jak wspomagać rozwój inteligencji językowej?

JAK WSPOMAGAĆ ROZWÓJ INTELIGENCJI JĘZYKOWEJ?
Inteligencja językowa jest inteligencją słów i rozwija się od najwcześniejszego
dzieciństwa. Badanie wykazują, że określone obszary mózgu odpowiadają za poszczególne
aspekty języka. Inteligencja językowa jest zlokalizowana w lewej części mózgu, łączy się
jednak z obszarami innych inteligencji, dlatego możemy rozmawiać o matematyce, muzyce,
architekturze itp. i dlatego też rozwój tej inteligencji jest tak bardzo ważny. Większa część
ludzkiego myślenia opiera się na słowach. Słowa pomagają nam wyrażać myśli i poglądy oraz
pojęcia i przekazywać je innym. Umiejętność posługiwanie się słowami oraz przekazywanie
tego, czego dowiedziało się dzięki słuchaniu i mówieniu, czytaniu i pisaniu stanowi dla
dziecka jeden z kluczy do sukcesu w nauce i w życiu. Potrzebuje ono jednak pomocy w
rozwijaniu tej zdolności. Chociaż inteligencja językowa rozwija się najintensywniej we
wczesnych latach życia (okres pierwszych trzech lat) może być rozwijana i stymulowana w
każdym wieku. Można ją wzmacniać na dowolnym etapie życia. Stosowanie dodatkowych
stymulacji wówczas, gdy dziecko uczy się sprawnie posługiwać mową, aby pisać i czytać ze
zrozumieniem jest wyzwaniem dla każdego nauczyciela. Spojrzenie na tę umiejętność jako na
jeden tylko aspekt inteligencji językowej pozwala na wzmocnienie jej rozwoju w wielu
innych sytuacjach, z których priorytetowymi są te, w których dziecku daje się czas i
możliwość wyrażania swoich poglądów słowami. Angielskie badania dowiodły, że większość
rodziców i nauczycieli daje dziecku sekundę na udzielenie odpowiedzi, tymczasem dziecko
do 10 roku życia potrzebuje aż pięciu sekund na uporządkowanie myśli. „Czas do namysłu”,
który dajemy sobie i dzieciom uczy je nie tylko, że warto się zastanawiać nad tym co się
mówi, ale przez sam fakt podjęcia „dialogu z sobą” (bo tym właśnie jest myślenie) bardzo
korzystnie wpływa na rozwój inteligencji werbalnej, co w efekcie przyczynia się do wzrostu
umiejętności pisania i czytania, na czym z kolei oparty jest sukces w szkole. Warto więc
poświecić czas rozwijaniu u dzieci tych umiejętności.
1
JEŚLI
CO MOŻNA ZROBIĆ
DZIECKO....
CZEGO
DZIECKO
SIĘ
DOWIADUJE
Mówi nieśmiało i Zachęcać dziecko do rozmów o tym, co Rozmawianie z jedną osobą
niepewnie
w je interesuje, starać się jak najczęściej pozwala czuć się pewniej w
obecności innych. zadawać indywidualne pytania nie na rozmowie.
forum publicznym,
Ma trudności z
utrzymaniem
uwagi i słuchaniem
kiedy inni mówią.
Spokojnie wytłumaczyć jak czuje się
osoba, której ktoś nie słucha, nagradzać
zawsze, kiedy dziecko słucha uważnie,
angażować do gier i zabaw polegających
na słuchaniu i mówieniu, umówić się
(tylko z dzieckiem) na sygnał
rozpoznawalny
przez
nie
–
napominający o konieczności skupienia
uwagi.
Jeżeli uważnie słuchasz tego,
co mówią inni dowiadujesz
się więcej i nie masz
problemów szkolnych. ( nie
zapomnisz czegoś przynieść,
będziesz wiedział jak zrobić
itp.)
Nie lubi czytać i Znaleźć coś co mogłoby zainteresować
ma problemy z dziecko, przeczytać samemu i zachęcić
tekstami
do rozmowy na ten temat, dawać do
drukowanymi.
przeczytania inne teksty (instrukcje,
opisy, poradnik hodowli chomika itp.),
namawiać rodziców do wspólnego
czytania, czytać z dzieckiem
Czytanie może być dobrą
zabawą,
może
być
interesujące, dzięki czytaniu
mogę się dowiedzieć o czymś,
co mnie interesuje, inni mogą
mi pomóc w nauce czytania
Kiedy ma coś
napisać mówi, że
nie umie, albo że
nie wie co ma
napisać.
Znaleźć dobry dla dziecka powód Pisanie ma cel i znaczenie,
napisania czegoś, co będzie przydatne, kiedy robi się to dobrze i
może namówić do pisania „dziennika”, efekty pracy dzieli z innymi.
wtedy jednak zawsze trzeba z
napisanego tekstu skorzystać lub go
przeczytać.
2
Gry i zabawy usprawniające inteligencję językową – zabawy rozwijające
rozumienie i sprzyjające nauce czytania.
•
Gry literowe – np.. ile znajdziesz wokół siebie przedmiotów zaczynających się na
daną literę, ile słów powstanie jeśli zmienisz jedną literę w wyrazie np. „sok” – (np.
sos, sak, rok, bok, kok, lok, tok, )
•
Gry słowne – np. Dwadzieścia pytań – ktoś ma cos na myśli, a pozostali zadają
pytania (można ustalić kilka kategorii, np.: zwierzę , roślina , minerał, przybory
szkolne, zjawisko) – wolno odpowiadać tylko tak lub nie.
•
Gry frazeologiczne – np. Inicjały, w którym gracze układają zabawne zdanie z liter
swojego imienia, np. Kinga – kontestuje i negocjuje granice aktywności, Beata –
bardzo aktywnie atakuje trudne akweny), numerów rejestracyjnych, tworzyć zdania
czy krótkie opowiadania , w których każde słowo zaczyna się na tę sama literę.
•
Gry zdaniowe – uczenie się wymawiania i tworzenia „łamańców językowych”: typu
„kiedy susza szosa sucha”.
•
Gry fabularne – np. jedna osoba zaczyna opowiadać historię, przerywa w dowolnym
momencie, a następna musi kontynuować, w klasie można to zrobić w grupach.
•
Gry pamięciowe – np. Poszedłem na rynek i kupiłem sobie... czy Wyjeżdżam, więc
zabieram do mojej walizki... pierwsza osoba wymienia jakąś rzecz, następna powtarza
rzecz poprzednika i dodaje swoja, itd.
3
Aby dzieci polubiły czytanie nauczyły się rozumieć tekst i z niego korzystały potrzeba im
pomocy – jednym z jej sposobów jest dyskusja o tym, co czytamy.
Pytania, które można zadać dziecku w kontekście każdego przeczytanego opowiadania, uczą
czytania za zrozumieniem, ułatwiają pracę z tekstem:
•
Kiedy?
Kiedy to się zdarzyło?
Jak dawno temu?
Co zdarzyło się wcześniej?
Co zdarzy się potem? Co to znaczy: „Dawno, dawno
temu”?
•
Gdzie?
Gdzie się to zdarzyło?
Jakie to było miejsce?
Czy to jest miejsce prawdziwe czy wymyślone?
Czy potrafisz je sobie wyobrazić?/narysować?/
Gdzie to mogłoby się wydarzyć?
•
Kto?
Kto to napisał? O kim to jest?
Kto jest najważniejszą postacią?
Kto jeszcze jest ważny?
Czy możesz sobie wyobrazić /narysować?/ tę postać?
Jakim on ( ona ) jest człowiekiem?
•
Co?
•
Jak?
Co to za opowiadanie?
Co się wydarzyło?
Co mogło lub powinno się wydarzyć?
Co myśleli, mówili, czuli bohaterowie?
Na co czekali bohaterowie, co miało się wydarzyć?
Czego pragnęli? Na co liczyli?
Jak do tego doszło?
•
Dlaczego?
Jak się wszystko zaczęło?
Jak się twoim zdaniem skończy?
Jak ty byś zakończył/a to opowiadanie?
Dlaczego właśnie tak się stało w opowiadaniu?
Dlaczego spisano te historię?
Dlaczego spisano ja w taki sposób?
Kto i dlaczego opowiada historię?
Dlaczego to czytamy?
4
Niechęć do czytania książek ma u dzieci bardzo różnorodne podłoże, jednym z nich jest
strach przed ogromem pracy, który trzeba wykonać. Oto etapy pomocy dziecku w nauce
czytania i polubieniu tego rodzaju aktywności.
1. Wspólne oglądanie książek
• Zacznijmy od okładki: przeczytajmy tytuł i zwróćmy uwag na nazwisko autora i
ilustratora. Jaka to książka?
• Porozmawiajmy o tym co znajduje się na okładce i w jaki sposób tytuł pomaga się
dowiedzieć o tym jaka jest książka? Czego możemy się dowiedzieć z okładki?
• Przeczytajmy dziecku książkę, czy jej fragment pokazując słowa, które czytamy.
(w klasie dzieci śledzą wzrokiem tekst) Czytajmy w naturalnym tempie,
modulując głos. O czym jest książka?
• Zadajemy dziecku pytania o ilustracje, wydarzenia i postaci z książki. Jaki jest
sens opowiadania?
• Zanim odwrócimy kolejną kartkę, czy przeczytamy kolejny rozdział zachęcajmy
dziecko, żeby spróbowało przewidzieć co stanie się dalej. (Starsze dzieci mogą to
robić w formie pisemnej). Co mogłoby się teraz wydarzyć?
2. Łączenie słów i dźwięków.
• Przeczytajmy tytuł, pokazując odczytywane słowa i zachęćmy dziecko, żeby
powtórzyło tytuł. Przeczytało samo. Co znaczy tytuł?
• Od czasu do czasu po przeczytaniu jakiegoś zdania zachęć dziecko, żeby je
powtórzyło, a wtedy pokazujemy poszczególne słowa. O czym jest to zdanie?
• Poproś dziecko, aby czytało wypowiedzi jednej z postaci głosem tej postaci. Co
mówi ta postać?
• Poproś dziecko, żeby śledziło tekst, sprawdzając, czy doszliśmy do końca strony i
mówiło kiedy odwrócić kartkę. Czy wiesz, kiedy odwrócić stronę?
• Rozmawiajmy z dzieckiem o przeczytanym tekście, sprawdzajmy czy ma jakieś
pytania, które chciałoby zadać. Czy chcesz zadać jakieś pytanie?
3. Wspólne czytanie.
• przeczytajmy wspólnie tytuł na stronie, dziecko wskazuje poszczególne słowa.
Potem dziecko czyta tytuł samodzielnie. Potrafisz przeczytać tytuł?
• Podczas czytanie zostawmy czasem jakiś wyraz, na przykład wyraz powtórzony
albo ostatni wyraz w zdaniu. Czy potrafisz przeczytać brakujący wyraz?
(Jeśli dziecko nie potrafi tego zrobić, odczekajmy parę sekund, dając mu czas do
namysłu, przeczytajmy wyraz, poprośmy, żeby powtórzyło i kontynuujmy)
• Kiedy skończymy czytać stronę albo wybrany fragment poprośmy aby dzieci
wskazały słowa, które się powtarzały. Czy widzisz to słowo jeszcze gdzieś?
• Zachęcajmy dziecko, żeby przeczytało jakąś część książki z nami, jeśli potrafi.
Można czytać wspólnie albo na role, albo po jednym zdaniu. Potrafisz czytać
razem ze mną?
• Zachęcajmy dziecko do rozmawianie o książce: o jego ulubionym fragmencie,
bohaterze, sytuacji, mówienia o tym co mu się podobało i dlaczego. Co ci się
najbardziej podobało?
5
4. Słuchanie, kiedy dziecko czyta.
• Nauczmy dziecko rozpoznawania dźwięku każdej litery. Jaki dźwięk oznacza ta
litera?
• Czytajmy książkę wspólnie, zawsze włączajmy się do czytania, zawsze czytając
modulujmy głos. Wspólnie na pewno nauczymy się czytać.
• Poprośmy dzieci, aby czytały z podziałem na role, przygotowywały do głośnego
czytania swoje ulubione fragmenty, nawet jeśli będzie to krótki wiersz, czy
fragment komiksu. Na pewno potrafisz już przeczytać.
• Zachęcajmy dziecko, aby przeczytało coś samodzielnie, opowiadajmy o tym, o
czym jest książka, wybierajmy to, co może dziecko zainteresować. Nie ma
większego znaczenia na czym dziecko wyrobi sobie nawyk czytania. Sprawdzaj
zawsze, zadając pytanie czy dziecko zrozumiało to, co przeczytało. Potrafisz
czytać samodzielnie i rozumiesz to, co czytasz.
• Zawsze zachęcajmy dziecko, żeby rozmawiało na temat przeczytanej książki,
szukajmy analogii z życiem dziecka, opowiadajmy o swoich przeżyciach, które
nam się kojarzą. Co jest w tym dziwnego, zaskakującego, zagadkowego, czego
nowego się dowiedziałeś?
Najważniejsze zasady:
•
•
•
•
•
•
•
•
nie popędzaj
dziecko potrzebuje czasu do namysłu
czytając myśl o czym czytasz i moduluj głos
wybieraj teksty interesujące dla dzieci
rozmawiaj o przeczytanym tekście
nie przedłużajmy i nie próbujmy robić zbyt wiele, dziesięć minut dziennie
to wystarczający program
chwalmy i zachęcajmy, nie krytykujmy możliwości dziecka i nie
porównujmy z innymi
starajmy się aby czytanie było czasem relaksu
Julita Sikorska
Materiały wewnętrzne Zespołu Szkolno- Przedszkolnego nr 5
6