47 album jana matejki - Agra-Art

47 ALBUM JANA MATEJKI
z tekstem objaœniaj¹cym przez Kazimierza W³adys³awa Wójcickiego
nak³ad i druk Salomona Lewentala
Warszawa, 1873-1876
4 000 z³
estymacja: 5 000 - 6 000
Publikacja ukazywa³a siê w latach 1873 - 1876 cyklicznie, w formie
zeszytów, do których do³¹czono ozdobn¹ oprawê - ok³adkê.
Unikalny, kompletny „Album“ o kartach formatu 45 x 57 cm w luksusowej skórzanej oprawie wykonanej wspó³czeœnie wg orygina³u; t³oczenia i z³ocenia na licu i grzbiecie. Papier wydawca zamawia³ specjalnie
w „fabrykach krajowych“ - Moesa w Pilicy i Roeslera w Jeziornie.
Album zawiera 49 tablic z jednostronnie odbitymi drzeworytami
przedstawiaj¹cymi portret Matejki i jego dzie³a; ka¿d¹ z tablic poprzedza oddzielna karta z objaœniaj¹cym tekstem autorstwa Kazimierza W³adys³awa Wójcickiego (1807-1912).
Na pierwszej, nienumerowanej tablicy znalaz³ siê portret Jana Matejki, na nastêpnych 48 numerowanych - drzeworyty wed³ug jego
dzie³, rytowane przez ró¿nych artystów; umieszczone pojedynczo
lub po kilka na jednej planszy, dalej - spis ilustracji i autorów rycin,
na koñcu - nota wydawcy z dat¹ 31 maja 1876 roku.
Tablice przedstawiaj¹ wa¿ne historyczne obrazy Jana Matejki, m.in.
Kazanie Skargi, Stañczyka, Rejtana, Batorego pod Pskowem, Uniê
lubelsk¹, Kopernika, Wernyhorê, Œmieræ Przemys³awa, Iwana GroŸnego, a tak¿e portrety postaci historycznych i wspó³czesnych oraz
widoki budowli i detali architektonicznych, m.in. z Krakowa, Lwowa,
¯ó³kwi, Wiœnicza, zamku w Podhorcach etc.
Przygotowawcze rysunki na klockach drzeworytniczych w wiêkszoœci wykona³ sam Jan Matejko, a po jednym - „zdjêtym z fotografii“ Florian Cynk (1838-1912), Julian Maszyñski (1847-1901) i Stanis³aw Witkiewicz (1851-1915).
Autorami drzeworytów byli: Piotr Dyamentowski (czynny 1871-1878),
Edward Gorazdowski (1843-1901), Gustaw Hähle (artysta niemiecki), Józef Holewiñski (1848-1917), Micha³ Kluczewski (czynny 1869
-1875), Kazimierz Krzy¿anowski (czynny 1860-1878), Aleksander
T. Regulski (1839-1884), Julian Schübeler (?), Jan Styfi (1839-1921),
Andrzej Zajkowski (1851-1914), Franciszek Szymborski (?-1872),
Feliks Zab³ocki (1846-1874).
Spiritus movens ca³ego przedsiêwziêcia, Salomon (Franciszek Salezy) Lewental (1841-1902), wydawca i ksiêgarz warszawski, by³ dobrze zas³u¿ony dla polskiej kultury. W 1865 za³o¿y³ tygodnik „K³osy“,
z którego „drzeworytni“ wysz³o wielu znakomitych drzeworytników.
Najcenniejszym z jego przedsiêwziêæ by³o podjêcie w 1872 przy „K³osach“ wielkiego wydawnictwa ksi¹¿ek pisarzy polskich i obcych.
Wyda³ w³asnym kosztem, m.in. dzie³a A. Fredry, J. I. Kraszewskiego
(którego wykupi³ z pruskiego wiêzienia), 47 tomów E. Orzeszkowej,
prawie wszystkie dzie³a J. Korzeniowskiego itp. Jednym z najciekawszych, pionierskich wydawnictw Lewentala by³ w³aœnie „Album
Jana Matejki“ zawieraj¹cy doskonale reprodukcje drzeworytnicze
jego obrazów.
O „Albumie“ tym Lewental napisa³ w nocie „Od wydawcy“: Trzy lata up³ynê³y od pierwszego og³oszenia o zamiarze wydania albumu
Jana Matejki, a ledwie dziœ ten zamiar zdo³a³em po¿¹danym skutkiem uwieñczyæ [..] Wydawnictwo tego rodzaju, to ju¿ nie druk ksi¹¿ki zwyczajnej: wykonanie ka¿dego z takich drzeworytów, jak np. Stefan Batory, Sejm w Lublinie i t.p. wymaga³o po szeœæ miesiêcy
czasu, nie licz¹c u¿ytego do narysowania onych na drzewie [..] nadto takie arcydzie³a mog³y byæ odtworzone tylko przez najpierwszych drzeworytników, jakich w kraju mamy niewielu, a jakich za granic¹ szukaæ daremno [..] W sk³ad albumu wesz³y najcelniejsze
obrazy mistrza, wykonane w czasach ostatnich; z wyj¹tkiem reprodukcyj Rejtana, Iwana GroŸnego oraz Wieszczby Lirnika, odtworzonych najwierniej przez Panów Maszyñskiego i Witkiewicza, pod³ug fotografij zdjêtych z orygina³ów, wszystkie inne utwory by³y
przez samego Matejkê rysowane na drzewie [..] wszystkie te rysunki [..] wyrytowanemi zosta³y w zak³adzie Drzeworytniczym K³osów.
[..] O ile skutek odpowiedzia³ mym chêciom, s¹d o tem œwiat³ej publicznoœci zostawiam [..] a zawsze mi pozostanie ta pewnoœæ, ¿em
dok³ada³ starañ najusilniejszych [..] a¿eby godnie i sumiennie obowi¹zek swój spe³niæ.
Stan zachowania „Albumu“:
oprawa - stan idealny; wewn¹trz kilka stron podklejonych, charakterystyczne plamki, œlady zabrudzenia i naderwania czêœci stron,
bez ¿adnej szkody dla grafik ilustracyjnych.
O „Albumie Jana Matejki“ pisali, m.in.:
- Andrzej Banach, Polska ksi¹¿ka ilustrowana 1800-1900, Kraków,
1959, s. 449, poz. 721;
- Waldemar £ysiak, Empireum, Wyd. Nobilis, Warszawa 2004, t. I, s. 81.
Skórzana oprawa, t³oczona i z³ocona
Strona tytu³owa
Stefan Batory pod Pskowem 1581 r.
Piotr Skarga ka¿¹cy wobec Zygmunta III w Katedrze Krakowskiej
Rejtan
Miko³aj Kopernik
Stañczyk
Jan Kochanowski nad zw³okami córki swojej Urszulki