Gospodarowanie odpadami we Francji

Gospodarowanie odpadami we
Francji
2015-09-18 13:55:38
2
Władze francuskie przywiązują dużą wagę do kwestii ochrony środowiska i stawiają sobie ambitne cele mające
na celu ograniczenie ilości odpadów i zintensyfikowanie działań recyklingowych. Celem jest również wdrożenie
modelu gospodarki obiegowej, która zakłada całościowe podejście do procesu produkcji i równy nacisk kładzie na
każdy z etapów produkcji (od pomysłu na produkt aż po jego recykling). Poniżej przedstawione zostało
syntetyczne podsumowanie działań realizowanych przez władze francuskie w zakresie gospodarowania
odpadami, opracowane na podstawie raportu Francuskiej Agencji ds. Środowiska i Zarządzania Energią (ADEME)
opublikowanego w 2015 roku.
Władze francuskie przywiązują dużą wagę do kwestii ochrony środowiska i stawiają sobie ambitne cele mające
na celu ograniczenie ilości odpadów i zintensyfikowanie działań recyklingowych. Celem jest również wdrożenie
modelu gospodarki obiegowej, która zakłada całościowe podejście do procesu produkcji i równy nacisk kładzie na
każdy z etapów produkcji (od pomysłu na produkt aż po jego recykling). Poniżej przedstawione zostało
syntetyczne podsumowanie działań realizowanych przez władze francuskie w zakresie gospodarowania
odpadami, opracowane na podstawie raportu Francuskiej Agencji ds. Środowiska i Zarządzania Energią (ADEME)
opublikowanego w 2015 roku (dokument źródłowy w załączeniu).
***
W 2012 roku w całej Francji wytworzono 345 mln ton odpadów, z czego 247 mln ton pochodziło z sektora
budowlanego, 64 mln ton z działalności gospodarczej poza budownictwem, 30 mln ton z gospodarstw domowych
i 4 mln ton od lokalnych społeczności. Statystycznie każdy Francuz w 2012 roku wytworzył 458 kg odpadów
domowych.
Szacuje się, że w 2012 roku ok. 65% wszystkich odpadów zostało wykorzystanych w jeden z następujących
sposobów: 61% zostało poddanych recyklingowi, 4% zostało spalonych i przetworzonych na energię. 33%
odpadów zostało przekazanych do składowania.
Utylizacją odpadów gospodarstw domowych zajmują się we Francji: 588 kompostownie, 39 sortownie, 238
punkty składowania, 126 spalarnie odpadów, z których 113 wytwarza energię i 10 centrów metanizacji odpadów.
W zakresie utylizacji odpadów pochodzących z działalności gospodarczej we Francji funkcjonuje 179
sortowni, które otrzymują rocznie 4,5 mln ton odpadów, z czego 3 mln ton jest przekazywane do recyklingu.
Odpady pochodzące z działalności gospodarczej trafiają również do jednego z 447 centrów metanizacji.
Każdego roku powstaje we Francji ok. 8,8 mln tonów odpadów niebezpiecznych, z czego połowa jest
wykorzystywana w jeden z następujących sposobów: 12% jest przetwarzanych na energię, a 39% jest
wykorzystywanych w inny sposób (np. regeneracja olejów, recykling metali niebezpiecznych itd.). Pozostała
część odpadów niebezpiecznych jest spalana bez wytwarzania energii lub przekazywanych do składowania.
Odpady we Francji odbierane są we Francji przez trzy rodzaje organizacji:
1. Służby publiczne odbierające odpady domowe i im podobne
2. Producenci, którzy samodzielnie organizują transport oraz utylizację odpadów
3. Tzw. „éco-organismes”, które organizują segregację kolektywną w ramach sieci REP („Responsabilité élargie
du producteur”)
Większość producentów wybiera segregację kolektywną przyłączając się do już istniejących struktur zwanych
„éco-organismes”, które powstały na mocy prawa unijnego bądź w ramach inicjatywy własnej
przedsiębiorców.
Najwięcej „éco-organismes” powstało w wyniku regulacji unijnych w zakresie elektrycznych i elektronicznych
artykułów gospodarstwa domowego i są to m.in. RECYLUM, ÉCOLOGIC ÉCOSYSTÈMES oraz ERP. Struktury te
działają dzięki okresowym wkładom finansowym członków. Na przykład ERP (European Recycling Platform) działa
w 32 krajach, w tym w 28 państwach Unii Europejskiej oraz w Norwegii, Turcji, Izraelu oraz Szwajcarii i skupia
3
blisko 2700 przedsiębiorstw, w tym 450 we Francji. Jest to jedyna paneuropejska organizacja tego rodzaju. W
Polsce działa ona od 2006 roku pod nazwą „Europejska Platforma Recyklingu Polska Spółka Akcyjna” i została
stworzona z inicjatywy Sony, HP, Electrolux i P&G. Dodatkowe informacje nt. „éco-organismes” można odnaleźć
na stronach tych organizacji: www.recylum.com, www.ecologic-france.com, www.eco-systemes.fr,
www.erp-recycling.fr
Oprócz „éco-organismes” powstałych na mocy prawa unijnego każde państwo europejskie ma pełną dowolność
w tworzeniu własnych struktur tego rodzaju. Według prawa francuskiego są to struktury niekomercyjne, które
powstają z inicjatywy podmiotów prywatnych i działają za zgodą władz publicznych. Przykładem prywatnego
„éco-organisme”, istniejącego od 2001 roku jest ADIVALOR (www.adivalor.fr), który podjął się utylizacji m.in.
produktów plastikowych i zajmuje się utylizacją odpadów rolniczych, w tym odpadów plastikowych. ADIVALOR
to jedyna tego typu jednostka w Europie, która mimo prywatnego charakteru zmobilizowała dużą część
zwolenników w całej Francji.
Zgodnie z szacunkami Agencji ds. Środowiska i Zarządzania Energią, dzięki utylizacji odpadów (spalanie,
metanizacja i działalność centrów składowania) w 2012 roku wytworzono łącznie 15.275 GWh energii
elektrycznej i cieplnej. Najwięcej energii dostarczyły spalarnie odpadów wytwarzając 12.708 GWh energii.
Łącznie 32% miejskich odpadów jest spalanych z przeznaczeniem na energię, co jest wynikiem znacznie
wyższym od średniej osiąganej w Unii Europejskiej (19%).
Szacuje się, że w 2012 roku łączny koszt wydatków państwa francuskiego związanego z ochroną środowiska
(gospodarowanie odpadami, ściekami, ochrona powietrza, walka z hałasem czy ochrona gleby) osiągnął poziom
47,5 mld EUR, z czego 16,7 mld pochłonęły same koszty związane z gospodarowaniem odpadami. W szeroko
pojmowanym sektorze gospodarowania odpadami (transport, utylizacja, produkcja odpowiedniego sprzętu)
zatrudnionych jest we Francji łącznie ponad 122 tysięcy osób.
Opisane powyżej działania administracji francuskiej związane z gospodarowaniem odpadami wydają się
przynosić wymierne efekty. Na podstawie analiz przeprowadzonych przez agencję ADEME wynika, że dzięki
recyklingowi w 2010 roku udało się m.in.:
- zmniejszyć zużycie podstawowych surowców i materiałów o 12 mln ton,
- zaoszczędzić 2,5 mln ton oleju ekwiwalentnego (toe), energii nieodnawialnej,
- uniknąć emisji 20 mln ton CO2 (ekwiwalent emisji generowanej przez 11 mln mieszkańców),
- zaoszczędzić 171 mln m3 wody (3% całego zużycia wody we Francji lub zużycie wody przez 3 mln
mieszkańców).
Szczegółowe dane nt. gospodarowania odpadami ze Francji zostały zamieszczone w raporcie Francuskiej Agencji
ds. Środowiska i Zarządzania Energią (ADEME) opublikowanym w 2015 roku – dokument w załączeniu. Poniżej
wykaz najważniejszych aktów prawnych regulujących kwestię gospodarowania odpadami:
WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH AKTÓW PRAWNYCH REGULUJĄCYCH KWESTIĘ GOSPODAROWANIA
ODPADAMI WE FRANCJI
■
Ustawa w sprawie transformacji energetycznej na rzecz ekologicznego rozwoju (fr. Loi no 2015-992
du 17 août 2015 relative à la transition énergétique pour la croissance verte).
Jednym z celów ustawy jest walka z marnotrawstwem oraz promocja ekonomii obiegowej. Celem jest odejście od
modelu gospodarki liniowej polegającej na produkcji, konsumpcji i wyrzucaniu i przyjęciu modelu gospodarki
uwzględniającej proces od koncepcji produktu aż po jego recykling. Osiągnięcie gospodarki obiegowej ma być
4
możliwe dzięki wzmocnieniu krajowej polityki zapobiegania powstawaniu oraz gospodarowania odpadami.
Ustawa zakłada ponadto:
- rozwój rynku pojazdów elektrycznych,
- zwiększenie udziału energii odnawialnych w bilansie energetycznym,
- rozwój usług sprzyjających racjonalnemu używaniu i oszczędzaniu energii,
- redukcję marnotrawstwa (m.in. zakaz używania nie biodegradowalnych siatek plastikowych czy walka z
marnotrawstwem żywności).
■
Plan na lata 2014-20 dotyczący ograniczenia produkcji odpadów oraz ich ponownego
wykorzystania (fr. Plan de réduction et de valorisation des déchets 2014-2020)
Plan wzmacnia pozycję polityki gospodarowania odpadami w działaniach na rzecz przejścia na gospodarkę
obiegową, ustalając m.in. następujące cele do osiągnięcia w 2020 roku:
- obniżenie o 10% (w porównaniu do 2010 roku) odpadów domowych i im podobnych wytwarzanych na głowę
mieszkańca,
- obniżenie o 4% odpadów pochodzących z działalności gospodarczej (w odniesieniu do poziomu PKB z 2010
roku);
- wykorzystanie bezpiecznych odpadów na poziomie 55 % w 2020 roku i 60% en 2025 roku;
- redukcja o 30% wagi składowanych odpadów do 2020 roku i o 50 % do 2025 roku.
■
Krajowy program na lata 2014-20 dotyczący zapobiegania powstawaniu odpadów (fr. Programme
national de prévention de déchets 2014-2020)
Program ma na celu stopniowe zrywanie związków pomiędzy wzrostem gospodarczym a produkcją odpadów,
wzmacniając w szczególności działania zapobiegawcze i stawiając nowe cele, jak np. obniżenie o 7% w
porównaniu do 2010 roku poziomu odpadów domowych oraz ustabilizowanie poziomu odpadów pochodzących z
działalności gospodarczej.
■
Ustawa z 2005 r. określająca nowy podziału terytorialny Republiki (fr. Loi portant nouvelle
organisation territoriale de la République – NOTRe)
Ustawa poszerza zakres kompetencji regionów w zakresie zapobiegania wytwarzaniu i gospodarowania
odpadami poprzez ustanowienie jednego planu regionalnego. Ustawa przewiduje stworzenie regionalnego planu
zapobiegania powstawaniu i gospodarowania odpadami oraz regionalnego schematu planowania przestrzennego
i zrównoważonego rozwoju terytorialnego.
■
Plan działań w zakresie odpadów (fr. Plan d’actions déchets)
Wdrożenie zobowiązań podjętych w ramach Grenelle Environnement, które dotyczą m.in. redukcji u źródła
produkcji odpadów oraz rozwijania recyklingu i ponownego wykorzystania materiałów.
■
Dekret z 11 lipca 2011 r. w sprawie zapobiegania oraz gospodarowania odpadami (fr. Décret du 11
juillet 2011 relatif à la prévention et à la gestion des déchets, no 2011-828)
Transpozycja dyrektywy ramowej w sprawie odpadów z 2008 roku oraz wdrożenie ustawy dotyczącej krajowego
zaangażowania na rzecz środowiska („ENE”). Dekret reformuje planowanie terytorialne w zakresie odpadów
5
poprzez ograniczenie ilości odpadów, które mogą zostać spalone lub podlegać składowaniu oraz nakłada na
dużych producentów obowiązek oddzielnego składowania odpadów biodegradowalnych w celu ich ponownego
wykorzystania.
■
Ustawa z 12 lipca 2010 roku określająca krajowe zobowiązanie na rzecz środowiska, tzw. Grenelle
Environnement II (fr. Loi du 12 juillet 2010 portant engagement national pour l’environnement,
ENE, dite Grenelle Environnement II)
Ustawa zakłada redukcję o 15% odpadów nieprzetwarzanych oraz o 7% odpadów domowych. Ponadto zakłada
się stopień wykorzystania odpadów domowych i im podobnych na poziomie 35% do roku 2012 i 45% w roku
2015. Stopień recyklingu opakowań do osiągnięcia w 2012 roku został określony na poziomie 75%.
■
Rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2010: dostosowanie do prawa UE w dziedzinie odpadów (fr.
L’ordonnance du 17 décembre : adaptation au droit de l’UE dans le domaine des déchets, nr 20101579)
Rozporządzenie dokonuje transpozycji do prawa francuskiego dyrektywy ramowej w sprawie odpadów z 2008
roku. Określa ono m.in. czym są odpady, uprzywilejowuje prewencję powstawania odpadów oraz wprowadza
hierarchię w postępowaniu z odpadami, ustalając priorytet dla recyklingu i ponownego wykorzystania odpadów.
■
Dyrektywa w sprawie odpadów (fr. La directive cadre sur les déchets, no 2008-98/CE)
Dyrektywa ustanawiaj środki zmierzające do ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego poprzez działania
zapobiegawcze oraz redukcję szkodliwych efektów produkcji i gospodarowanie odpadami.
Opracowanie: WPHI w Paryżu, wrzesień 2015
6