Warszawa, 21 kwietnia 2016 r. DWST

Warszawa, 21 kwietnia 2016 r.
DWST-WA.3532.1.2016.DP
Sz. P.
Ewa Wójcik
ul. B. Prusa 8
19-300 Ełk
Szanowna Pani,
w odpowiedzi na Pani petycję z dnia 20 stycznia 2016 r. uprzejmie informuję, że
Ministerstwo Edukacji Narodowej skierowało do konsultacji publicznych projekt
z dnia 16 marca 2016 r. ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz
niektórych innych ustaw.
Problemy w zakresie interpretacji i stosowania przepisów art. 80 i 90 ustawy
z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty1, dotyczących udzielania
i rozliczania
dotacji wypłacanych przedszkolom, szkołom i placówkom
z budżetów jednostek samorządu terytorialnego są zgłaszane przez organy
kontrolne, samorządy oraz osoby fizyczne i osoby prawne inne niż jednostki
samorządu terytorialnego prowadzące przedszkola, szkoły i placówki. Duży
poziom ogólności obecnych przepisów powoduje ich nieprecyzyjność
i wątpliwości interpretacyjne, co w konsekwencji skutkuje ich niejednolitym
stosowaniem w skali kraju oraz stwarza problemy przy naliczaniu
i kontrolowaniu prawidłowości wykorzystania dotacji przyznawanych z budżetów
jednostek samorządu terytorialnego przedszkolom, szkołom i placówkom. Stąd
też powstają spory pomiędzy organami właściwymi do udzielania dotacji
a jednostkami dotowanymi. Dlatego też Ministerstwo Edukacji Narodowej
doprecyzowuje obecnie obowiązujące regulacje prawne, co umożliwi bardziej
adekwatne ustalanie wysokości dotacji oraz zapewni przejrzysty i sprawiedliwy
system określania wysokości dotacji w ramach kraju.
Projektowane zmiany mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.
Podstawę prawną dotowania szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół
publicznych, w których nie jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek
nauki stanowią przepisy art. 90 ust. 3 ustawy o systemie oświaty. Należy
1
Dz. U. z 2015 r., poz. 2156, z późn. zm.
wyraźnie podkreślić, że dotacje te są wypłacane z budżetu jednostki samorządu
terytorialnego, a nie z budżetu państwa. W związku z tym, zgodnie
z art. 90 ust. 3e ustawy o systemie oświaty, to organy jednostek samorządu
terytorialnego zostały upoważnione przez ustawodawcę do kontroli
prawidłowości wykorzystania dotacji przyznanych przedszkolom, szkołom
i placówkom z budżetów tych jednostek.
Niemniej jednak, nie ulega wątpliwości, że organy jednostek samorządu
terytorialnego, kontrolując prawidłowość wykorzystania dotacji, powinny działać
zgodnie z prawem, stosując m.in. przywoływane przepisy art. 90 ustawy
o systemie oświaty. Dlatego też, wszelkie nieprawidłowości powinny zostać
zgłoszone do odpowiednich organów kontrolnych.
Kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego dokonują
regionalne izby obrachunkowe – na podstawie art. 1 ustawy z dnia
7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych 2. Ponadto
działalność jednostek samorządu terytorialnego może kontrolować Najwyższa
Izba Kontroli – na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r.
o Najwyższej Izbie Kontroli3 oraz urzędy i izby skarbowe – na podstawie art.
2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej4.
Jeżeli organ prowadzący przedszkole, szkołę lub placówkę niepubliczną oraz
publiczną prowadzoną przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu
terytorialnego lub przez osobę fizyczną nie zgadza się z decyzją podjętą przez
jednostkę samorządu terytorialnego, to ma prawo do złożenia skargi. Ponadto,
zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym5 i ustawą o samorządzie
gminnym6, każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone
uchwałą lub zarządzeniem podjętym odpowiednio przez organ powiatu lub
gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może – po bezskutecznym
wezwaniu do usunięcia naruszenia – zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do
sądu administracyjnego.
W związku ze zmianami w zasadach dotowania niepublicznych szkół
i placówek, obowiązującymi od dnia 22 kwietnia 2009 r., kiedy to weszły w życie
przepisy ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458, z późn. zm.), dodano
w art. 90 ustawy o systemie oświaty ust. 3d, który w pierwotnym brzmieniu
stanowił, że dotacje te są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań
szkoły lub placówki w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym
profilaktyki społecznej i mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie
wydatków bieżących szkoły lub placówki. Od dnia 1 stycznia 2014 r. weszły
w życie przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie
oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 827, z późn. zm.),
doprecyzowujące art. 90 ust. 3d ustawy o systemie oświaty, w myśl których
dotacje dla szkół i placówek mogą być przeznaczone na dofinansowanie
2
Dz. U. z 2012 r., poz. 1113, z późn. zm.
Dz. U. z 2015 r., poz. 1096
4
Dz. U. z 2015 r., poz. 553, z późn. zm.
5
art. 87 ustawy o samorządzie powiatowym
6
art. 101 ustawy o samorządzie gminnym
3
realizacji zadań szkoły, przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego
lub placówki w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki
społecznej. Ponadto dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na:
1) pokrycie wydatków bieżących szkół, przedszkoli, innych form wychowania
przedszkolnego i placówek, obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele
działalności szkoły, innej formy wychowania przedszkolnego lub placówki,
w tym na wynagrodzenie osoby fizycznej prowadzącej szkołę, przedszkole, inną
formę wychowania przedszkolnego lub placówkę, jeżeli odpowiednio pełni
funkcję dyrektora szkoły lub placówki albo prowadzi zajęcia w innej formie
wychowania przedszkolnego, z wyjątkiem wydatków na inwestycje i zakupy
inwestycyjne, zakup i objęcie akcji i udziałów lub wniesienie wkładów do spółek
prawa handlowego;
2) zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
obejmujących:
a) książki i inne zbiory biblioteczne,
b) środki dydaktyczne służące procesowi dydaktyczno-wychowawczemu
realizowanemu w szkołach, przedszkolach i placówkach,
c) sprzęt rekreacyjny i sportowy,
d) meble,
e) pozostałe środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne o wartości
nieprzekraczającej wielkości ustalonej w przepisach o podatku dochodowym od
osób prawnych, dla których odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt
uzyskania przychodu w 100% ich wartości, w momencie oddania do używania.
Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 7 ustawy o systemie oświaty na organie
prowadzącym szkołę lub placówkę spoczywa odpowiedzialność m.in. za
zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych
i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Środki publiczne
pochodzące z dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego powinny
zostać przeznaczone przez szkołę niepubliczną na finansowanie wydatków
bieżących statutowej działalności oświatowej, a więc na realizację zadań szkoły
lub placówki w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki
społecznej, o czym stanowi wprost przepis art. 90 ust. 3d ustawy o systemie
oświaty. Oceny czy wydatki poniesione przez niepubliczną szkołę podstawową
na dowożenie uczniów spełniają kryteria, o których mowa w art. 90 ust. 3d
ustawy o systemie oświaty, każdorazowo w odniesieniu do konkretnej sytuacji
samodzielnie dokonuje organ dotujący szkołę, uwzględniając wszystkie
okoliczności danego przypadku (poczynając od ustalenia, czy zadanie takie
zostało przewidziane w statucie szkoły). Wspomniany powyżej przepis stanowi,
że dotacje są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań szkoły lub
placówki w zakresie kształcenia, wychowania i opieki w tym profilaktyki
społecznej. Dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie wydatków
bieżących szkoły lub placówki, których przykładowy katalog określa art. 90 ust.
3d pkt 1 cyt. ustawy, tj. na cele związane z procesem kształcenia i wychowania
uczniów szkoły oraz opieki nad nimi. Trzeba mieć na względzie, że rola
omawianej dotacji nie polega na subsydiowaniu wszelkiej działalności
prowadzonej przez szkołę niepubliczną bądź organ prowadzący szkołę, czy też
pokrywania wszelkich ich wydatków. Kluczowe dla odpowiedzi na pytanie, czy
dany wydatek bieżący może zostać sfinansowany z dotacji jest ustalenie, czy
cel, na jaki go poniesiono, mieści się w zastosowanych przez ustawodawcę
nazwach zadań szkoły: "kształcenie", "wychowanie", "opieka" oraz "profilaktyka
społeczna". Pojęcia te nie zostały zdefiniowane w ustawie, zatem ustalanie ich
zakresu musi odbywać się w oparciu o regulacje zawarte w przepisach
szczególnych określających zadania szkół, łącznie z postanowieniami ich
statutów.
Zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, warunkiem otrzymania
dotacji jest podanie planowanej liczby uczniów w wyznaczonym terminie.
Podawana w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania
dotacji planowana liczba uczniów służy organowi dotującemu jedynie do
planowania w budżecie środków na dotacje na rok następny. Natomiast do
ustalania wysokości dotacji dla niepublicznych szkół należy przyjąć ujęte
w budżecie jednostki samorządu terytorialnego właściwej do dotowania
zaplanowane na dany rok budżetowy wydatki bieżące ponoszone w szkołach
publicznych tego samego typu i rodzaju – w przeliczeniu na jednego
wychowanka. W związku z tym po uchwaleniu planu dochodów i wydatków
jednostka samorządu terytorialnego powinna w oparciu o te dane ustalić
wysokość dotacji dla szkół niepublicznych. Należy zauważyć, że powyższe
przepisy są skonstruowane w ten sposób, by dotacje dla szkół niepublicznych
odzwierciedlały wydatki planowane w budżecie danej jednostki samorządu
terytorialnego, ponoszone w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju 7.
W szczególności, w przypadku zmiany planu wydatków bieżących ponoszonych
w szkołach publicznych w wyniku korygowania budżetu w ciągu roku, należy
odpowiednio skorygować wysokość dotacji dla szkół niepublicznych.
W projektowanych zmianach, mających wejść w życie z dniem 1 stycznia
2017 r., jednoznacznie sformułowano przepisy obligujące jednostki samorządu
terytorialnego do aktualizacji wysokości dotacji, jeżeli w ciągu roku
budżetowego uległ zmianie plan dochodów lub wydatków budżetu jednostki
samorządu terytorialnego w zakresie służącym do ustalania kwoty dotacji.
Podsumowując należy podkreślić, że projektowane zmiany, mające wejść
w życie z dniem 1 stycznia 2017 r., precyzyjnie określają sposób kalkulacji
dotacji wypłacanych przedszkolom, szkołom i placówkom z budżetów jednostek
samorządu terytorialnego. Ponadto ustawodawca wprowadza obowiązek
publikacji w biuletynie informacji publicznej jednostki samorządu terytorialnego
podstawowych kwot dotacji oraz przewidywanej liczby uczniów, czyli danych,
na podstawie których będzie ustalana wysokość dotacji dla przedszkoli, szkół
i placówek. Ustalanie wysokości dotacji w oparciu o precyzyjne przepisy
pozwoli na zapewnienie przejrzystego i sprawiedliwego systemu określania
wysokości dotacji w ramach kraju i tym samym wyeliminowanie pojawiających
się obecnie nieprawidłowości. Ponadto dotowane przedszkola, szkoły i placówki
7
Przy uwzględnieniu w ten sposób lokalnych czynników, np. położenia, typu jednostki samorządu
terytorialnego itp.
będą mogły w oparciu o publikowane dane zweryfikować wysokość dotacji
ustalonych przez jednostki samorządu terytorialnego.
Z poważaniem
Sławomir Adamiec
Dyrektor
Departament Współpracy z Samorządem
Terytorialnym