pobierz - WordPress.com

Historia ekonomii
Mgr Robert Mróz
Mikroekonomia w XX wieku – 17.01.2017
Marshall i Walras

Ojcowie założyciele nowoczesnej mikroekonomii
pozostawili w spadku:
●
●
●
Założenie o racjonalnych, maksymalizujących
podmiotach gospodarczych
Teorię równowagi ogólnej
Teorię konkurencji doskonałej (formalna teoria, gdzie
mamy bardzo wiele małych firm (price-takers)
sprzedających taki sam produkt, brak barier wejścia,
p = MC)
Mikroekonomia w latach 30.

„Rewolucja ordynalistyczna” (J. Hicks, R. Allen,
E.Slutsky, P. Samuelson, V. Pareto i in.)
●
●
●
●
●
Wzięła się z przekonania, że nie da się dokonywać
międzyosobowych porównań użyteczności – nie da się
mierzyć zjawisk psychologicznych obiektywnie
Możliwy jest więc tylko indywidualny ranking dóbr, a
nie przypisywanie im liczbowej wartości użyteczności
Zasadnicze znaczenie dla pewnych celów
Hicks, Allen: opracowanie efektu substytucyjnego
i dochodowego  dobra normalne, dobra Giffena
Teoria wyboru w warunkach niepewności i ryzyka
– pierwsze zastosowania rachunku
prawdopodobieństwa w mikro
Mikroekonomia w latach 30.

Teorie konkurencji niedoskonałej:
●
●
Konkurencja monopolistyczna: bardzo dużo firm, brak
barier wejścia, podobny, ale nie doskonale
substytucyjny produkt; w takiej sytuacji cena jest
wyższa niż przy doskonałej konkurencji ale niższa niż
przy monopolu
Oligopol (zapoczątkowana jeszcze w XIX w.): kilka
firm, pewne bariery wejścia, a więc firmy wpływają na
cenę; wiele różnych modeli (Cournot, Bertrand,
Stackelberg); cena może być różna, w całym przedziale
od ceny konkurencyjnej do monopolistycznej
Wzrost matematyzacji ekonomii



Matematyka coraz popularniejsza w artykułach –
w latach 40. używana sporadycznie, dziś
nieustannie
Coraz powszechniejsze wykorzystanie rozmaitych
gałęzi matematyki: przede wszystkim analizy i
rachunku prawdopodobieństwa, ale też algebry,
topologii czy teorii gier
Duża w tym rola rosnącej popularności teorii
równowagi ogólnej – próbowano wykazać, że da
się do niej zredukować inne teorie, w tym
makroekonomiczne
Wzrost formalizacji ekonomii



Ramię w ramię z matematyzacją szła rosnąca
popularność metody aksjomatycznej, czyli
logicznego dowodzenia twierdzeń na podstawie
zbioru przesłanek (niezależnych i spójnych) –
dedukcja
Podstawowe aksjomaty mikroekonomiczne
wszyscy znamy, np. spójne i przechodnie
preferencje
Całkowicie dominujący sposób uprawiania mikro
w latach 50.-80.
Wzrost formalizacji ekonomii

Do popularności metody aksjomatycznej
przyczyniły się m.in. następujące czynniki:
●
●
●
●
Przeprowadzenie dowodów na istnienie równowagi
ogólnej w warunkach doskonałej konkurencji oraz na
to, że ta równowaga jest Pareto-optymalna – był to
sukces
W tamtych czasach matematycy również byli bardzo
przywiązani do tej metody, więc przydawała ona
ekonomii naukowego charakteru
Wydawała się wolna od osądów czy ideologii
Czy to jedyny sposób na uprawianie
rygorystycznej nauki?
Problem



Dążenie do oparcia całej ekonomii na aksjomatycznej
teorii równowagi ogólnej napotkało poważny problem
Twierdzenie Sonnenscheina-Mantela-Debreu, które
udowodniono w I poł. lat 70., mówi, że funkcja
nadwyżkowego popytu dla całej gospodarki nie musi
spełniać założeń racjonalności nakładanych na
indywidualne funkcje popytu
Inaczej: indywidualne preferencje implikują „dobrze
zachowujące się” krzywe popytu, ale rynkowa krzywa
już wcale nie musi być taka grzeczna
Problem




To oznacza co najmniej dwie rzeczy
Po pierwsze, równowaga rynkowa nie musi być
ani unikalna, ani stabilna
Po drugie, nie da się w pełni zredukować teorii
makroekonomicznych do mikroekonomicznych
Duży cios dla programu poszukiwania tzw.
mikropodstaw i ostatecznie, w latach 90., w miarę
powszechna zgoda co do niemożliwości
stworzenia uniwersalnej teorii w oparciu o TRO
 nowe teorie/metody, większy pluralizm
Teoria gier



Teoria matematyczna opisująca interakcje
pomiędzy racjonalnymi, strategicznie
zachowującymi się podmiotami („graczami”);
początki to lata 40. (von Neumann) i 50. (Nash)
Interakcje rozumiane w sensie teorii gier były
nowością w ekonomii; szerokie spektrum
zastosowań: aukcje, głosowania, decyzje o wejściu
na rynek, bankructwa, kartelizacja itd.
Równowaga Nasha – rozwiązanie gry, w którym
każdy z graczy zna strategie innych i nikt nie może
zyskać poprzez unilateralną zmianę strategii
Teoria gier



Teoria gier w tej wersji jest w pewnym sensie za
prosta: gracze znają strategie innych i strukturę gry,
gry są niekooperacyjne; więc nie ma jak uwzględnić
np. niepewności, co jest konieczne w ekonomii
Więc: przejście (w latach 90.) do tzw. ewolucyjnej
teorii gier, która np. nie zakłada, że wszyscy
maksymalizują wypłaty (niektórzy mogą być np.
egalitarystami), a dodatkowo gracze „ewoluują” naśladują inne typy graczy
Mamy tu więc do czynienia z odejściem od
klasycznych w mikro postulatów maksymalizacji i
pełnej racjonalności
Ekonomia behawioralna



Opiera się na założeniu ograniczonej racjonalności
(bounded rationality) – ludzie mają skończone moce
obliczeniowe i zasoby umysłowe i często, zamiast
wszystko kalkulować, posługują się prostymi regułami
heurystycznymi
Początki w latach 50. (H. Simon), dynamiczny rozwój
od lat 70. (D. Kahneman i A. Tversky)
Metoda eksperymentalna, która pozwoliła odkryć
mnóstwo tzw. błędów poznawczych (np. odwrócenie
preferencji, awersja do strat, efekt zakotwiczenia)
prowadzących do decyzji niezgodnych z klasyczną
mikroekonomią
Paradoks Allais (1953)
Eksperyment 1
Zakład 1A
Wygrana
1 milion
USD
Szansa
100%
Eksperyment 2
Zakład 1B
Zakład 2A
Wygrana
Szansa
Wygrana
Szansa
1 milion
USD
89%
Nic
89%
Nic
1%
5
milionów
USD
1%
1 milion
USD
11%
Zakład 2B
Wygrana
Szansa
Nic
90%
5
milionów
USD
10%
Paradoks Allais (1953)

Eksperyment 1:
1.00U($1M) > 0.89U($1M) + 0.01U($0M) + 0.1U($5M)

Eksperyment 2:
0.89U($0M) + 0.11U($1M) < 0.9U($0M) + 0.1U($5M)
0.11U($1M) < 0.01U($0M) + 0.1U($5M)
1.00U($1M) – 0.89U($1M) < 0.01U($0M) + 0.1U($5M)
1.00U($1M) < 0.89U($1M) + 0.01U($0M) + 0.1U($5M)
Ekonomia eksperymentalna



Istnieje od ok. 60 lat, ale popularność w ekonomii
zdobywa sobie od jakichś 20
W naukach społecznych eksperymenty są dużo
bardziej niepewne niż np. w fizyce, więc
fundamentalną rolę odgrywa tu indukcja, która nie
była popularna w czasach pracy nad teorią
równowagi ogólnej – m.in. dlatego podejście
eksperymentalne rozwija się dopiero od niedawna
Powiązana z ekonomią behawioralną, bo ona
często wykorzystuje eksperymenty
Neuroekonomia




Zupełnie nowa dziedzina, która bada biologiczne
(mózgowe) podstawy decyzji ekonomicznych
Wykorzystuje techniki neurologiczne – przede
wszystkim zastosowanie praktyczne znajduje fMRI,
czyli funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy
Podłącza się uczestników eksperymentu do urządzenia
i bada reakcje ośrodków mózgowych w czasie
podejmowania decyzji
Niektórzy widzą w tym potencjał do redukcji
mikroekonomii do biologii (fizyki?), ale zagadnienie
redukcji nauk jest dużo szersze i trudniejsze
Podsumowanie






To, czego uczą się studenci na poziomie licencjackim,
to wciąż głównie Marshall
Na poziomie magisterskim to raczej Walras + teoria
gier
Na poziomie zaawansowanym w połowie XX w.
zaszła daleko posunięta matematyzacja i formalizacja
Począwszy od lat 80., m.in. na skutek problemów ze
znalezieniem mikropodstaw dla makroekonomii,
nastąpił pewien powrót do pluralizmu
Pluralizm jest umiarkowany – wciąż najważniejsze
założenia teorii użyteczności ujawnionej i inne
Na pewno bardzo rozszerzył się przedmiot badań
ekonomii  imperializm ekonomiczny