Pobierz streszczenie

Streszczenie
Do czynników najbardziej determinujących czytanie dzieci polskich w drugiej
połowie XIX i na początku XX wieku należało pochodzenie klasowe. W domach
wyższych sfer społecznych, dzieci nie były analfabetami, od najmłodszych lat miały
kontakt z książkami, umiejętność czytania i pisania zdobywały od najbliższych. Wśród
najbiedniejszych warstw społecznych kontakt dzieci z książką odbywał się sporadycznie
lub nie istniał wcale.
Czytelnictwo dzieci uwarunkowane było także zróżnicowaną
polityka oświatową i kulturalną w poszczególnych zaborach.
Analiza źródeł biograficznych, powiązanie literatury pięknej i ikonografii
z wiedzą o książce i czytelnictwie pozwoliło na stworzenie kulturowego obrazu dziecka
czytającego w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Pamiętniki dowodzą
ważnego miejsca książki w życiu dzieci i młodzieży. Ukazane losy młodych bohaterów
literackich ilustrują zjawiska charakterystyczne dla polskiej kultury czytelniczej dzieci
i młodzieży w omawianym okresie. Z kolei sztuka obrazuje sytuacje lektury. Motyw
książki i lektury dziecka jest obecny w portretach indywidualnych, zbiorowych oraz w
scenach rodzajowych.
Pośród dominujących stylów obcowania z książką w drugiej połowie XIX i na
początku XX wieku wyróżniono czytanie wspólnotowe i towarzyszącą mu głośną lekturę.
Czytanie razem z innymi było mocno wpisane w polską tradycję i kulturę. Głośna lektura
odbywała się w rodzinach wszystkich warstw społecznych i była popularną metodą na
kontakt z literaturą.
Charakterystycznym elementem kultury czytelniczej młodzieży polskiej w drugiej
połowie XIX i na początku XX wieku było czytelnictwo zakazanych publikacji.
Wykorzystując pamiętniki i przykłady z literatury pięknej zobrazowano sytuacje czytania
w tajemnicy. Przedstawiono także skomplikowany charakter cenzury czytelniczej, której
podlegały dzieci polskie.
Summary
One of the factors that determined Polish children’s reading during the second half of
the 19th and early 20th century was the class origin. The upper-class society children were not
illiterate, but they interacted with books from the early age. Their loved ones taught them how
to read and write. However, in the case of the poorest, children had very occasional contact
with books or even did not see books at all. Diverse educational and cultural policies in
individual partitions affected children’s reading as well.
Analysis of biographical sources, linking fine literature and iconography with the
knowledge about books and readership have allowed us to create a picture of children’s
reading culture in the mid-nineteenth century and early twentieth century. Diaries demonstrate
how important books were in the lives of children and the youth. The twists and turns of
young literary heroes’ lives have illustrated the phenomena typical for the Polish reading
culture of children and youth in the discussed period.On the other hand, art has depicted the
moments of reading. The theme of a book and children’s reading has been presented in
individual and collective portraits as well as in genre paintings.
Among the dominant styles of reading books in the second half of the nineteenth and
early twentieth century the author has distinguished community reading and reading aloud.
Reading aloud was strongly encoded in the Polish tradition and culture, it took place in
families of all social classes, and it was a popular method of having contact with literature.
A characteristic element of the Polish youth reading culture in the second half of the
nineteenth and early twentieth century was the reading of banned publications. By using
diaries and examples of fine literature, illustrated secret reading. The thesis also shows the
complicated nature of reading censorship imposed on Polish children.