Szkodnik wśród płatków

uprawa
36
RZEPAK OZIMY. Ograniczanie chorób grzybowych i szkodników łuszczynowych w okresie kwitnienia
Szkodnik wśród płatków
Rzepak ozimy wymaga wiosną
regularnego obserwowania
i kontrolowania zdrowotności
łanu. Pozwala to na czas zaobserwować pojawiające się
zagrożenia ze strony chorób
i szkodników, aby ograniczyć
ich nasilenie powyżej ekonomicznych progów szkodliwości.
W numerach lutowym i marcowym Twojego Doradcy, pisaliśmy
o wczesnowiosennych zagrożeniach
ze strony szkodników łodygowych
i słodyszka rzepakowego oraz wczesnowiosennych chorobach z suchą zgnilizną kapustnych na czele.
W tym artykule więcej uwagi poświęcimy kontrolowaniu zagrożenia
ze strony najgroźniejszej choroby
rzepaku w okresie kwitnienia ‒ zgnilizny twardzikowej i towarzyszących
jej często czerni krzyżowych i szarej
pleśni. Przybliżymy również szkodniki atakujące łuszczyny rzepaku, jak
chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik i mszyce.
Rozwijająca się grzybnia rozrasta się wokół łodygi, wnika do niej
i uszkadza tkanki przewodzące.
Roślina zamiera, a w jej wnętrzu
znowu wytwarzają się czarne przetrwalniki, które osypią się do gleby
podczas zbioru nasion i będą źródłem infekcji w kolejnych latach.
Zaatakowane rośliny żółkną, przedwcześnie dojrzewają, a niewykształcone nasiona są tracone wskutek
osypania. Jedna z metod proekologicznego ograniczania tej choroby,
polega na wprowadzeniu do gleby
preparatu Contans WG, zawierającego oospory żywego organizmu
Coniothyrium minitans, będącego nadpasożytem przetrwalników
wywołujących chorobę zgnilizny
twardzikowej. Preparat ten, w ilości
2 kg /ha rozpuszczamy w wodzie
i opryskujemy glebę, jeszcze przed
siewem rzepaku i mieszamy z glebą
na głębokość 5-10 cm. Spasożytowane w wierzchniej warstwie gleby przetrwalniki nie rozwijają się
w owocniki i zmniejszają ryzyko
porażenia roślin rzepaku chorobą.
Porażone na zapas
Zgnilizna twardzikowa jest chorobą odglebową, bowiem to w glebie
występują przetrwalniki w postaci czarnych sklerot. Dostały się
do niej z porażonych tą chorobą roślin uprawianego wcześniej
rzepaku. Przetrwalniki tam są
w stanie przeżyć w glebie nawet
7-10 lat.
W okresie kwitnienia rzepaku,
na przetrwalnikach, które znalazły
się w wierzchniej warstwie gleby,
powstają owocniki, z których rozsiewają się liczne zarodniki, infekujące kwitnące rośliny.
Wilgoć i opadające płatki
Chorobie sprzyja podwyższona temperatura i wilgotność łanu
po deszczu, czy pozostałościach
rosy. Pyłek i płatki kwiatowe opadające na liście i rozwidlenia łodyg
rzepaku, zatrzymują wilgoć i ułatwiają rozwój choroby.
Jedna na sto roślin
W trakcie wiosennej wegetacji rzepaku możemy wykonywać
chemiczne zabiegi interwencyjne
przy pomocy fungicydów, gdy roślina znajduje się w fazie opadania
pierwszych płatków kwiatowych,
po przekroczeniu progu szkodliwości agrofaga. Zabieg wykonujemy po zaobserwowaniu pierwszych
objawów choroby u 1% roślin rzepaku. Zarejestrowane fungicydy
do ograniczanie tej choroby zostały
przedstawione w tabeli nr 1. Zabiegi w czasie kwitnienia są z reguły
ostatnimi z zastosowaniem fungicydów do ograniczania chorób
grzybowych. Zwróćmy uwagę, aby
zastosować preparaty zawierające
inne substancje aktywne, najlepiej
o innym mechanizmie działania
niż stosowane wcześniej. Pozwoli
to uniknąć wytworzenia odporności agrofaga na pestycyd. Zareje-
04/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
strowane fungicydy do ograniczania zgnilizny twardzikowej często
ograniczają również inne choroby,
jak szara pleśń i czerń krzyżowych.
Choroba gęstych plantacji
Szara pleśń, wywoływana przez
grzyb Botritis cirnerea, występuje
w warunkach podwyższonej wilgotności powietrza. Objawia się
w postaci gęstego, szarego nalotu
na nadziemnych częściach roślin.
Często występuje w zbyt gęstych
plantacjach, a szczególnie kiedy
rośliny wylegną. Także uszkodzenia roślin wskutek występujących
przymrozków czy żerowania szkodników, sprzyjają jej wystąpieniu,
a okresy chłodnej i przekropnej pogody zwiększają jej nasilenie. Straty
w warunkach sprzyjających rozwojowi choroby sięgają nawet 30%.
Groźna dla łuszczyn
Czerń krzyżowych wywoływana
jest przez grzyby z rodzaju Alternaria i może występować w różnych
fazach rozwoju roślin i na wszystkich częściach nadziemnych. Jest
szczególnie groźna, kiedy występuje
na łuszczynach. Objawia się w postaci brunatnoczarnych, owalnych,
wyraźnie odgraniczonych i nieco
zagłębionych plam. Wysoka wilgotność powietrza i temperatura
powyżej 20 oC w okresie wiązania
łuszczyn może prowadzić do ich
zamierania (w przypadku porażenia młodych łuszczyn). Porażenie
starszych łuszczyn prowadzi do ich
przedwczesnego dojrzewania, pękania i osypywania się nasion. Straty w plonowaniu mogą sięgać nawet
30%. Tam, gdzie głównym problemem jest czerń krzyżowych, zabieg
można opóźnić do momentu wykształcania się pierwszych łuszczyn
na roślinach rzepaku. W przypadku
wykonania zabiegu przeciwko zgniliźnie twardzikowej, w fazie początku kwitnienia i występowania dużego zagrożenia pojawienia się czerni
krzyżowych, zaleca się wykonanie
uprawa
38
Tabela 1. Fungicydy do ochrony rzepaku w okresie kwitnienia
Substancja aktywna
Fungicyd
Zgnilizna
twardzikowa
Czerń
Szara pleśń
krzyżowych
Zalecana dawka na 1 ha w kg, l/ha
Acanto 250 EC, Galileo 250 SC, Oranis 250 SC
pikoksystrobina
Atos 250 SC
Amistar 250 SC, Arastar 250 SC, Atol 250 SC,
Mirador 250 SC, Sammisto 250 SC, Starami 250
SC, Strobi 250 SC,
Amistar Xtra 250 SC
Atak 450 EC, Golden Prochloraz 450 EC,
Mondatak 450 EC, Spector 450 EC
Contans WG
Zarejestrowany do stosowania w gospodarstwach
ekologicznych
Brassifun 250 EC, Clayton Tabloid EW,
Clayton Tebucon EW, Darcos 250 EW
Erasmus 250 EW, Helicur 250 EW, Horizon 250
EW, Jetcur 250 EW, Mistic 250 EC, Orian, Orius
Extra 250 EW, Sokolov 250 EW, Sparta 250 EW,
Syrius 250 EW, Tebu 250 EW, Toledo 250 EW,
Tyberius 250 EW
0,8-1,0
0,8-1,0
1,0
azoksystrobina
1,0
0,8-1,0
0,8-1,0
azoksystrobina,
cyprokonazol
0,8-1,0
0,8-1,0
0,8-1,0
prochloraz
1,5
1,5
1,5
Coniothyrium minitans
(oospory)
2,0 doglebowo
przed siewem
1,0-1,25
1,0-1,25
1,0-1,25
1,25
1,25
1,25
0,75
0,75
0,75
tebukonazol
Bouty 430 SC, Spekfree 430 SC, Starpro 430 SC
Difo 250 EC
difenkonazol
0,5
0,5
Efilor 193 SC
metkonazol, boskalid
0,67-1,0
0,67-1,0
0,67-1,0
Eminent Star 312 SE
chlorotalonil, tetrakonazol 1,8-2,0
1,8-2,0
1,8-2,0
Grisu 500 SC,
iprodion
1,5
1,0
1,0
Impact 125 EC
flutriafol
1,0
1,0
1,0
Lerak 200 EC
azoksystrobina
tebukonazol
1,5-2,0
2,0
2,0
2,0
tiofanat metylowy,
tetrakonazol
1,75
1,75
1,75
Paroli 334 SC
Iprodion, tiofanat
metylowy
2-3
2-3
2-3
Pictor 400 SC
dimoksystrobina boskalid 0,5
0,5
0,5
Prokarb 380 EC
prochloraz, karbendazyn
2,0
2,0
2,0
Propulse 250 SE
fluopyram. protiokonazol
1,0
1,0
1,0
Symetra 325 SC
Izopirazam
azoksystrobina
1,0
1,0
1,0
1,0
1-2,0
1-2,0
1-2,0
Mirador Forte 160 EC
Matador 303 SE
Moderator 303 SE
Yamato 303 SE
Tenore 400 EW, Zafir 400 EW
prochloraz, tebukonazol
Zamir 400 EW
Topsin M 500 SC
tiofanat metylowy
1,4
1,4
1,4
Traper 250 EC
protiokonazol
tebukonazol
1,0
1,0
1,0
Zestawiono na podstawie programu Doradca komputerowy Flamingo wg stanu na 15.02.2015 r.
04/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
uprawa
39
Tabela 2. Insektycydy do ograniczania szkodników łuszczynowych w rzepaku ozimym
Chowacz
Pryszczarek
podobnik
kapustnik
Dawka na 1 ha w l, kg/ha
Substancja
aktywna
Nazwa preparatu
Pyretroidy temperatura działania poniżej 20 oC
A-sypyr 100 EC, A-Cyper 100 EC,
Alfastop 100 EC, Cyper-Fas 100 EC, Fastac 100 EC
Fastac Active 050 ME*
alfa-cypermetryna
Fiesta 100 EC, Jetstak 100 EC
Tak Tak 100 EC
Alfazot 025 EC, Tekapo 025 EC, Pitbul 025 EC
beta-cyflutryna
Cyperkill Max 500 EC, Sorcerer 500 EC, Super Cyper 500 EC,
0,1-0,12
0,1-0,12
0,15-0,2
0,15-0,2
0,1-0,12
0,1-0,12
0,25
0,25
0,05
0,05
0,1
0,1
0,15
0,15
0,075
0,075
0,25
0,25
0,06-0,075
0,06-0,075
0,15
0,15
0,25-0,3
0,25-0,3
cypermetryna
Cyperkill Super 250 EC
Decis Mega 50 EW*, Delta 50 EW*,
deltametryna
Patriot 100 EC
Sumi-Alpha 050 EC
esfenwalerant
Helm-Lambda 100 CS,
Kaiso 050 EG, Kivano 050 WG*, Minori 050 EC
lambda-cyhalotryna
Nagomi 025 WG
Mavrik 240 EW
tau-fluwalinat
0,2
0,2
Alstar Pro 100 EW, Ammo Super 100 EW, Fury 100 EW,
Minuet 100 EW, Rage 100 EW, Titan 100 EW
zeta-cypermetryna
0,1
0,1
chloropiryfos
beta-cyflutryna
1,0-1,25
1,0-1,25
etofenproks
0,25-0,3
0,25-0,3
Acetamip 20 SP, Mospilan 20 SP, Scorpion 20 SP, Stark 20 SP,
Stonkat 20 SP
acetamipryd
0,12
0,12
Biscaya 240 OD
tiachlopryd
0,3
-
0,5-0,6
0,5-0,6
fosforoorganiczne + pyretroidy: temperatura działania 15 oC
Pyrinex Supreme 262 ZW*
etery arylo-propylowe: temperatura działania poniżej 20 oC
Trebon 30 EC
nenikotynoidy – temperatura działania obojętna
nenikotynoidy + pyretroidy optymalna temperature działania: 15-25 oC
tiachlopryd
eltametryna
Proteus 110 OD
* insektycydy ograniczające również występowanie mszycy kapuścianej
drugiego zabiegu w fazie końca
kwitnienia, za pomocą fungicydów
należących do innej grupy chemicznej. Zarejestrowane fungicydy
do ograniczania chorób w czasie
kwitnienia przedstawia tabela nr 1.
Ostatni z chowaczy
W okresie przekwitania rzepaku,
często występują szkodniki łuszczynowe – chowacz podobnik
i pryszczarek kapustnik, których
występowanie możemy ograniczać
za pomocą zabiegów fungicydowych, połączonych ze stosowaniem
insektycydów. Warunkiem wykonania zabiegu łącznego zaobserwowa-
nie ich obecności podczas lustracji
i stwierdzenie liczebności występowania, w ilości przekraczającej próg
szkodliwości.
Ostatni z chowaczy uszkadzający
łuszczyny rzepaku – chowacz podobnik jest chrząszczem długości 3 mm,
jednolicie szarym, pokrytym białymi
łuskami, który nalatuje często już
w czasie kwitnienia rzepaku i żeruje
na kwiatach wraz ze słodyszkiem.
Po wykształceniu łuszczyn samica
wygryza otwór w łuszczynach i składa po jednym jaju do łuszczyny. Z jaja
po 8-9 dniach wylęga się beznoga lar-
wa, koloru białawo-żółtawego z brązową głową i niszczy kilka zawiązków
nasion. Z czasem osiąga wielkość
od 4 do 5 mm. Wygryza ona otwór
w łuszczynie, opuszcza ją i dalej przepoczwarza się w glebie. W lipcu lub
sierpniu pojawiają się młode chrząszcze tego chowacza. Uszkodzone łuszczyny są nadal zamknięte i narażone na inwazję bardziej szkodliwego
pryszczarka kapustnika. A w przypadku przedostania się wody do jej
wnętrza, na infekcje chorobowe.
Jedno pokolenie
Progiem szkodliwości dla chowacza
podobnika jest stwierdzenie w kil-
04/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
aktualności
uprawa
40
cia i zasychania pędów. Wysokiej
liczebności mszyc sprzyja wysokie
nawożenie azotowe, przy niskim
nawożeniu potasem, zwłaszcza gdy
mamy łagodną zimę oraz ciepłą
i wilgotną wiosnę. W ciągu roku
może wystąpić kilkanaście pokoleń
szkodnika. Progiem szkodliwości jest wystąpienie średnio dwóch
koloni mszyc na powierzchni 1 m2
brzegu plantacji. Wykonanie zabiegu brzegowego z użyciem insektycydów pyretroidowych np. zawierających deltametrynę, np. Decis
Mega 50 EW, czy Delta 50 EW
albo preparatem Fastac Active 050
ME, zawierającym alfa-cypermetrynę, może skutecznie ograniczyć
populację mszyc.
Szkodnik w sieci
ku miejscach pola na 10 badanych
roślinach oraz obecność 4 dorosłych
chrząszczy na 25 roślinach w okresie kwitnienia rzepaku. W ciągu
roku występuje tylko jedno pokolenie chowacza podobnika. Zabieg
wykonujemy insektycydem, zwalczając chrząszcze przed złożeniem
jaj do łuszczyny (tabela 2).
Dwa tygodnie na rozwój
Pryszczarek kapustnik jest brązowo-czarną muchówką wielkości do 1,5
mm długości, z czerwonym odwłokiem, z poprzecznymi, brązowymi
wiązadłami oraz długimi odnóżami i czułkami. Samice (zazwyczaj
w kwietniu lub maju), składają jaja
bezpośrednio do młodych, delikatnych, nieuszkodzonych łuszczyn,
długości 1 cm, lub do większych,
z otworkiem, wcześniej uszkodzonych przez chowacza podobnika.
Żerujące dwumilimetrowe larwy są
początkowo koloru szklistego, potem
stają się białe, a następnie żółtawo-biało-pomarańczowe, bez widocznej
głowy i odnóży. Larwy uszkadzają
zawiązki nasion i wysysają wnętrza
łuszczyn. Łuszczyny żółkną, deformują się w okolicy wierzchołka
i przedwcześnie pękają. Wewnątrz
łuszczyn może być nawet kilkadziesiąt przepoczwarzających się larw.
Rozwój tego szkodnika od jaja
do osobnika dorosłego trwa 14 dni.
W ciągu roku może pojawić się
do trzech pokoleń szkodnika. Największe szkody występują w pasie brzeżnym plantacji, zwłaszcza
gdy podczas kwitnienia i rozwoju
łuszczyn nie ma opadów deszczu
i występują upały. Progiem szkodliwości jest zaobserwowanie podczas
opadania płatków kwiatów średnio
1 muchówki na 4 rośliny.
Wykonanie zabiegu z użyciem insektycydów na mszyce i inne szkodniki, powinno być wykonane najlepiej po oblocie pszczół, wieczorem
lub nawet w nocy. Zmniejsza to
do minimum ryzyko podtrucia
owadów pożytecznych na plantacji.
Sprzyja także przeżywalności owadów będących sojusznikami rolnika
w zwalczaniu szkodników przez
naturalnych wrogów mszycy, jak
chrząszcze i larwy biedronek, złotooków i bzygowatych, czy pająków
wyłapujących w sieci mszyce i inne
szkodniki rzepaku.
Zmianowanie i ostrożność
Zabieg w czasie opadania
płatków
Zabieg insektycydowy zazwyczaj
wykonujemy jednym z preparatów przedstawionych w tabeli nr 2,
w okresie opadania płatków kwiatowych i wykształcania pierwszych
łuszczyn. Zabieg ten możemy połączyć z zastosowaniem fungicydów
do ograniczania chorób rzepaku
w tym samym okresie.
Zabieg po oblocie pszczół
Mszyca kapuściana może żerować
na wierzchołkach pędu głównego,
a potem na pędach bocznych, łuszczynach, na ogonkach liści rzepaku.
Mszyce wysysają soki, póki rośliny
są zielone. Prowadzi to do zahamowania rozwoju roślin, a w przypadku niedoboru wilgoci do żółknię-
04/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
Insektycydy powinny być zmianowane, z zastosowaniem substancji
aktywnych o innym mechanizmie
działania, w dawkach jak najmniej
obciążających środowisko. Stosujemy je np. razem z adiuwantami lub
w formie oprysków brzegowych,
zwłaszcza na większych polach
lub w formie zabiegów łączonych,
gdy jest to możliwe. Zabiegi wykonujemy, gdy ekonomiczne progi
szkodliwości zostaną przekroczone,
dobierając optymalnie działający
w określonych warunkach pogodowych środek do pielęgnacji chemicznej, po uprzednim zapoznaniu
się z zaleceniami jego stosowania,
umieszczonymi na opakowaniu.
Źródło: Program ochrony roślin Flamingo
na dzień 15.02.2015 r.
Marian Karasek DODR we Wrocławiu