Przedmiotem referatu, będącego w gruncie rzeczy przyczynkiem

MGR JAROSŁAW PIETRZAK, UNIWERSYTET ŁÓDZKI
CZY
SKANDAL?
DZIEJE
W LATACH 1691–1692
PEWNEGO KONFLIKTU NA DWORZE
JANA III SOBIESKIEGO
Przedmiotem referatu, będącego w gruncie rzeczy przyczynkiem, jest próba
odpowiedzenia na pytanie o istotę i rzeczywisty zasięg sporu pomiędzy Marią
Kazimierą d’Arquien a Katarzyną z Sobieskich Radziwiłłową z lat 1691–1692.
W najogólniejszych zarysach dotyczył on walki o pierwszeństwo na dworze
pomiędzy siostrą króla a siostrą królowej — Marią Anną markizą d’Bethune.
W swoich skutkach dość brzemienny, spowodował kampanię pomówień
i oszczerstw rzucanych pod adresem księżnej Radziwiłłowej, o podtekście
obyczajowym i politycznym. Wywołał on niebywały skandal, w wyniku
którego księżna wycofała się do klasztoru karmelitanek bosych. W próbę
załagodzenia konfliktu zaangażowany był poza królem także nuncjusz
apostolski — Antonio Santa Croce.
W literaturze przedmiotu problem jest szczególnie obecny. Nie ma jednak do
dziś swego umocowania w źródłach. Pojawia się zatem naturalna potrzeba
wyjaśnienia tego faktu i zweryfikowania dotychczasowych tez. Pragnę to
uczynić w oparciu o źródła pozyskane w Archiwum Głównym Akt Dawnych
w Warszawie, Bibliotece PAU–PAN w Krakowie, Narodowym Archiwum
Historycznym Białorusi w Mińsku, wielu innych instytucjach m.in. archiwum
klasztoru ss. Karmelitanek Bosych w Krakowie oraz na podstawie licznych
relacji pamiętnikarskich epoki końca XVII wieku. Ciekawym w tej mierze jest
relacja samej pokrzywdzonej, będąca próbą obrony i wytłumaczenia swego
postępowania. Jest to źródłowo o tyle istotne, bo nieczęsto kobiety pisały
swój intymny dziennik.
Referat ma za zadanie także przybliżenie nieco zapomnianej postaci
Katarzyny z Sobieskich Radziwiłłowej, która poza wyżej wspomnianym,
zasłynęła skandalem obyczajowym związanym z narodzinami nieślubnego
dziecka.
Nieodłącznym wydaje się także zarysowanie psychologicznego portretu
głównych „osób dramatu”, jak i ukazanie praw rządzących dworem Jana III.