„Konkurs H2O drugie dno” Nazwa modułu: „Woda w mieście
Transkrypt
„Konkurs H2O drugie dno” Nazwa modułu: „Woda w mieście
„Konkurs H2O drugie dno” Nazwa modułu: „Woda w mieście” Wymyślony tytuł: „Wisłok = życie rzeszowian” Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 – Gimnazjum nr 7 Ul. Rejtana 30, 35 – 310 Rzeszów Członkowie zespołu konkursowego: Zuzanna Wielgos, Dominika Jucha, Martyna Pociask, Anna Welc Opiekun zespołu: Ewa Dudek „Wisłok = życie rzeszowian” „Jednym z najważniejszych czynników zapewniających nam życie na Ziemi jest woda. Można powiedzieć, że bez wody nie byłoby istnienia. I choć tak cenna, codziennie coraz bardziej zanieczyszczana.” Zastanawiając się nad tematem konkursu cały nasz zespół zdał sobie sprawę, że bez dostępu do wody żadne miasto nie mogłoby istnieć. Jaką więc rolę pełni Wisłok w naszym mieście Rzeszowie? 1.Wiadomości ogólne o Wisłoku. Wisłok przepływa przez nasze miasto Rzeszów. Jest to górska rzeka o długości 228 km, wartkim biegu, skalistym podłożu. W górnym biegu tworzy przełomy, w środkowym meandruje; przepływa m.in. przez: Pogórze Bukowskie, Doły Jasielsko-Sanockie, Kotlinę Sandomierską. Jest największym lewobrzeżnym dopływem Sanu. Jej źródło znajduje się na wysokości 823 m n.p.m. w Beskidzie Niskim na stokach Kanasiówki. Największe dopływy, prawe: Stobnica, Pielnica; lewe: Morwawa, Mleczka , Lubatówka. Odcinek górski rzeki Wisłok, o długości 32 km, tworzy jedną z najpiękniejszych dolin rzecznych. Zamknięty jest zaporą i zbiornikiem wodnym Besko. 2. Zakład Uzdatniania Wody w Zwięczycy. 27 kwietnia br. wybrałyśmy się do Zakładu Uzdatniania Wody w Zwięczycy, aby zgłębić tajemnice rzeszowskiej wody. Proces uzdatniania wody: - ozonowanie wstępne-koagulacja -filtry piaskowe lub antracytowo-piaskowe -przepompowywanie -ozonowanie wtórne -filtry węglowe -pompowanie wody i magazynowanie jej w zbiornikach Przeprowadziłyśmy również wywiad z pracownikiem Robertem Krupką: Dominika Jucha: Kiedy zrodziły się plany powstania zakładu? Robert Krupka: Pomysł założenia stacji uzdatniania wody powstał w latach 1905-1907. Już przed I wojną światową pojawiły się plany wybudowania Zakładu Uzdatniania Wody, lecz konflikt zbrojny uniemożliwił ich zrealizowanie. D.J: Czy lokalizacja zakładu była znana od początku? R.K.: Na początku typowane były dwie lokalizacje: w okolicach Załęża i Zwięczyca Rudki. Ze względów finansowych wybrano tę drugą. D.J: Jak przebiegała rozbudowa zakładu? R.K: Zakład zaczął działać w 1934r. Kolejna stacja uzdatniania wody tym razem w Zwięczycy rozpoczęła swoją działalność w latach 50. Był on ciągle rozbudowywany, ponieważ brakowało wody dla miasta. Modernizacja była prowadzona średnio co dwa, trzy lata. D.J: Ile trwa proces uzdatniania i czy jest on bardzo kosztowny ? R.K: Proces uzdatniania wody jest bardzo kosztowny i trwa ok. jednej doby. D.J: Jak uzdatnianie wody wpływa na ekosystem Wisłoka? R.K.: Uzdatnianie wody nie wpływa na Wisłok jakościowo, ponieważ woda przed zwróceniem do Wisłoka jest oddzielana od osadów. Wpływa to jednak na wodę w sensie ilościowym. 3. Zanieczyszczenia Wisłoka. Wisłok dzięki wybudowanej zaporze jest zbiornikiem retencyjnym - chroni przed powodziami i brakiem wody podczas suszy Woda wypływająca ze źródeł Wisłoka w Beskidzie Niskim jest krystalicznie czysta. Dzieje się tak, gdyż teren ten jest gęsto zalesiony, a słabo zaludniony. Zanieczyszczenie pojawiają się, gdy do rzeki wpływa pierwszy dopływ - Morawa, jest ona mocno skażona przez ścieki z pobliskiego Rymanowa Zdroju. Kolejno rzeka jest zanieczyszczana przez toksyczne substancje odprowadzanie z miast, przez które przepływa. Między innymi : Krosno, Frysztak, Wiśniowa, Strzyżów, Lubienia, Boguchwała, Błażowa, Rzeszów, Łańcut, Młynówka. Dopływy Wisłoka przyczyniające się do jego szczególnego zanieczyszczenia to: Lubcza, Mogielnica, Strug, Czarna, Mleczka. Niestety mieszkańcy Rzeszowa oprócz wpuszczania ścieków wrzucają tam mnóstwo śmieci i odpadów. Rzeka jest również miejscem odprowadzania kanalizacji burzowej, ścieków komunalnych i przemysłowych ale także wody i deszczu z dachów, ulic, wraz z olejami, benzyną, asfaltem jak i wody z ogródków działkowych zawierającej nawozy i pestycydy. 4. Walory turystyczne Wisłoka i jego okolic. Gdyby jednak jedną z głównych rzek Podkarpacia oczyścić, stałaby się jeszcze bardzo atrakcyjnym miejscem rekreacji oraz wypoczynku. Górny bieg rzeki to dziki, piękny kanion o prawie pionowych zboczach, które w niektórych miejscach dochodzą nawet do 200 metrów wysokości od poziomu rzeki. Średnia głębokość waha się w granicach 2 metrów, co sprzyjałoby rozwojowi turystyki wodnej oraz licznych kąpielisk. Ponieważ Wisłok jest w górnym odcinku rzeką górską, w okresie wiosennym często utrzymuje się wysoki stan wody, co powoduje podmywanie brzegów i coroczne zmienianie ukształtowania brzegowego, co czyni tą rzekę bardzo atrakcyjną. Wisłok jest również miejscem uprawiania sportów wodnych - Marina nad zalewem oferuje do wypożyczenia kajaki, rowery wodne, żaglówki. Często organizowane są tam liczne spływy kajakowe, ponieważ rzeka tworzy liczne przełomy. Bulwary nad Wisłokiem, oświetlone ze ścieżkami rowerowymi są miejscem rekreacji, organizacji wielu imprez kulturalnych, koncertów, a także spacerów dla rzeszowian, zwłaszcza matek z dziećmi które uwielbiają karmić łabędzie i kaczki. Innym walorem może być fakt, że dzięki wybudowanym oczyszczalniom nad Wisłokiem można spotkać wiele różnych gatunków ryb, dlatego to również miejsce wędkowania. Zapewne ilość gatunków zwierząt wzrastałaby wraz z poprawą stanu wody. Można zatem stwierdzić, że gdyby nie zanieczyszczenia 204,9 kilometrów rzeki mogłyby stać się bardzo atrakcyjne. 5. Funkcje Wisłoka. Woda Wisłoka jest także źródłem odnawialnej energii - budowę hydroelektrowni rozpoczęto w 2009r. na rzeszowskiej zaporze. Rzeszów a zwłaszcza jego stare centrum leży w dolinie wyżłobionej latami przez wody rzeki. Wisłok ma więc znaczenie glebotwórcze, wpływa na ukształtowanie terenu. Rzeszowski rynek leży na skale lessowej utworzonej właśnie przez rzeczne osady dzięki czemu możliwe było kopanie piwnic, z których utworzono atrakcyjną podziemną trasę turystyczną Rzeka jest również korytarzem ekologicznym, którym wędrują ryby na tarło, ptaki na miejsca lęgowe, a nasiona roślin po prostu rozsiewają się - zapora na Wisłoku przeszkadza w migracji ryb, ale wraz z budową hydroelektrowni zaplanowano budowę przepławki umożliwiającej wędrówkę. Przepławka będzie imitowała górski strumień. Dzięki temu będzie można obserwować wędrówkę ryb z mostu. Stanie się to kolejną atrakcją turystyczną Rzeszowa. Prace trwają od sierpnia 2009 roku. Woda jest elementem obronnym - w czasach najazdów tatarskich palono most na Wisłoku i odcinano drogę najeźdźcom, a w XVII wieku napełniono fosy wokół zamku Ligęzów (obecnie zamek Lubomirskich ) Niestety woda jest utrudnieniem komunikacyjnym - jeszcze 40 lat temu w Rzeszowie był jeden most samochodowy, drugi kolejowy a w pobliżu dzielnicy Nowe Miasto na Wisłoku kursował prom ( pomnik przewoźnika stoi na brzegu Wisłoka koło kładki dla pieszych) Obecnie funkcjonuje 5 mostów samochodowych , 1 kolejowy i 1 kładka dla pieszych. 6. Fauna i flora Wisłoka i jego okolic. Wisłok odgrywa rolę edukacyjną - wzdłuż brzegów utworzono ścieżkę przyrodniczą im. prof. dra Władysława Szafera. Od 1990r. prowadzone są szczegółowe badania terenowe na obszarze tej ścieżki. Badania wykazały obecność: 560 gatunków roślin naczyniowych, 185 ptaków, 217 gatunków owadów. Natomiast pozostałe grupy obserwowano wyrywkowo, co pozwoliło na stwierdzenie: 4 gatunków ślimaków, 28 gatunków ryb, 10 gatunków płazów, 2 gatunki gadów, 8 gatunków ssaków oraz 3 gatunki porostów. Obecność porostów na tym terenie świadczy o poprawie czystości powietrza. Ekosystem zwłaszcza zamulonego zalewu jest siedliskiem wielu gatunków zwierząt: w strefie litoralu: ważki, świtezianki, świtezianki dziewicy, świtezianki błyszczącej, szklarki i ważki czteroplamistej , nartnika ślizgającego się po powierzchni wody. W wodzie pływają chrząszcze żółtobrzeżki, kałużnice, pająki topiki, ślimaki błotniarki, kumaki nizinne, żaba trawna, żaby wodne, żaby jeziorkowe, żaba moczarowa, ropucha zielona i szara, traszki zwyczajne i grzebianiaste, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka, żyworodna, bobry, wydry, lisy, tchórze, gronostaje, łasice karczowniki ziemnowodne, piżmaki europejskie, liczne drobne gryzonie i drapieżne małe rzęsorki oraz rośliny: trybula leśna, żywokost lekarski, barszcz zwyczajny, jaskier rozłogowy, mniszek lekarski, rdest ziemnowodny, wiechlina łąkowa, wiechlina roczna, pięciornik gęsi, pokrzywa zwyczajna, chrzan pospolity, kupówka pospolita, kropidło wodne, ponikło błotne, uczep trójlistkowy, rzęsa garbata, rzęsa trójrowkowa, rzęsa drobna, rzęsa wodna, spirodela wielokorzeniowa, wywłócznik kłosowy, rdestnica pływająca, rdestnica połyskująca , skrzyp bagienny, rzepicha ziemnowodna, kropidło żabieniec babka wodna, moczarka kanadyjska, rogatek, rdestnica pływająca, grążel żółty, grzybienie białe, szczaw lancetowaty, szuwar z trzciną i pałkami – szerokolistną i wąskolistną, który na drodze sukcesji przechodzi w łęg , kosaciec żółty, jeżogłówka gałęzista, marek szerokolistny, łączeń baldaszkowy, rukiew wodna, potocznik wąskolistny, wierzbnica kosmata, przetacznik bobownik, przetacznik bobowniczek, manna jadalna.. W strefie pelagiczne występują m.in.: szczupaki, liny, sum, amury, karpie, płocie, karasie, wzdręgi, leszcze. Natomiast w strefie bentosu rureczniki, larwy muchówek. Ponadto okolice Wisłoka są miejscem życia takich roslin jak: wierzba, olchsza czarna, olchsza szara, jesion, topola oraz wielu ptaków m.in.: krzyżówki, cyranki, świstuny, płaskonosy, głowinki, czernicy, perkoza dwuczubego, trzciniaki, rokitniczki, potrzosy, rybitwy rzecznej, kokoszki wodnej, łyski, wodniki, perkozki, brodźca, bekasa, biegusa, sieweczki, czapli białej, czapli siwej, mewy srebrzystej, mewy białogłowej, rybitwy czarnej, rybitwy białoczelnej, czapli purpurowej, czapli nadobnej, kormorana małego, mewy trójpalczastej, mewy czarnogłowej, mewy śmieszki, rybitwy popielatej, pliszki cytrynowej, dzierzby czarno czelnej. Wbrew niszczącym działaniom antropogenicznym na rzeszowskim zalewie pojawiła się rzadka, ginąca już roślina będąca pod ścisła ochroną kotewka orzech wodny. Ma jadalne, bardzo smaczne orzechy. Były one sprzedawane na targach. Konsumowane były w postaci surowej bądź ugotowane w słonej wodzie. Dzięki jej istnieniu rozważa się plan powołania rezerwatu wodnego w tej części Wisłoka 7. Badania wody Wisłoka. Woda w Wisłoku jest III i IV klasy czystości (w Rzeszowie IV). Badania w Besku: Kategoria jakości wody to A2. Według badań w Besku barwę rzeki szacuje się na 18 mgPt/l. Woda w Wisłoku jest zasadowa (odczyn pH 8,4), odczyn pH jest większy niż w Morzu Bałtyckim. Ogólny węgiel organiczny wynosi 5,9 mgC/l w warstwie powierzchniowej, a naddennej 6,7 mgC/l. Liczba bakterii grupy coli w warstwie powierzchniowej w 100ml wynosi średnio 255, w warstwie naddennej 220. Natomiast liczba bakterii grupy coli typu kałowego w warstwie powierzchniowej w 100 ml to około 120, a w naddennej ta ilość jest wyższa o ponad 70. . Liczba paciorkowców kałowych w 100 ml w warstwie naddennej przeważnie jest równa 25. Badania w Rzeszowie przeprowadzone przez nasz zespół: Nasze badania wykazały , że mętność wody zmienia się okresowo. Wynosi ona około 65cm. Stężenie tlenu jest wysokie, równe 8 mg/l (zawartość tlenu zmienia się okresowo). Zawartość No2 w wodzie pobranej z rzeszowskiego Wisłoka to 7 mg/l, a No3 to 5 mg/l. Wykonane przez nas zespół badania potwierdzają zasadowość wody w Rzeszowie. Wynosi ona ok. 5-5,5 mmol/l. 8. Budowa zalewu i wyspy na Wisłoku. Odmulanie zalewu. Zalew na Wisłoku liczy sobie ponad 30 lat i niemal od początku są z nim kłopoty - jest coraz bardziej zamulony i zarośnięty. Wszystko to przez błąd konstruktorów zapory. Nie utworzono w niej tzw. dolnego spustu, który umożliwiałby spływanie muły. Nieudolna modernizacja została przeprowadzona pod koniec lat 90. – zalew nadal zarasta i zamula się. Ze względu na trwający okres rozrodu i ochrony siedlisk Natura 2000, prace przy odmulaniu Wisłoka, które rozpoczęły się 26 lutego, zostały wstrzymane na 3 miesiące, do 30 czerwca br. Mimo to jest szczególnie cennym terenem, który stał się miejscem dla licznych ptaków wodnych. Wyspy powstałe na Wisłoku przez procesy zamulenia, stały się miejscem gniazdowania wielu z nich. 9. Wylewy Wisłoka Wisłok ma tendencję do wylewania. Poziom lustra wody w Wisłoku zmienia się okresowo. Co roku możemy obserwować jego wylewy. Przed laty rzeka wylewała znacznie częściej. Teraz Wisłok dzięki wybudowanej zaporze jest zbiornikiem retencyjnym - chroni przed powodziami i brakiem wody podczas suszy. . 10. Budowa Zalewu Rzeszowskiego Zalew Rzeszowski wybudowano w 1973 r., posiadał powierzchnię 68 ha, długość 4 km i pojemność 1800 tys. m3 wody. Dolina rzeki została przegrodzona zaporą ziemną z centralnie usytuowanym jazem ruchomym. W prawym przyczółku jazu wybudowano przepławkę dla ryb. W latach 80. i 90. dokonano dwóch modernizacji zbiornika, polegających na zawężaniu misy (co spowodowało zmniejszenie jego pojemności) oraz na pogłębieniu. Pomimo tych prac zbiornik ulega nadal zamuleniu. Szacuje się, że obecnie rzeczywista pojemność zbiornika stanowi tylko 1/3 tej z początkowego okresu. Zmniejszyła się też powierzchnia wody, bowiem samoistnie tworzące się wyspy i zamulenia zajmują już ponad 26 ha powierzchni. 11. Sposoby ochrony ekosystemów wodnych: Nie należy wylewać środków chemicznych do ścieków, ponieważ składuje się je w miejscach do tego przeznaczonych. Należy używać środków czyszczących bez fosforanów i nie kupować żadnych produktów wyrabianych przez koncerny niszczące środowisko. Warto wspierać światowe ruchy ochrony środowiska i trzeba pomagać w upowszechnianiu informacji o takich działaniach. Warto walczyć o modernizację oczyszczalni i wprowadzanie nowych technologii. Kiedy wysyłałyśmy reportaż nadal miałyśmy przeświadczenie, że jeszcze wiele o życiodajnych wodach Wisłoka i ich znaczeniu można napisać. Postanowiłyśmy umieścić naszą pracę na stronie internetowej szkoły i zaproponować uczniom gimnazjum kontynuację tematu i dopisywanie dalszego ciągu rozważań ponieważ jest to TEMAT RZEKA... Jesteśmy dumne, że możemy korzystać z walorów tak wspaniałej rzeki, jaką jest Wisłok. Jako młodzi ekolodzy będziemy nawoływać do dbania o jej czystość. Pragniemy, aby w przyszłości stała się miejscem wypoczynku i rekreacji wielu rodzin. Wiemy, że zależy to przede wszystkim od nas, dlatego musimy zjednoczyć nasze siły i zacząć szanować dar, jakim jest Wisłok. Literatura: http://www.wios.rzeszow.pl/cms/upload/edit/file/inf_o_srod/2005/zbiorniki_zaporowe/besko. pdf http://interia360.pl/artykul/wislok-tu-smieci-lowi-sie-wedka,1436