Zapotrzebowanie menedĪerów na informacje finansowe... a

ANNALES
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A
LU B LI N – P OL ONIA
VOL. XLVI, 4
SECTIO H
2012
WyĪsza Szkoáa Bankowa w GdaĔsku
JACEK JAWORSKI
Zapotrzebowanie menedĪerów na informacje finansowe..
a obowiązkowe systemy ewidencyjne
w sektorze maáych przedsiĊbiorstw w Polsce
Managers’ information needs and mandatory filing systems in the small enterprises sector in Poland
Sáowa kluczowe: maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa, systemy ewidencyjne, potrzeby informacyjne
Key words: small and medium enterprises, filing systems, information needs
WstĊp
Informacje finansowe są kluczowe w zarządzaniu przedsiĊbiorstwem. Ich pomiar
jest podstawowym zadaniem systemu ewidencyjnego szeroko pojĊtej rachunkowoĞci.
Od jego struktury i funkcjonalnoĞci zaleĪy iloĞü i jakoĞü dostarczanej informacji,
a w konsekwencji racjonalnoĞü i skutecznoĞü zarządzania przedsiĊbiorstwem.
Trzon systemu ewidencyjnego stanowią ewidencje obowiązkowe. Obecnie
przepisy prawa dopuszczają stosowanie czterech róĪnych systemów ewidencyjnych,
w zaleĪnoĞci od formy prawnej, rozmiarów i charakteru prowadzonej dziaáalnoĞci.
Ta róĪnorodnoĞü systemów ewidencyjnych dotyczy gáównie sektora maáych przedsiĊbiorstw. Celem artykuáu jest scharakteryzowanie zakresu informacji dostarczanej
przez wspomniane systemy w Ğwietle potrzeb informacyjnych menedĪerów. Do
weryfikacji przyjĊto dwie hipotezy:
H1) potrzeby informacyjne menedĪerów maáych przedsiĊbiorstw oraz uĪytkowany,
obowiązkowy system ewidencyjny wzajemnie od siebie zaleĪą,
H2) jednakĪe stosowane rozwiązania ewidencyjne potrzeb tych nie zaspakajają.
JACEK JAWORSKI
266
IdentyfikacjĊ potrzeb informacyjnych menedĪerów przeprowadzono za pomocą
badaĔ ankietowych. OcenĊ zaleĪnoĞci ww. potrzeb i uĪytkowanego systemu ewidencyjnego oparto na analizie statystycznej otrzymanych odpowiedzi. PrezentacjĊ wyników badaĔ poprzedzono charakterystyką obowiązkowych systemów ewidencyjnych
maáych firm w Polsce oraz informacji przez te systemy dostarczanych.
1. Informacje finansowe uĪyteczne w zarządzaniu
a systemy ewidencyjne w sektorze maáych przedsiĊbiorstw w Polsce
Informacje finansowe dotyczą wszelkich zjawisk ekonomicznych towarzyszących pozyskiwaniu, gromadzeniu i wydatkowaniu Ğrodków pieniĊĪnych przez
przedsiĊbiorstwo. Biorąc pod uwagĊ uĪytecznoĞü informacji finansowych w procesie zarządzania, moĪna je podzieliü na dwie gáówne grupy: informacje dotyczące
zarządzania krótkoterminowego przedsiĊbiorstwem oraz wspierające decyzje dáugoterminowe1.
NajczĊĞciej wymienianym krótkoterminowym celem finansowym przedsiĊbiorstwa jest maksymalizacja zysku. Jego retro- i prospektywny pomiar opiera siĊ na
informacjach o bieĪących i planowanych przychodach oraz kosztach. Uzupeánieniem
oceny wyniku finansowego w wielkoĞciach bezwzglĊdnych jest badanie zdolnoĞci
przedsiĊbiorstwa do generowania zysków (rentownoĞci) na podstawie relacji uzyskiwanych wyników i zaangaĪowanych zasobów2.
Kolejną klasą informacji wspierających decyzje krótkoterminowe są dane o sprawnoĞci dziaáania. Dotyczą one takich kategorii jak realizowana marĪa handlowa,
produktywnoĞü, kapitaáo- i pracocháonnoĞü dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa, a takĪe
relacje pomiĊdzy terminami zapadalnoĞci zobowiązaĔ a okresami uĪytkowania
aktywów obrotowych3. Ten ostatni zakres informacji jest blisko związany z drugim bardzo waĪnym zadaniem krótkoterminowej polityki finansowej przedsiĊbiorstwa, a mianowicie z utrzymaniem páynnoĞci finansowej4. W prospektywnej
ocenie zdolnoĞci przedsiĊbiorstwa do regulowania zobowiązaĔ, oprócz bieĪącego pomiaru páynnoĞci, uĪyteczne jest rozpoznanie zapotrzebowania na gotówkĊ
ex ante5.
1
Szerszego omówienia klas informacji finansowych oraz ich roli w zarządzaniu dokonali: J. Jaworski,
P. SopiĔski, Luki informacyjne w zarządzaniu maáym przedsiĊbiorstwem w Ğwietle paradygmatu informacyjno-ekonomicznego rachunkowoĞci, „Zeszyty Teoretyczne RachunkowoĞci” 2010, nr 59 (115).
2
Patrz: L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. WaĞniewski, B. Wersty, Analiza ekonomiczna
przedsiĊbiorstwa, Wydawnictwo AE we Wrocáawiu, Wrocáaw 2001, s. 66; M. SierpiĔska, T. Jachna, Ocena
przedsiĊbiorstwa wedáug standardów Ğwiatowych, PWN, Warszawa 2004, s. 222–264.
3
M. SierpiĔska, T. Jachna, op. cit., s. 95–96.
4
Ibidem, s. 79–89.
5
W. Pluta, Planowanie finansowe w przedsiĊbiorstwie, PWE, Warszawa 2003, s. 62–66.
ZAPOTRZEBOWANIE MENEDĩERÓW NA INFORMACJE FINANSOWE...
267
Zarządzanie dáugoterminowe jest ukierunkowane na maksymalizacjĊ wartoĞci przedsiĊbiorstwa. Z racji dáugiego horyzontu czasowego wiĊkszoĞü informacji
potrzebnych menedĪerowi dotyczy wielkoĞci planowanych. Decyzje powinny byü
poprzedzone analizą strategiczną. W analizie tej kluczową rolĊ odgrywają informacje
o finansowych efektach planowanych dziaáaĔ, których Ĩródáem są sprawozdania finansowe pro forma6. WaĪny element analizy strategicznej stanowi takĪe rozpoznanie
pozycji przedsiĊbiorstwa w danej branĪy. DziĊki temu moĪliwe jest ustalenie sáabych
i mocnych stron wáasnej firmy oraz szans i zagroĪeĔ wynikających z zewnĊtrznych
warunków gospodarowania.
WaĪnych informacji w zarządzaniu dáugoterminowym dostarcza pomiar i monitorowanie wartoĞci przedsiĊbiorstwa. Z kolei jedną z podstawowych metod kreowania
tejĪe wartoĞci jest dziaáalnoĞü inwestycyjna. WartoĞü tworzą inwestycje przynoszące
korzyĞci wyĪsze niĪ ĞredniowaĪony koszt zaangaĪowanego kapitaáu. Zatem istotne
ze strategicznego punktu widzenia informacjami finansowymi są równieĪ dane
o opáacalnoĞci podejmowanych inwestycji, a takĪe o koszcie i strukturze kapitaáu
przedsiĊbiorstwa7.
ħródáem danych koniecznych do przygotowania wyĪej omówionych informacji
są obowiązkowe i fakultatywne ewidencje prowadzone w kaĪdym przedsiĊbiorstwie.
Czynnikiem decydującym o obowiązkach ewidencyjnych polskich przedsiĊbiorstw jest
przyjĊta forma prawna oraz zadeklarowane opodatkowanie dochodu. W zaleĪnoĞci
od dokonanych wyborów przedsiĊbiorstwa są zobowiązane prowadziü nastĊpujące
systemy ewidencyjne:
1) ksiĊgi rachunkowe,
2) podatkową ksiĊgĊ przychodów i rozchodów (KPiR),
3) ewidencjĊ przychodów w podatku zryczaátowanym,
4) ewidencjĊ wynikającą z opodatkowania kartą podatkową.
Do prowadzenia ksiąg rachunkowych są zobowiązane wszystkie osoby prawne
oraz przedsiĊbiorstwa osób fizycznych, których obroty w roku poprzednim przekroczyáy 1 200 tys. euro8. KsiĊgi rachunkowe dostarczają informacji o wszystkich
omówionych kategoriach finansowych. UmoĪliwiają ich wiarygodne prognozowanie,
dając podstawĊ do szerokiej oceny efektów gospodarowania przedsiĊbiorstwa oraz
czynników ksztaátujących te efekty. Ten system ewidencyjny charakteryzuje siĊ
najwiĊkszą pojemnoĞcią informacyjną ze wszystkich wymienionych9.
6
Ibidem, s. 141.
P. Szczepankowski, Wycena i zarządzanie wartoĞcią przedsiĊbiorstwa, PWN, Warszawa 2007, s. 83–105.
8
Ustawa z dnia 29 wrzeĞnia 1994 r. o rachunkowoĞci, Dz. U. 2002, nr 76, poz. 694 z póĨniejszymi
zmianami.
9
J. Jaworski, Zmiany w potrzebach informacyjnych a polityka uproszczeĔ w rachunkowoĞci maáych
przedsiĊbiorstw w Polsce, [w:] Wpáyw miĊdzynarodowych i krajowych regulacji sprawozdawczoĞci finansowej
i auditingu na zmiany w praktyce rachunkowoĞci, I. SobaĔska, A. Szychta (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu
àódzkiego, àódĨ 2007, s. 354.
7
268
JACEK JAWORSKI
PrzedsiĊbiorstwa osób fizycznych, które nie przekroczyáy ww. kwoty przychodów i nie prowadzą ksiąg rachunkowych, są zobowiązane do prowadzenia ewidencji regulowanych przepisami podatkowymi. Podstawowe urządzenie ewidencyjne,
którego stosowanie jest obowiązkiem przedsiĊbiorstw opodatkowanych na zasadach
ogólnych, stanowi podatkowa ksiĊga przychodów i rozchodów10. Ewidencjonowane
w niej przychody i koszty umoĪliwiają ustalenie czynników ksztaátujących wynik
finansowy. Wraz z KPiR podatnik jest zobowiązany prowadziü ewidencje skáadników
majątkowych, do których naleĪą np. ewidencja Ğrodków trwaáych i wartoĞci niematerialnych i prawnych, ewidencja wyposaĪenia, obowiązkowa inwentaryzacja zapasów
itd. Ta forma ewidencyjna jest jednak pozbawiona np. informacji o naleĪnoĞciach
i zobowiązaniach, a takĪe o obrocie Ğrodkami pieniĊĪnymi11. Zatem KPiR stanowi
system ewidencyjny uboĪszy od ksiąg rachunkowych, przy którym utrudnione jest
pozyskiwanie informacji m.in. o páynnoĞci finansowej, zapotrzebowaniu na gotówkĊ,
zadáuĪeniu czy koszcie kapitaáu.
Podatnicy, których przychody w poprzednim roku nie przekroczyáy kwoty 150
tys. euro lub teĪ rozpoczynający dziaáalnoĞü gospodarczą, mogą zrezygnowaü z zasad
ogólnych opodatkowania dochodu i wybraü zryczaátowany podatek od przychodów
ewidencjonowanych12. Wówczas w przedsiĊbiorstwie są gromadzone jedynie dane
o przychodach. Oprócz informacji o wypáaconych wynagrodzeniach nie ewidencjonuje siĊ ponoszonych kosztów. Pomiar skáadników majątkowych przewiduje
sporządzanie na koniec roku spisu z natury zapasów oraz prowadzenie ewidencji
Ğrodków trwaáych. Ten system ewidencyjny oprócz podstawowej wiedzy o przychodach i sprawnoĞci dziaáania nie dostarcza wiĊkszoĞci informacji uĪytecznych
w zarządzaniu13.
NajuboĪszy system ewidencyjny (a wáaĞciwie jego brak) towarzyszy opodatkowaniu kartą podatkową. Mogą ją stosowaü osoby prowadzące dziaáalnoĞü okreĞloną
w zaáączniku do Ustawy o podatku zryczaátowanym14. Wymiar podatku w tej formie
jest wyraĪony kwotowo i zaleĪy od rodzaju prowadzonej dziaáalnoĞci, liczby pracowników oraz mieszkaĔców gminy, w której dziaáalnoĞü jest prowadzona. W tym
przypadku nie wymaga sie prowadzenia jakiejkolwiek ewidencji. Oznacza to, Īe
system związany z kartą podatkową nie dostarcza Īadnych z omówionych klas informacji finansowych.
W tabeli 1 podsumowano uĪytecznoĞü omówionych systemów ewidencyjnych
w dostarczaniu informacji finansowych uĪytecznych w zarządzaniu.
10
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz. U. 2000, nr 14, poz.
176 z póĨniejszymi zmianami.
11
Szerzej: J. Jaworski, Jak wykorzystaü podatkową ksiĊgĊ przychodów i rozchodów do zarządzania
maáym przedsiĊbiorstwem, „RachunkowoĞü” 2009, nr 9, s. 24.
12
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczaátowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
osiąganych przez osoby fizyczne, Dz. U. 1998, nr 144, poz. 930 z póĨniejszymi zmianami.
13
J. Jaworski, Zmiany w potrzebach informacyjnych…, s. 356.
14
Ibidem.
ZAPOTRZEBOWANIE MENEDĩERÓW NA INFORMACJE FINANSOWE...
269
Tabela 1. UĪytecznoĞü systemów ewidencyjnych stosowanych w polskim sektorze
maáych przedsiĊbiorstw w dostarczaniu informacji finansowej dla potrzeb zarządzania
Systemy ewidencyjne
Zarządzanie dáugoterm.
Zarządzanie krótkoterm.
Informacje o:
Karta
podatkowa
Ryczaát od
przych. ewid.
KPiR
KsiĊgi rach.
przychodach
–
++
++
+++
kosztach
+
+
++
+++
rentownoĞci
–
–
+/?
+++/?
sprawnoĞci dziaáania
–
+/?
+/?
+++/?
páynnoĞci finansowej
–
–
–
+++/?
zapotrzebowaniu na gotówkĊ
–
–
–
+++/?
finansowych efektach planów
dáugoterminowych
–
–
+/?
+++/?
pozycji finansowej w branĪy
–
–
++/?
+++/?
wartoĞci przedsiĊbiorstwa
–
–
+/?
++/?
opáacalnoĞci inwestycji
–
–
+/?
+++/?
koszcie kapitaáu
–
–
–
++/?
zadáuĪeniu przedsiĊbiorstwa
–
–
–
+++/?
– system nie dostarcza uĪytecznych informacji, + system dostarcza informacji szczątkowych,
++ system dostarcza informacji ogólnych, +++ system dostarcza informacji szczegóáowych,
? dla pozyskania kompletnej informacji jest wymagane zastosowanie narzĊdzi innych dyscyplin, np. rachunkowoĞci
zarządczej, analizy i planowania finansowego itd.
ħródáo: opracowanie wáasne.
2. Metodyka badaĔ empirycznych
Ocena informacyjnej uĪytecznoĞci scharakteryzowanych systemów ewidencyjnych
wymaga diagnostyki potrzeb informacyjnych menedĪerów. Dokonano jej na bazie
badaĔ ankietowych przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie maáych przedsiĊbiorstw15. StrukturĊ respondentów z uwzglĊdnieniem stosowanych obowiązkowych
systemów ewidencyjnych przedstawia tabela 2.
15
1008 respondentów zostaáo wylosowanych warstwowo z zachowaniem struktury populacji generalnej
na podstawie wskaĨników dotyczących wielkoĞci, rodzaju prowadzonej dziaáalnoĞci oraz rozkáadu terytorialnego przedsiĊbiorstw. WiĊcej o próbie badawczej: J. Jaworski, P. SopiĔski, op. cit.
JACEK JAWORSKI
270
Tabela 2. Struktura ankietowanych przedsiĊbiorstw
Podziaá
Liczba
%
KsiĊgi rachunkowe
312
30,95
KPiR
435
43,15
Ryczaát od przychodów ewidencjonowanych
207
20,54
Karta podatkowa
54
5,36
System ewidencyjny
ħródáo: opracowanie wáasne.
Respondentom zadano pytanie: które z wymienionych informacji (tabela 1) są,
Pani/Pana zdaniem, najwaĪniejsze z punktu widzenia osoby prowadzącej firmĊ
przy podejmowaniu decyzji krótko- i dáugoterminowych? Odpowiedzi udzielano,
oceniając poszczególne klasy informacji finansowych w skali 1–5 (1 – najmniej
waĪne, 5 – bardzo waĪne).
OcenĊ ogólnych wyników badania przeprowadzono na podstawie Ğredniej arytmetycznej uzyskanych ocen. Relacje pomiĊdzy potrzebami informacyjnymi (X)
a stosowanymi systemami ewidencyjnymi (Y) diagnozowano za pomocą testu niezaleĪnoĞci zmiennych jakoĞciowych Ȥ2. SáuĪy on do weryfikacji hipotezy zerowej,
Īe zmienne X i Y są niezaleĪne. Sprawdzianem testu jest empiryczna statystyka Ȥ2,
zbudowana na podstawie róĪnic miĊdzy faktyczną liczbą jednostek posiadających i-ty
wariant zmiennej X i j-ty wariant zmiennej Y a liczbą jednostek, dla której zmienne
byáyby caákowicie niezaleĪne. Statystyka ta ma asymptotyczny rozkáad chi-kwadrat.
Przekroczenie wartoĞci krytycznej powoduje odrzucenie hipotezy zerowej testu, co
oznacza, Īe zmienne X i Y są zaleĪne16. SiáĊ zdiagnozowanych zaleĪnoĞci zmierzono,
wykorzystując wspóáczynniki zbieĪnoĞci T-Czuprowa i kontyngencji C-Pearsona.
WartoĞci obu wspóáczynników mieszczą siĊ w przedziale 0–1. Im wyĪsze ich wartoĞci, tym zaleĪnoĞü jest silniejsza17.
3. Wyniki badaĔ
Tabela 3 zawiera Ğrednie oceny dla obu obszarów zarządzania. NajwaĪniejsze
w zarządzaniu krótkoterminowym okazaáy siĊ informacje o páynnoĞci finansowej.
Nieco niĪsze oceny otrzymaáy dane o poziomie kosztów i przychodów, a w konsekwen16
Szerzej: A. Balicki, W. Makaü, Metody wnioskowania statystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu
GdaĔskiego, GdaĔsk 2002, s. 249–253.
17
W. Makaü, D. Urbanek-Krzysztofiak, Metody opisu statystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu
GdaĔskiego, GdaĔsk 2007, s. 143.
ZAPOTRZEBOWANIE MENEDĩERÓW NA INFORMACJE FINANSOWE...
271
cji o rentownoĞci prowadzonej dziaáalnoĞci. Za mniej istotne przedsiĊbiorcy uznali
informacje o sprawnoĞci dziaáania oraz zapotrzebowaniu na gotówkĊ. W obszarze
zarządzania dáugoterminowego najbardziej oczekiwane są informacje o poziomie
zadáuĪenia. Na drugim miejscu znalazáy siĊ dane o finansowych efektach planów
dáugoterminowych. Relatywnie wysoko ocenione zostaáy takĪe informacje o opáacalnoĞci inwestycji. NiĪsze oceny uzyskaáy dane o pozycji finansowej w branĪy,
koszcie kapitaáu oraz o wartoĞci przedsiĊbiorstwa.
Tabela 4 prezentuje obliczenia statystyk Ȥ2 oraz wspóáczynników T-Czuprowa
oraz C-Pearsona. Dla obszaru zarządzania krótkoterminowego statystycznie istotną
zaleĪnoĞü pomiĊdzy stosowanym systemem ewidencyjnym a potrzebami informacyjnymi stwierdzono w zakresie páynnoĞci finansowej, rentownoĞci, sprawnoĞci
dziaáania oraz zapotrzebowania na gotówkĊ (rysunek 1). W przypadku decyzji dáugoterminowych zaleĪnoĞü wystĊpuje jedynie dla dwóch rodzajów informacji: o poziomie dáugu i o wartoĞci przedsiĊbiorstwa (rysunek 2). We wszystkich przypadkach
zaleĪnoĞü jest jednak sáaba.
Tabela 3. Zapotrzebowanie na informacje finansowe dla obszaru zarządzania krótkoterminowego
Zarządzanie dáugoterm.
Zarządzanie krótkoterm.
Informacje o:
Ocena
(Ğr arytm.)
1.
páynnoĞci finansowej
4,2771
2.
kosztach
4,1023
3.
przychodach
4,0448
4.
rentownoĞci
4,0089
5.
sprawnoĞci dziaáania
3,9213
6.
zapotrzebowaniu na gotówkĊ
3,5471
7.
innych kategoriach
3,4216
1.
zadáuĪeniu przedsiĊbiorstwa
3,9740
2.
finansowych efektach planów dáugoterminowych
3,9393
3.
opáacalnoĞci inwestycji
3,9095
4.
pozycji finansowej w branĪy
3,8569
5.
koszcie kapitaáu
3,8242
6.
wartoĞci przedsiĊbiorstwa
3,7783
7.
innych kategoriach
3,0944
ĩródáo: opracowanie wáasne.
JACEK JAWORSKI
272
Tabela 4. ZaleĪnoĞü zgáaszanych potrzeb informacyjnych
od stosowanych systemów ewidencyjnych
Zarządzanie krótkoterminowe
Informacje o: páynnoĞci
rentownoĞci
sprawn.
dziaá.
zapotrz.
na got.
przychodach
kosztach
innych
kateg.
Emp.
39,44
32,67
49,59
38,83
10,27
11,57
14,65
Kryt.
21,03
21,03
21,03
21,03
21,03
21,03
21,03
ZaleĪnoĞü
Istnieje
Istnieje
Istnieje
Istnieje
Brak
Brak
Brak
T-Czuprow
0,1072
0,0978
0,1202
0,1069
–
–
–
C-Pearson
0,1956
0,1790
0,2184
0,1951
–
–
–
Siáa zal.
Sáaba
Sáaba
Sáaba
Sáaba
–
–
–
Ȥ2
Zarządzanie dáugoterminowe
zadáuĪeniu
koszcie
kapitaáu
opáac.
inwest.
wartoĞci
przed.
poz.
finans.
ef. pl.
dáugot.
innych
kateg.
Emp.
29,63
20,18
15,50
23,98
14,52
19,09
11,45
Kryt.
21,03
21,03
21,03
21,03
21,03
21,03
21,03
ZaleĪnoĞü
Istnieje
Brak
Brak
Istnieje
Brak
Brak
Brak
T-Czuprow
0,0929
–
–
0,0834
–
–
–
C-Pearson
0,1704
–
–
0,1533
–
–
–
Siáa zal.
Sáaba
–
–
Sáaba
–
–
–
Informacje o:
Ȥ2
ħródáo: opracowanie wáasne.
W obszarze zarządzania krótkoterminowego dla menedĪerów przedsiĊbiorstw
prowadzących ksiĊgi rachunkowe najistotniejsze są informacje o páynnoĞci finansowej oraz o rentownoĞci przedsiĊbiorstw. Zapotrzebowanie na pozostaáe dane zostaáo
ocenione poniĪej 4,0.
PrzedsiĊbiorcy prowadzący KPiR najwyĪej ocenili istotnoĞü informacji o páynnoĞci finansowej oraz zapotrzebowaniu na gotówkĊ. Za mniej waĪne uznali dane
o rentownoĞci i sprawnoĞci dziaáania. Tymi ostatnimi informacjami najbardziej
zainteresowani byli przedsiĊbiorcy opodatkowani kartą podatkową. Niewiele niĪej
ocenili oni swoje zapotrzebowanie na dane o páynnoĞci finansowej.
3,9459
3,6760
4,0935
4,3333
2,8000
3,60
3,2069
4,10
3,9337
3,9076
4,60
4,0728
4,0231
3,4667
3,8649
4,3380
4,2700
3,7667
4,1622
ZAPOTRZEBOWANIE MENEDĩERÓW NA INFORMACJE FINANSOWE...
3,10
Zapotrzebowaniu na
gotówkĊ
SprawnoĞci
dziaáania
RentownoĞci
PáynnoĞci
finansowej
Informacje o:
2,60
273
System ewi.-rach.:
KsiĊgi
rachunkowe
KPiR
Ryczaát od przych
ewidencjonowany
ch
Karta podatkowa
Rysunek 1. Potrzeby informacyjne menedĪerów a system ewidencyjny w zarządzaniu krótkoterminowym
ħródáo: opracowanie wáasne.
4,1622
3,7028
3,8638
3,3000
3,60
3,7500
4,10
3,3667
4,60
3,9321
4,0521
Najmniejsze zainteresowanie informacjami finansowymi wyrazili wáaĞciciele
przedsiĊbiorstw opodatkowanych ryczaátem. NajwaĪniejsze dla nich są dane o páynnoĞci finansowej, zaĞ za najmniej waĪne uznali oni informacje o zapotrzebowaniu
na gotówkĊ.
System ewi.-rach.:
KsiĊgi
rachunkowe
KPiR
3,10
WartoĞci
przedsiĊbiorstwa
ZadáuĪeniu
przedsiebiorstwa
Informacje o:
2,60
Ryczaát od przych
ewidencjonowany
ch
Karta podatkowa
Rysunek 2. Potrzeby informacyjne menedĪerów a system ewidencyjny w zarządzaniu dáugoterminowym
ħródáo: opracowanie wáasne.
Podobnie jak dla krótkiego okresu w zarządzania dáugoterminowym najmniejsze
potrzeby informacyjne charakteryzują przedsiĊbiorców opodatkowanych ryczaátem.
Oba rozpatrywane rodzaje informacji (o zadáuĪeniu i wartoĞci przedsiĊbiorstwa)
uzyskaáy oceny niewiele wyĪsze od 3,0. Dla przedsiĊbiorców prowadzących ksiĊgi
274
JACEK JAWORSKI
rachunkowe najistotniejsze okazaáy siĊ dane o poziomie dáugu. Nieco mniejsze noty
uzyskaáy informacje o wartoĞci przedsiĊbiorstwa. Podobny rozkáad, lecz z niĪszymi ocenami mają potrzeby informacyjne menedĪerów firm prowadzących KPiR.
PrzedsiĊbiorcy opodatkowani kartą podatkową za waĪniejsze uznali dane o wartoĞci
przedsiĊbiorstwa.
ZakoĔczenie
MenedĪerowie wyĪej niĪ dla dáugiego okresu ocenili swoje potrzeby informacyjne
dla obszaru zarządzania krótkoterminowego. Potwierdza to powszechnie uznaną tezĊ,
Īe maáe przedsiĊbiorstwa są nastawione gáównie na przetrwanie w krótkim czasie.
W tym zakresie ich menedĪerowie oczekują informacji o páynnoĞci finansowej, ponoszonych kosztach, generowanych przychodach, a w konsekwencji o rentownoĞci
przedsiĊbiorstwa.
Podczas podejmowania decyzji dáugoterminowych menedĪerowie zainteresowani
są przede wszystkim informacjami o zadáuĪeniu przedsiĊbiorstwa oraz o finansowych
efektach planów dáugoterminowych. Za waĪne uznano takĪe dane o opáacalnoĞci
inwestycji oraz o pozycji finansowej firmy w branĪy.
Biorąc pod uwagĊ zróĪnicowanie informacji dostarczanych przez obowiązkowe
systemy ewidencyjne, moĪna byáo zaáoĪyü, Īe wybory dokonywane w tym zakresie
bĊdą zaleĪeü od potrzeb informacyjnych przedsiĊbiorców. Prawdopodobne byáo równieĪ zaáoĪenie, iĪ ww. potrzeby bĊdą zaleĪeü od zakresu informacji dostarczanych
przez system ewidencyjny (hipoteza badawcza H1). ZaáoĪenia te zostaáy potwierdzone jedynie czĊĞciowo. Wzajemna zaleĪnoĞü potrzeb informacyjnych menedĪerów
i uĪytkowanego systemu ewidencyjnego zostaáa wyraĨnie zaznaczona w obszarze
zarządzania krótkoterminowego. Dla zarzadzania dáugoterminowego zaleĪnoĞü ta
jest zdecydowanie wĊĪsza. W obu obszarach siáa zdiagnozowanych zaleĪnoĞci jest
niewielka. Oznacza to, Īe zapotrzebowanie menedĪerów na informacje ma nieznaczny
wpáyw na wybór systemu ewidencyjnego i odwrotnie, informacje dostarczane przez
ten system w niewielkim stopniu wpáywają na potrzeby informacyjne przedsiĊbiorców.
Potrzeby informacyjne o rozkáadzie zbliĪonym do zagregowanych wyników
badania zgáaszają menedĪerowie przedsiĊbiorstw prowadzących ksiĊgi rachunkowe
oraz KPiR. Ci pierwsi nieco wyĪej oceniają istotnoĞü wiĊkszoĞci analizowanych
informacji finansowych. Firmy opodatkowane ryczaátem zdają siĊ caákowicie nie
doceniaü znaczenia informacji finansowych w podejmowaniu decyzji, w przeciwieĔstwie do przedsiĊbiorców opodatkowanych kartą podatkową, którzy niespodziewanie
wysoko ocenili ich istotnoĞü.
Druga hipoteza badawcza zostaáa zweryfikowana pozytywnie. Jedynie ksiĊgi
rachunkowe dostarczają informacji, które umoĪliwiają ocenĊ páynnoĞci finansowej,
kosztów, przychodów i rentownoĞci oraz zadáuĪenia przedsiĊbiorstwa. Sporządzane
na ich podstawie sprawozdanie finansowe jest dobrą podstawą do planowania kon-
ZAPOTRZEBOWANIE MENEDĩERÓW NA INFORMACJE FINANSOWE...
275
sekwencji finansowych podejmowanych decyzji. Wydaje siĊ, Īe stosujący je menedĪerowie rozumieją ich wartoĞü informacyjną, wysoko oceniając istotnoĞü informacji
finansowych w podejmowaniu decyzji.
KPiR nie dostarcza menedĪerom informacji potrzebnych do oszacowania páynnoĞci,
a takĪe zadáuĪenia przedsiĊbiorstwa. Na jej podstawie trudno jest oceniü opáacalnoĞü
inwestycji. Tymczasem przedsiĊbiorcy prowadzący KPiR wáaĞnie takich informacji
oczekują. Oznacza to, Īe KPiR nie zaspokaja ich potrzeb informacyjnych. Ewidentny
i szczególnie widoczny jest brak korespondencji tychĪe potrzeb i dostarczanych przez
system ewidencyjny informacji dla karty podatkowej. Jedynie w przypadku przedsiĊbiorców opodatkowanych ryczaátem niskie zapotrzebowanie na dane towarzyszy
niewielkiej pojemnoĞci informacyjnej systemu ewidencyjnego.
Bibliografia
1. Balicki A., Makaü W., Metody wnioskowania statystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu GdaĔskiego, GdaĔsk 2002.
2. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., WaĞniewski T., Wersty B., Analiza ekonomiczna
przedsiĊbiorstwa, Wydawnictwo AE we Wrocáawiu, Wrocáaw 2001.
3. Jaworski J., Jak wykorzystaü podatkową ksiĊgĊ przychodów i rozchodów do zarządzania maáym
przedsiĊbiorstwem, „RachunkowoĞü” 2008, nr 9.
4. Jaworski J., Zmiany w potrzebach informacyjnych a polityka uproszczeĔ w rachunkowoĞci maáych
przedsiĊbiorstw w Polsce, [w:] Wpáyw miĊdzynarodowych i krajowych regulacji sprawozdawczoĞci finansowej i auditingu na zmiany w praktyce rachunkowoĞci, I. SobaĔska, A. Szychta (red.),
Wydawnictwo Uniwersytetu àódzkiego, àódĨ 2007.
5. Jaworski J., SopiĔski P., Luki informacyjne w zarządzaniu maáym przedsiĊbiorstwem w Ğwietle
paradygmatu informacyjno-ekonomicznego rachunkowoĞci, „Zeszyty Teoretyczne RachunkowoĞci” 2010, nr 59 (115).
6. Makaü W., Urbanek-Krzysztofiak D., Metody opisu statystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu
GdaĔskiego, GdaĔsk 2007.
7. Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiĊbiorstwie, PWE, Warszawa 2003.
8. SierpiĔska M., Jachna T., Ocena przedsiĊbiorstwa wedáug standardów Ğwiatowych, PWN, Warszawa 2004.
Managers’ information needs and mandatory filing systems
in the small enterprises sector in Poland
The main objective of this paper is to present the results of research concerning managers’ information needs in the small enterprises sector in the area of financial information. These needs were
compared with information provided by accounting systems applied in this sector. In this context, two
hypotheses were formulated. First, that accounting systems and the managers’ information needs are
interdependent. And second, that financial information provided by filing systems used in the small
enterprises sector in Poland does not meet information needs of managers. An attempt at verifying
these hypotheses was based on a survey conducted among managers of small businesses in Poland.