Podstawy i formy współpracy międzynarodowej

Podstawy i formy współpracy
międzynarodowej jednostek
samorządu terytorialnego
w Polsce
prof. dr hab. Bernadetta Nitschke
Uniwersytet Zielonogórski
Skuteczny samorząd to coraz częściej samorząd,
który potrafi efektywnie funkcjonować
w środowisku międzynarodowym:
• budować partnerstwa
• pozyskiwać dotacje
• włączać aktywnie mieszkańców w różnorodne
przedsięwzięcia
Priorytety polskiej polityki zagranicznej
2012-2016 (Ministerstwo Spraw Zagranicznych)
Dokument ma (…) służyć koordynacji działań organów
administracji rządowej w odniesieniu do polityki
zagranicznej państwa oraz stać się podstawą (…)
opracowywanych przez MSZ na kolejne lata Założeń
Polskiej Polityki Zagranicznej
i planów współpracy zagranicznej, przygotowywanych
w innych ministerstwach i urzędach.
Najważniejszym aktem prawnym
dopuszczającym możliwość współpracy
międzynarodowej jednostek samorządu
terytorialnego jest Konstytucja RP:
• Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo
zrzeszania się.
• Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo
przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń
społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy
ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych
państw.
Ustawa o samorządzie województwa
Współpraca zagraniczna jest nie tylko prawem, ale też
obowiązkiem. Do zadań samorządu województwa należy
bowiem organizowanie współpracy ze strukturami
samorządu regionalnego w innych krajach
i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi.
Samorząd województwa, przy formułowaniu strategii
rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju,
współpracuje m.in. z organizacjami międzynarodowymi
i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich.
Sejmik województwa uchwala
Priorytety współpracy zagranicznej województwa,
określające:
• główne cele współpracy zagranicznej
• priorytety geograficzne przyszłej współpracy
• zamierzenia co do przystępowania do
międzynarodowych zrzeszeń regionalnych
Województwo a organizacja międzynarodowa
(Ustawa o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego
do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i
regionalnych.)
Jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do zrzeszeń
i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji,
działając zgodnie z polskim prawem wewnętrznym, polityką
zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami.
Decyzja o przystąpieniu jednostki do zrzeszenia międzynarodowego
wymaga podjęcia uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu
terytorialnego (rady) przyjętej bezwzględną większością głosów
ustawowego składu. Uchwałę należy następnie przesłać do wojewody
w celu zaopiniowania. Wojewoda przesyła dokumenty ministrowi
właściwemu do spraw zagranicznych.
Samorząd Terytorialny w Polsce
a współpraca zagraniczna
W Polsce wyodrębnionych jest 2809 jednostek
samorządowych, w tym:
• 1571 gmin wiejskich
• 314 powiatów
• 908 miast (w tym 602 miasta na prawach gmin
miejsko-wiejskich)
• 16 województw
Współpracę międzynarodową prowadzi prawie trzy
czwarte samorządów (72%), w tym: 85% województw,
95% miast, 86% powiatów oraz 52% gmin wiejskich.
Ponad jedna czwarta wszystkich samorządów nie ma
kontaktów z zagranicą (28%).
Formy i narzędzia realizacji założeń
współpracy międzynarodowej
(Instytut Spraw Publicznych, ekspertyza 2012 r. )
Współpraca niesformalizowana
Wstępne działania i negocjacje w zakresie współpracy międzynarodowej
z możliwością podpisywania dokumentów roboczych – np. wspólnych
oświadczeń, deklaracji, protokołów, listów intencyjnych.
Formy współpracy polskich województw:
• stałe dwu-, trój- lub wielostronne partnerstwa na podstawie podpisanej
umowy albo podpisanego listu intencyjnego – 87%
• współpraca w ramach projektów – 58%
• stałe dwu-, trój- lub wielostronne partnerstwo bez podpisanej umowy
albo bez podpisanego listu intencyjnego – 20%
• przynależność do organizacji – sieci związków zrzeszających podmioty z
różnych krajów – 18%
• inne – 14%
• przedstawiciel w innym kraju – 5%;
Narzędzia realizacji współpracy międzynarodowej
• Wzajemne, cykliczne prezentacje dorobku i osiągnięć
• Konferencje i kongresy
• Organizacja wspólnych cyklicznych oraz jednorazowych
przedsięwzięć międzynarodowych
• Udział w programach międzynarodowych, w tym
programach unijnych i inicjatywach wspólnotowych
• Udział w targach turystycznych, gospodarczych i
inwestycyjnych
Narzędzia realizacji współpracy międzynarodowej
• Organizacja misji gospodarczych poza granicami,
powoływanie forów przedsiębiorców oraz zagranicznych misji
• Współdziałanie z placówkami dyplomatycznymi w kraju i za
granicą, z działającymi w Polsce zagranicznymi Instytutami
kultury i z Instytutami polskimi za granicą
• Współdziałanie z mediami
• Uczestnictwo w międzynarodowych zrzeszeniach społeczności
lokalnych i regionalnych
• Opracowywanie ramowych, wieloletnich programów
współpracy
Rodzaje podejmowanej aktywności
• oficjalne wizyty przedstawicieli lokalnych władz
i urzędników – 93%
• współpraca szkół lub innych placówek oświatowych – 84%
• wspólne projekty – 68%
• współpraca organizacji pozarządowych – 60%
• wspólne wydarzenia sportowe – 59%
• wymiana mieszkańców – 48%
• misje gospodarcze, współpraca podmiotów gospodarczych
– 23%
• inne – 10%
Główne powody podejmowania współpracy
międzynarodowej
• stworzenie możliwości wymiany międzynarodowej dla
mieszkańców gminy (powiatu) – 78%
• promocja gminy (powiatu) na arenie międzynarodowej –
75%
• przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek
samorządowych na grunt lokalny – 70%
• możliwość ubiegania się o fundusze z programów
polskich, europejskich i międzynarodowych – 57%
• rozwój wiedzy i kompetencji urzędników jednostki oraz
urzędników z jednostki partnerskiej przez stałą wymianę
– 51%
• prestiż – 24%
• dążenie do uzyskania wpływu na decyzje dotyczące
samorządów, które są podejmowane przez Instytucje
Unii Europejskiej – 11%
• zachęty ze strony polskiej administracji (w tym
centralnej) – 6%
Priorytetowe dziedziny współpracy zagranicznej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
kultura, w tym promocja dziedzictwa lokalnego – 89%
turystyka i sport – 67%
nauka i edukacja – 66%
gospodarka – 15%
inne – 14%
ochrona środowiska – 10%
transport – 5%
służba zdrowia i opieka społeczna – 4%
demokracja i prawa człowieka – 3%
poszanowanie energii – 3%
rynek pracy – 2%
Podsumowanie
Polskie samorządy są bardzo zróżnicowane
w kwestii form i intensywności prowadzonej przez nie współpracy
międzynarodowej.
Zdecydowanie najaktywniejsze są województwa
i miasta.
Odpowiedzi sugerują jednocześnie, że samorządy nie zawsze
postrzegają swoją działalność zagraniczną jako ściśle związaną z całą
polską polityką zagraniczną, choć jednocześnie pojawiają się głosy
sugerujące potrzebę większego zaangażowania się władz centralnych
na rzecz aktywizacji międzynarodowej partnerów lokalnych.
Dziękuję za uwagę!
prof. dr hab. Bernadetta Nitschke
Uniwersytet Zielonogórski