwości
między wymaganiami cyfrowej transformacji z jednej strony
a umiejętnościami, wiedzą i możliwościami pracowników
z drugiej. Aby wykorzystać potencjał cyfrowej rewolucji
i dotrzymać kroku globalnej konkurencji, Europa musi
pilnie wyposażyć swoich pracowników w e-umiejętności.
Wspólny wysiłek przemysłu, instytucji edukacyjnych
i rządów jest w stanie zagwarantować długookresowe
działania i osiągnąć sukces, który stanie się źródłem nowych
miejsc pracy, konkurencyjności i wzrostu.
Niniejszy Manifest w sprawie e-umiejętności to plan
urzeczywistnienia tej wizji. Przedstawia szeroką gamę
punktów widzenia i stanowi obowiązkową lekturę dla tych
wszystkich, którzy w XXI wieku mają udział w pozyskiwaniu,
rozwoju i zatrudnieniu utalentowanych osób obdarzonych
e-umiejętnościami.

eSkills manifesto PL

Transkrypt

Podobne dokumenty