Michal Zubek, Czlonkostwo Polski w Unii Europejskiej nosnikiem

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 17, Nr 1/2013
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Ludzie, zarządzanie, gospodarka
Michał Zubek1
CZŁONKOSTWO POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ
NOŚNIKIEM ROZWOJU REGIONÓW
NA PRZYKŁADZIE
WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Wprowadzenie
Województwo świętokrzyskie odgrywa niewielką rolę na gospodarczej mapie
naszego kraju, bowiem jego wkład w tworzenie produktu krajowego brutto w Polsce jest stosunkowo niewysoki, a dynamika rozwoju gospodarczego jest zbliżona
do przeciętnej w kraju. Wobec historycznych zaszłości i opóźnień w rozwoju regionów Polski Wschodniej, w tym województwa świętokrzyskiego, odnotowywana skala wzrostu liczby przedsiębiorstw, będąca efektem wejścia gospodarki po
1989 r. na tory gospodarki rynkowej nie daje gwarancji na szybkie wyrównanie
różnic. Szansa na wzmocnienie ekonomiczne i podniesienie poziomu innowacyjności małych i średnich przedsiębiorstw regionu, a tym samym na zmianę
pozycji województwa w kraju, powstała wraz z uzyskaniem przez Polskę
w maju 2004 r. statusu członka Unii Europejskiej. Unia dążąc do zniwelowania
różnic rozwojowych pomiędzy państwami członkowskimi, a w ich obrębie między
regionami, przeznacza fundusze, przydzielane według przyjętych zasad i na ściśle
określone cele, dające możliwość rozwoju całej wspólnoty oraz zwiększenie stopnia spójności gospodarczej i społecznej współtworzących ją państw.
Zewnętrzne zasilanie materialne w postaci funduszy unijnych, jest zgodnie
z założeniami marketingu terytorialnego, bardzo istotnym czynnikiem rozwojowym przedsiębiorstw, zwiększającym ich kapitał. Pozyskiwanie kapitału stanowi
poważne wyzwanie dla władz administracyjnych i samorządowych, dla samych
1
Mgr Michał Zubek, Kierownik Centrum Integracji Społecznej w Kielcach.
69
przedsiębiorców i ich związków […], a dotyczy zwłaszcza sytuacji niedoboru
różnorodnych środków kapitałowych, jako deficytowych czynników rozwoju2.
Województwo świętokrzyskie zgodnie z unijną nomenklaturą jednostek terytorialnych NUTS, w całości odpowiada regionowi na poziomie NUTS 2 i jednocześnie NUTS 3. Poziom NUTS 2 jest podstawową jednostką w odniesieniu, do której
dystrybuowane są środki pochodzące z funduszy unijnych. Pokrywanie się granic
regionu NUTS 2 z obszarem województwa sprzyja prowadzeniu mobilnej polityki
regionalnej i powoduje wzrost efektywności wykorzystania tych funduszy.
Celem niniejszego opracowania jest wykazanie czy i jeśli tak, to jaki wpływ na
rozwój gospodarczy regionu świętokrzyskiego ma wzrost kapitału wynikający
z zewnętrznego zasilania funduszami unijnymi. Dla zobrazowania poziomu wykorzystania szans rozwojowych, wyrównującego różnice pomiędzy poszczególnymi
regionami, pokazano miejsce województwa świętokrzyskiego w początkowym
okresie pojawienia się możliwości wsparcia środkami unijnymi, wielkość pomocy
unijnej dla regionu oraz jego pozycję na półmetku perspektywy finansowej 20072013.
Miejsce regionu świętokrzyskiego na gospodarczej mapie Polski
Województwo świętokrzyskie jest jednym z najmniejszych regionów w Polsce. Pod względem powierzchni (11 708 km2) zajmuje 15 miejsce (przed regionem opolskim), stanowiąc 3,7% obszaru kraju. Obszar ten zamieszkuje
1 285,0 tys. mieszkańców, co stanowi 3,4% ludności kraju. Województwo
należy do najmniej zurbanizowanych rejonów Polski. Sieć osadniczą stanowi
30 miast i 2832 miejscowości wiejskie. W miastach mieszka tylko 45,5% ludności, podczas gdy średni w kraju wskaźnik urbanizacji jest wyższy o 16 punktów
i wynosi 61,4%.
W regionie odnotowuje się wysoki poziom bezrobocia, liczba osób bezrobotnych w IV kwartale 2009 r. wyniosła 84 tys. (czyli 4,5% wszystkich osób
bezrobotnych w Polsce), a stopa bezrobocia rejestrowego wynosiła 14,7% i była
prawie o 3 p. p. wyższa niż średnia dla kraju.
W 2007 roku region świętokrzyski odpowiadał za ponad 2,5% wartości
wszystkich dóbr i usług wytworzonych na terenie kraju. Wskaźnik przedsiębiorczości, mierzony liczbą podmiotów na 10 tys. mieszkańców, wynosi
w województwie 813 przy średniej krajowej 948 (85,8%).
Przedsiębiorstwa województwa świętokrzyskiego to głównie przedsiębiorstwa
krajowe. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego przypadająca na 10 tys.
mieszkańców regionu należy do najniższych w kraju. Świadczyć to może z jednej
strony o bardzo niskiej atrakcyjności inwestycyjnej regionu, a szczególnie źle
ocenianych przez inwestorów rynku zbytu i infrastruktury gospodarczej, a z drugiej o niskiej aktywności województwa w pozyskiwaniu potencjalnych inwestorów. Ważne znaczenie dla gospodarki ma napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), zwłaszcza kreujących potencjał sektorów najbardziej zaawanso2
A. Szromnik, Marketing terytorialny, Oficyna Kraków 2007, s. 49.
70
wanych technologicznie. Wahania napływu BIZ do Polski mają swoje odzwierciedlenie w wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w poszczególnych
województwach3. Ilustruje to niżej zamieszczony wykres nr 1, a jego analiza
wskazuje na 47-krotną rozpiętość pomiędzy skrajnymi województwami, gromadzącymi najwięcej i najmniej BIZ co świadczy o bardzo zróżnicowanym działaniu
regionów kraju w zakresie przyciągania nowych zagranicznych inwestycji bezpośrednich.
ϱϬϬϬ
ϰϱϬϬ
ϰϬϬϬ
ϯϱϬϬ
ϯϬϬϬ
ϮϱϬϬ
ϮϬϬϬ
ϭϱϬϬ
ϭϬϬϬ
Świętokrzy…
Warm.-mazur.
Podlaskie
Lubelskie
Opolskie
Podkarpackie
Lubuskie
Łódzkie
Zach.pomor.
Pomorskie
Małopolskie
Wielkopolskie
Dolnośląskie
Śląskie
Mazowieckie
Ϭ
Kujaw.-…
ϱϬϬ
Wykres 1. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do województw
w okresie 2007-2010 (średniorocznie, mln EUR).
Źródło: BIEC, dane GUS i NBP.
Obserwuje się tendencje malejące w zakresie napływu BIZ do Polski; i tak o ile
w latach 2006-2007 wyniósł on odpowiednio 15,7 i 17,2 mld EUR, to już w roku
2009 było to około 10 mld EUR, natomiast w 2010 r. kwota ta wyniosła 7,3 mld
EUR, tj. o 26% mniej niż w roku poprzedzającym. Spadek strumienia BIZ w la3
Szacunek Biura Inwestycji i Cykli Ekonomicznych (BIEC) dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
71
tach 2008-2010 w stosunku do najlepszego pod tym względem 2007 r. był zjawiskiem światowym, na co miała wpływ niechęć inwestorów do ryzyka w konsekwencji kryzysu finansowego. Globalny poziom BIZ w 2010 r. był o 40% niższy
od najwyższego w 2007 r. Według rankingu Instytutu Badań nad Gospodarką
Rynkową z 2009 r., województwo świętokrzyskie znajduje się na 14 miejscu
pod względem atrakcyjności inwestycyjnej i utrzymuje się na tym miejscu od
2005 r. Istotnymi czynnikami, poza potencjalnym rynkiem zbytu, wyznaczającymi
decyzje inwestorów o wyborze lokalizacji przedsiębiorstwa są szeroko rozumiane
uwarunkowania infrastrukturalne regionu.
Jakkolwiek w zakresie infrastruktury komunikacyjnej, w większości województw oraz regionów Unii Europejskiej, istnieje wyraźna dysproporcja wyposażenia infrastrukturalnego to jednak niekorzystne wskazanie kierowane jest na
województwo świętokrzyskie. W dziedzinie transportu dominującą rolę w regionie odrywa transport drogowy. Na terenie województwa brak jest autostrad, a długość dróg dwujezdniowych kwalifikuje region do 14 miejsca
w kraju. Nieprzyjaznym dla inwestorów jest fakt, że region znajduje się poza
planowanymi korytarzami sieci autostrad, a przepustowość dróg ekspresowych i pozostałych jest ograniczona z uwagi na ich zły stan techniczny. Sytuacja ta utrudnia konkurowanie z województwami ościennymi o lokalizację nowych
inwestycji na terenie województwa świętokrzyskiego i grozi jego dalszą peryferyzacją. Pod względem gęstości sieci kolejowej region plasuje się nieco poniżej
średniej krajowej (6 km/100 km²), podczas gdy średnia dla kraju wynosi około
6,4 km/100 km². Zważywszy jednak na generalną „mizerię” w polskim kolejnictwie możliwości poprawy jego efektywności mogą się pojawić w dłuższym horyzoncie czasowym.
Stan infrastruktury telekomunikacyjnej, niezmiernie istotnej dla wszystkich uczestników życia gospodarczego, jest w regionie relatywnie słaby. Świętokrzyskie zajmuje jedno z ostatnich miejsc w kraju pod względem liczby łącz na
1000 osób (w kraju 246,1 łącz na 1000 osób). W regionie świętokrzyskim w 2003
roku jedynie 30% gospodarstw domowych posiadało komputer, z czego niespełna
12% było podłączonych do Internetu4. Pod względem dostępu do Internetu w 2002
roku świętokrzyskie zajmowało ostatnie miejsce. Najniższy wskaźnik IPI („Indeks
Penetracji Internetu” – iloraz odsetka użytkowników Internetu z danego województwa w ogólnej liczbie internautów przez odsetek mieszkańców województwa
w ogólnej liczbie ludności kraju) odnotowano w województwie świętokrzyskim
- 47, najwyższy w mazowieckim -151.
Indeks mierzący innowacyjność opracowany przez Instytut Badań Strukturalnych (IBS, 2010), na podstawie metodologii Europen Innovation Scoreboard,
uwzględnia takie miary oceny jak czynniki stymulujące innowację, czynniki kreujące wiedzę, czynniki z grupy innowacje a przedsiębiorczość, praktyczne zastosowanie innowacji i własność i intelektualna. Należy zaznaczyć, że w grupie
przedsiębiorstw przemysłowych sektora prywatnego, w tym firm zagranicz4
Raport „Diagnoza społeczna 2003” pod redakcją Janusza Czapińskiego i Tomasza Panka, s. 25.
72
nych funkcjonujących w regionie świętokrzyskim, odnotowuje się korzystne
wskaźniki wielkości nakładów na innowacje w stosunku do wartości ich
sprzedaży, co pokazuje tabela nr 1.
Tabela 1. Udział nakładów na innowacje w przemyśle do wielkości sprzedaży5.
Ogółem
Przedsiębiorstwa wybranych sektorów
Sektor prywatny
Zakłady własności
zagranicznej
Zakłady
o liczbie
pracow.
50-249
2002 2003 2002 2003
1999
2001
2002
2003
2001
2002
2003
2001
Polska
4,2
3,8
4,6
4,2
4,3
5,1
4,8
6,0
7,4
6,4
4,1
3,1
Region
Św.
5,9
8,9
10,2
7,2
11,0
12,2
8,1
12,6
14,0
16,8
2,6
2,4
Źródło: W.M. Gaczek, Potencjał naukowo-badawczy regionów a ich innowacyjność w aspekcie
realizowania celów Strategii Lizbońskiej; Ekspertyza dla MGP i PS; Akademia Ekonomiczna
w Poznaniu, 2004.
Wskaźnik ten lokuje region świętokrzyski na drugim miejscu w kraju co
dobrze rokuje na przyszłość w aspekcie wyrównywania poziomu do innych
województw, zwłaszcza, że poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw nie
jest wysoki na co wskazują wyniki szóstego Wspólnotowego Przeglądu Innowacji
(Sixth Community Innovation Survey)6. O ile w UE-27 aktywnych innowacyjnie,
tj. wprowadzających lub przygotowujących innowacje produktowe, procesowe,
organizacyjne lub marketingowe, było w latach 2006-2008 ponad połowa (51,6%)
ogółu przedsiębiorstw, o tyle w Polsce udział ten był niemal o połowę niższy
(27,9%).
Podsumowując wyniki badań atrakcyjności inwestycyjnej poszczególnych
regionów w kraju, region świętokrzyski plasuje się na 14 miejscu. Poniższe
zestawienie wycenia pozycję regionu świętokrzyskiego w aspekcie każdego
z nich7.
5
6
7
W.M. Gaczek, Potencjał naukowo-badawczy regionów a ich innowacyjność w aspekcie realizowania celów Strategii Lizbońskiej, Ekspertyza dla MGPiPS, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu,
Poznań 2004, s.13.
Sixth Community Innovation Survey, More than half of EU27 enterprises are innovative, Eurostst
Newslease 166/2010, 10.11.2010.
Konsorcjum profile – ARC Rynek i Opinia, Raport „Od diagnozy do prognozy – potrzeby gospodarki a jakość kapitału ludzkiego w województwie świętokrzyskim”, listopad 2010 r., s. 25.
73
Tabela 2. Atrakcyjność inwestycyjna województwa świętokrzyskiego w 2009 r.
Kryterium oceny
waga
wartość
Dostępność transportowa
Zasoby i koszty pracy
Rynek zbytu
Infrastruktura gospodarcza
Bezpieczeństwo powszechne
Aktywność województwa wobec inwestorów
Atrakcyjność regionu
20
25
15
10
5
20
-0,26
-0,1
1,25
-0,69
0,79
-1,18
miejsce
regionu
w kraju
12
8
16
16
3
16
100
-0,56
14
Źródło: Raport Konsorcjum profile - ARC Rynek i Opinia, „Od diagnozy do prognozy - potrzeby
gospodarki a jakość kapitału ludzkiego w województwie świętokrzyskim”; listopad 2010 r., s. 25.
W przypadku województwa świętokrzyskiego, czynnikiem negatywnie wpływającym na rozwój i funkcjonowanie biznesu w regionie, zaliczyć należy ograniczony rynek zbytu dóbr i usług, wyznaczany przez zamożność mieszkańców regionu. Ocena rynku zbytu regionu dokonana przez Instytut Badań nad Gospodarką
Rynkową w 2009 r. umiejscawia świętokrzyskie na ostatnim miejscu w kraju.
W świętokrzyskim poziom dochodów mieszkańców jest niski, hamujący ich aktywność inwestycyjną, a jednocześnie zawężający rynek zbytu producentów dóbr
i usług. Dochody w gospodarstwach domowych przeliczone na jednego mieszkańca w 2005 roku były w województwie najniższe (prócz podkarpackiego) w kraju
i wynosiły 621,01 zł na osobę przy średniej krajowej 761,46 zł; przy czym wzrost
dochodów gospodarstw domowych w województwie w stosunku do roku 2004
wyniósł zaledwie 0,01%, natomiast w kraju odnotowano wzrost o 3,5%.
W krajach unii europejskiej funkcjonuje 288 regionów NUTS 2; spośród których 70 osiągnęło (w 2004 r) wskaźnik PKB na jednego mieszkańca (wg parytetu
siły nabywczej) niższy niż 75% poziomu średniej unijnej mierzonej w układzie 27
krajów członkowskich UE. Dysproporcje pomiędzy najbogatszym regionem Inner
London (302,9%), a najuboższym Nord - Est w Rumunii (23,6%) są prawie trzynastokrotne. Województwo świętokrzyskie osiąga zaledwie 39,3% tej średniej
i według danych EUROSTAT-u (Europejski Urząd Statystyczny) jest jednym
z 5 najbiedniejszych regionów unii europejskiej.
Pod względem PKB (produkt krajowy brutto) w 2004 r., liczonym per capita, województwo świętokrzyskie z kwotą 18714 zł plasowało się na 13 miejscu w kraju przy średniej krajowej 24 181 zł/osobę. Dynamikę PKB na 1-go
mieszkańca w regionie na tle kraju w latach 2000-2004 obrazuje wykres nr 2
wskazujący na niską lokatę regionu świętokrzyskiego wynikającą z istniejącej
struktury gospodarki regionu, w której dominują mało efektywne działy produkcji.
74
ϯϬϬϬϬ
ϮϱϬϬϬ
WŽůƐŬĂ
ϮϬϬϬϬ
_ǁŝħƚŽŬƌnjLJƐŬŝĞ
ϭϱϬϬϬ
WŽĚŬĂƌƉĂĐŬŝĞ
>ƵďĞůƐŬŝĞ
ϭϬϬϬϬ
ϱϬϬϬ
Ϭ
ϮϬϬϬ
ϮϬϬϭ
ϮϬϬϮ
ϮϬϬϯ
ϮϬϬϰ
Wykres 2. Dynamika PKB na mieszkańca w województwie świętokrzyskim na tle
kraju i dwóch województw Polski wschodniej (w zł).
Źródło: Główny Urząd Statystyczny - Bank danych regionalnych.
Przedstawiona ocena miejsca regionu świętokrzyskiego na gospodarczej mapie
Polski i jego pozycji na tle unijnych NUTS 2 pokazuje, że działania podejmowane
przez samorząd wojewódzki oraz przedsiębiorców, ukierunkowane na wykorzystanie szans na znaczące i szybkie zwiększenie potencjału gospodarczego i poprawę poziomu życia mieszkańców było i jest konieczne, a determinacja i skuteczność w staraniach o te środki potraktowane zostały jako sprawdzian menadżerskich działań. W tym celu zostały stworzone struktury gwarantujące racjonalne
gospodarowanie przydzielonymi środkami i efektywne ich wykorzystanie.
Fundusze unijne dla regionu świętokrzyskiego w latach 2007-2015
Z dniem 1 maja 2004 roku Polska znalazła się w strukturach Wspólnoty Europejskiej. Tym samym Województwo świętokrzyskie stało się jednym z kilkuset regionów rozszerzonej Europy, a wsparcie finansowe oferowane przez poszczególne
programy operacyjne, w tym głównie Europejski Fundusz Społeczny, okazało się
znaczące dla jego rozwoju i poprawy warunków życia jego mieszkańców. W latach
2007-2010 wpływ środków unijnych na rozwój gospodarczy Polski był znaczący.
Fundusze europejskie oddziaływały w istotnym stopniu na wzrost gospodarczy,
proces konwergencji z krajami Unii oraz aktywność gospodarczą wszystkich regionów kraju, jakkolwiek wpływ ten jest różnorodny. Zgodnie z serwisem mapa
dotacji Unii Europejskiej www.mapa.funduszestrukturalne.gov.pl. województwo świętokrzyskie plasuje się w środkowej grupie. Średni wkład z funduszy
75
strukturalnych na osobę, za lata 2004-2006 i 2007-2013 łącznie wyniesie
w regionie 3 010,00 zł, czyli mniej niż średnia krajowa wynosząca 3 739,00 zł.
Tabela nr 3 pokazuje jakie środki finansowe dla świętokrzyskiego, zostały
uwzględnione w Strategii Rozwoju Kraju w podziale na wsparcie unijne i wkład
krajowy.
Tabela 3. Środki na inwestycje współfinansowane z funduszy unijnych dla województwa świętokrzyskiego w Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015.
L.p.
1
1.
Program operacyjny
2
Regionalny Program Operacyjny
Program Operacyjny
Kapitał Ludzki
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
ŁĄCZNIE
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
RAZEM
2.
3.
4.
5.
6.
Fundusze unijne
(mln euro)
3
725,81
Wkład krajowy
(mln euro)
4
128,08
OGÓŁEM
3+4
5
853,89
269,88
47,62
317,50
375,30
66,23
441,53
1 370,99
234,14
241,93
75,60
1 612,92
309,74
1 605,13
317,53
1 922,66
Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego; Fundusze unijne dla województwa świętokrzyskiego
w latach 2007-20158.
Gdy mówimy o funduszach unijnych zazwyczaj myślimy o środkach Unii Europejskiej dofinansowujących inwestycje z zakresu budowy dróg czy ochrony
środowiska, a przecież nasza przyszłość to nie tylko autostrady, to przede wszystkim inwestowanie w człowieka9. Zadania związane z inwestowaniem w „człowieka”, jako najważniejszy element życia gospodarczego objęte są dofinansowaniem
ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Województwo świętokrzyskie, więcej niż przeciętnie w kraju, sięga po środki
Europejskiego Funduszu Społecznego; średnie wydatki na jednego mieszkańca
regionu w ramach EFS wyniosły ponad 620,00 zł przy średniej krajowej 596,00 zł.
(104,0%).
Program Operacyjny Kapitał Ludzki, finansowany ze środków EFS, wdrażany
jest w województwie świętokrzyskim od 2007 roku. W realizację działań wdrażanych przez Wojewódzki Urząd Pracy, jako Instytucję Pośredniczącą II stopnia,
zaangażowane jest szerokie grono partnerów rynku pracy, tj. organizacje pozarządowe, instytucje szkoleniowe, placówki edukacyjne, wyższe uczelnie oraz pracy
i zasobów ludzkich regionu. Kwota 156 mln euro, jaką dysponuje WUP do 2013
pozwala podnosić kwalifikacje osób pracujących, odchodzących z rolnictwa oraz
wspomagać grupy w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tj. kobiety po 45 roku
8
9
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Strategia Rozwoju Kraju, 2007-2015, http;//www.mrr.gov.pl.
V. Spidla, Komisarz Unii Europejskiej ds. Zatrudnienia, spraw społecznych i równych szans,
Dobre praktyki Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce, Warszawa 2008, s. 8.
76
życia i długotrwale bezrobotnych mieszkańców regionu10. Wymiernym efektem
tych działań jest spadek bezrobocia w regionie świętokrzyskim z 20,6% w 2005 r.
do 14,7% w IV kwartale roku 2009.
Procesy konwergencji gospodarczej regionu świętokrzyskiego z innymi regionami w Polsce, w zakresie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego,
przebiegają w sposób mniej intensywny aniżeli Polski z Unią Europejską.
Tempo rozwoju regionów mierzone poziomem produktu krajowego brutto jest
zróżnicowane. W układzie terytorialnym w 2010 r. najwyższy poziom produktu
krajowego brutto (PKB) osiągnęło województwo mazowieckie – 311,4 mld zł,
najniższy – województwo opolskie na poziomie 31,4mld zł. Region świętokrzyski uplasował się na 13 pozycji z wielkością PKB na poziomie 37,6 mld zł.
Przeciętny poziom produktu krajowego brutto w przeliczeniu na mieszkańca
Polski wyniósł w cenach bieżących w 2010 r. 37,1 tys. zł, co jednak stanowiło
aż 120% średniego PKB z roku 2007.
Pozycja regionu świętokrzyskiego zmienia się na plus, wprawdzie nieznacznie,
ale warto wziąć pod uwagę dynamikę zachodzących w nim procesów gospodarczych powodujących, że relatywny, w stosunku do średniej krajowej PKB per
capita, w województwie wzrastał szybciej niż średnia w kraju w latach 2006-2007,
co sugeruje zaistnienie silnych zmian strukturalnych w gospodarce11. Dynamikę
realnego PKB per capita w województwie świętokrzyskim na przestrzeni 20032007 ilustruje wykres nr 3.
ϭϮϬ
ϭϭϱ
ϭϭϬ
WŽůƐŬĂ
ϭϬϱ
_ǁŝħƚŽŬƌnjLJƐŬŝĞ
ϭϬϬ
ϵϱ
ϵϬ
ϮϬϬϯ
ϮϬϬϰ
ϮϬϬϱ
ϮϬϬϲ
ϮϬϬϳ
Wykres 3. Dynamika realnego PKB per capita w województwie świętokrzyskim.
Źródło: Raport z badania „Od diagnozy do prognozy – potrzeby gospodarki a jakość kapitału ludzkiego w województwie świętokrzyskim”; Konsorcjum profile – ARC Rynek i Opinia, listopad 2010
r. s.15; podstawie danych GUS.
P. Lulek (red.), Doświadczenie zaprocentowało, rozmowa z Dyrektorem WUP Kielce A. Lato
Biuletyn WUP w Kielcach -Program Operacyjny Kapitał Ludzki, nr 4, listopad, 2010.
11
Konsorcjum profile -ARC Rynek i Opinia, Raport,”Od diagnozy…, opt. cit. s. 6.
10
77
Głębokie zaburzenia procesów rozwojowych, jakie nastąpiły w gospodarkach
wielu krajów w wyniku globalnego kryzysu finansowego spowodowały, że recesja
w krajach Unii Europejskiej spowodowała spadek PKB w 2009 r. o 4,2%. Konsekwencje światowego kryzysu gospodarczego nie ominęły również naszego kraju
i regionu. Dynamika PKB per capita w tym okresie w poszczególnych regionach była zróżnicowana, dlatego podkreślenia wymaga fakt, że najwyższy
wzrost produktu krajowego brutto w 2010r. w stosunku do roku 2007 odnotowano w województwie świętokrzyskim, co poprawiło relację per capita
w regionie o około 4 punkty procentowe z 77% wartości krajowej w 2007 r.
do 81% w 2010r. Kształtowanie się PKB per capita w świętokrzyskim na tle
średniej krajowej pokazuje tabela nr 4.
Tabela 4. Produkt krajowy brutto per capita w regionie świętokrzyskim na tle
Polski w latach 2007-2010 (w zł ceny bieżące).
L.p.
1
2
3
4
Wyszczególnienie
2007
2010
2
Polska
Region świętokrzyski
Relacja PKB per capita w regionie do średniej krajowej w %
3
30 920
23 808
77%
4
37 100
30 051
81%
dynamika w
4:3
5
120%
126%
+ 4 p. p.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS12.
Podsumowanie
Procesy konwergencji województwa świętokrzyskiego z innymi regionami
w kraju a także Unii Europejskiej przebiegałyby znacznie sprawniej i efektywniej
w przypadku większego dofinansowania gospodarki świętokrzyskiej począwszy
od momentu pojawienia się takich możliwości. Na ograniczoną dostępność środków pomocowych dla województwa świętokrzyskiego wskazuje najniższa w kraju, skala środków dostępnych dla województwa w ramach pomocy zagranicznej.
Niska dostępność środków pomocowych w latach 2000-2003 wynikała z faktu, iż
województwo, nie mogąc być beneficjentem pomocy przygranicznej, nie zostało
zakwalifikowane do funduszu ISPA zarówno w części dotyczącej transportu jak
i ochrony środowiska. Mimo, że województwo świętokrzyskie zaliczane było do
grupy najmniej rozwiniętych regionów w kraju, a także do pięciu najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej (co plasowało region do grupy tracących), w okresie przedakcesyjnym nie mogło skorzystać z funduszu Phare
SSG w I edycji z roku 2000. Według danych Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej w latach 1990 – 2003 województwo świętokrzyskie otrzymało po12
Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007 r.,
2010 r.
78
moc zagraniczną zaledwie w wysokości 82,3 mln Euro, podczas gdy podobne
pod względem wielkości województwa lubuskie i opolskie dofinansowane zostały kwotami 282,9 i 240,0 mln Euro. I nie chodzi tu tylko o dotacje, niewątpliwie środki, które poszczególne regiony uzyskują na konkretne cele są bardzo ważne, ale wartością są przede wszystkim działania podjęte dla zinwentaryzowania
i sprecyzowania potrzeb regionu i jego gospodarki, a także dla wypracowania
środków na wkład własny wymagany przez UE. Wartością nadrzędną jaką daje
możliwość uzyskania dotacji unijnych, są głównie zmiany mentalnościowe
w społeczeństwie i w elitach rządzących, a to powoduje że zmiany w gospodarce wynikające z dofinansowania zagwarantują stabilność procesów rozwojowych i wyrównujących różnice pomiędzy regionami w kraju i Unii Europejskiej.
Perspektywy regionów europejskich, w tym również województwa świętokrzyskiego, były przedmiotem badania Komisji Europejskiej (obok mazowieckiego,
dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego i łódzkiego). W badaniu tym dokonana
została ocena perspektywy rozwoju poszczególnych regionów pod kątem ich szans
na bardziej lub mniej dynamiczny rozwój. Zgodnie z wynikami tych badań, będących podstawą do oceny szans, region świętokrzyski cechuje wyższy niż
przeciętny potencjał rozwojowy, zarówno przy uwzględnieniu wpływu gospodarki kraju jak i bez tego wpływu. Biorąc pod uwagę znacznie wyższe tempo
wzrostu PKB per capita w regionie świętokrzyskim aniżeli średni w kraju
należy powiedzieć, że region ten wraz z województwami małopolskim, łódzkim
i opolskim, stworzyły grupę regionów doganiających; w odróżnieniu od regionów odstających i tracących (kujawsko-pomorskie, podlaskie, warmińskomazurskie, lubelskie, pomorskie, podkarpackie, zachodnio-pomorskie i lubuskie
oraz śląskie). Województwo świętokrzyskie, zaliczane do regionów Polski
wschodniej, już w 2008 r. osiągnęło w tej grupie najlepszy rezultat w zakresie
pokonywania dystansu rozwojowego w stosunku do państw unijnych, uzyskując poziom 45% średniej unijnej tj. o 7 punktów procentowych wyższy niż
notowany przed akcesją13.
Fakt, że województwo świętokrzyskie nie znalazło się w grupie 20 europejskich regionów NUTS 2 o najniższym poziomie PKB na mieszkańca, w relacji
do średniej unijnej z uwzględnieniem siły nabywczej walut tj. w grupie regionów o poziomie tego wskaźnika w przedziale 28% - 45% (w grupie tej w 2010
r. pozostawało pięć polskich województw), świadczy o pozytywnych tendencjach rozwojowych w gospodarce i wykorzystywaniu przez region szans jakie
niesie członkostwo w Unii Europejskiej, nie tylko w zakresie poprawy wskaźników ekonomiczno-finansowych przedsiębiorstw i gospodarki regionu, ale
także w obszarze wprowadzania ładu gospodarczego, stabilizującego procesy
przebiegające w życiu społeczno-gospodarczym regionu.
13
Europejski Urząd Statystyczny (Eurostat) dane dotyczące PKB per capita w PPS tj. z uwzględnieniem siły nabywczej walut w przekroju regionów NUTS 2.
79
System wdrażania funduszy unijnych w Polsce na lata 2007-2013 nie jest prosty, ale też skala przedsięwzięcia, nawet z punktu widzenia Unii Europejskiej jest
ogromna. Fundusze kierowane Polski, w tej perspektywie finansowej, obejmują
jedną piątą wszystkich środków przeznaczonych przez UE na politykę spójności
realizowaną w latach 2007-2015. Blisko 150 instytucji i urzędów uczestniczy
w zarządzaniu środkami finansowymi w wysokości ponad 85 miliardów euro
(łącznie ze środkami krajowymi), wśród których fundusze unijne stanowią ponad
68 miliardów euro. Są one wdrażane w ramach celu i polityki spójności za pośrednictwem pięciu programów krajowych i 16 programów regionalnych w ramach
celu I polityki spójności: Konwergencja, a także 13 programów regionalnych
w ramach celu III: Europejska Współpraca Terytorialna14. To największy program
modernizacyjny Polski od dobrych paru wieków i stanowi olbrzymią szansę rozwojową, która będzie wykorzystana o ile zostaną wyeliminowane bariery i zagrożenia zdefiniowane w dotychczasowej praktyce realizowania przedsięwzięć przy
udziale środków UE.
W nowej perspektywie finansowej na lata 2014-2020 Polska ma pozostać największym beneficjentem unijnej polityki spójności, w ramach której może spłynąć
do naszego kraju 80 miliardów euro, tj. o 12 miliardów euro więcej niż w latach
2007-2013. Jest to dobra perspektywa dla Polski i poszczególnych regionów,
a zwłaszcza tych o statusie doganiających, odstających i tracących. Dzięki funduszom wszystkie polskie regiony zmniejszają dystans rozwojowy w stosunku do
średniego poziomu w Unii Europejskiej. Nie możemy sobie pozwolić na ich niewłaściwe lub niepełne wykorzystanie ponieważ pomoc Unii Europejskiej pomaga
przeciwdziałać spowolnieniu gospodarczemu naszego kraju i regionu. Dlatego
bardzo ważne jest stałe monitorowanie zagrożeń i usuwanie barier, a ich zdiagnozowanie na bazie doświadczeń dotychczasowej praktyki będzie pomocne w dalszym porządkowaniu procesów gospodarczych.
Bibliografia:
1. Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych (BIEC0 dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
2. Czapiński J., Panek T. Raport Diagnoza społeczna 2003, Warszawa, 2003. s. 25.
3. EUROSTAT ( Europejski Urząd Statystyczny).
4. Gaczek W.M., Potencjał naukowo-badawczy regionów a ich innowacyjność w aspekcie
realizowania celów strategii lizbońskiej, Ekspertyza dla MGPiPS, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2004. s. 13.
5. Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Rzeczypospolitej Polskiej 2007, 2010.
6. Konsorcjum profile - ARC Rynek i Opinia, Raport, Od diagnozy do prognozy-potrzeby
gospodarki a jakość kapitału ludzkiego w województwie świętokrzyskim, listopad 2010.
s. 25.
14
J. Kwieciński, N. Wojciechowska, Stan wykorzystania funduszy europejskich - V Raport, Busines
Centre Club, Warszawa, 18.10.2011 r., s. 40.
80
7. Kwieciński J. Wojciechowska N. Stan wykorzystania funduszy europejskich, Busines
Centre Club V Raport, Warszawa, 18.10.2011. s. 40.
8. Lulek P. (red.), Doświadczenie zaprocentowało, rozmowa z dyrektorem WUP Kielce
A. Lato, Biuletyn WUP w Kielcach, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, nr 4, listopad
2010.
9. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015,
http://www.mrr.gov.pl.
10. Sixth Community Innovation Survey, More than half of UE27 enterprises are innovative Eurostat Newslease 166/2010, 10.11.2010.
11. Spidla V., komisarz Unii Europejskiej ds. Zatrudnienia, spraw społecznych i równych
szans, Dobre praktyki Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce, Warszawa
2008, s. 8.
12. Szromnik A. Marketing terytorialny, Oficyna, Kraków 2007, s. 49.
Abstrakt:
Uzyskanie przez Polskę w maju 2004 r. statusu członka Unii Europejskiej
i wynikająca stąd możliwość korzystania z unijnych dotacji stworzyły szansę
wzmocnienia potencjału produkcyjnego i usługowego przedsiębiorstw małej
i średniej skali. To zewnętrzne zasilanie finansowe staje się czynnikiem rozwojowym przedsiębiorstw, pobudza gospodarkę regionów i podnosi poziom życia
mieszkańców. Region świętokrzyski wykorzystuje te szanse i poprawia swoją
pozycję na gospodarczej mapie Polski i Europy. Zaliczany w 2003 roku do pięciu
najbiedniejszych regionów UE już w roku 2010 nie znalazł się w grupie 20 europejskich regionów NUTS2 o najniższym poziomie PKB per capita. Świadczy to
o pozytywnych tendencjach rozwojowych i wykorzystywaniu przez region świętokrzyski szans jakie niesie członkostwo w UE nie tylko w zakresie poprawy
wskaźników ale także w obszarze wprowadzania ładu gospodarczego, stabilizującego procesy przebiegające w życiu społeczno-gospodarczym regionu.
Polish membership in The European Union of determinant of regional development for example Świętokrzyskie Voivodeship
Gaining by Poland a status of Europen Union member In May 2004 and therefore possibility of Rusing EU subsidies created a Chance of reinforcement of production and service potential for small and medium scale enterprises. This extermal financial support becomes a developmental factor in enterprises, this support
stimulates regional economy and improve the lives of residents. Świętokrzyskie
region uses the opportunities and enhance the position on the economic map of the
Polish and European. In 2003, Świętokrzyskie region was classified as five poorest
EU regions. However in 2012 2010 the region was not in a group of 20 European
NUTS2 regions with the lowest GDP per capita. This demonstrates the positive
trends of development and exploitation of opportunities by region Świętokrzyski.
MBA Michał Zubek, Social Integration Center in Kielce.
81