Spis treści

SPIS TREŚCI – CONTENTS
Gratulacje z okazji 10-lecia Problemów Ekologii – Congratulations on the 10th
Anniversary of Problemy Ekologii
Stefan Kozłowski: 10 lat czasopisma Problemy Ekologii – The 10 Anniversary of the
Problemy Ekologii journal
Kazimierz Górka: Koncepcje zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego –
Concepts of sustainable social and economic development.
Stanislav Hvozdik: Niektóre nieprawidłowości ludzkiego rozwoju a ekonomia i ekologia –
Some anomalies of human development vs. economy and ecology
Stefan Konstańczak: Nauka i publicystyka wobec osiągnięć biotechnologii – Science and
journalism towards biotechnology’s achievements
Mikołaj Niedek: Partnerstwo dla zielonych miejsc pracy i rozwoju zrównoważonego –
Partnership for green jobs and sustainable development
Jan Pałasz: Gminne i powiatowe programy ochrony środowiska –uwagi do ich formy,
struktury, treści i wykonania – Municipal andcounty environmental protection action plans:
some comments to theirform, structure, content and implementation
Henryk Zemsta: Rekultywacja biologiczna jeziora Klasztorne Małe w Kartuzach –
Biological reclamation of the Klasztorne Małe lake in Kartuzy
Aleksandra Antonowicz: Nie dajmy się wyprowadzić Poldanorowi w pole – Don’t let
Poldanor lead us up the garden path
Jadwiga Adamczyk, Katarzyna Brendzel-Skowera: Europejskisystem ekozarządzania i
audytu EMAS Część I. Procedura wdrożenia – TheEuropean environmental management and
audit system EMAS. Part I. Theimplementation procedure
Wojciech Radecki: Polskie prawo leśne. Cz. VII. Przestępstwai wykroczenia leśne – Polish
Forestry Law. Part VII.: Forestry crimesand petty offences
Maria Talik: Inwazje obcych gatunków roślin, LMO i ochronaróżnorodności biologicznej.
Regulacja w prawie międzynarodowym,wspólnotowym oraz polskim – Alien plant invasions,
living modi.edorganisms (LMOs) and biodiversity protection. International, the EU andPolish
legal framework
Jacek Zbigniew Górnikiewicz: Stefan Konstańczak - Wybrane zagadnienia eko.lozo.i –
Place of ecophilosophy in the work of cognition of the world according to Stefan
Konstańczak
STRESZCZENIA
Stefan Kozłowski: 10 lat czasopisma "Problemy Ekologii". W artykuleprzedstawiono uwagi
dotyczące polityki polskiej i europejskiej w dziedzinierozwoju zrównoważonego.
Kazimierz Górka: Koncepcje zrównoważonego rozwoju społecznogospodarczego.Artykuł
jest próbą uporządkowania terminologii oraz istotypojęcia rozwój zrównoważony i trwały
Stanislav Hvozdik: Niektóre nieprawidłowości ludzkiego rozwoju a ekonomiai ekologia.
Ciągłość i zmiana to bieguny charakterystyczne dla rozwoju. Biegunyte występują na
poziomach: biologicznym, psychologicznym i społecznym. Autorw sposób oryginalny odnosi
je do ekonomii i ekologii wskazując na skutki jakiewywołuje naruszanie relacji między
zmianami i ciągłością (nieprawidłowości)w ekonomii i ekologii a także na drodze życiowej
samego człowieka. Wskazujerównież jak można przeciwdziałać tym nieprawidłowościom.
Stefan Konstańczak: Nauka i publicystyka wobec osiągnięć biotechnologii.Prezentowany
artykuł podejmuje problem sporów wokół zagrożeń i szans, jakieprzynosi społeczeństwom
gwałtowny rozwój biotechnologii. Biotechnologiaw przyjętym rozumieniu to sztuka
usprawniania tego, co naturalne stosowniedo potrzeb człowieka. Przez wszystkie tysiąclecia
trwania naszej cywilizacjiprzyniosła wiele bardzo pożytecznych odkryć. Dziś sytuacja wcale
nie zmieniłasię aż tak bardzo jak głoszą to przeciwnicy biotechnologii, gdyż ludzkośćnadal
jest uzależniona od rolnictwa. Ok. 50% zawodowo czynnych ludzi jestzaangażowanych w
produkcji rolnej. Stanowi ono też jedyne albo główneźródło utrzymania dla większości
ludności naszego globu. Z punktu widzenialudzi związanych z rolnictwem i utrzymujących
się z niego osiągnięciabiotechnologii są wyłącznie korzystne, gdyż umożliwiają przeżycie
większejpopulacji bez potrzeby zawłaszczania nowych obszarów ziemi przez rolnictwo.W
nauce i środkach masowego przekazu toczy się spór o ustanowienie ograniczeńdla rozwoju
biotechnologii. Naukowcy są za pełną swobodą rozwojubiotechnologii, a publicyści domagają
się ustanowienia radykalnych ograniczeń.W tych sporach ścierają się ludzkie obawy z racjami
ekonomicznymioraz pragmatyzmem użytkowników i wytwórców. Racje środowiskowe
jednakprzemawiają na korzyść biotechnologii, gdyż można zakładać, iż dzięki niejznikną
wysypiska śmieci towarzyszące każdej miejscowości. Biotechnologiapozwala zatem
zachować także nadzieję, że relacje pomiędzy człowiekiema środowiskiem będą w
przyszłości bardziej zrównoważone niż obecnie,a zaspakajanie naszych potrzeb nie będzie się
już odbywało wyłącznie kosztemśrodowiska naturalnego.
Mikołaj Niedek: Partnerstwo dla zielonych miejsc pracy i zrównoważonegorozwoju. Zielone
miejsca pracy i partnerstwo między samorządem, sektorembiznesu i organizacjami
pozarządowymi tworzą podstawy trwałego,zrównoważonego rozwoju lokalnego. Dużym
potencjałem w zakresie tworzeniaprzyjaznych środowisku miejsc pracy i rozwoju
przedsięwzięć partnerskich jestselektywna gospodarka odpadami.
Jan Pałasz: Gminne i powiatowe programy ochrony środowiska – uwagido ich formy,
struktury, treści i wykonania. Programy ochrony środowiskanależą do najważniejszych
dokumentów gmin i powiatów umożliwiającychrealizację polityki ekologicznej państwa
zgodnie z zasadą zrównoważonegorozwoju.Lokalne i regionalne programy ochrony
środowiska, podobniejak polityka ekologiczna państwa, powinny być sporządzane co 4 lata.
Wnajbliższej przyszłości gminy i powiaty zobowiązane będą do ponownegowykonania takich
dokumentów. Forma, struktura, poziom oraz proceduryopracowania aktualnych programów
budzą jednak wiele zastrzeżeń.W artykule przedstawiono uwagi i spostrzeżenia do
opracowanych w województwieśląskim lokalnych „Programów ochrony środowiska”, które
mogą sięprzyczynić do ich usprawnienia.Autor, będący wery.katorem ok. 30 opracowańtakich
programów przyznaje, że niektóre poruszone w artykule kwestie i problemysą dyskusyjne i
powinny być przedmiotem dalszych rozważań i uściśleń.
Jadwiga Adamczyk, Katarzyna Brendzel-Skowera: Europejski systemekozarządzania i
audytu EMAS Część I. Procedura wdrożenia. Działalnośćgospodarcza obok pożądanych
celów niejednokrotnie prowadzi do degradacjiśrodowiska. Kraje członkowskie Unii
Europejskiej podjęły starania o formalneuregulowania kwestii ochrony środowiska w
procesach gospodarczych. KomisjaEuropejska w 1993 r. wydała regulację dotyczącą
dobrowolnego udziałuprzedsiębiorstw w Programie Ekozarządzania i Audytu
Środowiskowego(EMAS). Od kwietnia 2001 r. obowiązuje nowe Rozporządzenie EMAS
II.Europejski system ekozarządzania i audytu jest standardem wyznaczającym zbiórzasad,
obowiązków, elementów i działań mających na celu ciągłe ulepszaniefunkcjonowania
organizacji w środowisku. Niniejszy artykuł został podzielonyna dwie części. W pierwszej
przedstawiono procedurę wdrażania systemu, jegorejestrację i wery.kację.
Wojciech Radecki: Polskie prawo leśne. Cz. VII. Przestępstwa i wykroczenialeśne.
Charakterystyczną cechą prawa leśnego jest szerokie operowanie sankcjamikarnymi. Od
przedwojennej ustawy z 1937 r. o szkolnictwie leśnym i polnymprzyjęto rozdzielenie
materialnych przepisów leśnych (ustawy leśne) i karnychprzepisów leśnych (kodeksy: karny i
wykroczeń). W obowiązującym stanie prawnymmożna wyróżnić pięć kierunków ochrony
lasów w prawie karnym: 1) przedbezprawnym wyrębem, 2) przed nadmierną penetracją, 3)
ochronę sanitarną, 4)zwalczanie szkodnictwa leśnego, 5) ochronę przed pożarami.
Maria Talik: Inwazje obcych gatunków roślin, LMO i ochrona różnorodnościbiologicznej.
Regulacja w prawie międzynarodowym, wspólnotowymoraz polskim. Inwazje obcych
gatunków stanowią jedno z najpoważniejszychzagrożeń dla różnorodności biologicznej.
Wielokrotnie pociągają za sobąznaczące straty gospodarcze i stanowią poważny problem
socjoekonomiczny.Przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom związanym z
rozprzestrzenianiem sięobcych gatunków wymaga wypracowania skoordynowanego
podejścia zarównona poziomie krajowym, jak również regionalnym oraz globalnym.
Problemten jest nie tylko wyzwaniem dla społeczności naukowej, lecz rodzi równieżwiele
dylematów natury prawnej. Niezbędne jest wypracowanie holistycznegopodejścia,
zapewniającego integrację i koordynację pomiędzy różnymi sektoramii obszarami prawnej
regulacji. Takim obszarem jest handel, który stanowi jednaz najistotniejszych ścieżek
introdukcji obcych organizmów. Przeciwdziałaniepotencjalnym negatywnym
oddziaływaniom na różnorodność biologicznąjest przedmiotem regulacji prawnych
dotyczących uwalniania genetyczniezmody.kowanych organizmów do środowiska.
Wspomniane regulacje wyraźnieodnoszą się do ryzyka potencjalnej inwazyjności tych
organizmów. Wskazujesię, że regulacje dotyczące introdukcji obcych gatunków oraz
regulacjez zakresu bezpieczeństwa biologicznego (przeciwdziałania
potencjalnymzagrożeniom związanym z wprowadzaniem genetycznie
zmody.kowanychorganizmów do środowiska) wykazują określone podobieństwa i
powiązaniai powinny cechować się spójnością. Przedmiotem artykułu jest zbadanie relacjii
powiązań pomiędzy reżimem prawnym dotyczącym obcych gatunków(w szczególności
obcych gatunków roślin) oraz reżimami prawnymi dotyczącymihandlu międzynarodowego
oraz genetycznie zmody.kowanych organizmów.Powyższa problematyka, została
przedstawiona w oparciu o analizę postanowieńnajistotniejszych międzynarodowych,
wspólnotowych oraz polskich aktówprawnych i dokumentów oraz działań podejmowanych na
forum różnychorganizacji międzynarodowych. Znalezienie zgodnie z zasadą,
zrównoważonegorozwoju odpowiedniej równowagi pomiędzy koniecznością
przeciwdziałaniapotencjalnym zagrożeniom związanym w introdukcją nowych gatunków
orazcelami i zasadami handlu międzynarodowego jest przedmiotem takich aktów jakProtokół
Kartageński o Bezpieczeństwie Biologicznym czy MiędzynarodowaKonwencja o Ochronie
Roślin. Konwencja o Ochronie Roślin zasługuje napogłębioną analizę z uwagi na rolę, jaką, w
systemie Światowej OrganizacjiHandlu pełnią wypracowywane w jej ramach
międzynarodowe standardy (zgodniez unormowaniami Porozumienia w sprawie Stosowania
Środków Sanitarnychi Fitosanitarnych). W polskim systemie prawnym przywiązywano
dotychczas zbytmało uwagi do zagadnień skutecznego przeciwdziałania inwazjom
biologicznym.Konieczne jest wypracowanie odpowiednich rozwiązań prawnych w tym
zakresie(obecne są krytykowane jako niewystarczające i nieskuteczne). Rozbudowanesą,
natomiast wspólnotowe i polskie unormowania dotyczące przeciwdziałaniapotencjalnym
zagrożeniom dla środowiska i bioróżnorodności wynikającymz zastosowania genetycznie
zmody.kowanych organizmów otrzymanych dziękiwykorzystaniu nowoczesnej
biotechnologii. Jednak i w tym obszarze wskazujesię zagadnienia wymagające dalszej,
pogłębionej dyskusji (m. in. kwestie tzw.koegzystencji i odpowiedzialności prawnej za
szkodę). Ponadto, należy podkreślićpotrzebę podnoszenia świadomości i informowania
różnych grup społecznychodnośnie problematyki inwazji biologicznych i przeciwdziałania
im.
SUMMARIES
Stefan Kozłowski: The 10 Anniversary of the „Problemy Ekologii” journal.The article
presents some comments on the Polish and European policy in thearea of sustainable
development.
Kazimierz Górka: Concepts of sustainable social and economic development.The article is
an attempt of systemizing the terminology and meaning of the term"sustainable
development".
Stanislav Hvozdik: Some anomalies of human development vs. economy andecology.
Continuity and change are poles typical for development. These polesexist at biological,
psychological and social levels. The author refers them in aninteresting way to economy and
ecology indicating the effects caused by disturbingthe relation between the changes and the
continuity ( anomalies) in economy andecology as well as in the human way of life. Methods
for counteracting theseanomalies have also been presented.
Stefan Konstańczak: Science and journalism towards biotechnology’sachievements. The
article discusses a controversy concerning threats and chanceswhich are brought to society by
rapid biotechnology development. Biotechnologyis received as an art of improving the natural
according to human needs. Duringmillenniums of our civilization it has brought several very
useful discoveriesand it not changed till the present day as mankind is still strongly dependent
onagriculture. About 50% of professionally active people are involved in farmingproduction.
Agriculture is also a main source of earnings for the majority ofthe world’s population. For
the ones connected with farming biotechnology’sachievements are entirely bene.cial as they
provide larger populations withfood without extending already existing farming areas. There
is a quarrel inscience and media on setting up restrictions on biotechnology’s
development.Scientists support full development of biotechnology while the publicists
demandestablishing radical limitations. Human apprehension .ghts against economicrights
and pragmatism of its users and creators. Environmental rights speak infavor of biotechnology
as it gives a chance to eliminate dumps in every singlelocality. Biotechnology gives people a
hope that the future relationships betweenpeople and environment will be more balanced than
now and ful.llment of ourneeds will not destroy and overuse it.
Mikołaj Niedek: Partnership for green jobs and sustainable development.Green jobs and
partnership between local government, businesses and nongovernmentalorganizations
constitute foundations of sustainable local development.Selective waste management
represents a strong potential in the area ofcreating new , environmentally friendly jobs while
developing partnership-basedefforts.
Jan Pałasz: Municipal and county environmental protection action plans: somecomments to
their form, structure, content and implementation. Environmentalprotection action plans
belong to the most important documents of municipalitiesand counties enabling realization of
the state ecological policy in line with theprinciple of sustainable development. Local and
regional environmental protectionaction plans, similarly as the state ecological policy, should
be developed everyfour years. Municipalities and counties will be obliged to produce new
plans inthe nearest future. However the form, structure , level and procedures for
thedevelopment of such plans are subject to a number of questions. The articlepresents some
comments and notices to the local environmental protectionaction plans developed in the
Silesian Voievodeship which may contribute totheir authorization. The author, who has
reviewed about 30 such plans, states thatsome issues mentioned in the paper are subject to
discussion and should be putfor further consideration and speci.cation.
Jadwiga Adamczyk, Katarzyna Brendzel-Skowera: The European
environmentalmanagement and audit system EMAS. Part I. The implementation
procedure.Beside the desired goals, economic activity frequently leads to
environmentaldegradation. The Member States of the European Union have undertaken
aneffort to regulate formally the issue of environmental protection in economicprocesses. In
1993 the European Commission issued a regulation concerning avoluntary participation of
enterprises in the Environmental Management and AuditSystem (EMAS). Since 2001 a new
regulation – EMAS II has been enforced. TheEuropean environmental management and audit
system is a standard de.ning a setof principles, duties, elements and actions aimed at a
continuous improvement ofan organization’s functioning in the environment. The hereby
article is composedof two parts. Part I presents the procedure of system implementation, its
registrationand veri.cation
Wojciech Radecki: Polish Forestry Law. Part VII.: Forestry crimes and
pettyoffences.Forestry law is featured by a broad use of criminal sanctions. Since thepre-war
act on forestry and .eld education of 1937, a division has been madeinto material forestry laws
(forestry acts) and criminal forestry acts (criminal andpetty offences codes). Five directions
can be identi.ed in the protection of forestsby the criminal law: 1) against illegal felling, 2)
against excessive penetration, 3)sanitary protection, 4) combating forest pests, 5) protection
against .res.
Maria Talik: Alien plant invasions, living modi.ed organisms (LMOs) andbiodiversity
protection. International, the EU and Polish legal framework.Alien species invasions are
recognised as a major cause of biodiversity loss anda serious environmental and socioeconomic issue. Providing an appropriateprotection against biological invasions requires a
comprehensive, holistic andconsolidated approach to be adopted across various sectors and
areas of legalregulation. Trade is such an important area of legal regulation since it
constitutesa meaningful pathway of non-native organisms introduction. Another area,crosscutting with the problem of alien plant and other species invasions are theprovisions aimed at
safeguarding the biodiversity from potential risks posed byliving modi.ed organisms resulting
from modern biotechnology (LMOs). Theproblem of potential invasiveness is explicitly
addressed in legal acts constitutingthe framework for LMOs regulation. Effective responses to
the invasive alienspecies (IAS) problem require paying attention to the consistency between
legalregime on non-indigenous (alien) species and regimes on trade and on LMOs.Sustainable
approach to trade and development of modern biotechnology shouldbe fostered. Polish legal
framework on IAS requires further elaboration andimprovements, while detailed provisions
on a speci.c administrative procedurefor authorisation of deliberate release into the
environment of GMOs areestablished under the European Community (EC) and Polish legal
acts. Some ofthese solutions could be helpful to create a coherent, effective legal framework
todeal with alien species and also alien-species related solutions may be applicableto legal
frameworks on LMOs and biosafety. Appropriate policy is essential toprovide information to
the public on the issues of IAS and to highlight the risksthey pose.