docPDF, 1.MB - BIP Urząd Gminy Gniewino
download 
Reklamacja Transkrypt
PDF, 1.MB - BIP Urząd Gminy Gniewino
Załącznik do Uchwały Nr XXIII/173/2016 Rady Gminy Gniewino z dnia 27 kwietnia 2016r. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 2 1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA 7 1.1 CEL OPRACOWANIA 7 1.2 PODSTAWY MERYTORYCZNE 7 1.3 ZAKRES OPRACOWANIA I METODA WYKONANIA 7 2. OBSZAR REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU GMINY 8 2.1 POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA 8 2.2 ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA FUNKCJONALNE, KOMUNIKACYJNE I INFRASTRUKTURALNE 9 3. LUDNOŚĆ 10 3.1 STRUKTURA ORAZ PRZEMIANY DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNE 12 3.2 RUCH NATURALNY 12 3.3 PROGNOZA DEMOGRAFICZNA 13 4. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE 15 4.1 REGIONALNE UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE 15 4.2 WARUNKI FIZJOGRAFICZNE – ZASOBY I UWARUNKOWANIA 16 4.2.1 UTWORY POWIERZCHNIOWE 18 4.2.2 SUROWCE NATURALNE 18 4.2.3 WODY 18 4.2.4 GLEBY 20 4.2.5 WARUNKI KLIMATYCZNE 21 4.2.6 ANALIZA SWOT ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY GNIEWINO 24 5. TURYSTYKA 25 5.1 WALORY TURYSTYCZNE I WYPOCZYNKOWE GMINY 25 5.1.1 25 REGION TURYSTYCZNY 5.2 WALORY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 26 5.3 WALORY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO 27 5.4 TERENY I OBIEKTY REKREACYJNE 29 Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 3 5.5 INSTYTUCJE KULTURALNE I NAUKOWE 29 5.6 IMPREZY I TRADYCJE MIEJSCOWE 29 5.7 INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA 30 5.7.1 BAZA NOCLEGOWA 30 5.7.2 HANDEL I USŁUGI 30 5.7.3 OBIEKTY SPORTOWO – REKREACYJNE 30 5.7.4 KOMUNIKACJA 30 5.7.5 AGROTURYSTYKA 31 5.8 FUNKCJA LETNISKOWA 31 6. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 31 6.1 WODY NATURALNE 31 6.1.1 WODY PODZIEMNE 31 6.1.2 WODY POWIERZCHNIOWE 33 6.1.3 WODY STOJĄCE 35 6.2 JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH 36 6.2.1 RZEKI 36 6.2.2 37 JEZIORA 6.3 ZAOPATRZENIE W WODĘ – INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 38 6.3.1 39 JAKOŚĆ WODY 6.4 GOSPODARKA ŚCIEKOWA 39 6.4.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE GMINY GNIEWINO 39 6.4.2 40 INFRASTRUKTURA KANALIZACYJNA I OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW 7 GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE GNIEWINO 41 8 ZAOPATRZENIE GMINY W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE 41 8.1 ŹRÓDŁA CIEPŁA 41 8.2 UDZIAŁ ODBIORCÓW W STRUKTURZE ZUŻYCIA ENERGII CIEPLNEJ W GMINIE GNIEWINO 41 Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 4 8.2.1 ODBIORCY ZASILANI Z KOTŁOWNI LOKALNYCH, KOMUNALNYCH ORAZ PRZEMYSŁOWYCH 42 8.2.2 ODBIORCY ZASILANI ZE ŹRÓDEŁ INDYWIDUALNYCH 42 8.2.3 ODBIORCY KORZYSTAJĄCY Z CIEPŁA ODPADOWEGO 42 8.3 ZAOPATRZENIE GMINY GNIEWINO W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ. 42 8.3.1 ENERGETYKA WODNA – ELEKTROWNIA ŻARNOWIEC 43 8.3.2 ENERGETYKA WIATROWA 43 8.4 ZAOPATRZENIE W GAZ 44 9. BILANS ENERGETYCZNY GMINY GNIEWINO 44 10. DROGI 45 10. 1 STAN ISTNIEJĄCY 45 10.2 TRANSPORT ZBIOROWY 48 10.3 GMINNY ZASÓB NIERUCHOMOŚCI 48 11. GOSPODARKA 49 11.1. GOSPODARKA ROLNA 49 11.1.1 STRUKTURA UPRAW 49 11.1.2 CHÓW I HODOWLA 50 11.1.3 ORGANIZACJA PRODUKCJI ROLNEJ 51 11.1.4 OBSŁUGA ROLNICTWA 52 11.2 DZIAŁALNOŚĆ PRZEMYSŁOWA 52 11.2.1 WYDOBYCIE SUROWCÓW MINERALNYCH 52 11.2.2 ENERGETYKA 52 11.2.3 PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY 53 11.3 GOSPODARKA GMINY NA TLE LOKALNYM 53 11.4 ANALIZA SWOT GOSPODARKI GMINY 56 12 SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA 57 12.1 JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW 58 Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 5 12.1.1 POMOC SPOŁECZNA 58 12.1.2 EDUKACJA 59 12.1.3 SŁUŻBA ZDROWIA 60 12.1.4 POMOC SPOŁECZNA 60 12.1.5 BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY 60 12.1.6 ZAGROŻENIE POWODZIĄ 60 12.1.7 PRZEDSIĘBIORSTWA O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU GOSPODARCZO – OBRONNYM 61 12.2 KULTURA I REKREACJA 61 12.3 KOŚCIOŁY I PARAFIE 61 12.3.1 62 CMENTARZE 13 RYNEK PRACY W GMINIE 62 13.1 ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY NA LOKALNYM RYNKU PRACY 63 13.2 63 ZIDENTYFIKOWANE MOCNE STRONY LOKALNEGO RYNKU PRACY 13.3 WYKSZTAŁCENIE BEZROBOTNYCH 63 13.4 ANALIZA SWOT SFERY SPOŁECZNEJ 64 14 GMINA GNIEWINO – WIZJA ROZWOJU 64 15. UWARUNKOWANIA I CELE ROZWOJU 65 15.1 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW ROZWOJU GMINY GNIEWINO ZE STRATEGIĄ ROZWOJU POWIATU WEJHEROWSKIEGO 71 15.2 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW ROZWOJU GMINY GNIEWINO ZE STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 71 15.3 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW ROZWOJU GMINY GNIEWINO Z DŁUGOOKRESOWĄ STRATEGIĄ ROZWOJU KRAJU „POLSKA 2030” 72 16. WDRAŻANIE I MONITOROWANIE STRATEGII ROZWOJU 73 Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 6 Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 7 1. Cel i zakres opracowania 1.1 Cel opracowania Celem opracowania jest sformułowanie strategii rozwoju Gminy Gniewino w perspektywie do 2025 roku. Strategia rozwoju Gminy Gniewino, to przedstawiona w formie dokumentu koncepcja zamierzeń długotrwałego i zrównoważonego rozwoju gminy. Jest ona podstawowym narzędziem programowania rozwoju gminy, określa misję, cele i kierunki działania. Dokument ten poddany ocenie radnych, a następnie uchwalony przez Radę Gminy, określa możliwości i warianty rozwoju. Dynamika i skala zmian zachodzących w samej gminie i w jej sąsiedztwie sprawia, iż sprostanie wymogom dalszego efektywnego funkcjonowania gminy wiąże się z koniecznością strategicznego podejścia do jej rozwoju. W zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej, w warunkach konkurencyjnego otoczenia, strategiczne programowanie rozwoju na poziomie gminy jest niezbędne przede wszystkim ze względu na potrzebę perspektywicznego, konsekwentnego i efektywnego ujmowania procesów lokalnych przemian, jak i wyznaczania kluczowych kierunków rozwoju gminy. Zarządzanie strategiczne gminą jest także konieczne z punktu widzenia optymalizacji wydatków budżetowych oraz właściwego wykonywania zadań publicznych. Strategia wytycza kierunki wszechstronnego rozwoju i daje szanse na ich realizację umożliwiając dostęp do środków Unii Europejskiej. 1.2 Podstawy merytoryczne Założenia Strategii zostały sformułowane w bezpośrednim nawiązaniu do szeregu opracowań analitycznych, planistycznych i decyzyjnych wykonanych w gminie Gniewino. Dla określenia szerszego kontekstu zewnętrznego, mającego wpływ na rozwój gminy Gniewino, wykorzystano m.in.: opracowania statystyczne oraz inne dokumenty o charakterze strategicznym (por. wykaz literatury). 1.3 Zakres opracowania i metoda wykonania Strategia została opracowana zgodnie z zasadami metodyki tworzenia strategii dla gmin, przy uwzględnieniu zaleceń dotyczących struktury i zawartości merytorycznej. Zgodnie z przyjętymi zasadami metodycznymi, opracowanie strategii rozwoju Gminy Gniewino oparte zostało o analityczne zestawienie charakterystyki gminy (podstawowe informacje o gminie) oraz wyniki prac zespołów roboczych powołanych w roku 2013, kiedy przystąpiono do dyskusji na strategią rozwoju gminy do roku 2025. Powołano wtedy 6 zespołów do spraw: - rozwoju gospodarczego i finansowego, rozwoju turystycznego, sportowego i rekreacji, polityki społecznej, rozwoju działalności kulturalnej, reformy administracji, reformy systemu oświatowego. Strategia rozwoju Gminy Gniewino stanowi kompleksowe opracowanie, składające się z 3 części, odzwierciedlające kolejne etapy powstawania strategii. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 8 W Diagnozie (cz. I) dokonana została analiza gminy. Diagnoza stanu istniejącego została sporządzona z podziałem na działy funkcjonalno-tematyczne, obejmujące dane z zakresu: obszaru realizacji strategii, ludności, środowiska przyrodniczego, turystyki, gospodarki wodnościekowej, gospodarki odpadami, zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną paliwa gazowe, bilansu energetycznego, dróg, gospodarki, społeczności lokalnej, rynku pracy. W każdym wyżej wymienionym dziale sporządzona została identyfikacja, synteza i analiza danych pozwalająca nie tylko na ocenę stanu obecnego gminy i jej dotychczasowych tendencji rozwojowych, ale także na wskazanie możliwości podejmowania działań, głównych trendów i kierunków rozwoju na przyszłość poprzez wyodrębnienie czynników zewnętrznych i wewnętrznych wywierających pozytywny lub negatywny wpływ na gminę. Ze skrzyżowania tych dwóch podziałów, zostały wyselekcjonowane 4 kategorie czynników wpływających na funkcjonowanie gminy: - wewnętrzne pozytywne – mocne strony gminy, wewnętrzne negatywne – słabe strony gminy, zewnętrzne pozytywne – szanse dla gminy tkwiące w jej otoczeniu, zewnętrzne negatywne – zagrożenia dla gminy tkwiące w jej otoczeniu. W części (II) przedstawione zostały uwarunkowania i cele rozwoju wygenerowane na podstawie dokonanej diagnozy stanu istniejącego oraz przeprowadzonej analizy SWOT. Komplementarność sformułowanych priorytetów i celów znajdzie swój wyraz w wykreowaniu wizji rozwoju, która wytyczy pożądany kierunek rozwoju gminy. W ramach poszczególnych priorytetów sformułowano i opisano cele i zadania, poprzez które osiągane będą realizowane priorytety. Następnie zostały uporządkowane w tabelarycznej formie programy i projekty ze wskazaniem harmonogramu ich realizacji, nakładów finansowych, źródeł ich finansowania, rezultatów i wskaźników oraz z ukazaniem partnerów przy realizacji przedmiotowych projektów. W części (III) zbadano zgodność zapisów strategii z Strategią powiatu wejherowskiego, strategią rozwoju województwa pomorskiego oraz z zapisami Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju „Polska 2030”. Wskazano wdrażanie i monitorowanie strategii, jak również jej zarządzanie i public relations. W dokumencie wykorzystano dorobek warsztatów i sesji planowania, jakie odbywały się w gminie od 2013r. w ramach prac zespołów strategicznych, grup odnowy wsi, Biura Rozwoju Gminy, konsultacji z przedsiębiorcami oraz bieżących analiz prowadzonych przez urząd i pozostałe jednostki. W tworzenie strategii rozwoju Gminy Gniewino zostało włączono kilkadziesiąt osób, reprezentujących środowiska społeczne, biznesowe, kulturalne i opiniotwórcze. 2. Obszar realizacji strategii rozwoju gminy Strategia Rozwoju Gminy obejmuje obszar Gminy Gniewino. 2.1 Położenie, powierzchnia Gmina Gniewino (176 km2) położona jest w północnej części województwa pomorskiego, w północno wschodniej części powiatu wejherowskiego. Sąsiaduje z czterema wiejskimi gminami tegoż powiatu i jedną gminą powiatu puckiego: Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 9 gminą wiejską Wejherowo od południowego wschodu, gminą Luzino od południa, gminą Łęczyce od południowego zachodu gminą Choczewo od północnego zachodu gminą Krokowa z powiatu puckiego od północnego wschodu. Północno-wschodnią część gminy stanowi akwen Jeziora Żarnowieckiego – największego w regionie Kaszub Północnych. Południową część stanowi część kompleksu „Lasów Lęborskich” i pradolina rzeki Redy. Poza Bychowską Strugą w zachodniej części, przez obszar gminy nie przepływają żadne inne większe rzeki. Północna granica gminy znajduje się w odległości ok. 15-20 km od wybrzeża Morza Bałtyckiego, nad którym znajdują się takie miejscowości wypoczynkowe jak Białogóra czy Dębki w gminie Krokowa. Gmina Gniewino pod względem wielkości jest piątą spośród dziesięciu gmin w powiecie wejherowskim. Ponad 40% powierzchni gminy stanowią użytki rolne i niemalże tyle samo (ok. 40%) lasy. Znaczny udział w powierzchni gminy – ok. 11% stanowią wody, co związane jest z faktem, iż w granicach gminy Gniewino znajduje się kilka jezior, w tym cały akwen Jeziora Żarnowieckiego (1470 ha), j. Czarne (60 ha) i j. Dąbrze (56 ha). Według danych z roku 2013 użytki rolne stanowiły 42,3 % powierzchni gminy, a lasy i parki 40,8%. Struktura użytkowania gruntów gminy w 2015 Rodzaj użytku Powierzchnia (ha) Struktura użytkowania gruntów Użytki rolne: 7 467,00 42,30 % Razem grunty nie użytkowane rolniczo: 10 192,00 57,70 % Lasy i parki: 7 205,00 40,80 % Stawy: 139,00 0,80 % Grunty pod wodami: 1 841,00 10,40 % Drogi i powierzchnie pod 769,00 4,40 % zabudowaniami: Nieużytki: 238,00 1,30 % Powierzchnia gminy ogółem: 17 659,00 100,00 % Według danych Urzędu Gminy Gniewino za rok 2015. 2.2 Zewnętrzne powiązania funkcjonalne, komunikacyjne i infrastrukturalne Obszar gminy omijają międzyregionalne trasy komunikacyjne, zarówno drogowe jak i kolejowe. Najbliższa droga relacji Gdynia – Szczecin przebiega w odległości ok. 5 – 7 km od południowej granicy gminy. Przez gminę Gniewino przebiega natomiast droga o randze subregionalnej - relacji Wejherowo – Choczewo. Z centralnie położonej w gminie miejscowości – Gniewino, do ośrodka powiatowego – Wejherowa jest ok. 20 km, do centrum Gdyni ok. 44 km, do Gdańska – miasta wojewódzkiego jest ok. 70 km, do sąsiedniego ośrodka powiatowego – Lęborka ok. 28 km, do najbliższej miejscowości nadmorskiej – Dębek ok. 19 km. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 10 Linia kolejowa relacji Trójmiasto – Szczecin przebiega niemalże równolegle do drogi szczecińskiej. Przez tereny gminy Gniewino przebiegają nieczynne, zdewastowane i częściowo rozebrane linie kolejowe: nr 230 Wejherowo – Garczegorze oraz 230A Rybno - Kartoszyno. W zakresie infrastruktury technicznej powiązania zewnętrzne gminy Gniewino kształtują się następująco: zaopatrzenie w wodę – gmina Gniewino jest dobrze zaopatrzona w wodę z własnych ujęć i nie korzysta z ujęć zewnętrznych, jak również z jej ujęć nie korzystają inne gminy; zaopatrzenie w gaz – w niektórych lokalizacjach gminy istnieje możliwość podłączenia do sieci gazowej; elektroenergetyka – głównym obiektem elektroenergetycznym w gminie jest elektrownia szczytowo-pompowa „Żarnowiec” w Czymanowie, ale istnieje także 18 siłowni wiatrowych i planowane są następne; przez obszar gminy przebiegają linie przesyłowe: 400 kV relacji SSE „Żarnowiec” – Słupsk, 110 kV relacji Puck – SSE „Żarnowiec” – Gniewino – Choczewo – Wicko; częściowo na terenie gminy Gniewino położona jest jedna z potencjalnych rozważanych lokalizacji budowy elektrowni jądrowej; gospodarka odpadami – na obszarze gminy Gniewino funkcjonuje jedno składowisko odpadów o zasięgu ponadlokalnym w Rybskiej Karczmie; telekomunikacja – sieć telekomunikacyjna w gminie Gniewino jest stosunkowo dobrze rozwinięta, do części miejscowości doprowadzono światłowody, powszechny jest także dostęp do Internetu drogą radiową; W północnych i południowych rejonach gminy część terenów położona jest na obszarach zagrożonych powodzią: brzegi północnej części Jeziora Żarnowieckiego – rejon rzeki Piaśnicy i Białogórskiej Strugi – należą do obszarów zmeliorowanych i zagrożonych powodzią, istniejące urządzenia melioracyjne i przeciwpowodziowe wymagają modernizacji; południowa część gminy położona jest w dolinie rzeki Redy, która należy do ważniejszych w województwie obszarów zmeliorowanych i zagrożonych powodzią, istniejące urządzenia melioracyjne i przeciwpowodziowe wymagają modernizacji. Na obszarze gminy nie występują obiekty ani strefy ochronne obiektów należących do infrastruktury obronnej kraju. 3. Ludność Gniewino jest gminą wiejską, której część została w przeszłości zindustrializowana. Wiele miejscowości zatraciło typowo rolniczy charakter, natomiast miejscowość Gniewino jest wręcz wyraźnie zurbanizowana. Gmina Gniewino stanowi obszar o umiarkowanej koncentracji ludności, wieś gminną zamieszkuje ok. 29% ogółu ludności gminy, zaś osiem największych miejscowości skupia ponad 70% ogółu mieszkańców. Do najludniejszych wsi poza Gniewinem, należą: Rybno, Chynowie, Kostkowo, i Perlino. Teren gminy stanowi zaplecze osadnicze zespołu miejskiego oraz wchodzi w skład strefy submetropolitalnej. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 11 Tablica poniżej przestawia przemiany liczby ludności miejscowości gminy Gniewino w latach 20102015 oraz dynamikę zmian ludnościowych. Liczba ludności w miejscowościach gminy Gniewino w latach 2010-2015 Miejscowość 2010 Bychowo Chynowie Czymanowo Dąbrówka Dębina Gniewinko Gniewino Gniewino Osiedle Jęczewo Kostkowo Lisewo Łęczyn Dolny Mierzynko Mierzyno Nadole Opalino Perlino Płaczewo Rybienko Rybno Salino Salinko Słuszewo Strzebielinek Strzebielinko Tadzino Toliszczek Gmina Gniewino ogółem 2011 296 491 292 71 26 68 1117 841 129 414 329 24 167 233 318 69 332 69 112 697 98 47 216 153 156 160 88 7013 2012 296 503 304 72 28 67 1126 848 133 421 333 28 165 232 320 65 344 67 113 693 98 47 218 150 165 161 87 7084 2013 297 497 304 72 29 69 1146 864 135 414 328 28 163 226 333 64 340 64 113 688 92 48 222 144 161 165 86 7092 2014 296 495 306 72 29 69 1151 879 134 418 329 28 163 226 334 64 343 65 111 688 93 53 225 144 162 167 85 7129 2015 295 493 308 73 30 69 1159 888 133 422 330 28 162 226 338 64 346 66 107 690 94 58 228 143 164 169 84 7167 294 490 310 74 30 69 1167 893 132 424 331 28 162 224 341 64 349 67 105 688 95 57 228 143 166 170 83 7184 Dynamik a** demograf iczna 99% 99% 106% 104% 115% 101% 104% 106% 102% 102% 100% 116% 97% 96% 107% 92% 105% 97% 93% 98% 96% 121% 105% 93% 106% 106% 94% 102% Źródło: Urząd Gminy Gniewino ** dynamikę zmian demograficznych na terenie gminy Gniewino obliczono dla lat 2010-2015, przyjmując rok 2010 jako 100% W badanym okresie ludność gminy wzrosła średnio o 2%, przy czym największy wzrost zanotowano w Salinku, Łęczynie Dolnym i Dębinie. Z większych wsi jedynie Nadole, Czymanowo, Gniewino i Perlino cechowały się wzrostem większym niż średnia dla gminy, natomiast w największym stopniu zmniejszyła się populacja Opalina, Rybienka oraz miejscowości Strzebielinek i Toliszczek. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 12 roku 3.1 Struktura oraz przemiany demograficzne i społeczne Liczba ludności jest wprawdzie najistotniejszą, ale nie jedyną cechą demograficzną badanej populacji. Wskaźnik feminizacji, czyli liczba kobiet na 100 mężczyzn, w pośredni sposób przedstawia strukturę funkcjonalną zatrudnienia. Wskaźnik feminizacji na terenie Gminy Gniewino - 89 jest znacznie niższy od średniego krajowego wskaźnika (ok. 95 kobiet na 100 mężczyzn na obszarach wiejskich), podobnie jak i średniego dla województwa pomorskiego (ok. 95 - obszary wiejskie) Mamy do czynienia ze stagnacją bardzo niskiego wskaźnika feminizacji na poziomie 89 kobiet na 100 mężczyzn. W najbliższych latach należy spodziewać się dalszego spadku wskaźnika feminizacji. Dynamika przemian demograficznych gminy Gniewino w latach 1990-2013 Wskaźniki demograficzne liczba ludności liczba kobiet na 100 mężczyzn ludność w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym liczba małżeństw migracje: napływ ogółem odpływ ogółem saldo migracji 1990 6459 87 34,3% 56,4% 9,3% 41 229 222 7 1996 6147 92 36,9% 55,1% 8% 53 97 66 1 2000 6488 91 34% 57,3% 8,7% 42 65 60 5 2005 6773 90 29,2% 61,6% 9,2% 33 90 85 5 2010 7013 89 26% 64,5% 9,5% 50 101 118 -17 2013 7129 89 24,8% 64,5% 10,7% 36 84 84 0 Źródło: opracowanie na podstawie Roczników Statystycznych Województwa Gdańskiego i Pomorskiego, danych Urzędu Gminy Gniewino oraz Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Kolejnym ważnym wskaźnikiem demograficznym są migracje, związane z formalnym przemeldowaniem na pobyt stały. Poza rozchwianym okresem wczesnych lat 90., poziom migracji utrzymuje się na relatywnie stałym poziomie, z napływem i odpływem wahającymi się w granicach 8090 osób rocznie, z chwilowymi przewagami bądź to imigracji, bądź to emigracji. Brak jest wyraźnych tendencji migracyjnych w gminie. 3.2 Ruch naturalny Na ruch naturalny ludności składają się urodzenia, zgony, małżeństwa oraz najbardziej sumaryczny wskaźnik przyrostu naturalnego, będący różnicą między urodzeniami a zgonami. To właśnie przyrost naturalny, poza migracjami, decyduje o przemianach liczby ludności gminy. Liczba małżeństw w badanym okresie waha się między 33 a 53 rocznie, nie wykazując wyraźnych tendencji i kierunków przemian. Wskaźnik liczby małżeństw na 1000 mieszkańców, wynoszący w gminie Gniewino 4,9 jest nieznacznie tylko wyższy niż średni dla obszarów wiejskich w Polsce. Można się także spodziewać, że wraz z przemianami społecznymi i demograficznymi, wskaźnik ten będzie stopniowo malał. Roczna liczba urodzeń w gminie waha się w granicach 100, co dało w 2013 roku 12,6 urodzeń na 1000 mieszkańców, przy średniej dla obszarów wiejskich w Polsce osiągającej 11,4/1000 mieszkańców. Natomiast liczba zgonów wynosi w ostatnich latach niespełna 50 osób rocznie. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 13 roku Wskaźnik liczby zgonów na 1000 mieszkańców jest wyraźnie niższy w gminie Gniewino (6,03/1000) niż średnio dla wsi w Polsce, który wynosił 10,1 zgonów na 1000 mieszkańców. Wskaźniki przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców w gminie Gniewino w latach 2010 - 2014 Gmina Gniewino ogółem Przyrost naturalny w gminie Gniewino w osobach 2010 2011 2012 2013 2014 4,9 10,6 5,1 6,6 5,2 35 76 37 48 39 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS Wskaźnik przyrostu naturalnego w gminie jest w ostatnich latach stabilny, podobnie jak i wartość netto przyrostu naturalnego, oscylująca około 40 osób rocznie. Wskaźnik przyrostu naturalnego w 2010 wynosił 4,9 na 1000 mieszkańców i był niższy od średniej dla obszarów wiejskich województwa pomorskiego. 3.3 Prognoza demograficzna Programowanie demograficzne dla niewielkich obszarów, cechujących się znaczną dynamiką demograficzną i gospodarczą zawsze może być obciążone znaczną możliwością błędu. Wiele czynników niezależnych od gminy, jak choćby ogólna sytuacja gospodarcza regionu i kraju, warunki kredytowania budownictwa mieszkaniowego, rozwój regionalnych i krajowych sieci infrastruktury komunikacyjnej, rozwój i konkurencyjność sąsiednich obszarów oraz regionalne migracje mogą w zasadniczy sposób zmienić założenia prognozy demograficznej, a przez to i wyniki tych prognoz. Dodatkowym utrudnieniem poprawnego metodologicznie i uzasadnionego prognozowania demograficznego gminy Gniewino są znaczne wahania i brak wyraźnych tendencji migracji oraz przyrostu naturalnego w gminie, nawet w okresie poddawanych bliższej analizie lat. Dlatego też prognoza liczby mieszkańców zostanie wykonana w sposób wielowariantowy, przyjmując za podstawę wyłącznie wskaźnik przyrostu liczby mieszkańców gminy w okresie ostatnich 4 lat. Przyjęto następujące możliwe warianty kształtowania się liczby mieszkańców gminy Gniewino w najbliższych 10 latach: Wariant I – realistyczny, zakłada utrzymanie się w ciągu najbliższych 10 lat obecnie istniejących tendencji kształtowania się liczby mieszkańców. Wzrost liczby mieszkańców będzie kształtował się na poniżej przedstawionym poziomie, w stałym tempie wzrostu 102% co 5 lat: Rok Prognozowana liczba mieszkańców 2016 2018 2020 2022 7400 7460 7520 7580 Wariant II – pesymistyczny, zakłada, że spadek przyrostu naturalnego nie będzie rekompensowany przez napływ ludności, dodatkowo zaś, przy wzroście konkurencyjności gmin sąsiednich i pewnej peryferyzacji aglomeracji Trójmiasta, nastąpi zahamowanie wzrostu aglomeracji, co odbije się przede Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 14 wszystkim na jej strefie podmiejskiej. Liczba ludności gminy Gniewino w tym wariancie może początkowo nieznacznie wzrastać, by następnie, wraz z odpływem miejscowej ludności do innych aglomeracji miejskich, w tym europejskich, stopniowo maleć: Rok Prognozowana liczba mieszkańców 2016 2018 2020 2022 7400 7385 7370 7355 Wariant III – optymistyczny, zakłada dynamizację przemian demograficznych i wyraźnie zwiększony napływ ludności z obszaru aglomeracji Trójmiasta. Zakłada się, że wzrost liczby mieszkańców będzie cechował się początkowo dwukrotnie większą dynamiką niż w ostatnich latach, czyli wynosił będzie 104% co dwa lata. Przyjmując powyższe założenia ludność gminy Gniewino będzie wzrastała w następnych latach zgodnie z poniższą tablicą: Rok Prognozowana liczba mieszkańców 2016 2018 2020 2022 7454 7752 8062 8384 Jak się wydaje, najbardziej prawdopodobny rozwój demograficzny gminy Gniewino będzie mieścił się między I, realistycznym, a III, optymistycznym wariantem rozwoju W przypadku realizacji inwestycji polegającej na budowie elektrowni jądrowej w graniach lub najbliższym otoczeniu gminy, wariant optymistyczny może stać się faktem, a nawet okazać się niedoszacowany. Wzrost liczby mieszkańców będzie najprawdopodobniej dotyczył przede wszystkim północnej części gminy, w tym wsi Gniewino i innych większych skupisk ludności, z uwagi na koncentrację infrastruktury i łatwiejszy do niej dostęp. Należy przy tym podkreślić, że wzrost ilościowy, czy to produkcji, czy liczby mieszkańców, przestaje być w epoce postindustrialnej wyznacznikiem czy miernikiem rozwoju krajów czy regionów. Większość współczesnych ekonomistów i socjologów wzrost i rozwój kojarzy raczej z przemianami jakościowymi Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 15 środowiska i społeczeństwa, zaś wzrost ilościowy pozostaje typowy jedynie dla regionów wyraźnie mniej rozwiniętych. 4. Środowisko przyrodnicze 4.1 Regionalne uwarunkowania przyrodnicze Pod względem fizycznogeograficznym obszar gminy Gniewino położony jest w obrębie regionu Pobrzeża Kaszubskiego, będącego częścią regionu Pobrzeży Południowobałtyckich. Jego najbardziej specyficzną cechą jest występowanie kęp wysoczyznowych i oddzielających je, głęboko z reguły wciętych, rynien polodowcowych. Formy wysoczyznowe, jak i obniżenia, tworzą wyraźnie ukształtowane mikroregiony, których układ określa podstawowe rysy rzeźby Pojezierza Kaszubskiego. W granicach gminy występują we fragmentach lub prawie w całości następujące mikroregiony: Równina Błot Przymorskich; Dolina Redy; Rynna Jeziora Żarnowieckiego; Dolina Bychowskiej Strugi; Kępa Gniewinowska. Gmina charakteryzuje się bardzo dużymi walorami przyrodniczymi, czego wyrazem są znajdujące się na jej obszarze liczne formy ochrony przyrody: rezerwat przyrody Długosz Królewski w Łęczynie; Choczewsko-Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu; Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Redy – Łeby; pomniki przyrody – głazy i drzewa; liczne obszary i obiekty kwalifikujące się do objęcia ochroną przyrody. W regionalnym otoczeniu gminy występuje wiele obszarów objętych ochroną przyrody. Należy wymienić tu przede wszystkim: Nadmorski Park Krajobrazowy wraz z otuliną parku; Nadmorski Obszar Chronionego Krajobrazu; Choczewski Obszar Chronionego Krajobrazu; rezerwaty przyrody: Białogóra, Piaśnickie Łąki, Widawa, Zielono oraz obszary projektowane do objęcia ochroną rezerwatową. W granicach gminy występują także Obszary Natura 2000: Opalińskie Buczyny, Lasy Lęborskie i Jeziora Choczewskie. Szczególnym obiektem przyrodniczym w granicach gminy jest zbiornik Jeziora Żarnowieckiego oraz związany z nim geologicznie Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 109 – Żarnowiec, który obejmuje utwory wodonośne występujące w południowej części rynny Jeziora Żarnowieckiego, położonej między wysoczyznami morenowymi Lęborską i Pucką. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 16 4.2 Warunki fizjograficzne – zasoby i uwarunkowania Obszar gminy pod względem geomorfologicznym charakteryzuje się dużym urozmaiceniem, typowym dla obszarów pobrzeży ukształtowanych przez zlodowacenia i postglacjalną działalność geomorfologiczną erozyjno-akumulacyjną. Wyróżnić tu należy cztery zasadnicze formy ukształtowania terenu: kępy wysoczyzny moreny dennej; płaty moreny czołowej; pradoliny; doliny rzeczne i rynny polodowcowe. Układ wyróżnionych form ukształtowania terenu w granicach gminy Gniewino, odzwierciedla dawne procesy geomorfologiczne związane z rzeźbotwórczą, erozyjno-akumulacyjną rolą lądolodu, z którego formami fazy południowobałtyckiej mamy do czynienia. W gminie Gniewino wyróżnić można następujące jednostki geomorfologiczne, które według regionalizacji fizycznogeograficznej pokrywają się z następującymi mikroregionami: kępy wysoczyznowe: o A1 Kępa Żarnowiecka; o A2 Kępa Gniewinowska; o A3 Kępa Salińska; o A4 Kępa Choczewska; obniżenie i rynny: o B1 Rynna Żarnowiecka; o B2 Dolina Bychowskiej Strugi; o B3 Rynna Słuszewska; o B4 Rynna Choczewska; formy pradolinne: o C Dolina Redy. W układzie przestrzennym dominującymi formami są kępy wysoczyznowe. W ich obrębie dominuje falista i równinna morena denna, zauważalne są też płaty moreny czołowej. W obrębie kęp wysoczyznowych występują liczne małe zagłębienia wytopiskowe urozmaicające jej powierzchnię. W podłożu obszarów morenowych występują przede wszystkim piaski gliniaste i gliny, rzadziej na niewielkich obszarach piaski luźne i słabogliniaste. W dnach zagłębień o płytkim zaleganiu pierwszego poziomu wody gruntowej wykształciły się liczne na tym obszarze torfy. W obrębie utworów piaszczysto-gliniastych, w związku ze zmienną budową geologiczną i różną przepuszczalnością podłoża, woda gruntowa występuje na zróżnicowanej głębokości, tworząc pierwszy poziom nieciągły. Stosunkowo duży jest w obrębie płatów wysoczyzny morenowej udział obszarów bezodpływowych powierzchniowo, zarówno ewapotranspiracyjnych, jak i chłonnych. W zagłębieniach ewapotranspiracyjnych częste są niewielkie zbiorniki wodne – tzw. Oczka. Liczne rynny subglacjalne występujące w granicach gminy Gniewino różnią się przede wszystkim parametrami (szerokość, głębokość oraz sposób odwadniania). Największą rynnę zajmuje Jezioro Żarnowieckie. Rynna Jeziora Żarnowieckiego wcina się głęboko w wysoczyznę polodowcową i dzieli ją na dwie duże jednostki morfologiczne niższego rzędu: Wysoczyznę Lęborską i Pucką. Różnica poziomów między powierzchnią wysoczyzny a rynny przekracza 100 m. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 17 Centralną i północną część rynny zajmuje Jezioro Żarnowieckie. Od południa rynnę zamykają Wzniesienia Warszkowskie, a od północy rynna przechodzi w płaską równinę Błot Przymorskich zamkniętych od strony morza pasem wydm przymorskich o szerokości 0,3 – 0,5 km. Rynnę Jeziora Żarnowieckiego otaczają tarasy o szerokości od 100 do 200 m i wysokości od 5 do 20 m. Układ głównych typów środowiska przyrodniczego w granicach gminy Gniewino A2 A1 B1 A3 B2 A2 B4 B4 B2 B1 A2 B3 A2 A4 B3 A4 C A4 C Żródło: opracowanie na podstawie B. Augustowskiego (1997) Oprócz Rynny Żarnowieckiej, obszar gminy rozcinają inne, mniejsze rynny subglacjalne. Rynna Jeziora Żarnowieckiego od zachodu przylega do Kępy Gniewinowskiej, a od wschodu do Kępy Żarnowieckiej. Rynna Bychowskiej Strugi i Rynna Słuszewska charakteryzują się podobną genezą i aktualnym stanem odwadniania powierzchniowego – drobnymi ciekami. Generalnie zbocza kęp opadające do rynien są strome i porozcinane wielką ilością młodych dolin, często zawieszonych, co świadczy o tym, iż w czasie ich powstawania wypełnione były wysoko wodami fluwioglacjalnymi. U wylotu dolin rozwinęły się stożki napływowe. Obecnie doliny te w większości przypadków nie prowadzą wód powierzchniowych. Pradolina Redy (Dolina Redy) obejmuje południowo-wschodnią część gminy Gniewino. Jest to rozległa, polodowcowa forma dolinna, odwadniana obecnie przez górny odcinek Redy, której rozmiary są nieproporcjonalnie małe w stosunku do rozmiarów pradoliny. Szerokość dna pradoliny wynosi ponad 2-3 km, a głębokość wcięcia w wysoczyzny morenowe osiąga do 30-40 m. Dno pradoliny wykazuje zróżnicowanie na trzy podstawowe struktury przyrodnicze: terasa zalewowa, terasy nadzalewowe oraz strefy deluwiów i wysokich teras pradolinnych. Budowa i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego den rynien i dolin jest konsekwencją szeregu procesów przyrodniczych. W podłożu dolin erozyjnych występuje przewaga utworów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych, rzadziej utworów organogenicznych, torfowych i mułowo-torfowych. Charakterystyczną cechą dla szerokich i płaskich den subglacjalnych jest ich linijne odwadnianie przez cieki i systemy rowów melioracyjnych. Są to tereny użytkowane głównie rolniczo, z rozległymi Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 18 kompleksami łąkowo-pastwiskowymi, oraz z coraz silniej wkraczającą roślinnością krzewiastą (skutek zaniechania wypasu i koszenia). Lokalnie występują zbiorowiska leśne w postaci niewielkich kęp leśnych, typu łęgów i olsów. Doliny, a zwłaszcza przepływające nimi rzeki umożliwiają przemieszczanie się diaspor wielu gatunków roślin, co wzbogaca lokalne zbiorowiska roślinne. 4.2.1 Utwory powierzchniowe Układ i charakter utworów powierzchniowych występujących w granicach gminy Gniewino nawiązuje do cech ukształtowania powierzchni. Mają tu swój udział prawie wyłącznie osady, których pochodzenie wiąże się z ostatnim zlodowaceniem i okresem po nim następującym. Ich miąższość jest bardzo duża, sięgająca nawet do 250 m. Reprezentują je przeważnie gliny zwałowe z głazami oraz żwiry i piaski budujące moreny czołowe, a także gliny wysoczyzny moreny dennej o różnym stopniu spłaszczenia i różnej miąższości. Nieznaczne powierzchnie zajmują piaski wodnolodowcowe w południowo-wschodniej części gminy, w postaci równinnych powierzchni sandrowych. Bezodpływowe zagłębienia terenu, dna polodowcowych rynien i pradolin oraz dna odcinków rzek Bychowskiej Strugi, Redy, Salinki oraz innych drobnych cieków wypełniają utwory młodsze – holoceńskie. Są to osady rzeczne, rzeczno-jeziorne i jeziorno-bagienne, reprezentowane przez piaski, żwiry, mułki, margle i torfy. Stosunkowo duże powierzchnie torfowe związane są z terenami den pradolinnych. 4.2.2 Surowce naturalne Tradycyjnie eksploatowane złoża dotyczą surowca budowlanego – kruszywa naturalnego: 1. Mierzyno - kruszywo naturalne grube piaszczyste, żwirowe, do produkcji betonów komórkowych, na podstawie Karty rejestracyjnej, 1962, bilans zasobów: wg opracowania 51,4 tys. M3, pozabilansowe 27 tys. M3, wg bilansu zasobów 92 tys. Ton; 2. Opalino - kruszywo naturalne drobne, piasek i kruszywo naturalne grube piaszczyste, żwirowe, do produkcji betonów komórkowych, na podstawie Dokumentacji w Kat. C1, Blok A bilans piasek ze żwirem 317849 ton, piasek 555012 ton; Blok B szacunek piasek ze żwirem 38680 ton, piasek 86029 ton; Blok C piasek ze żwirem 81262 ton. Istnieją też okazałe zasoby potencjalne surowców, zwłaszcza dotyczące kruszyw naturalnych – piasków drobnopiaszczystych. Na terenie gminy w kilkunastu miejscach eksploatuje się na potrzeby lokalne drobny wyrobiska surowców naturalnych, przeważnie jest to piasek na cele budowlane. W terenie zauważalne są też miejsca wydobywania torfu na potrzeby lokalne - tzw. Doły potorfowe. Największe miejsca eksploatacji znajdują się w Nadolu, Toliszczku i Tadzinie. Od 2012r. na terenie gminy Gniewino trwają prace badawcze dotyczące złóż węglowodorów – gazu z łupków, gazu ziemnego i ropy naftowej. Potwierdzono występowanie dużych zasobów tych surowców w tutejszych złożach. Obecnie trwają analizy technicznych i ekonomicznych aspektów ich eksploatacji. 4.2.3 Wody Charakter obiegu wody na terenie gminy Gniewino jest typowy dla przymorskich obszarów młodoglacjalnych. Układ współczesnej sieci hydrograficznej uwarunkowany jest ukształtowaniem terenu i jego morfogenezą. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 19 Obszar gminy położony jest w obrębie zlewni bezpośredniej Morza Bałtyckiego, w dorzeczu zlewni rzeki Piaśnicy. Zachodnia część gminy odwadniana jest przez Bychowską Strugę i jej dopływ Salinkę. Wschodnia część gminy położona jest w zlewni bezpośredniej Jeziora Żarnowieckiego odwadnianej przez przepływającą przez nią Piaśnicę. Środkowa i południowa część gminy położona jest w obrębie zlewni rzeki Redy. Rzeki odwadniające obszar gminy charakteryzują się odmiennymi reżimami hydrologicznymi uzależnionymi od źródeł zasilania i typu biegu rzeki. Największe rzeki w granicach gminy charakteryzują się następującymi parametrami: Piaśnica – długość górnego biegu wynosi 16,7 km, średni spadek 3,30/00, w dnie rynny subglacjalnej 1,30/00. Bychowska Struga – długość 20,1 km, średni spadek 2,2 0/00. Szczególnym elementem hydrograficznym w granicach gminy Gniewino są jeziora. Poza jednym dużym akwenem (Jez. Żarnowieckie) brak jest tu dużych jezior. Wymienić jednak należy także ciąg jezior położonych w rynnach subglacjalnych: Jezioro Choczewskie, jezioro Salinko, Czarne. Zupełnie inną genezę posiada jezioro Dąbrze, które zalicza się do jezior wytopiskowych. W obrębie kęp wysoczyznowych występuje niewielka liczba drobnych powierzchniowych jezior, tzw. "oczek" będących na różnych etapach lądowacenia. Pomimo małych rozmiarów i głębokości pełnią one istotną funkcję retencyjną. Ważnym elementem sieci hydrograficznej gminy są obszary stale lub okresowo podmokłe, z reguły występujące w obniżeniach pradolinnych, dolinnych i bezodpływowych. Ich topograficzny zasięg wykazuje znaczną zmienność w cyklu roku hydrologicznego, osiągając maksymalne rozmiary wiosną. Skomplikowane stosunki geologiczne i geomorfologiczne obszaru gminy znajdują swe obicie również w zróżnicowaniu warunków występowania wód podziemnych. W przekroju pionowym występuje zwykle od jednego do trzech poziomów, z których każdy zawiera jedną lub kilka warstw wodonośnych. Pierwszy poziom wód podziemnych stanowią tzw. Wierzchówki (wody zaskórne). Nie jest on ciągły i w praktyce nie ma większego znaczenia gospodarczego. W obrębie utworów czwartorzędowych wody podziemne występują w utworach morenowych i śródmorenowych ostatnich dwóch zlodowaceń. Warstwy śródmorenowe nie posiadają istotnego znaczenia gospodarczego, gdyż z reguły występują jako płaty i soczewki, a nie jako warstwy ciągłe. Znaczenie gospodarcze mają na terenie gminy przede wszystkim wody plejstoceńskie II i III poziomu, które występują na głębokości 20-50 m poniżej poziomu terenu, a niekiedy głębiej. Zbiorniki wód podziemnych W granicach gminy Gniewino występują trzy zbiorniki wód podziemnych: 1. we wschodniej części gminy przebiega granica Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 108 „Salino”; 2. w zachodniej części gminy przebiega granica Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 109 „Żarnowiec”; 3. w południowej i wschodniej części gminy przebiega granica Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 110 „Dolina Redy” Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 20 Na obszarze o zaostrzonych rygorach ochronnych zlokalizowane są: elektrownia szczytowo-pompowa w Czymanowie oraz położona na południowo-wschodnim brzegu Jeziora Żarnowieckiego Specjalna Strefa Ekonomiczna „Żarnowiec”. Proponowane ograniczenia inwestycyjne i ograniczenia gospodarowania na terenach położonych w granicach GZWP nr 109 dotyczą w szczególności lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz innych obiektów potencjalnie niebezpiecznych dla wód podziemnych, jak również składowania materiałów i substancji, które mogą stanowić zagrożenie dla stanu czystości tych wód. Proponowane warunki ochrony dotyczą I warstwy wodonośnej stanowiącej element GZWP nr 109. GZWP nr 109 posiada także II warstwę wodonośną, ale nie wymaga ona ochrony gdyż występujący w nadkładzie kilkudziesięciometrowy pokład iłów i mułów stanowi pełne zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami. Zasilanie tej warstwy odbywa się z dalekiego krążenia, o czym świadczy wiek wód określany na od 2,8 do 6,3 tys. lat. 4.2.4 Gleby Najlepszym wyznacznikiem potencjału agroekologicznego środowiska przyrodniczego są kompleksy rolniczej przydatności gleb, stanowiące „zbiorcze typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej" (Przydatność rolnicza gleb Polski, 1973). Obejmują one tereny o podobnych właściwościach rolniczych, najbardziej odpowiednie dla rozwoju i plonowania poszczególnych roślin uprawnych. Kompleksy wyznacza się z uwzględnieniem charakteru i właściwości gleb (typ, rodzaj, gatunek, właściwości fizyczne i chemiczne, stopień kultury) oraz lokalnych warunków klimatycznych, geomorfologicznych i wilgotnościowych. Gleby gminy Gniewino są bardzo zróżnicowane i należą do grup dobrych i bardzo dobrych oraz gleb średnich oraz słabych i bardzo słabych. Ich występowanie charakteryzuje się duża zmiennością przestrzenną, związaną z ukształtowaniem i genezą terenu. W generalnej ocenie przydatność rolnicza gleb tu występujących jest duża. Ocena rolniczej przydatności gleb w gminie Gniewino wypada bardzo dobrze. Ponad 40% wszystkich gleb ocenione zostało jako gleby 2. i 3. kompleksu rolniczej przydatności gleb. Kompleks 4 różni się od kompleksu 2 przede wszystkim większym zakwaszeniem. Występujące tu gleby pomimo nadmiernego zakwaszenia skał macierzystych i niskiej zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe wyróżniają się bardzo korzystnymi właściwościami fizycznymi. W gminie Gniewino w strukturze użytków rolnych szczególną rolę odgrywają użytki zielone, łąki i pastwiska, które stanowią ponad 32% ogólnego areału uprawowego. Przeważają gleby brunatne wyługowane oraz brunatne właściwe, a w dnach podmokłych obniżeń i dolin mułowo-torfowe. Pod względem przydatności rolniczej należą one do kompleksów od 2 (pszenny dobry) do 7 (żytni bardzo słaby) oraz 2z i 3z (użytki zielone średnie oraz użytki zielone słabe i bardzo słabe). Do grupy o największym potencjale agroekologicznym w granicach gminy Gniewino należą kompleksy: 2. – pszenny dobry i 3. – pszenny wadliwy. Kompleksy te zajmują znaczne obszary położone w północnej i centralnej części gminy. Kompleks 2. pszenny dobry charakteryzuje się gorszymi warunkami glebowymi niż kompleks 1. bardzo dobry, przeważają tu gleby zwięźlejsze i cięższe do uprawy. Na zaliczanych do tego kompleksu glebach udają się wszystkie rośliny uprawne, lecz otrzymywanie wysokich plonów uzależnione jest w pewnym stopniu od poziomu agrotechniki i przebiegu pogody. Gleby kompleksu 3. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 21 – pszennego wadliwego obejmują gleby, które nie są zdolne do magazynowania większych ilości wody i w pewnych okresach wykazują jej niedobór. Takie układy stosunków wodnych powodują bardzo duże wahania plonów roślin. W latach mokrych plony mogą być wysokie, w latach suchych zaś bardzo niskie. Kategoria o umiarkowanej przydatności rolniczej obejmuje kompleksy: 4. – żytni bardzo dobry i 5. – żytni dobry oraz 2z użytki zielone średnie – stanowi nieznaczny odsetek gruntów, występując w postaci różnorodnych płatów, głównie w obniżeniach terenu i w sąsiedztwie doliny rzecznej. W skład kompleksu 4. – wchodzą najlepsze gleby wytworzone z piasków gliniastych mocnych i gliniastych. Kompleks żytni dobry obejmuje gleby dość wrażliwe na suszę, przeważnie wyługowane i zakwaszone. Gleby te uważamy za typowo żytnio-ziemniaczane. Kompleks żytni słaby charakteryzuje się glebami nadmiernie przepuszczalnymi, mającymi słabą zdolność zatrzymywania wody, przez co dobór roślin uprawnych jest bardzo ograniczony, a plony zależą w dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów. Najmniejszy potencjał agroekologiczny charakteryzuje kompleksy: 6. – żytni słaby i 7. – żytni bardzo słaby. Kompleks żytni słaby charakteryzuje się glebami nadmiernie przepuszczalnymi, mającymi słabą zdolność zatrzymywania wody, przez co dobór roślin uprawnych jest bardzo ograniczony, a plony zależą w dużym stopniu od ilości i rozkładu opadów. Gleby kompleksu 7. są piaszczyste, ubogie w składniki pokarmowe, trwale za suche. Obszar gminy został w całości zaliczony do Obszarów o Niekorzystnych Warunkach (ONW/LFA nizinne strefa I) gospodarowania, przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Oznacza to formalną podstawę do otrzymywania przez rolników wsparcia w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, finansowanych ze środków EFOR. 4.2.5 Warunki klimatyczne Położenie w bliskim sąsiedztwie brzegu morskiego powoduje specyficzne uwarunkowania klimatu lokalnego gminy Gniewino. Tereny położone w bezpośrednim sąsiedztwie morza charakteryzują także odmienne warunki bioklimatyczne: silna bodźcowość termiczna, wywołana podwyższonymi wartościami ochładzania biologicznego w wyniku częstego występowania silnych wiatrów; stosunkowo intensywne promieniowanie słoneczne, zwłaszcza na przełomie wiosny i lata; występowanie w powietrzu aerozolu morskiego; występowanie zjawiska bryzy morskiej, powodujące ochłodzenie po okresie nagrzania, co może powodować w organizmie człowieka narażonego na to zjawisko zaburzenia gospodarki cieplnej i wodnej. Klimat w północnej części gminy charakteryzuje się najbardziej cechami morskimi przejawiającymi się najmniejszymi na całym polskim pobrzeżu amplitudami rocznymi temperatur powietrza (16,5 0C) oraz najwyższą średnią prędkością wiatru (6,1 m/s). Według obserwacji na Rozewiu przeciętnie przez 73 dni w ciągu roku prędkość wiatru jest większa od 10 m/s, przy czym aż 38.7% częstotliwości przypada na sektor SW-W. Konsekwencją przewagi wiatrów z tego sektora wiejących wzdłuż dłuższej osi Jeziora Żarnowieckiego są częste i o dużym nasileniu piętrzenia wiatrowe wody w zbiorniku. Wysokość opadów wyrażona w sumie rocznej jest znaczna – występuje tu opad ponad 700 mm. Kraina ta charakteryzuje się również występowaniem dużej liczby dni z mgłą. Południowa część gminy posiada odmienne cechy klimatyczne. Szczególnie zauważalne jest oddziaływanie morza na złagodzenie rocznej amplitudy temperatury powietrza, oraz mniejszej liczby Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 22 dni mroźnych i gorących Również w tej krainie występują wysokie sumy opadów. Przez teren ten przechodzą też główne szlaki gradowe. Środowisko przyrodnicze – walory i struktura przestrzenna Obszar gminy Gniewino charakteryzuje się bardzo zróżnicowanymi walorami środowiska biotycznego, wynikającymi z cech środowiska przyrodniczego. Obok bardzo cennych zbiorowisk roślinnych, w tym objętych ochroną rezerwatową, występują także tereny zdegradowane, pozbawione szaty roślinnej. Struktura kompleksów leśnych jest bardzo zróżnicowana. Występowanie kompleksów leśnych związane jest prawie z każdym typem środowiska przyrodniczego. W granicach gminy Gniewino wyróżnić można następujące podstawowe typy zbiorowisk roślinnych: kwaśne buczyny są jednym z dominujących powierzchniowo zbiorowisk leśnych na obszarze gminy i tworzą większość kompleksów leśnych, drzewostan buduje niemal wyłącznie buk, jedynie w zbiorowiskach przekształconych wzrasta rola świerka i sosny, stan zachowania jest generalnie dobry, w niektórych płatach zbliżony do modelowych opisów; łęgi olszowe są rozpowszechnionym zbiorowiskiem leśnym na terenie gminy, liczne płaty występują w obrębie den pradolinnych oraz płaskich den subglacjalnych, zbiorowisko to było kiedyś znacznie bardziej reprezentowane, jego siedliska zajęte są aktualnie przez użytki zielone; olsy i zarośla wierzbowe są to zbiorowiska, które wykształciły się głównie w obrębie szerokich den polodowcowych i jako cała grupa wyróżnia ją swoista gospodarka wodna polegająca na przemiennym zasilaniu przez wody opadowe i wody gruntowe; bory i brzeziny bagienne obejmują zbiorowiska rozwijające się na podłożu organogenicznym, nie zajmują jednak dużych powierzchni, ich drzewostan buduje przede wszystkim sosna przy znacznym udziale brzozy brodawkowatej i omszonej, większość wystąpień obejmuje płaty boru lub brzeziny znacznie przekształcone, zbiorowiska są wykształcone kadłubowo, bądź fragmentarycznie; nasadzenia drzew na gruntach porolnych - grupa ta stanowi znaczną część gruntów leśnych występujących w granicach gminy – przeważnie są to monokultury sosnowe, z towarzyszeniem brzozy i modrzewia. Kompleksy te stanowią antropogeniczne zbiorowiska zastępcze na zróżnicowanych siedliskach, przy czym w wielu przypadkach są to siedliska najbogatsze – grądowe i buczynowe; zbiorowiska szuwarów właściwych i turzycowych występują intensywnie, tworząc znaczne powierzchnie, przeważnie pasy wzdłuż brzegów zbiorników wodnych, niekiedy całkowicie zarastając płytkie oczka, zajmują też podmokłe zagłębienia, zwykle w obrębie większych kompleksów łąkowych lub łąkowo-zaroślowych; torfowiska stanowią jedną z najbardziej wrażliwych na przekształcenia środowiska grupę zbiorowisk, związanych głównie z eksploatacja torfu i pracami melioracyjnymi oraz użyźnieniem siedlisk nawozami sztucznymi, wykształcają się głównie w bezodpływowych zagłębieniach terenu, na siedliskach silnie uwodnionych, ubogich troficznie i kwaśnych. Uwagę zwracają rzadkie elementy flory – malina maroszka, wełnianeczka darniowa, bagno zwyczajne, wrzosiec bagienny, żurawina błotna; zbiorowiska synantropijne (segetalne i ruderalne) w grupie tej występują dwa typy zbiorowisk o odmiennym rozprzestrzenieniu i różnych wymaganiach ekologicznych, fitocenozy segetalne towarzyszą uprawom rolnym i występują pospolicie na terenie całej gminy, zaś zbiorowiska ruderalne wykształcają się w ogródkach przydomowych, na przydrożach, w pobliżu zabudowań gospodarczych, są zbiorowiskami pospolitymi, chociaż zwykle zajmują małe powierzchnie. Najcenniejsze zbiorowiska na terenie gminy Gniewino zachowały się w obrębie terenów nieprzydatnych lub trudno dostępnych dla upraw (pagóry czołowo-morenowe, zbocza dolin rzecznych i rynien polodowcowych, izolowane zagłębienia terenu i rozległe tereny podmokłe). Szczególną cechą Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 23 w strukturze i funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego gminy są liczne, drobne zbiorowiska związane z terenami o płytkim poziomie wód gruntowych (torfowiska, szuwary). Antropogenicznym elementem struktury biotycznej gminy Gniewino są liczne na terenie opracowania zespoły i założenia parkowe oraz cenne drzewostany cmentarne. W ich obrębie występują okazy drzew, które swoimi parametrami upoważniły do uznania ich za pomniki przyrody. Założenia parkowe składają się z gatunków rodzimych, jak i egzotycznych, które znalazły korzystne warunki siedliskowe dla rozwoju. Ochrona przyrody W granicach gminy Gniewino występuje wiele terenów i obiektów objętych ochroną przyrody poprzez ustanowienie form ochrony przyrody. Występują tu następujące formy ochrony przyrody: rezerwat przyrody Długosz Królewski w Łęczynie; Choczewsko-Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu; Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Łeby-Redy; pomniki przyrody – drzewa i ich grupy; stanowiska ptaków chronionych. Rezerwat przyrody „Długosz Królewski w Łęczynie” Rezerwat położony jest w południowo-zachodniej części gminy, w obrębie zwartego kompleksu Lasów Lęborskich. Jest to rezerwat florystyczny, utworzony w 1977, o powierzchni 1,17 ha. Przedmiotem ochrony są dwa bagniste zagłębienia torfowe położone wśród lasu bukowego i mieszanego. Rezerwat ustanowiono w celu zachowania stanowiska gatunku paproci będącej przedstawicielem bardzo starej, prawie już wymarłej rodziny długoszowatych. Obecnie na terenie rezerwatu wykonano prace ziemne i hydrotechniczne w celu ochrony czynnej, poprawy warunków siedliskowych. Rezerwat nie posiada planu ochrony regulującego zasady gospodarki i cele ochrony. Obszary Chronionego Krajobrazu W granicach gminy występują rozległe fragmenty dwóch obszarów chronionego krajobrazu. Ich charakterystykę przedstawiono poniżej: Choczewsko-Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest w centralnej części Pobrzeża Kaszubskiego, o typowym charakterze pojeziernym, młodoglacjalnym. Obejmuje swym zasięgiem część Rynny Choczewskiej i Kępy Salińskiej. Podstawowe walory przyrodnicze tego obszaru, to zróżnicowanie polodowcowej rzeźby terenu, duży powierzchniowy udział lasów (z przewagą buka i sosny w drzewostanach) oraz występowanie zespołu czterech jezior: Choczewskiego, Czarnego, Dąbrze i Salino (w zlewni Bychowskiej Strugi uchodzącej do Jez. Żarnowieckiego. Powierzchnia tego obszaru wynosi 8684 ha, w tym lasy stanowią 6 397 ha, wody 358 ha, a użytki rolne 1400 ha, utworzony został w 1994r.; Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 24 Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Łeby-Redy obejmuje południowy fragment Pobrzeża Kaszubskiego i północny skraj Pojezierza Kaszubskiego. Osią obszaru jest Pradolina Łeby–Redy – potężna polodowcowa forma dolinna, o szerokości dna od 1,5 do 3,0 km, odwadniana obecnie przez Łebę i mającą tu swe źródła Redę, Jej otoczenie stanowią rozległe fragmenty stref krawędziowych wysoczyzn morenowych. Są one silnie rozcięte gęstą siecią małych dolin erozyjnych, a ich specyfikę przyrodniczą podkreśla bogactwo lasów z dominacją buczyn i lasów bukowodębowych. Powierzchnia tego obszaru wynosi 19516 ha, w tym lasy stanowią 9842 ha, wody 91 ha, a użytki rolne 7254, utworzony został w 1994 roku. Pomniki przyrody W granicach gminy Gniewino ustanowiono dotychczas 18 pomników przyrody. Dotyczy to drzew i ich grup oraz jednego głazu. Pomniki przyrody zostały ustanowione przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Gdańsku. Stanowiska ptaków chronionych Rozporządzeniem Wojewody Słupskiego nr 1 z dnia 30 lipca 1990 r. między innymi w granicach gminy Gniewino ustanowiono stanowiska ptaków chronionych, w stosunku do których w promieniu 200m od gniazda wyznaczono strefę ochrony ścisłej. W granicach gminy dotyczy to trzech stanowisk. 4.2.6 Analiza SWOT środowiska przyrodniczego gminy Gniewino MOCNE STRONY Strefy bardzo wysokiej jakości środowiska przyrodniczego Duże zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Położenie w strefie nadmorskiej Obszary i obiekty objęte formami ochrony przyrody Duża lesistość gminy i dobry stan lasów Największe jezioro w regionie Duży udział dobrych gleb Duże zasoby wód podziemnych Bogate złoża węglowodorów SZANSE Zachowanie wysokiego standardu środowiska przyrodniczego Ograniczenie uciążliwości środowiskowych obiektów przemysłowych (produkcyjnych) i infrastruktury technicznej Rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska Zrównoważony rozwój funkcji osiedleńczych, turystycznych i rekreacyjnych przy racjonalnym wykorzystaniu istniejących zasobów krajobrazu i środowiska przyrodniczego SŁABE STRONY Trudne do eksploatacji zasoby surowców mineralnych Słabo rozwinięty system infrastruktury ochrony środowiska (infr. technicznej) Przekształcone walory krajobrazowe i przyrodnicze w strefach przyjeziornych w wyniku niekontrolowanego rozwoju przestrzennego zabudowy rekreacyjnej Industrializacja części terenu ZAGROŻENIA Rozwój terenów zurbanizowanych bez wyposażenia w systemy infrastruktury ochrony środowiska (infr. technicznej) Niezrównoważony rozwój funkcji rekreacyjnych, szczególnie w rejonach przyjeziornych Rozwój funkcji przemysłowych i składowych stwarzających potencjalne zagrożenie dla środowiska, Rozwój terenów zabudowanych na terenach o glebach posiadających wysokie wartości przyrodnicze Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 25 5. Turystyka Turystyka jest jedną z najbardziej dochodowych gałęzi gospodarki. Na jej rozwój wpływ ma wiele różnych sektorów gospodarki leżących zarówno w gestii sektora publicznego, jak i będących domeną prywatnej przedsiębiorczości. Turystyka jako sektor gospodarki obejmuje wiele innych, mniejszych branż, zaliczanych do strefy szeroko rozumianych usług i obejmujących: transport, gastronomię, zakwaterowanie, handel, rozrywkę i rekreację, informację, ale jednocześnie związana jest z wieloma działalnościami sektora publicznego odpowiedzialnego za: infrastrukturę (bezpieczeństwo, ochrona zdrowia, zieleń publiczną, komunikację, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami, telekomunikacja) jak i innymi tworzącymi wizerunek gminy i determinującymi rozwój na jej terenie zagospodarowania turystycznego. Zasadniczo dla rozwoju turystyki niezbędne są dwa podstawowe elementy: atrakcje turystyczne, infrastruktura turystyczna. Mimo, iż atrakcje są głównym magnesem przyciągającym turystów do gminy czy miejscowości, jednak bez sprawnej infrastruktury niemożliwe jest uzyskanie kompleksowego, pozytywnego wrażenia, a co za tym idzie rozwoju turystyki w gminie i pełnego wykorzystania jej potencjału turystycznego. 5.1 Walory turystyczne i wypoczynkowe gminy Walory turystyczne są bazą dla tworzenia wizerunku gminy jako podstawowego działania w rozwijaniu turystyki na jej obszarze. Właściwie zinwentaryzowane i uwypuklone walory turystyczne wpływają na wzrost atrakcyjności, przyciągają do gminy turystów, ale jednocześnie wymagają odpowiedniego zagospodarowania dla ich ochrony i właściwego wykorzystania. 5.1.1 Region turystyczny Gmina Gniewino położona jest w regionie Kaszub Północnych, na północny zachód od Wejherowa i Trójmiasta. Obszar gminy nie przylega bezpośrednio do wybrzeża morskiego, ale położony jest pomiędzy pasem nadmorskim a główną trasą komunikacyjną w regionie, łączącą Szczecin z Trójmiastem. W granicach gminy położony jest cały akwen Jeziora Żarnowieckiego, jednego z większych w regionie i jedynego, na którego całej powierzchni możliwe jest uprawianie sportów motorowodnych. Przez teren gminy przebiega kilka szlaków turystycznych rowerowych i pieszych. Do najważniejszych z nich należą: Turystyczny Szlak Północnych Kaszub, trasy nordic walking w Dąbrówce oraz leśna ścieżka ekologiczna i pasaż spacerowy do „Kaszubskiego Oka” w Gniewinie. Przez Jezioro Żarnowieckie i dalej rzeką Piaśnicą, wzdłuż rezerwatu przyrody „Piaśnickie Łąki”, do morza, biegnie kajakowy szlak turystyki wodnej. Na zachód i na północ od granic, przez obszar gminy Choczewo, przebiega atrakcyjna turystycznie droga „Szlak Cystersów” przechodząca dalej w „Drogę Nadmorską”. Gmina Gniewino stała się znana dzięki wyjątkowo bogatej ofercie infrastruktury turystycznej, sportowej i rekreacyjnej. Główne osiągnięcia w tej dziedzinie to: hotel i zespół boisk, z których korzystała mistrzowska reprezentacja Hiszpanii w czasie finałów Euro 2012™, wieża widokowa w kompleksie Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 26 rekreacyjnym „Kaszubskie Oko”, przystań i zagospodarowane wybrzeże nad Jeziorem Żarnowieckim, kryta pływalnia, sala kinowa itp. Bardzo ważnym elementem budowania marki i rozpoznawalności gminy było właśnie Centrum Pobytowe UEFA Euro 2012™, w którym oprócz piłkarzy gościli też kibice i dziennikarze z całego świata. 5.2 Walory środowiska przyrodniczego Walory środowiska przyrodniczego są jedną z ważniejszych determinant rozwoju turystyki w gminie. Atrakcję turystyczną stanowią jednak nie tylko wybitne dzieła stworzone przez przyrodę, ale także pozornie pospolite, naturalne elementy wiejskiego krajobrazu. Zieleń otaczająca miejscowości, zieleń w zagrodach we wsi, aleje drzew i roztaczające się krajobrazy także stanowią potencjał turystyczny gminy, przyciągają i będą przyciągać turystów. Gmina Gniewino położona jest w północnej części Kaszub, na obszarze Wysoczyzny Żarnowieckiej w obrębie regionu Pobrzeża Kaszubskiego. Z geograficznego położenia gminy wynika duże zróżnicowanie naturalnego jej krajobrazu, a w szczególności rzeźby terenu, którą formują kępy wysoczyznowe i oddzielające je, głęboko wcięte rynny polodowcowe. Przez obszar gminy nie przebiegają żadne większe rzeki, ale wąskie, małe strumienie i strugi (Bychowska Struga) podkreślają kameralność krajobrazu gminy. Klimat w północnej części gminy charakteryzuje się najbardziej cechami morskimi przejawiającymi się najmniejszymi na całym polskim pobrzeżu amplitudami rocznymi temperatur powietrza (16,5 0C) oraz najwyższą średnią prędkością wiatru (6,1 m/s). Według obserwacji na Rozewiu przeciętnie przez 73 dni w ciągu roku prędkość wiatru jest większa od 10 m/s, przy czym aż 38.7% częstotliwości przypada na sektor SW-W. Konsekwencją przewagi wiatrów z tego sektora, wiejących wzdłuż dłuższej osi Jeziora Żarnowieckiego, są częste i o dużym nasileniu spiętrzenia wiatrowe wody w zbiorniku. Wysokość opadów wyrażona w sumie rocznej jest znaczna – występują tu opady ponad 700 mm. Kraina ta charakteryzuje się również występowaniem dużej liczby dni z mgłą. Południowa część gminy posiada odmienne cechy klimatyczne. Szczególnie zauważalne jest oddziaływanie morza na złagodzenie rocznej amplitudy temperatury powietrza, oraz mniejszej liczby dni mroźnych i gorących Również w tej krainie występują wysokie sumy opadów. Przez teren ten przechodzą też główne szlaki gradowe. Północna część gminy jest znacznie słabiej zalesiona niż część południowa, toteż pod względem krajobrazowym charakteryzują ją roztaczające się tam szerokie panoramy i widoki na odległe nieraz o kilka kilometrów wsie i osiedla. Część południowa nie posiada już takiego potencjału widokowego, ale piękno jej krajobrazu gminy tkwi właśnie w bogatych, zdrowych lasach, urokliwych drogach i leśnych ścieżkach i jeziorach, potokach i polach otoczonych lasem, na których ukryły się samotne zabudowania. Dwie odmienne, charakterystyczne formy krajobrazowe na obszarze gminy stanowią: dolina Jeziora Żarnowieckiego i pradolina rzeki Redy. Od strony zachodniej jezioro otaczają wysokie wzgórza morenowe o często bardzo stromych stokach, pokryte lasami i przeorane jarami i wąwozami. Wzgórza te szczególnie atrakcyjnie prezentują się ze wschodnich brzegów jeziora. U stóp wzgórz, nad brzegami jeziora rozciągają się zabudowania wsi Nadole i Czymanowo. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 27 roku Południowa, zalesiona część gminy przechodzi nagle w otwarty krajobraz pradoliny rzeki Redy. Ze wzgórz na krawędzi doliny (okolice Chynowca, Słuszewa) rozciąga się szereg malowniczych panoram na sąsiednie miejscowości, okoliczne wzgórza i na otwarte wnętrze samej doliny. Głównym punktem widokowym na terenie gminy Gniewino jest wieża widokowa im. Jana Pawła II w kompleksie turystyczno-rekreacyjnym Kaszubskie Oko w Gniewinie. Wieża ta stała się już symbolem gminy. Gmina charakteryzuje się bardzo dużymi walorami przyrodniczymi, czego wyrazem jest nie tylko świetny stan środowiska przyrodniczego, ale także znajdujące się na jej obszarze liczne formy ochrony przyrody. Atrakcję przyrodniczą stanowi także szereg parków wiejskich, dawnych parków przydworskich i przypałacowych (np. wpisany do rejestru zabytków zespół parkowy w Bychowie). W ostatnich latach dworki wraz z otaczającymi je terenami są systematycznie odrestaurowywane przez nowych właścicieli. Wodami posiadającymi potencjał dla rozwoju rekreacji na obszarze gminy są akweny Jeziora Żarnowieckiego i Jeziora Salińskiego. Przy Jeziorze Żarnowieckim funkcjonują przystanie oraz miejsca wyznaczone do kąpieli wraz z towarzyszącą im infrastrukturą o wysokim standardzie. Jezioro Żarnowieckie Jezioro Żarnowieckie o powierzchni zwierciadła wody 1391 ha jest największym jeziorem w regionie Pobrzeża Kaszubskiego i zajmuje 22 miejsce wśród największych jezior w Polsce. Charakterystyczną cechą jeziora jest jego wydłużenie do 7765 m w najdłuższej, północno-południowej osi, co powoduje również wysoką podatność mas wodnych na działanie wiatru. Maksymalna głębokość jeziora to 19,4m. Średnie miesięczne temperatury powietrza i wody powierzchniowej w jeziorze temp. Powietrza temp. Wody XI 4,2 5,2 XII 1,6 1,5 I -0,7 0,2 II -1,8 0,5 III 0,6 2,0 IV 4,5 5,2 V 8,7 10,8 VI 16,6 16,3 VII 16,5 18,1 VIII 16,5 18,6 IX 13,2 15,1 X 9,0 10,6 Z pomiarów przeprowadzonych na Jeziorze Żarnowieckim oraz na innych jeziorach Pojezierza Kaszubskiego wynika, że różnice temperatur wody między stanowiskami brzegowymi a zlokalizowanymi w centralnych częściach akwenów, często przekraczają 2 0C na korzyść tych pierwszych. Zjawiska lodowe na jeziorze zachodzą corocznie, ze zmiennym nasileniem. Ich początek występuje na ogół w III dekadzie grudnia, zakończenie zaś pomiędzy 19 II a 11 IV. Pokrywa lodowa utrzymuje się przeciętnie przez 102 dni w roku, z charakterystycznym wydłużeniem w północnej części jeziora. Największa zmierzona dotychczas miąższość pokrywy lodowej wynosiła 52 cm. 5.3 Walory środowiska kulturowego Walory środowiska kulturowego, to główne zasoby, na jakich opiera się zazwyczaj rozwój turystyki. Dziedzictwo architektoniczne, zabytkowe obiekty budownictwa ludowego, zachowane układy ruralistyczne w połączeniu z układami zieleni tworzą krajobraz gmin wiejskich i są jej znaczącym elementem identyfikacyjnym. Właściwie utrzymane, estetycznie zagospodarowane i eksponowane Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 28 walory kulturowe są zarówno wyrazem dumy, ale i szacunku, troski mieszkańców gminy o własne dziedzictwo kulturowe, a jednocześnie tworzą harmonijny krajobraz, który już sam w sobie jest dużą atrakcją turystyczną. Najważniejsze kulturowe atrakcje gminy stanowią: zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe i dworsko-parkowe we wsiach: o Bychowo – zespół dworsko-parkowy z grobowcem dawnego właściciela i aleją prowadzącą do punktu widokowego zwanego „Skowroniakiem”, o Chynowie – zespół pałacowo-parkowy z gorzelnią, oranżerią kuźnią i zabudowaniami gospodarczymi, o Salino, o Lisewo, o Salinko – zespół dworsko ogrodowy z aleją i budynkiem dawnej wagi o Słuszewo, o Rybno, zabytkowe zespoły młyńskie we wsiach: o Bychówko, o Perlino, o Kostkowo, wiejski kościółek w Salinie, cmentarz z kaplicą grobową rodziny Rexinów w Salinie, zabytkowe układy ruralistyczne wsi: o Gniewino, o Gniewinko, o Nadole, o Salino, o Rybno, grodziska, kurhany i inne zabytki archeologiczne we wsiach: o Gniewino, o Mierzynko, o Salino, o Czymanowo (Opalino) skansen z zagroda wiejską w Nadolu, miejsca pamięci związane z marszem śmierci więźniów obozu koncentracyjnego Stuthoff w Rybnie i w Gniewinie. Czymanowo – największa w Polsce elektrownia szczytowo-pompowa. Niestety część walorów kulturowych w gminie Gniewino nie jest właściwie utrzymana. Tym większe znaczenie mają przykłady zakończonych sukcesem odrestaurowań i/lub właściwej konserwacji zabytków: założenia dworsko-parkowe w Bychowie, Lisewie, Chynowiu, dwór, kościół i kaplica grobowa Rexinów w Salinie, skansen w Nadolu i miejsca pamięci. Archeologiczne dziedzictwo kulturowe gminy nie jest właściwie wcale wyeksponowane, lecz nie jest ono też atrakcyjne turystycznie. Zatarciu ulegają historyczne układy kompozycyjne wsi, znika wiele wartościowych dla dziedzictwa kulturowego gminy wiejskich budynków mieszkalnych i gospodarczych. Wycinki zieleni powodują zmiany w krajobrazie. Nie bez wpływu na ekspozycję krajobrazu kulturowego są także zespoły zabudowy letniskowej, które rozwinęły się bez uwzględnienia jego walorów. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 29 5.4 Tereny i obiekty rekreacyjne Obiekty sportowe i rekreacyjne znajdują się głównie w Nadolu i Gniewinie. Nadole, jako miejscowość położona nad jeziorem Żarnowieckim, posiada potencjał i urządzenia służące rekreacji związanej z wodą. Istnieje tu przystań z wiatą, pomostem spacerowym, wypożyczalnią sprzętu wodnego oraz nowo oddany teren rekreacyjny z pomostami, plażą, restauracją, placem zabaw. W Gniewinie istnieje centrum sportowe wykorzystywane przez Hiszpanów w czasie Euro 2012™. W skład centrum, poza hotelem, wchodzi wyremontowany stadion z oświetlanym boiskiem do piłki nożnej, infrastrukturą lekkoatletyczną, kortami tenisowymi, boiskiem wielofunkcyjnym, zespół boisk treningowych, w tym dwa wyposażone w oświetlenie a jedno w nawierzchnię sztuczną, hala widowiskowo-sportowa, pływalnia kryta. Do tego centrum konferencyjne z salą kinową i torami do bowlingu. W Gniewinie w ramach kompleksu turystyczno-rekreacyjnego „Kaszubskie Oko” funkcjonuje także wieża widokowa, pole do mini-golfa, restauracja, place zabaw dla mniejszych i większych dzieci. Warto także wspomnieć o ustawionych w kilku punktach gminy figurach kaszubskich olbrzymów, czyli stolemów. Sezonowo w Salinie i Chynowiu funkcjonują ośrodki jazdy konnej w ramach gospodarstw agrosturystycznych, których liczba sukcesywnie wzrasta. 5.5 Instytucje kulturalne i naukowe Działalnością kulturalną w gminie Gniewino zajmuje się Centrum Kultury, Turystyki, Sportu i Biblioteka w Gniewinie, które zarządza też infrastrukturą taką jak sala kinowo-teatralna, scena plenerowa i świetlice wiejskie nazwane Domami Sołeckimi. W ramach działalności oraz we współpracy z lokalnymi stowarzyszeniami, organizowane są Dni Kultury Gminy Gniewino, konkursy literackie oraz przeglądy teatralne. Wydarzenia z zakresu turystyki biznesowej (szkolenia, konferencje, sympozja) organizowane są m.in. w Hotelu Mistral Sport**** oraz w dworach i pozostałych obiektach dysponujących odpowiednim zapleczem. 5.6 Imprezy i tradycje miejscowe Festiwale, festyny, jarmarki, targi, wystawy i inne atrakcje, takie jak imprezy sportowe stanowią z reguły magnes przyciągający gości nie tylko z okolicy, ale także z dalszych stron kraju, a nawet z zagranicy. Udział w tego typu imprezach jest często dla wielu turystów powodem do ponownych odwiedzin oraz okazją do pozostania w miejscowości lub regionie jeden, dwa dni, pod warunkiem, że ten czas będą mogli spędzić ciekawie i atrakcyjnie. Według przekazów historycznych dorocznie w Gniewinie odbywały się trzy jarmarki: w święto Wniebowstąpienia, w dniu 24 sierpnia i na św. Bartłomieja. Obecnie do najbardziej popularnych tego typu wydarzeń należą – organizowane w skansenie w Nadolu „Jarmark ludowy – Kranzbal”, „Dzień chleba i miodu” oraz pielgrzymka wodno-piesza na odpust Św. Anny w Żarnowcu. Imprezy te, razem z okraszonymi koncertami muzycznych gwiazd, Dniami Gminy Gniewino i popularnymi zawodami sportowymi, stały się imprezami dorocznymi, przyciągającymi twórców, artystów oraz innych zainteresowanych także spoza obszaru gminy. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 30 5.7 Infrastruktura turystyczna 5.7.1 Baza noclegowa Bazę noclegową w gminie Gniewino stanowią: Hotel Mistral Sport**** w Gniewinie, Kasztanowy Gościniec w Strzebielinku, Dwór w Bychowie, Lisewski Dwór, Pokoje Gościnne Kaszubianka, Czuprynówka w Kostkowie, Ośrodek Jeździecki Hajduki w Chynowiu, Szymanka w Płaczewie, Dworek w Salinie, Gajówka w Toliszczku, liczne domki i pokoje do wynajęcia. 5.7.2 Handel i usługi Głównym ośrodkiem usługowym w gminie jest Gniewino. W kilku innych miejscowościach funkcjonują sklepy z podstawowymi artykułami, restauracje (3 w Gniewinie, 2 w Nadolu, po 1 w Bychowie, Lisewie, Strzebielinku, Salinie, Rybnie) i bary. 5.7.3 Obiekty sportowo – rekreacyjne Obiekty sportowo-rekreacyjne w gminie, to: kryta pływalnia w Gniewinie, hala widowiskowo-sportowa w Gniewinie, bowling w Gniewinie, zespół boisk treningowych w Gniewinie, nowoczesny stadion sportowy w Gniewinie, kompleks turystyczno-rekreacyjny z wieżą widokową w Gniewinie, przystań oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego w Nadolu, teren rekreacyjny z wydzielonym miejscem do kąpieli w Nadolu, boiska „Orlik” w Kostkowie i Rybnie, boiska sołeckie w Bychowie, Perlinie, Gniewinie, Czymanowie, Mierzynie, Lisewie, Chynowiu, hale sportowe w szkole podstawowej w Gniewinie i w gimnazjum w Kostkowie, sezonowe ośrodki jazdy konnej w Salinie i w Chynowiu. 5.7.4 Komunikacja Przez obszar gminy Gniewino nie przebiegają żadne krajowe ani wojewódzkie trasy komunikacyjne drogowe ani kolejowe. Przebiegają natomiast drogi o randze powiatowej, w tym najważniejsza relacji Wejherowo – Żelazno (prowadząca nad morze, będąca częścią najkrótszej trasy z Trójmiasta do Łeby, łącząca stolice gmin Gniewino i Choczewo z Trójmiastem). Gniewino położone jest ok. 20 km od Wejherowa, przez które przebiega droga krajowa relacji Gdańsk – Słupsk – Szczecin. Odległość tej drogi od Gniewina wynosi 18 km istniejącymi drogami, a 15 km w linii prostej, od granicy gminy odległości te w najkrótszym wariancie wynoszą odpowiednio: 7 i 4 km. Wejherowo jest też najbliższą Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 31 i posiadającą najlepsze z okolicznych miejscowości połączenia, w tym trójmiejskiej kolei podmiejskiej SKM. Z Wejherowem obszar gminy jest skomunikowany za pomocą linii autobusowych PKS. Z miejscowości gminnej – Gniewina, do centrum Gdyni jest ok. 44 km, do Gdańska – miasta wojewódzkiego jest ok. 70 km, do sąsiedniego ośrodka powiatowego – Lęborka ok. 28 km, do najbliższej miejscowości nadmorskiej – Dębek ok. 19 km. Większość dróg w gminie posiada nawierzchnię utwardzoną, a ich stan techniczny jest dobry, są one w stanie obsłużyć ruch turystyczny, jednak wciąż rozszerzenia wymaga oferta dla rowerzystów. Drogi są dobrze oznakowane pod kątem informacji turystycznej, materiałów informacyjnych, map, przewodników i tablic informacyjnych o napotykanych przez przyjezdnych atrakcjach turystycznych. 5.7.5 Agroturystyka Obecnie w granicach gminy swoją ofertę prezentują trzy gospodarstwa agroturystyczne, widać wyraźny rozwój tej formy turystyki. 5.8 Funkcja letniskowa Głównymi terenami, na których rozwijają się zespoły zabudowy letniskowej, są rejony wsi: Perlino, Nadole, Salino i Salinko. Zespoły te związane są z bliskim położeniem wód – Jezior Żarnowieckiego, Salińskiego i Choczewskiego (mimo iż do brzegów Jeziora Choczewskiego przylegają w gminie prawie wyłącznie tereny zalesione). Planowany jest rozwój istniejących zespołów (Nadole, Perlino) oraz powstanie kolejnych, w szczególności w okolicach Jeziora Salińskiego (Salino, Salinko). Dająca się zauważyć pozytywna tendencja, to fakt, że na obszarze gminy Gniewino zabudowa letniskowa nie ulega zbytniemu rozproszeniu, a koncentruje się zazwyczaj w sąsiedztwie istniejących zespołów zabudowy. Pozwala to na zachowanie nie zdegradowanego krajobrazu oraz zapewnienie wyposażenia w systemy infrastruktury technicznej. Niepokojącą tendencję stanowić może natychmiast nadmierny rozwój przestrzenny tych zespołów, a co za tym idzie zbytnie uwidocznienie ich w krajobrazie (zarówno ze względu na zajmowaną powierzchnię terenu, jak i różnorodność – zazwyczaj mało spójnych z tradycyjnymi – form zabudowy). Niestety, wciąż część zabudowy albo nie jest wystarczająco wyposażona w infrastrukturę ochrony środowiska, albo nie posiada jej wcale. Mankamentem są też zbyt małe działki (zwłaszcza w Nadolu), na jakich lokalizowana jest zabudowa, bo powoduje to nadmierne zagęszczenie zabudowy, brak dróg dojazdowych o wymaganych prawem parametrach, a tym samym zmniejszenie bezpieczeństwa i komfortu wypoczynku w domach letniskowych. 6. Gospodarka wodno-ściekowa 6.1 Wody naturalne 6.1.1 Wody podziemne Na tle województwa gmina Gniewino podobnie jak i cały obszar powiatu wejherowskiego charakteryzuje się ponadprzeciętnymi zasobami wód podziemnych. Znaczącą rolę odgrywa obecność Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 32 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, których genezie sprzyjała złożona budowa geologiczna obszaru powiatu, w tym głównie procesy glacjalne, jakie następowały tu ze szczególnym nasileniem w epoce plejstocenu. Główne znaczenie z uwagi na występowanie wód podziemnych mają dominujące na obszarze niemal całego kraju osady czwartorzędowe, głównie w postaci piasków i żwirów. Ze względu na wynikające z budowy geologicznej korzystne warunki krążenia wód opadowych i roztopowych, są one głównym źródłem zasobów odnawialnych. Na obszarze gminy występują fragmentarycznie trzy Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, dość charakterystycznie otaczające ją od strony zachodniej, wschodniej i południowo-wschodniej. Łącznie przypada na nie około 20 % powierzchni gminy, choć przeważająca ich część znajduje się poza jej granicami. GZWP Nr 108 Salino – to jeden z czternastu zbiorników międzymorenowych pasma nadmorskiego – reprezentowanych najliczniej. Podobnie jak większość pozostałych zbiorników tego typu charakteryzuje się niezbyt dużą powierzchnią, dość regularnym rozprzestrzenieniem i zmienną miąższością. W całości obejmuje obszar około 80 km 2, jednak tylko około 20 km2 przypada na gminę Gniewino. Zalega on przy jej zachodniej granicy, na zachód od miejscowości Mierzyno, Dąbrówka, Perlino. W jego obrębie położona jest wieś Salino oraz jezioro o tej samej nazwie, którą przypisano również samemu zbiornikowi. Pozostała, większa część GZWP znajduje się na terenie gmin Choczewo i Łęczyce. Zasoby dyspozycyjne szacuje się na 16,9 tys. M 3/d, moduł zasobowy wynosi 2,4 l/s/km2. GZWP Nr 109 Dolina Kopalna Żarnowiec – to jeden z mniejszych zbiorników w Paśmie Nadmorskim. Znajduje się on przy wschodniej granicy gminy, jego zasięg pokrywa się z południową częścią rynny Jeziora Żarnowieckiego. Tworzą go dwie warstwy wodonośne, w których dominują wody klasy Ic i Id. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne zbiornika to 13,6 tys. M3/d, moduł zasobów – 8,3 l/s/km2. Zbiornik zajmuje powierzchnię ponad 19 km2, równomiernie rozłożoną pomiędzy gminy Gniewino i Krokowa w powiecie puckim. Bezpośrednio na zbiorniku położone są takie jednostki osadnicze jak Czymanowo, "Domy Celne" i Opalino. Północna część GZWP pokrywa się z zasięgiem Jeziora Żarnowieckiego. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 33 GZWP Nr 110 Pradolina Kaszuby – jest największym z trzech wymienionych zbiorników, choć przypada na niego najmniejsza część powierzchni gminy – około 6 km2. Całkowita jego powierzchnia to około 150 km2. Jest to najbardziej zasobny zbiornik pasma nadmorskiego. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą blisko 294 tys. M3/d, a moduł zasobowy przekracza 20 l/s/km 2. Na terenie gminy GZWP Nr 110 pokrywa się z fragmentem Pradoliny Redy – Łeby. 6.1.2 Wody powierzchniowe Gmina Gniewino wyróżnia się w powiecie wejherowskim dużymi zasobami wód powierzchniowych. Pod względem udziału wód w ogólnej powierzchni zdecydowanie góruje nad pozostałymi gminami. Decyduje o tym przede wszystkim obecność zbiorników wód stojących. Na obszar gminy przypada największe ich zagęszczenie w obrębie Wysoczyzny Żarnowieckiej. Duże znaczenie ma także środowisko wód płynących, choć ich udział w powierzchni gminy jest wyraźnie mniejszy. Sieć rzeczna Gmina Gniewino położona jest w całości w obrębie zlewni rzek Pobrzeża Bałtyku. Uwarunkowania hydrograficzne dzielą obszar gminy na trzy zasadnicze części – zlewnię Łeby, zlewnię Redy oraz zlewnię Piaśnicy. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 34 roku Najmniejsza część gminy przypada na zlewnię Łeby. Jest to część zachodnia i południowo-zachodnia, położona na zachód od Salina i na południe od osady Łęczyn Dolny, gdzie swe źródła ma kilka małych cieków powierzchniowych, tworzących system dorzecza Łeby, o podrzędnym dla gminy znaczeniu gospodarczym, jak też i w aspekcie kształtowania stosunków wodnych na jej obszarze. Zlewnia obejmuje około 6 % powierzchni gminy. Prawie sześciokrotnie większą część – środkową, południową i południowo-zachodnią obejmuje zlewnia Redy, w granicach której położone są wsie Kostkowo, Rybno, Słuszewo, Chynowie. Dorzecze Redy tworzy tu system krótkich przeważnie cieków powierzchniowych o niewielkich przepływach, z których największym jest Słuszewska Struga długości niespełna 7 km. Swój początek bierze w okolicach osady Nowy Młot, płynie przez Słuszewo, do Redy wpada w pradolinie na granicy z gminą wiejską Wejherowo. Ważnym elementem hydrografii tej części gminy jest gęsta sieć kanałów odwadniających na obszarze pradoliny. Sama Reda wyznacza około 4-kilometrowy odcinek południowo-wschodniej granicy gminy. Najwięcej, bo około 60 % powierzchni gminy znajduje się w obrębie zlewni Piaśnicy. Zlewnia ta obejmuje rozległy obszar od okolic Łęczyna Dolnego w części południowo-zachodniej aż po rynnę Jeziora Żarnowieckiego, w tym całą północną i wschodnią część gminy. Piaśnica jest największą w powiecie wejherowskim z rzek uchodząca wprost do Bałtyku. Swój początek bierze w okolicach Wejherowa na wysokości 51 m n.p.m.. Długość rzeki to 28,6 km, powierzchnia dorzecza – ponad 310 km2. Na długości około 4 km powyżej Jeziora Żarnowieckiego Piaśnica płynie wzdłuż granicy gminy Gniewino. Z jeziora poprzez bagniste łąki na północ od Żarnowca w gminie Krokowa, rzeka odprowadza wody do Morza Bałtyckiego. Największym dopływem Piaśnicy jest wypływająca z Jeziora Choczewskiego w gminie Choczewo Bychowska Struga długości 18,8 km. Rzeka przepływa przez Perlino i Bychowo. Z wodami Piaśnicy łączy się wpadając do Jeziora Żarnowieckiego w okolicach Wierzchucina w powiecie puckim. Głównym ciekiem w systemie dorzecza Bychowskiej Strugi jest z Salinka przepływająca przez jeziora Czarne i Salino, a kończąca swój bieg około 2 km poniżej Jeziora Choczewskiego. Rzeka Bychowska Struga Piaśnicy Piaśnica Zlewnia Charakterystyka rzek gminy Gniewino Przekrój wpływ do jez. Żarnowieckiego wodowskaz Warszkowski Młyn wypływ z jez. Bez nazwy Perlino Młyn ujście rz. Salinki – pon. Dopływu ujście rz. Salinki – pow. Dopływu wypływ z jez. Choczewskiego km biegu rzeki Średni przepły w [m3/s] Powierzchn ia zlewni [km2] 13,0 0,29 87,9 20,6 0,14 43,0 28,6 0,11 14,4 0,57 brak danych 73,5 17,45 0,41 52,1 17,45 0,19 24,0 18,85 0,07 9,1 Całkowita pow. Zlewni [km2] Część gminy w obrębie zlewni [%] 310,4 61 122,5 Słusz ewska Strug a Redy Reda Salinka Strategia Rozwoju ujście do Bychowska Struga Gminy Gniewino 2025 0,0 0,22 28,1 34,35 1,41 107,1 34,35 0,98 74,3 0,0 0,25 32,8 6,4 0,09 - 485,2 Łeby - - - 33 32,8 ok. 1800 - 35 roku 28,1 rz. ujście Słuszewskiej Strugi – pon. Ujścia ujście Słuszewskiej Strugi – pow. Ujścia ujście do rz. Redy początek cieku do 6 - 6.1.3 Wody stojące Gniewino jest gminą o największej jeziorności w powiecie wejherowskim. Znajdują się tu cztery z sześciu największych naturalnych zbiorników wodnych leżących w całości na terenie powiatu – Jezioro Żarnowieckie, Salino, Czarne i Dąbrze. Zbiorniki wód powierzchniowych zajmują łącznie około 10 % powierzchni gminy. Jezioro Żarnowieckie jest typowym jeziorem rynnowym wykształconym przez lodowiec. Odznacza się największą powierzchnią nie tylko w gminie i powiecie, ale jest też i największym jeziorem rynnowym Pobrzeży Południowobałtyckich i całego województwa pomorskiego, a trzecim biorąc pod uwagę wszystkie jeziora w województwie. Powierzchnia jeziora wynosi 1425 ha, objętość 120 841 tys. m 3, głębokość maksymalna 19,4 m, głębokość średnia – 8,4 m. Zwierciadło jeziora położone jest na wysokości 1,5 m, dno zbiornika tworzy tym samym kryptodepresję. Akwen wykształcony jest w postaci typowej polodowcowej rynny o orientacji NNW-SSE i wymiarach 7,6 na 2,6 km. Posiada słabo rozwiniętą linię brzegową, zalesione i wyniesione na kilkadziesiąt metrów brzegi zachodni i wschodni oraz niskie i silnie podmokłe – północny i południowy. Przeważający odcinek linii brzegu, z wyjątkiem południowo-zachodniej części jeziora, wyznacza granicę gmin Gniewino i Krokowa, a zarazem granicę powiatu wejherowskiego z powiatem puckim. Jedna z ważniejszych funkcji jeziora wiąże się z wykorzystaniem jego zasobów wodnych do celów energetycznych. Od roku 1983 w okolicy wsi Czymanowo na południowym brzegu jeziora działa elektrownia szczytowo-pompowa wykorzystująca ponad 100-metrową różnicę wysokości pomiędzy powierzchnią jeziora a wysoczyzną, na której zlokalizowano sztuczny zbiornik wodny o pojemności 13,8 mln m3. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 36 roku Poważny wpływ na środowisko naturalne wzrósł w latach osiemdziesiątych wraz z zaniechaną próbą budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej w Żarnowcu. Wykonane prace związane z niwelacją i uzbrojeniem terenu spowodowały przekształcenie ustroju wodnego Jeziora Żarnowieckiego. Okresowy pobór wody na cele energetyczne spowodował zachwianie łańcucha produkcji biologicznej w jeziorze, zmiany warunków sedymentacji oraz przekształcenie linii brzegowej. Jezioro Salino (Salińskie) jest drugim pod względem wielkości (70,7 km 2) jeziorem w gminie. Leży w jej zachodniej części w dorzeczu Piaśnicy, na wysokości 91 m n.p.m. Jego walory przyrodniczokrajobrazowe to: malownicze położenie i dobrze rozwinięta linia brzegowa, a także dobre skomunikowanie z jeziorami Czarnym, Żarnowieckim i Choczewskim w gminie Choczewo poprzez Salinkę i Bychowską Strugę. Zlewnia jeziora charakteryzuje się dużym udziałem terenów leśnych. Jezioro Czarne cechuje się podobnymi warunkami jak połączone z nim jezioro Salino, od którego oddalone jest o niespełna 1 km w kierunku południowym. Jest niewiele mniejsze, jednak znacznie głębsze. Jego głębokość osiąga w kulminacji 23,1 m. Zasilają go wody jezior Dąbrze i Żurawinieckiego oraz kilku niewielkich cieków dopływających spod Łęczyna Dolnego, Żurawińca i od zachodu. Jezioro Dąbrze tworzy wraz z jeziorami Salino i Czarnym charakterystyczny trójkąt w zachodniej części gminy. Zbiorniki wykazują zbliżone parametry fizyczne, jak też i podobną morfologię oraz szatę roślinną brzegów. Pozostałą część sieci wód stojących tworzy wiele oczek wodnych o powierzchni nie większej niż 5 ha, z rzadka przekraczającej 1 ha. Charakterystyka jezior w gminie Gniewino Lp. Nazwa jeziora Gmina 1 2 3 4 5 Żarnowieckie Zbiornik EW Żarnowiec Salino Czarne Dąbrze 6 Żurawinieckie Gniewino Gniewino Gniewino Gniewino Gniewino Gniewino/ Łęczyce 120841,0 165500,0 2250,0 3829,2 1680,7 Głębokość średnia [m] 8,4 10,2 3,1 6,3 2,9 Głębokość maksymalna [m] 19,4 b.d. 8,6 23,1 5,6 b.d. b.d. b.d. Powierzchni a [ha] Objętość [tys. M3] 1425,0 144,0 70,7 61,0 57,6 4,5 6.2 Jakość wód powierzchniowych 6.2.1 Rzeki WIOŚ na terenie gminy Gniewino wykonał badania w następujących punktach kontrolnych: na Redzie poniżej dopływu spod Chynowa – 37,4 km rzeki, na Słuszewskiej Strudze 1 km przed ujściem do Redy, Wody Redy odznaczały się dobrą jakością. Stan sanitarny spełniał wymogi I i II klasy, skład organizmów świadczy o dobrej jakości wody i był typowy dla wód czystych lub miernie zanieczyszczonych. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 37 Wody Słuszewskiej Strugi w punkcie pomiarowym powyżej ujścia do Redy charakteryzowały się dobrym natlenieniem, niską zawartością substancji rozpuszczonych, związków azotu i metali, co kwalifikowało wody rzeki do I klasy czystości. O II klasie wód decydował podwyższony poziom związków fosforu. Zawartość trudniej rozkładalnych substancji organicznych w okresie letnim kwalifikowała wody do III klasy czystości. Stan sanitarny rzeki odpowiadał III klasie. Badano też wody rzeki Piaśnicy, powyżej i poniżej J. Żarnowieckiego. Wysoka zawartość bakterii coli typu fekalnego kwalifikowała rzekę do III klasy czystości. Szczególnie w górnym odcinku rzeki, obciążenie substancjami organicznymi rozkładanymi chemicznie, zawiesiną ogólną, potasem, azotynami, związkami fosforu i chlorofilem przesądziło o zaliczeniu wód do III klasy lub o ich pozaklasowej czystości. Stan sanitarny spełniał wymogi III klasy, udział wyników decydujących o jakości w punkcie powyżej Jeziora Żarnowieckiego wynosił 30%. Stan sanitarny wody poniżej jeziora Żarnowieckiego odpowiadał II klasie, o czym decydowało 20% wyników (głównie w okresie jesienno-zimowym). Pod względem chemicznym przez większą część roku wody powyżej J. Żarnowieckiego były dobrej jakości i odpowiadały II klasie. Jedynie w okresie zimowym notowano wzrost zawartości zawiesiny i fenoli lotnych do ilości odpowiadających III klasie. Poniżej jeziora Żarnowieckiego wody spełniały normy II klasy w ciągu całego okresu badań. 6.2.2 Jeziora Stan czystości wód stojących na terenie gminy Gniewino określony został na podstawie badań przeprowadzonych przez WIOŚ. Badania obejmowały jeziora: Czarne, Dąbrze i Salińskie. Wody jeziora Czarnego zaliczano do II klasy czystości. Stan sanitarny wód odpowiadał I klasie. Charakteryzowała je wysoka zawartość substancji organicznych rozkładanych chemicznie, fosforu ogólnego i azotu mineralnego w powierzchniowej warstwie. W okresie letnim wysoka zawartość fosforu w warstwie powierzchniowej wskazywała na pozaklasową jakość wód. Występujące organizmy były charakterystyczne dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. Wody jeziora są mało odporne na spływ zanieczyszczeń z obszaru zlewni, co wynika z niewielkiej możliwości ich rozcieńczania. Jezioro Salińskie jest płytkim zbiornikiem, którego wody są mało odporne na spływy zanieczyszczeń i silnie podatne na degradację – III kategoria. Stan sanitarny wód jeziora odpowiadał II klasie czystości. Jego dopływy charakteryzowały się szczególnie w okresie letnim wysoką zawartością substancji organicznych rozkładanych chemicznie i fosforu ogólnego. Wody Jeziora Dąbrze charakteryzują się wysoką podatnością na degradację, którą obniża jednak przewaga lasów w zagospodarowaniu zlewni. Zasilające jezioro trzy cieki charakteryzowały się wysoka zawartością substancji organicznych rozkładanych chemicznie oraz podwyższoną ilością fosforu ogólnego w okresie letnim (II klasa). Stan sanitarny cieków odpowiadał I klasie. Wody Jeziora Dąbrze zakwalifikowano do II klasy czystości, pod względem sanitarnym do I klasy. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 38 6.3 Zaopatrzenie w wodę – infrastruktura techniczna Gniewińskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. jest właścicielem istniejących wodociągów wiejskich. GPK posiada program gospodarki wodno–ściekowej, według którego rozbudowuje i modernizuje urządzenia wodociągowe i przewiduje dalszą sukcesywną rozbudowę i modernizację. Obecnie obszar gminy Gniewino zaopatrywany jest w wodę poprzez 5 zbiorowych systemów wodociągowych, do których woda dostarczana jest z 6 ujęć wody, na eksploatację których Gniewińskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. posiada aktualne pozwolenia wodno-prawne. Woda podlega uzdatnianiu w Stacjach Uzdatniania Wody. Wodociąg Gniewino Wodociąg Gniewino zaopatrywane jest w wodę z ujęć Gniewino I i Gniewino II - wydajność ujęć wody: 219 m3/h, 2070 m3/d, 755550 m3/rok - produkcja wody: 320 tys.m3/rok - długość sieci wodociągowej: 50 km - ilość czynnych studni głębinowych: 3 - zaopatrywane w wodę miejscowości: Gniewino, Gniewinko, Perlino, Bychowo, Toliszczek, Strzebielino, Strzebielinek, Lisewo, Jęczewo, Rybno, Słuszewo Woda pobierana ze studni podlega uzdatnianiu. Ujęcie wody i Stacja Uzdatniania Wody Gniewino I jest w trakcie modernizacji. Wodociąg Mierzynko Wodociąg Mierzynko zaopatrywane jest w wodę z ujęcia wody w Mierzynku - wydajność ujęć wody: 30 m3/h, 140 m3/d, 52000 m3/rok - produkcja wody: 20 tys.m3/rok - długość sieci wodociągowej: 18,1 km - ilość czynnych studni głębinowych: 1 - zaopatrywane w wodę miejscowości: Mierzynko, Mierzyno, Salinko, Salino Woda pobierana ze studni głębinowej ujęcia w Mierzynku nie wymaga uzdatniania. Wodociąg Czymanowo Wodociąg Czymanowo zaopatrywane jest w wodę z ujęcia wody w Czymanowie - wydajność ujęć wody: 50 m3/h, 350 m3/d, 128000 m3/rok - produkcja wody: 65 tys.m3/rok - długość sieci wodociągowej: 15 km - ilość czynnych studni głębinowych: 2 - zaopatrywane w wodę miejscowości: Czymanowo, Nadole, Opalino Woda pobierana ze studni podlega uzdatnianiu. Wodociąg Chynowie Wodociąg Chynowie zaopatrywane jest w wodę z ujęcia wody w Chynowiu - wydajność ujęć wody: 25 m3/h, 127 m3/d, 46355 m3/rok - produkcja wody: 14 tys.m3/rok - długość sieci wodociągowej: 4,8 km - ilość czynnych studni głębinowych: 1 - zaopatrywane w wodę miejscowości: Chynowie Woda pobierana ze studni podlega uzdatnianiu. Wodociąg Kostkowo Wodociąg Kostkowo zaopatrywane jest w wodę z ujęcia wody w Kostkowie - wydajność ujęć wody: 44 m3/h, 143 m3/d, 52195 m3/rok - produkcja wody: 25 tys.m3/rok Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 39 - długość sieci wodociągowej: 13,3 km - ilość czynnych studni głębinowych: 1 - zaopatrywane w wodę miejscowości: Kostkowo, Płaczewo, Tadzino, Dąbrówka Woda pobierana ze studni podlega uzdatnianiu. Długość sieci wodociągowej w gminie wynosi ok. 110 km, a wskaźnik jej zwodociągowania wynosi 97%. Całkowity pobór wód podziemnych w 2015 roku wyniósł 568232 m3. Sieci wodociągowe w dominującym zakresie są nowe lub zmodernizowane i wykonane są z rur PCV i PE. Pozostają nieliczne, stare odcinki wodociągów wykonane z rur abestocementowych i stalowych, które sukcesywnie są wymieniane. Ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu gminy system wodociągowy został wyposażony w zaawansowaną armaturę do regulacji ciśnienia wody oraz systemy odpowietrzające. Praca ujęć jest monitorowana w zakresie przepływu i ciśnienia wody. W przypadku awarii energetycznej każde ujęcie wody można zasilić z agregatu prądotwórczego będącego w dyspozycji GPK Sp. z o.o. Ze studni indywidualnych zaopatrywane są w wodę pojedyncze siedliska w zabudowie rozproszonej oraz niewielkie osady, odległe od systemów wodociągowych. Istnieje również kilka ujęć zakładowych i prywatnych. 6.3.1 Jakość wody Pobierana z obecnie eksploatowanych ujęć woda jest dobrej jakości. Część ujęć ze względu na podwyższoną zawartość żelaza i manganu wyposażona jest w stacje uzdatniania. Eksploatowana woda jest wolna od substancji toksycznych, zanieczyszczeń organicznych, a także nie zawiera mikroorganizmów chorobotwórczych. Jakość dostarczanej odbiorcom wody jest monitorowana przez GPK Sp. z o.o oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Wejherowie. 6.4 Gospodarka ściekowa 6.4.1 Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie gminy Gniewino Rozpatrując źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych w gminie Gniewino należy uwzględnić zanieczyszczenia dostarczane z sąsiedniego powiatu-puckiego, co szczególnie dotyczy największego na terenie gminy zbiornika, jakim jest Jezioro Żarnowieckie. Źródłem zanieczyszczeń wód na terenie gminy Gniewino, są: zrzuty ścieków, wyloty kanalizacji deszczowej, obszary zagospodarowane turystycznie , spływy z obszarów rolniczych, obiekty przemysłowe Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 40 roku 6.4.2 Infrastruktura kanalizacyjna i oczyszczania ścieków. Według stanu na rok 2015 w gminie Gniewino skanalizowane są miejscowości: Gniewino, Nadole, Czymanowo, Perlino, Bychowo, Toliszczek, Lisewo, Strzebielinek, Chynowie. Część z wymienionych miejscowości nie jest skanalizowana w stu procentach. Obszary nieskanalizowane obsługiwane są poprzez zbiorniki bezodpływowe i wywóz ścieków do oczyszczalni wozami asenizacyjnymi. Ze względu na zróżnicowane ukształtowanie terenu gminy przesył ścieków do oczyszczalni nie jest możliwy w systemie grawitacyjnym i wymaga pompowania. W związku z powyższym sieć kanalizacyjną wyposażono w 24 przepompownie i tłocznie ścieków. Przesył ścieków jest monitorowany, aby niezwłocznie reagować na wszelkie sytuacje awaryjne w tym zaniki zasilania energetycznego. GPK Sp. z o.o. wyposażona jest w przewoźne agregaty prądotwórcze, które zapewniają przesył ścieków również w przypadku awarii zasilania. Długość sieci kanalizacyjnej (grawitacyjnej – 36,5 km i ciśnieniowej – 30,5 km) wynosi obecnie 67 km. Oczyszczalnia Ścieków w Gniewinie Ścieki zebrane na terenie gminy siecią kanalizacyjną kierowane są do oczyszczalni ścieków w Gniewinie. Oczyszczalnia ścieków wybudowana została w 1997 roku. W związku z planowanym wzrostem ilości ścieków (rozbudową sieci kanalizacyjnej) w 2007 roku wykonano projekt rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, który zrealizowano w latach 2010-2011. Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków została zrealizowana z udziałem środków z Unii Europejskiej i pozwoliła na dwukrotne zwiększenie przepustowości, która obecnie wynosi 1200 m3/d. Oczyszczalnia w Gniewinie jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną opartą na osadzie czynnym, z chemicznie wspomaganym usuwaniem fosforu. W skład oczyszczalni wchodzą obiekty: • budynek krat • zbiornik ścieków dowożonych • piaskownik i odtłuszczacz • komora denitryfikacji • komora nitryfikacji • osadnik wtórny • komora pomiarowa • prasa do odwadniania osadu • poletka trzcinowe do odwadniania i humifikacji osadu • plac do gromadzenia osadu • budynek sterowni. Zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym, ścieki oczyszczone odprowadzane są melioracyjnego i dalej do Bychowskiej Strugi. do rowu Gospodarka ściekowa w pozostałej części Gminy Gniewino. W pozostałych miejscowościach gminy oraz na obszarach nie objętych istniejącym systemem kanalizacyjnym w Gniewinie ścieki gromadzone są w zbiornikach opróżnianych okresowo. Strategia Rozwoju 7 Gospodarka Gniewino Gminy Gniewino odpadami do 2025 w roku 41 gminie Zgodnie z prawem, odpady stałe są w gminie Gniewino sortowane w odpowiednich pojemnikach i następnie wywożone przez firmę wyłonioną w drodze postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. System ten finansowany jest z opłat wnoszonych przez mieszkańców. W Gniewinie funkcjonuje także Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, do którego mieszkańcy mogą przywozić posegregowane odpady różnego typu. 8 Zaopatrzenie gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe 8.1 Źródła ciepła Aktualne zapotrzebowanie na moc cieplną w gminie Gniewino wynosi 36 MW, natomiast roczne zużycie energii cieplnej 272TJ. Zaspokojenie potrzeb cieplnych odbiorców na terenie gminy odbywa się obecnie w oparciu o indywidualne źródła cieplne: większe kotłownie lokalne, komunalne, przemysłowe czy małe źródła. Aktualnie w gminie Gniewino mieszkańcy mają dostęp do wszystkich typów paliw. W zależności od dostępności nośnika energii oraz w zależności od kosztu paliw i możliwości finansowych mieszkańców spalane jest przede wszystkim: drewno, węgiel, olej opałowy, LPG oraz sporadycznie energia elektryczna, ciepło odpadowe czy słoma. Wraz z rozbudową sieci, upowszechnia się ogrzewanie gazowe. Dominującym paliwem w gminie Gniewino jest olej opałowy (ok. 33% ). Głównie wykorzystywany jest przez duże kotłownie, zasilające większych odbiorców ciepła (budynki wielorodzinne, zakłady przemysłowe, usługi). Natomiast w budownictwie mieszkaniowym posiadającym małe źródła indywidualne powszechnie używane są paliwa stałe: drewno, węgiel kamienny – ze względu na relatywnie niskie koszty i dostępność paliwa. W sektorze handlowo – usługowym czy mniejszych przedsiębiorstwach wzrasta udział energii elektrycznej i LPG w łącznym bilansie paliw. 8.2 Udział odbiorców w strukturze zużycia energii cieplnej w gminie Gniewino Największym zapotrzebowaniem na moc cieplną charakteryzuje się zabudowa mieszkaniowa ok. 72% łącznych potrzeb cieplnych (26MW), odpowiada to 158TJ/rok. Największy udział w zabudowie mieszkaniowej stanowi budownictwo jednorodzinne ponad - 14MW. Natomiast zapotrzebowanie na moc cieplną dla zabudowy wiejskiej (zagrodowej) oraz wielorodzinnej wynosi odpowiednio 6,8 MW i 4,5MW (co stanowi 19% i 13% w łącznych potrzebach cieplnych). Dużym zapotrzebowaniem charakteryzuje się sektor przemysłowy ok. 12% tj. 4,4MW co odpowiada około 71 TJ/rok (blisko 27%), a wynika to głównie z potrzeb związanych z ciepłem technologicznym (blisko 40% potrzeb cieplnych w gminie Gniewino). Natomiast potrzeby cieplne odbiorców finansowanych przez gminę (placówki oświatowe, służby zdrowia, użyteczności publicznej) charakteryzują się zapotrzebowaniem na poziomie ok. 1,7MW (niewiele ponad 5%). Sektor usługowo – handlowy charakteryzuje się blisko 7% udziałem w potrzebach cieplnych w gminie ok. 2,3MW. Niewielkim zapotrzebowaniem na moc cieplną charakteryzuje się zabudowa letniskowa - ok. 2% sumarycznych potrzeb w gminie. Natomiast zużycie energii cieplnej w tym sektorze jest śladowe, niecały 1%, a wynika to głównie z okresowego charakteru zapotrzebowania Strategia 8.2.1 Odbiorcy Rozwoju zasilani Gminy z Gniewino kotłowni do 2025 lokalnych, roku 42 komunalnych oraz przemysłowych Na obszarze gminy zlokalizowano 25 większych kotłowni opalanych paliwami stałymi (węgiel, trociny, zrębki) oraz olejem opałowym. Całkowita moc cieplna zidentyfikowanych źródeł wynosi ok. 11,4MW (w tym na potrzeby c.w.u. 0,8MW). Większość kotłowni zlokalizowanych jest w Gniewinie i zasilają budynki wielorodzinne na osiedlu XXX-lecia. Głównym paliwem wykorzystywanym w tych kotłowniach jest olej opałowy/gaz. Łączna zainstalowana moc cieplna kotłowni na osiedlu wynosi ok. 1,7MW (1,4MW dla potrzeb co, natomiast 0,3 dla cwu). Pozostałe większe kotłownie wykorzystywane są do produkcji ciepła w Szkole Podstawowej w Gniewinie (ok. 1,5 MW, do tej kotłowni podłączone są także budynki mieszkaniowe), w Urzędzie Gminy, w Gminnym Ośrodku Zdrowia, w budynkach wielorodzinnych w miejscowości Rybno oraz Strzebielinie. Kotłownia w Szkole Podstawowej w Gniewinie wykorzystuje biomasę – zrębki, w Urzędzie Gminy – gaz ziemny, w ośrodku zdrowia – olej opałowy/gaz. Dużym udziałem większych kotłowni w strukturze zaspokajania potrzeb cieplnych charakteryzuje się sektor przemysłowy oraz handlowo-usługowy. Spowodowane jest to głównie rozwinięciem działalności produkcyjnej przez zakład King Oscar, który zaopatruje się w ciepło z największej na terenie Gminy Gniewino kotłowni o mocy 4,17 MW (znaczna część tej mocy wykorzystywana jest na potrzeby technologiczne ok. 3,8 MW). Większość dużych kotłowni w gminie znajduje się w dobrym stanie technicznym. Są to najczęściej kilkuletnie kotły olejowe charakteryzujące się wysoką sprawnością i niską emisyjnością do atmosfery. 8.2.2 Odbiorcy zasilani ze źródeł indywidualnych Źródła indywidualne wykorzystywane na potrzeby ogrzewania są to najczęściej małe systemy grzewcze o mocy do 25kW i sprawności 52¸58% oraz trzony kuchenne lub piece kaflowe o sprawności 40 - 50%. Odbiorcy zasilani z tych źródeł stanowią największą grupę odbiorców energii cieplnej na terenie gminy. Potrzeby tej grupy szacuje się na poziomie ok. 32MW. W zależności od dostępnego nośnika energii oraz od kosztu paliw i możliwości finansowych mieszkańców, spalane są przede wszystkim: drewno, węgiel oraz rzadziej gaz płynny LPG i olej opałowy czy słoma. 8.2.3 Odbiorcy korzystający z ciepła odpadowego Dziesięć budynków mieszkalnych i obiekt usługowy w Czymanowie korzysta z ciepła odpadowego wytwarzanego w elektrowni wodnej Żarnowiec. Elektrownia nie posiada możliwości wykorzystania tego ciepła na własne potrzeby, ciepło odpadowe wykorzystywane jest do ogrzewania budynków oraz na potrzeby c.w.u. Szczytowa moc cieplna instalacji wynosi 650kW. W przypadku dłuższego postoju jednego z transformatorów blokowych w elektrowni instalacja wykorzystania ciepła odpadowego jest rezerwowana przez kocioł elektryczny o mocy 270kW. 8.3 Zaopatrzenie gminy Gniewino w energię elektryczną. Gmina Gniewino jest zasilana w energię elektryczną z krajowego systemu elektroenergetycznego. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 43 Gmina Gniewino jest zasilana w energię elektryczną z Głównego Punktu Zasilania (GPZ) Opalino przyłączonego do linii 110kV. Linia zasilająca gminę przebiega przez gminę, od GPZ Opalino, w rejonie zbiornika elektrowni wodnej, Gniewina, Bychowa i dalej w kierunku Słupska. Ponadto przez południową część gminy przebiega linia 110 kV nieprzyłączona do lokalnego systemu dystrybucji. Na terenie Gminy w pobliżu elektrowni szczytowo-pompowej znajduje się stacja 400/110kV Żarnowiec, oraz przebiega linia przesyłowa 400 kV. Linia ta nie jest przyłączona do lokalnego systemu dystrybucji energii elektrycznej. Większość infrastruktury przesyłowej o napięciu 15kV jest zrealizowana w technologii napowietrznej. Transformatory zlokalizowane na liniach 15kV zasilają bezpośrednio sieć rozdzielczą 0,4kV. Trasy przebiegu linii 400kV, 110 kV, linii 15 kV oraz lokalizacja stacji transformatorowych na terenie Gminy Gniewino zostały przedstawione na Rys. Nr Z-5. Obszar gminy, podobnie jak w przypadku innych gmin wiejskich, charakteryzuje się dużym rozproszeniem punktów odbioru energii elektrycznej, co oznacza wysokie nakłady związane z dostarczaniem energii elektrycznej do odbiorców (w porównaniu z miastami). Względy ekonomiczne wymusiły stosowanie odmiennych, prostszych rozwiązań sieci elektroenergetycznych. Są to linie napowietrzne o układach rozgałęzionych. Duży promień zasilania sieci poszczególnych napięć oraz relatywnie mała gęstość obciążenia ograniczyły zakres stosowania dwustronnego zasilania odbiorców na terenach wiejskich. Odbiorcy przyłączeni do sieci o takim układzie nie mają dwustronnego zasilania, co w przypadku awarii, bądź zwarć powoduje wyłączanie zasilania na dużym obszarze. 8.3.1 Energetyka wodna – Elektrownia Żarnowiec Na terenie gminy Gniewino, nad Jeziorem Żarnowieckim, zlokalizowana jest Elektrownia Wodna Żarnowiec. Ta największa w Polsce elektrownia szczytowo-pompowa uruchomiona została w 1983 r. Elektrownia wykorzystuje Jezioro Żarnowieckie jako zbiornik dolny, bez dopływu naturalnego do sztucznego zbiornika górnego, wybudowanego na pobliskim płaskowyżu, w miejscu zlikwidowanej wsi Kolkowo. Elektrownia wyposażona jest w cztery jednakowe hydrozespoły odwracalne typu Francis 4x179/200 MW (generacja/pompowanie). Elektrownia ta posiada pozwolenie wodnoprawne na podniesienie stanu wód w Jeziorze Żarnowieckim do rzędnej 2,50 m. Poziom lustra wody, w naturalnym stanie, utrzymuje się na wysokości 1,0 m n.p.m. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 1 lutego 2002r. w sprawie wykazu przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo – obronnym (Dz.U. Nr 13 z 18 lutego 2002r. poz.122), elektrownia zalicza się do przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu gospodarczo – obronnym. 8.3.2 Energetyka wiatrowa Na terenie Gminy Gniewino występują korzystne warunki klimatyczne dla lokalizowania farm wiatrowych. Notowana jest tutaj duża ilość dni z silnymi wiatrami, szczególnie z kierunku zachodniego i północno-zachodniego. Prowadzone pomiary wietrzności w północnej części Polski wykazują, że na wysokości powyżej 50 m npg. Prędkość wiatru wynosi 5,5 - 7,0 m/s. W Gminie Gniewino energetyka wiatrowa jest rozwinięta i istnieją możliwości jej dalszego rozwoju. W okolicy miejscowości Jęczewo funkcjonuje 21 siłowni wiatrowych włączonych do systemu Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 44 elektroenergetycznego poprzez linię 15 kV. Aktualnie trwają przygotowania inwestycji związanych z budową kilkudziesięciu siłowni wiatrowych. Na południe od miejscowości Gniewino przygotowane zostały od strony planistycznej tereny pod lokalizację farm. Uchwalone zostały dotychczas miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy dotyczące elektrowni wiatrowych wraz ze strefą oddziaływania hałasu we wsi Gniewino i Tadzino oraz w obrębie geodezyjnym Tadzino. Zainteresowanie potencjalnych inwestorów lokalizacją kolejnych siłowni wiatrowych dotyczy terenów położonych w sąsiedztwie m.in. miejscowości Perlino, Bychowo i Toliszczek. 8.4 Zaopatrzenie w gaz Obecnie gmina jest w coraz większym stopniu zasilana gazem ziemnym z krajowego systemu gazowniczego. Dystrybutorem gazu jest G.EN. GAZ ENERGIA S.A. Na terenie gminy Gniewino Spółka posiada 9,2 km sieci gazowej przesyłowej, oraz 40,4km sieci gazowej rozdzielczej. Obecnie realizowana jest inwestycja Lisewo – Kostkowo o długości 3,9 km. Potrzeby cieplne komunalnobytowe w gospodarstwach domowych zaspokajane są także dostawą gazu płynnego LPG dostarczanego w butlach przez okoliczne firmy prowadzące dystrybucję. Koncepcja programowo technologiczna gazyfikacji Gminy Gniewino przewiduje doprowadzenie gazu ziemnego wysokometanowego GZ-50 dla wszystkich potencjalnych odbiorców gazu zaspokajając potrzeby bytowe i grzewcze odbiorców indywidualnych oraz potrzeby zakładów komunalnych i przemysłowych. Dostawa gazu ziemnego dla odbiorców Gminy Gniewino będzie zapewniona z systemu krajowego. Budowa sieci przesyłowej na terenie Gminy Gniewino będzie kontynuowana. Konfigurację sieci gazowych rozdzielczych w poszczególnych miejscowościach, planuje się w zależności od kształtu geometrycznego miejscowości. Na terenach większych wsi planuje się strukturę sieci mieszanej (sieć pierścieniowa wraz z elementami sieci rozgałęźnej), natomiast w pozostałych miejscowościach sieć rozgałęźną. Przewidziano etapowe doprowadzenie gazu do wszystkich miejscowości na terenie gminy w miarę rozbudowy infrastruktury, co docelowo oznacza całkowitą gazyfikację gminy gazem ziemnym. 9. Bilans energetyczny gminy Gniewino PALIWO gaz ziemny - ciepło odpadowe z transformatorów Jedn. Energia w paliwie [GJ/a] % w bilansie cieplnym % w bilansie łącznym 2500 97666 32,9% 30% 1457 4721 1,7% 1,5% 1004 11145 3,2% 2,8% drewno lite [t/rok] Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 45 roku Jedn. Energia w paliwie [GJ/a] % w bilansie cieplnym % w bilansie łącznym [t/rok] 802 19762 3,4% 5,7% [t/rok] 2531 97637 8,1% 7,9% [t/rok] 31 301 0,1% 0,1% [t/rok] 4342 60465 26,8% 19,4% [t/rok] 7145 70735 20,0% 22,9% [MWh] 2457 6749 3,8% 9206 31773 PALIWO LPG olej opałowy słoma węgiel kamienny drewno-odpady - en. elektr. (ciepło) - 9,7% en. elektr. (łącznie) - 296539 100% 100% SUMA Jak wynika z danych prezentowanych w tabeli, najistotniejszym nośnikiem energii w gminie Gniewino jest gaz ziemny. Zaspokaja on 30% łącznych potrzeb energetycznych gminy, głównie wykorzystywany, w budynkach wielorodzinnych, budynkach administrowanych przez zakład komunalny oraz w usługach czy przedsiębiorstwach przemysłowych. Biomasa drzewna oraz węgiel kamienny zajmują kolejne pozycje w łącznym bilansie energetycznym, odpowiednio: 22,9% i 19,4%. Są one wykorzystywane głównie przez odbiorców indywidualnych. Energia elektryczna, czwarta pozycja w bilansie potrzeb energetycznych, wykorzystywana jest do oświetlenia, napędu różnego urządzeń przemysłowych i sprzętu AGD, a także do przygotowania ciepłej wody użytkowej i posiłków (3,8% w bilansie cieplnym i ok. 9,7% w bilansie energetycznym). Piąta pozycja w bilansie energetycznym to olej opałowy (7,9%) wykorzystywany głównie tam, gdzie nie dotarły sieci gazowe. 10. Drogi 10. 1 Stan istniejący System dróg publicznych w gminie Gniewino tworzą drogi kategorii powiatowej oraz gminnej. Drogi powiatowe przebiegające przez teren gminy Gniewino: Strategia L.p. Rozwoju Gminy Przebieg drogi Wierzchucino – Czymanowo – Rybno Słuchowo – Bychowo – Perlino Bychowo – Strzebielinko – Gniewino Gardkowice – Perlino – Gniewino Żelazno – Bolszewo Mierzyno – Gniewino – Czymanowo Kolkowo – Rybno droga 10146 – Lisewo Rybno – Warszkowo Łęczyce – Kostkowo Pużyce – Mierzyno Rybienko – Słuszewo Gniewino – Gniewinko Salino – Dąbrówka – Nowy Młot Gniewino Numer 10139 10140 10141 10142 10144 10145 10146 10147 10148 10155 10158 * * * do 2025 roku 46 Klasa Z L L L G Z L L L L Z L L L Według danych Zarządu Dróg Powiatowych * - drogi powiatowe nie posiadające numeru Stan techniczny dróg powiatowych jest dość dobry. Większość z nich posiada nawierzchnię utwardzoną. Jedynie drogi relacji Bychowo – Strzebielinko – Gniewino (na odcinku pomiędzy Bychowem i Strzebielinkiem) oraz droga Rybno – Warszkowo (w całości), to drogi o nawierzchni gruntowej. Szerokości pasa wydzielonego pod drogi często nie odpowiadają wymaganiom stawianym przez przypisane im klasy. Żadna z dróg nie jest wyposażona w ścieżki rowerowe, choć na niektórych odcinkach w pasie dróg wydzielono pasy ruchu rowerowego na chodnikach. Chodniki znajdują się najczęściej w ciągach dróg na niektórych terenach zabudowanych. Drogi o największym natężeniu ruchu to drogi relacji Żelazno – Bolszewo, Wierzchucino – Czymanowo – Rybno oraz Mierzyno – Gniewino – Czymanowo. Do dróg najbardziej niebezpiecznych w gminie należą odcinki na terenach zabudowanych w Nadolu (w sezonie letnim) oraz odcinek od Rybna, przez Kostkowo, Tadzino, Mierzyno do granicy gminy (droga nr 10144). Do systemu dróg publicznych nie została zakwalifikowana droga o znaczeniu ponadlokalnym tj. droga relacji Czymanowo – Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna – Żarnowiec. Gminne drogi publiczne na terenie gminy Gniewino: Lp Nr przebieg drogi 1. 107001G Bychowo droga pow. 1447G – granica gminy (kier. Starbienino 2. 107002G Gniewino droga pow. 1439G – Tadzino droga pow. 1438G 3. 107003G Rybno droga pow. 1443G – Rybienko droga pow. 1438G 4. 107004G Słuszewo wieś – Chynowie droga pow. 1455G 5. 107005G Strzebielinko droga pow. 1435G – Nadole droga pow. 1446G Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 6. 107006G Toliszczek droga pow. 1435G – Granica gm. Krokowa (kier. Brzyno) 7. 107007G Bychowo droga pow. 1447G – Gniewino droga pow. 1436G 8. 107008G Perlino droga pow. 1436G – granica gm. Choczewo (kier. Starbienino) 9. 107009G Tadzino droga pow. 1438G – Jęczewo 10. 107010G Mierzynko droga pow. 1458G – granica gm. Choczewo (kier. Gardkowice) 11. 107011G Droga pow. 1458G – Salino – Salinko 12. 107012G Lisewo droga pow. 1444G – Jęczewo droga gm. 107009G 13. 107013G Tadzino droga pow. 1438G – Płaczewo centrum wsi 14. 107014G Mierzyno droga pow. 1438G – Rukowo 15. 107015G Perlino droga pow. 1436G – granica gm. Choczewo (kier. J.Choczewskie) 16. 107016G Perlino droga pow. 1436G – droga gminna 107008G 17. 107017G Gniewino droga pow. 1439G - Gniewinko 18. 107018G Rybno droga pow. 1446G – Warszkowo (kier. granica gminy) 19. 107019G Rybienko droga pow. 1438G – Słuszewo 20. 107020G Bychowo-Strzebielinko-Gniewino 21. 107022G Chynowie-Strzebielino 22. 107021G Gardkowice-Perlino-Gniewino 23. 107023G Lisewo-Kostkowo 24. 1443G centrum wsi Rybno 25. 47 ul. Piaskowa w Gniewinie Według danych Urzędu Gminy w Gniewinie Łączna długość gminnych dróg publicznych wynosi niemal 55 km. Spośród 25 dróg gminnych 17 posiada nawierzchnię asfaltową (łączna długość tej nawierzchni to ponad 30 km), pozostałe posiadają nawierzchnię ze żwiru, bruku lub kostki. W wypadku 6 dróg występują częściowo odcinki gruntowe, ale jedynie w 2 przypadkach jest to przeważająca długość drogi – występują tam problemy z przejezdnością. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 48 Na terenie gminy znajdują się drogi, które ze względu na kompletność lokalnych powiązań powinny zostać włączone do systemu dróg publicznych. Należą do nich drogi relacji Dąbrówka – granica gminy, Chynowie – Dąbrówka oraz Ruków – Mierzyno. 10.2 Transport zbiorowy Transport zbiorowy odbywa się poprzez połączenia PKS oraz mniejszych lokalnych firm transportowych. W granicach gminy mieszkańcy mogą też korzystać z autobusów Gniewińskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego, których rozkład skorelowany jest z godzinami zajęć szkolnych. Istotny problem stanowi jednak długi czas dojazdu do bardziej oddalonych miejscowości, niewielka liczba kursów lub też konieczność przesiadek. Na terenie gminy nie ma alternatywnych form transportu zbiorowego. Przez teren gminy przebiega linia kolejowa relacji Wejherowo – Gniewino – Choczewo – Lębork. Aktualnie linia ta nie jest czynna i została w dużym stopniu zdewastowana. Minimalny czas dojazdu do Gdyni, czy Lęborka środkami komunikacji masowej znacznie przekracza godzinę i wymaga przemieszczania się do Wejherowa autobusem, a następnie liniami SKM. Najdłuższy czas dojazdu dzieci do szkół na terenie gminy to około 40 – 50 minut. 10.3 Gminny zasób nieruchomości Strukturę gruntów komunalnych w gminie według stanu na dzień 31.12.2014r. przedstawia tablica poniżej. Powierzch Wyszczególn ni gruntów ienie [ha] Ogółem 437,0 Tworzących gminny zasób nieruchomości 366,0 w tym Przekazanych w Przekazanych w trwały zarząd W tym osobom użytkowanie gminnym jedn. fizycznym wieczyste organizacyjnych 47,0 17,0 10,0 Gminny zasób nieruchomości stanowi, więc ok. 85% całkowitej powierzchni gruntów komunalnych i ok. 2,2% całkowitej powierzchni gminy. Według informacji Urzędu Gminy Gniewino najwięcej atrakcyjnych gruntów inwestycyjnych będących własnością Gminy Gniewino znajduje się w obrębach geodezyjnych: Czymanowo, Mierzyno, Gniewino. Grunty inwestycyjne gminy Gniewino Wyszczególnienie Przeznaczenie Kompleks działek Czymanowie Działka 21/6 Czymanowie w Działka 160/11 Czymanowie Salinko działki w Mierzyno działki w obiekty produkcyjne, składy, magazyny zabudowa jednorodzinna i usługowa obiekty produkcyjne, składy, magazyny zabudowa rezydencjonalna zabudowa Pow. [ha] 19,1154 1,8042 0,66 0,6118 0,2094 Strategia Gniewino Perlino Rybno Gniewino Gniewino, działki 369/28-369/33 Chynowie Gniewino Tadzino działki 121/2 i 121/6 Razem pozostałe działki RAZEM Rozwoju Gminy mieszkaniowa i usługowa zabudowa zagrodowa zabudowa mieszkaniowa zabudowa mieszkaniowa zabudowa przemysłowa zabudowa mieszkaniowa i usługowa zabudowa mieszkaniowa zabudowa mieszkaniowa i usługowa zabudowa usługowa Gniewino do 2025 roku 49 0,4518 0,14 0,6203 4,1116 1,1849 2,7906 0,56 4,9175 15,5979 37,1775 11. Gospodarka 11.1. Gospodarka rolna 11.1.1 Struktura upraw W strukturze zasiewów w gminie najwyższą pozycję zajmuje produkcja zbóż, która już od kilku lat stale się rozwija. Dokonuje się to kosztem zmniejszenia areału przeznaczonego pod rośliny okopowe oraz mieszanki zbożowe. Struktura zasiewów Wyszczególnienie Zboża ogółem, w tym: - żyto - pszenica ozima - pszenica jara - jęczmień ozimy - jęczmień jary - owies - pszenżyto ozime - pszenżyto jare - mieszanka zbożowa Rośliny okopowe ogółem, w tym: - ziemniaki % udziału w strukturze zasiewów, w roku 2005 2011 2012 41,4 65,4 67,1 7,9 10,2 10,4 2,5 10,2 10,4 6,0 9,4 9,7 4,8 4,3 6,3 6,0 6,1 4,4 5,1 5,2 4,4 8,5 8,7 0,3 4,3 4,5 9,5 6,8 7,9 14,1 9,4 9,5 10,8 5,1 5,2 2014 66,4 9,7 8,9 9,2 5,3 8,0 6,3 8,9 1,8 8,3 7,3 4,4 Strategia Rozwoju - buraki pastewne Rośliny strączkowe ogółem Rośliny pastewne ogółem Rośliny przemysłowe ogółem (rzepak) Grunty odłogowane Pozostałe: warzywa truskawki, trawy Gminy Gniewino do 2025 roku 3,2 0,8 0,3 0,1 3,4 2,4 2,3 7,9 3,5 2,3 2,4 6,1 2,7 2,9 2,9 12,4 42,0 10,7 10,7 5,6 2,5 50 W gminie Gniewino rolnicy najczęściej uprawiają pszenicę i żyto konsumpcyjne. Produkcja tych zbóż od kilku lat stale wzrasta. Wzrasta także powierzchnia terenów zasiewanych pszenżytem (w ostatnim czasie o 20%) oraz stopniowo rozwija się produkcja jęczmienia ozimego (w ciągu ostatnich 2–3-ch lat ok. 300 ha), którego dawniej w gminie nie uprawiano wcale. Rozwój produkcji zbóż odbywa się kosztem mieszanek zbożowych oraz brukwi (której obecnie prawie się nie produkuje), buraków pastewnych, ziemniaków pastewnych, co związane jest ze zmianą sposobu żywienia zwierząt (z roślin pastewnych na zboża). W ostatnich latach podwoiła się powierzchnia terenów zasiewanych roślinami strączkowymi i motylkowymi oraz dynamicznie rozwija się produkcja rzepaku. 11.1.2 Chów i hodowla Produkcja zwierzęca w gminie Gniewino także ulega przeobrażeniom. W ostatnich latach widoczna jest tendencja do odchodzenia od produkcji bydła na rzecz produkcji trzody chlewnej. Stan pogłowia zwierząt w gospodarstwach Liczba sztuk fizycznych (na dzień 01.07) Wyszczególnienie 2011 2005 Bydło ogółem, w tym: 1940 1000 krowy mleczne 620 400 Trzoda chlewna ogółem, w tym: 3205 4420 tuczniki do 120 kg 1400 3000 Owce ogółem 32 22 Kozy 20 Drób 7000 5000 Konie 35 60 2014 720 280 5385 3230 22 30 5500 70 Ze względu na niskie ceny skupu mleka oraz wysokie wymagania stawiane hodowli krów, powodujące spadek opłacalności produkcji, rolnicy stopniowo odchodzą od hodowli bydła. Pogłowie krów mlecznych w gminie spadło w ostatnim czasie aż o 50%. Zmiana sposobu żywienia zwierząt (z brukwi i roślin pastewnych na karmienie zbożem) spowodowała wzrost produkcji trzody chlewnej (w tym liczba macior wzrosła o 25%) oraz poprawę jej jakości. Owce i kozy pełnią marginalną rolę w całkowitej produkcji zwierzęcej w gminie i stanowią raczej element kolorystyczny niż produkcyjny. Liczba hodowanych koni wzrasta, ale związane jest to Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 51 z rozwojem wykorzystania ich dla celów sportowych i rekreacyjnych (ośrodek jazdy konnej w Salinie, w Chynowiu). 11.1.3 Organizacja produkcji rolnej Według danych GUS około 77% użytków rolnych w gminie znajduje się w rękach rolników indywidualnych, a na pozostałej części gospodaruje ANR. Stopniowo grunty rolne ANR są przejmowane przez rolników indywidualnych bądź jako osobne gospodarstwa (w ostatnim roku 3 gospodarstwa), bądź na cele rozwoju gospodarstw istniejących. Nie ma tendencji do łączenia gospodarstw, powiększa się natomiast istniejące, dokupując po kilka hektarów od rolników indywidualnych lub od ANR. Według stanu z 2014 roku w gminie Gniewino było 390 gospodarstw rolnych, jednak rzeczywistą liczbę gospodarstw rolnych prowadzących produkcję rolną szacuje się na ok. 270. Pozostałą część stanowią osoby fizyczne, które nabywają min. 1 ha gruntów rolnych w celach budowlanych, mieszkaniowych lub letniskowych, jednak nie prowadzą na tych terenach działalności rolniczej. Proceder ten jest swego rodzaju omijaniem obowiązującego prawa i, choć powszechny, nie jest korzystny dla gminy z kilku względów: prowadzi do rozdrobnienia gruntów rolnych, wprowadza zabudowę nie związaną z działalnością rolniczą (głównie mieszkaniową i letniskową) na tereny nieprzeznaczone pod te cele w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, często prowadzi do naruszenia równowagi ekologicznej terenów oraz powoduje nieodwracalne zmiany, a czasem wręcz dewastację kulturowego krajobrazu gminy. Tab. Ilość i struktura obszarowa gospodarstw w gminie Ilość gospodarstw [szt] Ilość gospodarstw [szt] Ilość gospodarstw [szt] Wielkość gospodarstwa Rok 1995 1 – 2 ha 2 – 5 ha 5 – 10 ha 10 – 15 ha 15 – 25 ha 25 – 50 ha Pow. 50 ha Razem: 36 41 38 55 46 13 2 231 Rok 2001 120 105 68 60 40 18 17 428 Rok 2014 57 47 55 27 29 11 9 235 Według danych Urzędu Gminy Gniewino W 1995 roku średnia wielkość gospodarstwa wynosiła 75,93 ha, a w roku 2014 tylko 12,22. Dane te jednak zniekształcone są przez sytuację związaną z podziałem i sprzedażą małych fragmentów gruntów rolnych. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 52 11.1.4 Obsługa rolnictwa Miejsca skupu płodów rolnych Na terenie gminy nie występują miejsca skupu płodów rolnych. Rolnicy sami odstawiają żywiec do punktów skupu w sąsiednich gminach. Problemem jest też skup zbóż – odbiorcy są w Wejherowie, Lęborku, Słupsku i Gdańsku – przez co, daleki i drogi transport zwiększa koszty produkcji. Duża część zbóż konsumpcyjnych wykorzystywana jest na potrzeby własne gospodarstw. Jedynym odbiorcą na terenie gminy jest mleczarnia w Perlinie, która odbiera mleko bezpośrednio z większych gospodarstw rolnych w sposób zorganizowany. Mleko odstawiane jest też do ośrodków sąsiednich (powiat wejherowski, pucki, lęborski). Przetwórstwo rolno – spożywcze Właściwie jedynym zakładem przetwórstwa rolno-spożywczego bazującym na lokalnych surowcach na obszarze gminy Gniewino jest mleczarnia „Śnieżka” w Perlinie. Usługi związane z obsługą rolnictwa (lokalizacja i oferta) Na terenie gminy działa agronom Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Zajmuje się doradztwem, szkoleniami, wprowadzaniem specjalistycznych, nowoczesnych technologii upraw. Agronom gminny organizuje różnego rodzaju szkolenia i kursy (w tym także dotyczące agroturystyki), na które zapraszani są rolnicy z gminy. Usługi związane z naprawą i mechanizacją rolnictwa zapewnia warsztat naprawczy w Gniewinie i Czymanowie, ewentualnie okoliczne warsztaty samochodowe oraz system pomocy sąsiedzkiej. Zaopatrzenie w pasze dokonuje się głównie poprzez handel obwoźny. Wystarczającą obsługę weterynaryjną zapewnia lecznica w Gniewinie, sporadycznie korzysta się z usług lekarzy weterynarii z Luzina i Choczewa. 11.2 Działalność przemysłowa 11.2.1 Wydobycie surowców mineralnych Na terenie gminy wydobywane są kruszywa w okolicy Tadzina (kopalnia kruszywa "Topaz") oraz w okolicy Perlina margiel, wapno łąkowe. Istniejący przemysł wydobywczy nie ma istotnego wpływu na kształt gospodarki w gminie, jednakże odnalezione tu duże złoża ropy naftowej, gazu ziemnego i gazu z łupków mogą w przyszłości to zmienić. 11.2.2 Energetyka Ze względu na działalność Elektrowni Wodnej Żarnowiec oraz w związku z rozwojem infrastruktury technicznej na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej, gmina Gniewino posiada predyspozycje do lokalizacji funkcji przemysłowych energochłonnych. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 53 Potencjalna lokalizacja elektrowni jądrowej w granicach gminy lub jej bezpośrednim sąsiedztwie może stanowić zarówno szansę rozwojową, jak i jest poważnym wyzwaniem. Przedłużający się okres przygotowawczy do wyboru lokalizacji i budowy to nieprzewidziane, trudne do przezwyciężenia źródło problemów rozwojowych. Program rządowy przewiduje uruchomienie elektrowni w 2025r., jednak w momencie powstawania Strategii, wciąż nie jest znana nawet jej lokalizacja, co stawia pod wielkim znakiem zapytania możliwość ukończenia inwestycji w ciągu najbliższych 10 lat. Przypuszcza się, że planowana data uruchomienia podlegnie wieloletnim przesunięciom. Rozpoczęcie budowy takiego zakładu w granicach gminy, wymagać będzie bezwzględnie aktualizacji Strategii Rozwoju, a w przypadku zlokalizowania go w gminie sąsiedniej – aktualizację należy rozważyć. Gmina posiada dobre warunki do rozwoju energetyki odnawialnej i będzie ona nadal tu rozwijana. 11.2.3 Przemysł przetwórczy Na terenie gminy silnie rozbudowane są firmy z sektora przetwórstwa żywności: King Oscar (spółka Thai Union Poland), TPR, Mleczarnia Śnieżka. Działające na obszarze gminy firmy mają obecnie dominującą pozycję w skali całego kraju (ponad 20% udział w ogólnokrajowej sprzedaży konserw rybnych), jak również znaczące udziały (od 8-14%) w rynkach państw Europy Środkowej: Czech, Słowacji, Węgier i Rumunii. „Śnieżka” to jeden z największych w regionie zakładów mleczarskich kategorii B, skupujący mleko na obszarze części województwa oraz świadczący usługi sprzedaży bezpośredniej nie tylko własnych produktów, lecz także innych lokalnych produktów spożywczych. Powstanie tak silnego sektora przemysłowego na obszarze wiejskim było możliwe dzięki istniejącej infrastrukturze technicznej oraz dostępie do lokalnego rynku pracy. 11.3 Gospodarka gminy na tle lokalnym Aktywność gospodarcza gmin sąsiednich jest silnie zróżnicowana i uzależniona zarówno od czynników historycznych, jak i walorów położenia. Podstawowa struktura gospodarcza wybranych gmin została przedstawiona na rysunku poniżej. Gmina Gniewino wyróżnia się wyraźnie poziomem uprzemysłowienia, który, wraz z postępującą deglomeracją przemysłu i lokowaniem nowych, małych i średnich firm na obszarach aglomeracji, wydaje się wzrastać. Zadaniem gminy może być zatem wykorzystanie tego potencjału i uczynienie z obszaru gminy lokalnego ośrodka przemysłowego o skali ponadregionalnej. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 54 Struktura zatrudnienia wg sektorów EKD w wybranych gminach w 2010 roku Struktura zatrudnienia wg sektorów EKD 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% rolnictw o budow nictw o transport, gosp. magazy now a i łączność administracja publiczna i pokrew ne ochrona zdrow ia i opieka społeczna wo W ej he ro cz yc e Łę zin o Lu ni ew in o G ze w ho c C Kr o ko w o a 0% przemy sł handel i napraw y obsługa nieruchomości i firm edukacja pozostałe działy Struktura zatrudnienia w poszczególnych gminach pozwala pogrupować badane jednostki na dwa zasadnicze rodzaje: gminy o charakterze przemysłowym i o charakterze rolniczym. Do gmin o charakterze przemysłowym należą: gmina wiejska Wejherowo i Gniewino, gdzie w działalności produkcyjnej pracuje niespełna 75% ogółu zatrudnionych. Tak wysokie wskaźniki należą do najwyższych w skali kraju i świadczą o wyraźnej dominacji tej funkcji, ale także o pewnym niedorozwoju działalności usługowych. Gminy te pełnią rolę bezpośredniego zaplecza produkcyjnego aglomeracji Trójmiasta. Można się przy tym spodziewać dalszego rozwoju działalności produkcyjnej w tych gminach. Pozostałe gminy cechują się wyraźnie mniejszym zatrudnieniem w przemyśle, wyższym bądź wyraźnie wyższym zatrudnieniem w rolnictwie, a także w usługach publicznych, w tym edukacji. Świadczy to nie tyle o wyższym poziomie rozwoju tych usług w gminach, lecz raczej o relatywnie niewielkim zatrudnieniu ogółem, co daje ostatecznie wysoki odsetek zatrudnienia w usługach publicznych. Poziom rozwoju gospodarczego wybranych gmin przedstawiono na przykładzie wskaźników względnych w tabeli poniżej. Skupiono uwagę na wskaźnikach aktywności gospodarczej, zasadniczych dla oceny jakości życia mieszkańców warunkach mieszkaniowych oraz rozwoju infrastruktury gmin. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 55 roku Wybrane wskaźniki gospodarcze analizowanych gmin w 2010 roku Wskaźniki gospodarcze zakłady osób fizycznych na 1000 mieszkańców przeciętna liczba osób w 1 mieszkaniu przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 osobę mieszkania oddane do użytku na 1000 mieszkańców przeciętna powierzchnia mieszkania oddanego do użytku liczba sklepów i stacji paliw na 1000 mieszkańców drogi o twardej nawierzchni na 100 km² powierzchni Krokowa Choczewo Gniewino Luzino Łęczyce Wejherowo 122,3 38,9 39,3 46,5 48,6 52,1 3,99 3,70 3,53 4,11 3,83 4,12 14,9 17,2 14,7 14,8 14,9 15,7 3,5 1,4 0,8 3,0 - 5,9 138,2 184,6 138,8 92,6 - 138,3 21,9 7,7 5,5 6,7 6,2 7,1 26,4 9,3 33,2 85,7 24,9 38,1 Jednym z podstawowych i najczęściej używanych wskaźników aktywności gospodarczej mieszkańców jest liczba zarejestrowanych zakładów osób fizycznych na 1000 mieszkańców. Wśród analizowanych gmin wyraźnie przoduje Krokowa (122,3), co wynika z charakteru północnej części gminy, gdzie znaczna ilość mieszkańców prowadzi działalność usługową związaną z obsługą nadmorskiego ruchu turystycznego. Pozostałe gminy cechują się podobnym rzędem wielkości, od 38,9 firm na 1000 mieszkańców w gminie Choczewo, przez 39,3 w Gniewinie do 52,1 w gminie wiejskiej Wejherowo. Relatywnie niewielkiej aktywności gospodarczej mieszkańców Gniewina towarzyszy przy tym wspominane powyżej znaczne zatrudnienie, w tym w przemyśle. Sytuacja ta może być wynikiem funkcjonowania na terenie gminy firm średniej wielkości, poza którymi funkcjonuje relatywnie niewiele małych zakładów osób fizycznych. Aktywność gospodarcza mieszkańców gminy Gniewino wydaje się zatem koncentrować niemal wyłącznie na kilkudziesięciu firmach produkcyjnych. Wskaźniki standardu mieszkaniowego w niewielkim stopniu różnią się wzajemnie. Gmina Gniewino cechuje się przy tym najmniejszą przeciętną liczbą osób w mieszkaniach, jak i najmniejszą powierzchnią użytkową na osobę. Można stąd wnioskować, iż mieszkania w gminie Gniewino należą do relatywnie niewielkich i standard wielkościowy tych mieszkań nie spełnia oczekiwań mieszkańców. Budownictwo mieszkaniowe, mierzone liczbą mieszkań oddanych do użytku na 1000 mieszkańców oraz przeciętną powierzchnią oddanego do użytku mieszkania różnicuje wyraźnie badane gminy na obszary submetropolitalne, o nasilonym ruchu budowlanym (gminy: wiejska Wejherowo, Krokowa i Luzino) oraz obszary o cechach peryferyjnych, z niewielkim natężeniem ruchu budowlanego. Wielkość mieszkań natomiast wynika z charakteru zabudowy jednorodzinnej, o dużym metrażu. Dostęp mieszkańców do infrastruktury usługowej zmierzono liczbą placówek handlowych na 1000 mieszkańców. Poza wyraźnie wyróżniającą się gminą Krokowa (21,9 sklepy i stacje paliw na 1000 mieszkańców), z uwagi na obsługę masowego, sezonowego ruchu turystycznego, pozostałe gminy cechują się zbliżonymi wielkościami tego wskaźnika, wahającego się od 7,7 w gminie Choczewo do 5,5 w gminie Gniewino. Innym ważnym wskaźnikiem jest gęstość sieci dróg, która na badanym obszarze waha się od niespełna 86 km na 100 km² powierzchni w najmniejszej i niemal bezleśnej gminie Luzino do Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 56 roku mniejszych ilości w gminach Choczewo czy Łęczyce. Gęstość dróg jest silnie skorelowana z gęstością zaludnienia. 11.4 Analiza SWOT gospodarki gminy MOCNE STRONY SŁABE STRONY Funkcjonowanie SSE – największego ośrodka Brak terenów inwestycyjnych w pełni uzbrojonych przemysłowego w regionie Relatywnie niewiele usług, zwłaszcza usług Funkcjonowanie największej elektrowni w regionie wyższego rzędu Duży potencjał dla rozwoju funkcji rolniczych Niski poziom zamożności mieszkańców Duży udział ludności zatrudnionej w przemyśle Niewielka aktywność gospodarcza mieszkańców Dobrze zorganizowany system edukacji i ochrony Niski poziom kwalifikacji mieszkańców zdrowia Skromna oferta transportu publicznego Bliskość aglomeracji Trójmiasta, ułatwiony rozwój podmiejskich funkcji produkcyjnych i Położenie poza głównymi przemysłowych komunikacyjnymi szlakami Rozbudowany system kanalizacji i oczyszczania ścieków Dobra sieć dróg Rozwinięta baza turystyczna, konferencyjna, sportowa hotelowa, Obecność wielu zakładów przemysłowych SZANSE ZAGROŻENIA Możliwość lokalizacji elektrowni wiatrowych, Pogorszenie ogólnej sytuacji gospodarczej kraju – słonecznych, rozbudowy elektrowni wodnej kryzys ekonomiczny Możliwość lokalizacji kopalni roby naftowej, gazu Przedłużający się okres przygotowawczy do ziemnego, gazu z łupków lokalizacji i budowy elektrowni jądrowej, możliwość zarzucenia tej inwestycji – zastój w rozwoju gminy, utrata przez nią dochodów Możliwość lokalizacji elektrowni jądrowej Likwidacja SSE współpracujących Dalszy rozwój SSE Rozwój turystyki i rekreacji Rozwój sektora usługowego nakierowanego na obsługę mieszkańców trójmiejskiego zespołu metropolitalnego Aktywizacja ekonomiczna mieszkańców Racjonalne wykorzystanie dziedzictwa i podmiotów z nią Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 57 roku kulturowego dla rozwoju gminy Przygotowanie terenów inwestycyjnych 12 Społeczność lokalna Tereny obecnego obszaru gminy Gniewino, poza wsią Nadole, należą do tzw. Ziem Odzyskanych po 1945r. Ziemie te nie stanowiły w przeszłości odrębnej jednostki administracyjnej. Były obszarem dominacji rozległych majątków. Pod koniec II Wojny Światowej ludność miejscowa w przeważającej większości uciekła na zachód przed zbliżającym się frontem. Gospodarstwa obejmowane były przez żołnierzy „osadników” i ludność napływową z Centralnej Polski. Kolejna fala osadnictwa wiązała się z przesiedleniami ludności zabużańskiej oraz w ramach Akcji Wisła. Stąd silne zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi miejscowościami, silne przed laty konflikty między ludnością rdzennie kaszubską, a napływową. Powstanie państwowych gospodarstw rolnych, na bazie znacjonalizowanych majątków poniemieckich, jeszcze bardziej zwiększyło zróżnicowanie społeczności lokalnej. Niewątpliwie kształtujące się poczucie tożsamości i odrębności mieszkańców gminy zostało poddane procesom wywołanym przez decyzje lokalizujące na terenie gminy dwie wielkie inwestycje energetyczne: budowę elektrowni szczytowo – pompowej na początku lat siedemdziesiątych oraz elektrowni jądrowej w grudniu 1981r. Powstanie wielotysięcznych placów budowy spowodowało ogromne przemiany w charakterze gminy i w mentalności jej mieszkańców. Blisko dwadzieścia lat budów spowodowało sytuację, którą określić można „portowością” gminy, wywołaną kolejnymi falami napływu i odpływu ludności, która najczęściej nie wiązała się trwale z terenem gminy. Wspomniane wyżej procesy wywołały konsekwencje, do których zaliczyć możemy: słabość a właściwie brak lokalnych elit władzy związany z brakiem gminnych struktur w postaci własnego GS-u, Banku, Kółka Rolniczego etc.; na obszarze gminy funkcjonowały filie lub oddziały: GS Wejherowo, Banku Spółdzielczego w Wejherowie, Spółdzielni Usług Rolniczych w Kniewie; gospodarstwa uspołecznione zarządzane były przez napływową kadrę zarządczą; powszechne postawy bierności wśród ludzi pracujących w państwowych przedsiębiorstwach, a także wśród ówczesnych przedstawicieli władz gminnych; oczekiwanie, że ktoś coś za nich załatwi; Niektóre z danych charakteryzujących sytuację gminy na progu transformacji ustrojowej, przedstawia poniższa tablica: Gmina Gniewino w latach 1980, 1988 i 2000 Wyszczególnienie 1980 1988 2000 Liczba ludności w tys. 5,6 6,2 6,5 Zatrudnienie w przemyśle i budownictwie: 2,2 4,1 1,1 Powierzchnia użytków rolnych (UR) w gospodarce uspołecznionej w % - 65% - Powierzchnia UR w gospodarstwach rolników indywidualnych - 35% - Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 58 roku Średnia pow. Gospodarstwa rolników indywidualnych (w 2000r. średnia dla gospodarstw o pow. do 100 ha) Liczba gospodarstw - 6,7 13,3 - 392 304 Abonenci telefoniczni 92 96 1375 Abonenci telefoniczni tysiąc mieszkańców 16,4 15,2 211,5 Mieszkania prywatne w % ogółu - 64% 87% Szkoły podstawowe 6 6 2 Uczniowie 856 1044 1032 Źródło: Rocznik statystyczny województwa gdańskiego 1989, Gdańsk 1989; dane Urzędu Gminy Gniewino oraz WODR Gdańsk Reforma samorządowa z początku lat dziewięćdziesiątych zbiegła się w czasie z dwoma procesami, które zaciążyły na sytuacji gminy: decyzji o likwidacji Elektrowni Jądrowej Żarnowiec oraz upadłości IGLOOPOL-u, którego majątek trafił do zasobu Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, Oddział w Elblągu. Także skutki społeczne w postaci rosnącego bezrobocia, postawiły władze samorządowe przed koniecznością podjęcia działań je łagodzących oraz wykorzystania potencjalnych szans rozwojowych gminy, wynikających z charakteru i struktury jej gospodarki. 12.1 Jakość życia mieszkańców Warunki życia mieszkańców są konsekwencją wielu procesów, które sięgają czasów przedwojennych (np. dominacja rozległych majątków folwarcznych na obszarze gminy przed 1945r.), ale także będących wynikiem przekształceń strukturalnych i społecznych w państwie (powstanie i likwidacja państwowych gospodarstw rolnych, wielkie inwestycje energetyczne: budowa elektrowni szczytowo-pompowej na początku lat siedemdziesiątych oraz elektrowni jądrowej w grudniu 1981r. oraz decyzja o rezygnacji z budowy elektrowni jądrowej). Skutkiem tych procesów są m.in.: słabo rozwinięta strefa usług, problemy z zapewnieniem właściwego standardu zamieszkania, ubóstwo mieszkańców, niskie kwalifikacje mieszkańców, postawy bierności, wyuczonej bezradności, roszczeniowości w dawnych PGR-ach. 12.1.1 wśród ludności pracującej Pomoc społeczna Główne problemy społeczne w gminie wynikają z transformacji gospodarki rolnej na obszarze gminy. Likwidacja PGR-ów spowodowała wzrost liczby osób wymagających pomocy. Także dziś większość osób korzystających z pomocy gminy wywodzi się z tego środowiska. Główne przyczyny powodujące konieczność udzielenia pomocy to: Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 59 bezrobocie; bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych; wielodzietność; długotrwała choroba. Wg analiz GOPS z pomocy społecznej korzysta 25% mieszkańców gminy, a 30% pozostaje w kręgu niedostatku, lub tak ocenia swoją sytuację. W roku 2014 oszacowano, że 2/3 dorosłych mieszkańców osiąga miesięczny dochód niższy niż 2.500 zł brutto. Problemem w gminie jest także fakt, że ośrodkami ubóstwa stały się właśnie miejscowości popegeerowskie. Wg informacji Urzędu Gminy Gniewino najtrudniejsza sytuacja socjalno-bytowa występuje w miejscowościach: Mierzyno (Ruków), Strzebielinko, Opalino, Mierzynko, Lisewo, Jęczewo, Rybno, Tadzino, Słuszewo. Będą one wymagały także największych działań dla zapewnienia właściwych warunków życia mieszkańców. Generalnie więc utrzymuje się istniejący od lat podział gminy na część bogatszą – północną i część biedniejszą – południową. 12.1.2 Edukacja Nauczanie na poziomie podstawowym w Gminie odbywa się w Samorządowej Szkole Podstawowej im. Gabriela Narutowicza w Gniewinie i Samorządowej Szkole Podstawowej w Kostkowie. Według danych na rok 2014 w szkołach tych uczyło się 549 uczniów. Nauczanie na poziomie gimnazjalnym odbywa się w Samorządowym Gimnazjum im. Ignacego Łukaszewicza w Gniewinie oraz Samorządowym Gimnazjum im. Ks. Stanisława Galasa w Kostkowie. Nauczanie przedszkolne odbywa się w oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych, w Samorządowym Przedszkolu w Kostkowie oraz w Punktach Przedszkolnych w Gniewinie i Rybnie. Obiekty szkół są w dobrym stanie. Przy obu szkołach znajdują się w pełni wyposażone obiekty sportowe. Szkoła w Kostkowie posiada trzy sale gimnastyczne, jedną dużą i dwie małe. Szkoła w Gniewinie wyposażona jest w halę sportową oraz szkolny basen. Ponadto uczniowie korzystają z pełnowymiarowej hali-widowiskowo-sportowej stojącej w sąsiedztwie. Demografia szkolna – perspektywa powiatowa Wg danych Wydziału Edukacji Starostwa Powiatowego Powiatowego Wejherowie, liczba dzieci w poszczególnych rocznikach systematycznie maleje, począwszy od 1985r. Szczególnie zmniejszenie liczby dzieci w poszczególnych rocznikach (o 50% w stosunku do lat 80 tych) nastąpiło w Małym Trójmieście (Wejherowo, Rumia, Reda). Spadek liczby dzieci w gminach wiejskich powiatu utrzymuje się od kliku lat na względnie stałym poziomie, choć niższym od tego z połowy lat 80-tych. W przypadku gminy Gniewino od dłuższego czasu każdy rocznik to ok. 100 urodzonych dzieci. Dzieci w gminie Gniewino wg roku urodzenia ROK Liczba dzieci 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 107 104 101 133 112 95 125 101 92 100 Strategia 12.1.3 Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 60 Służba zdrowia Na terenie gminy funkcjonuje Przychodnia Lekarska w Gniewinie. Jest to niepubliczny zakład opieki zdrowotnej prowadzony przez Puckie Centrum Medyczne na bazie infrastruktury należącej do gminy. Oferuje on szeroki wachlarz usług bezpłatnych dla osób posiadających ubezpieczenie zdrowotne. Wszystkie usługi zdrowia (publiczne) oferowane w gminie koncentrują się we wsi gminnej. 12.1.4 Pomoc społeczna W Gniewinie działa Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Działania GOPS mają na celu wspieranie ludności najuboższej. W miejscowości Strzebielinek działa Dom Pomocy Społecznej. Jest to ośrodek, w którym zamieszkuje około 160 pensjonariuszy. DPS stanowi jednostkę organizacyjną Powiatu Wejherowskiego. 12.1.5 Bezpieczeństwo i porządek publiczny Straż Pożarna Na terenie gminy działa Ochotnicza Straż Pożarna. Zarząd Straży ma swoją siedzibę w Gniewinie. Oddziały Pożarnej znajdują się Gniewinie, Nadolu, Kostkowie, Opalinie i Rybnie. Policja Bezpieczeństwem mieszkańców i ich mienia zajmuje się dziewięciu policjantów pracujących Powiatowej Komendzie Policji – Komisariacie Policji w Gniewinie. Do najbardziej uciążliwych, zdaniem Policji, należą zagrożenia kradzieżami mienia i włamaniami do domów letniskowych. 12.1.6 Zagrożenie powodzią Na obszarze gminy nie występują tereny szczególnie zagrożone powodzią. Istnieje jednak obiekt, którego katastrofa budowlana mogłaby w sposób znaczący wpłynąć na zagrożenie bezpieczeństwa ludzi i mienia. Jest nim zbiornik górny Elektrowni Wodnej „Żarnowiec” usytuowany pomiędzy miejscowościami Gniewino, Strzebielinko, Czymanowo, Opalino i Strzebielinek, który okresowo przetrzymuje około 14 mln m 3 wody. W przypadku uszkodzenia (mało prawdopodobne) obudowy zbiornika masy wody mogłyby spowodować zniszczenie bądź uszkodzenie wielu obiektów położonych w okolicy. W czasach budowy elektrowni jądrowej powstały wały przeciwpowodziowe w okolicy Opalina, jednak zostały później rozebrane. Ze względu na zmiany poziomu wód wynikające ze specyfiki funkcjonowania elektrowni szczytowo – pompowej, wzmocnione i obwałowane zostały brzegi rzeki Piaśnicy oraz północny brzeg Jeziora Żarnowieckiego. Strategia 12.1.7 Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 61 Przedsiębiorstwa o szczególnym znaczeniu gospodarczo – obronnym Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 1 lutego 2002r. w sprawie wykazu przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu gospodarczo–obronnym (Dz.U. Nr 13 z 18 lutego 2002r. poz.122) Elektrownia Wodna Żarnowiec zalicza się do takich przedsiębiorstw. Na przedsiębiorcę o szczególnym znaczeniu gospodarczo – obronnym właściwy Minister w drodze decyzji administracyjnej nakłada zadania na rzecz obronności państwa. Zadania te dotyczą między innymi planowania operacyjnego obejmującego przedsięwzięcia planistyczne i funkcjonowanie przedsiębiorcy w warunkach zewnętrznego zagrożenia państwa, a także w czasie wojny oraz przedsięwzięć związanych z udzieleniem wsparcia przebywającym na terenie Rzeczypospolitej Polskiej wojskom sojuszniczym, w tym udostępnienia lokalnej infrastruktury oraz realizacji zabezpieczenia logistycznego, ochrony wojsk i obiektów. Zadania na rzecz obronności państwa należą do organów administracji rządowej (w tym przypadku do właściwego ministra). Prace związane z prowadzeniem przygotowań do realizacji zadań są finansowane z budżetu państwa lub przedsiębiorcy. Za nieruchomości niezbędne dla celów obronności państwa uznaje się między innymi nieruchomości wykorzystywane jako obiekty gospodarczo – eksploatacyjne i inne stanowiące infrastrukturę obiektów ochrony państwa oraz nieruchomości przeznaczone na cele obronności i bezpieczeństwa państwa przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 12.2 Kultura i rekreacja W miejscowości Gniewino znajduje się siedziba gminnego Centrum Kultury, Turystyki, Sportu i Biblioteki. Ośrodkami rozpowszechniania kultury w gminie są również szkoły: podstawowe i gimnazja. Przy szkołach znajdują się dwie biblioteki umożliwiające korzystanie z lektur zarówno dzieciom jak i dorosłym. W ramach zajęć pozaszkolnych organizowane są kółka zainteresowań. Szczególnie ważne ze względu na osiągnięcia dzieci są zajęcia teatralne i sportowe organizowane nie tylko w siedzibach w/w instytucji, ale także lokalnie w miejscowościach zamieszkania dzieci, w Domach Sołeckich. Do celów sportowych wykorzystywane są szkolne sale sportowe, pływalnia, boiska i hala sportowa w Gniewinie. Sołeckie boiska sportowe ze sztuczną nawierzchnią znajdują się w Gniewinie, Rybnie, Kostkowie i Czymanowie. Boiska trawiaste funkcjonują w Chynowiu, Perlinie, Lisewie, Mierzynie, Bychowie, Nadolu, Mierzynku. Imprezy sportowe to rozrywka, w której aktywnie uczestniczą również dorośli. Odbywają się mecze pomiędzy sołeckimi drużynami, zawody strażackie i inne znaczące imprezy również w regionie. Czas wolny dzieci spędzać mogą w Domach Sołeckich, które znajdują się w Perlinie, Bychowie, Rybnie, Mierzynie, Mierzynku, Chynowiu, Nadolu, Czymanowie, Kostkowie i Lisewie. Jako świetlice mogą być wykorzystywane remizy strażackie w Nadolu i Gniewinie. W każdym sołectwie funkcjonują też place zabaw. 12.3 Kościoły i parafie Większa część gminy należy do Diecezji Pelplińskiej, Dekanatu Łebskiego. Są to: Parafia Świętego Józefa Robotnika w Gniewinie i Parafia Świętego Ottona w Kostkowie. W Salinie znajduje się kościół filialny, w Bychowie i Rybnie kaplice. Część zachodnia gminy należy do Diecezji Gdańskiej – Parafia Żarnowiecka. W Nadolu znajduje się kaplica przynależąca do tej parafii. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 62 12.3.1 Cmentarze Na terenie gminy znajdują się cmentarze przy kościołach parafialnych w Gniewinie i Kostkowie. Cmentarzem czynnym jest cmentarz przy kościele w Kostkowie. Cmentarze komunalne znajdują się po wschodniej stronie miejscowości Gniewino, przy drodze w kierunku Gniewinka oraz w Salinie. W okolicy miejscowości Rybno znajduje się nieczynny cmentarz ofiar Marszu Śmierci z obozu koncentracyjnego w Sztutowie. 13 Rynek pracy w gminie Według dostępnych danych w roku 2014 na terenie gminy zatrudnione były 1352 osoby (z czego 718 stanowiły kobiety), co stanowiło 28,6% całkowitej liczby osób w wieku produkcyjnym w gminie, jednak aż 643 osoby zatrudnione na terenie gminy nie są jej mieszkańcami. W roku 2010 miejsc pracy na terenie gminy było 1325 (co stanowiło 26,7% całkowitej liczby osób w wieku produkcyjnym), z czego 704 stanowiły kobiety – a więc liczba osób zatrudnionych na terenie gminy wzrosła w ciągu ostatnich lat o 27. W tym samym czasie firmy działające na terenie pobliskiej Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej zwiększyły zatrudnienie o 155 osób. W roku 2015, w którym spisano niniejszy dokument strategii, można mówić o wyraźnym trendzie spadkowym liczby mieszkańców gminy Gniewino zarejestrowanych jako bezrobotni w Powiatowym Urzędzie Pracy w Wejherowie. W ciągu roku 2014 bezrobocie zmniejszyło się we wszystkich gminach powiatu, jednak najwyższy spadek liczby bezrobotnych nastąpił w gminie Gniewino – o ponad 18%. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Gniewinie szacuje, że stopa bezrobocia na terenie gminy oscyluje w granicach maksymalnie 11%, znacznie poniżej średniej powiatowej, a nawet poniżej średniej wojewódzkiej. Niestety, pomimo wysiłków pracowników socjalnych i powiększającej się oferty miejsc pracy, wciąż w niektórych miejscowościach gminy mamy do czynienia z większą od przeciętnej liczbą bezrobotnych. Są to zwłaszcza: Jęczewo, Mierzyno (Ruków), Strzebielinko, Opalino, Słuszewo, Lisewo, Mierzynko. Wśród najdynamiczniej rozwijających się na terenie gminy Gniewino branż wymienić należy turystykę, produkcję wysokiej klasy żywności: produktów rybnych (King Oscar, TPR), nabiału (mleczarnia Śnieżka), wyrobów wędliniarskich (Bychowskie Wędliny) oraz inne gałęzie gospodarki blisko powiązane z wizerunkiem promocyjnym tego terenu. Promowanie turystycznej oferty gminy Gniewino w jej strategii rozwoju oraz w realizowanych zgodnie z tą strategią inwestycjach o dużej skali (jak np. Hotel Mistral), daje miejsca pracy mieszkańcom – i to nie tylko tym zatrudnianym bezpośrednio w nowopowstałych instytucjach, lecz także np. pracownikom okolicznych punktów handlowych, usługowych itp. Można oszacować, że zatrudnienie w ramach usług turystycznych i związanych z ruchem turystycznym w gminie Gniewino wynosi ok. 130 osób, a więc, że w sektorze tym pracuje obecnie co 10 zatrudniony na terenie gminy. Należy przyjąć, że spośród w/w grupy ok. 80 osób stanowią mieszkańcy gminy. W/w liczby można zestawić z liczbą miejsc pracy w największych zakładach działających na terenie gminy Gniewino i Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (King Oscar 430, Graal 350, Pipe Life 210, Riela 130, DPS 120, Amchil 100, EWŻ 100, Samorządowe Zespoły Szkół po 70, TPR 70, Polnord 70). Ofertą dla osób trwale bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem na rynku pracy jest Gniewińska Spółdzielnia Socjalna powołana przez gminę Gniewino i Towarzystwo Oświatowe. Spółdzielnia, w ramach której tworzone są nowe miejsca pracy, pozyskała łącznie ponad 113 tys. zł na zatrudnienie pracowników i zakup sprzętu do pracy z Europejskiego Funduszu Społecznego i od sponsorów. Ważnym problemem społecznym jest generalnie niewysoki poziom wynagrodzeń uzyskiwanych przez zatrudnionych mieszkańców oraz świadczeń rentowo-emerytalnych wypłacanych osobom niepracującym. Skutkiem tego zjawiska jest duży odsetek osób potrzebujących wsparcia z systemu pomocy społecznej (25% mieszkańców). Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 63 roku 13.1 Zidentyfikowane problemy na lokalnym rynku pracy brak odpowiednich (do potrzeb rynku pracy) kwalifikacji, brak mobilności – odcięcie od rynku pracy, brak odpowiedniego stażu pracy, brak zorganizowanych grup zawodowych i ich leaderów, nierówne szanse kobiet na rynku pracy, niechęć przedsiębiorców do zatrudniania kobiet z uwagi na możliwe urlopy macierzyńskie, obowiązujący stereotyp roli kobiety (gospodyni domowa), niemożliwość pogodzenia opieki nad dzieckiem i pracy, duża ilość niskopłatnych miejsc pracy, niekorzystne formy zatrudnienia – umowy cywilno-prawne. 13.2 Zidentyfikowane mocne strony lokalnego rynku pracy duża ilość miejsc pracy, względna odporność lokalnego rynku pracy na dekoniunkturę gospodarczą, bliskość Specjalnej Strefy Ekonomicznej, rozwijający się rynek usług i turystyki. 13.3 Wykształcenie bezrobotnych Analiza danych statystycznych prowadzi do dwóch zasadniczych wniosków: 1. szanse powodzenia na rynku pracy są powiązane z poziomem wykształcenia. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się mieszkańcy o najniższym poziomie wykształcenia 2. kobiety są dyskryminowane na rynku pracy pomimo relatywnie wyższego poziomu wykształcenia Wykształcenie ludności w 2015r. ogółem [15 lat i więcej] Razem K M Wyższe 6% 6% 5% Średnie 14% 18% 10% Zasadnicze zawodowe 30% 21% 38% Podstawowe, gimnazjalne, bez wykszt. 50% 55% 47% Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 64 13.4 Analiza SWOT sfery społecznej MOCNE STRONY Przyrost naturalny i pozytywne saldo migracji Duży udział demograficznej młodzieży w SŁABE STRONY Niski poziom wykształcenia strukturze Niski wskaźnik feminizacji Niski standard zasobów mieszkaniowych Relatywnie niewielka gęstość zaludnienia Rozwarstwienie potencjału społecznego Położenie w sąsiedztwie zespołu różnych częściach gminy metropolitalnego, ułatwiające rozwój osadnictwa podmiejskiego Enklawy wykluczenia społecznego Koncentracja osadniczych ludności w kilku w ośrodkach Obojętność wobec spraw gminy i/lub postawy roszczeniowe Wysoki poziom bezpieczeństwa osobistego Miejscowości trudno dostępne komunikacyjnie Aktywni seniorzy i młodzież szkolna SZANSE ZAGROŻENIA Intensywny napływ zamożnej, wykształconej Spadek konkurencyjności gminy jako miejsca ludności z obszaru metropolitalnego zamieszkania Wzrost poziomu wykształcenia Masowy odpływ ludności, a zwłaszcza wykształconej młodzieży poza teren gminy Rozwój nowoczesnych zakładów pracy – branża turystyczno-usługowa oraz innowacyjny przemysł Nadmierna urbanizacja w wyniku masowego napływu ludności Wzrost inicjatyw społecznych w ramach rozpoczętych procesów Odnowy Wsi, Sołeckich Gwałtowny spadek liczby urodzeń, a w Obszarów Funkcjonalnych konsekwencji starzenie się społeczeństwa Dostępność środków europejskich przeznaczonych na projekty społeczne 14 Gmina Gniewino – wizja rozwoju Posiadany potencjał usługowy, turystyczny, sportowy, rekreacyjny, konferencyjny, osiedleńczy i produkcyjny będzie wykorzystywany i rozwijany aby służyć stałemu podnoszeniu jakości życia mieszkańców gminy. Uzbrojone tereny stworzą warunki dla rozwoju funkcji komercyjnych, w tym związanych z energetyką lub innowacyjną turystyką. Wyposażone w infrastrukturę techniczną tereny budowlane, utrzymana w dobrym stanie sieć dróg, rozwijająca się sieć usług, szeroka oferta inwestycyjna uczynią z gminy atrakcyjne miejsce lokalizacji nowych inwestycji a także prowadzenia tradycyjnej działalności związanej z rolnictwem i przetwórstwem żywności. Gmina Gniewino będzie popularną destynacją wśród wielu grup odwiedzających oraz symbolem wysokiej klasy infrastruktury publicznej przeznaczonej do celów wypoczynkowych, sportowych i konferencyjnych. Społeczność gminy dzięki dostępowi do usług publicznych na wysokim poziomie, w tym do powszechnych usług cyfrowych, nie będzie zagrożona wykluczeniem w porównaniu z mieszkańcami okolicznych miast. Skutecznie prowadzony program Odnowy Wsi zaskutkuje dużą Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 65 aktywizacją społeczną mieszkańców, wysokim stopniem ich integracji i realizacją wielu oddolnych inicjatyw. Gmina Gniewino rozwijać się będzie w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju – aktywnie wykorzystując walory wynikające ze swego położenia, wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i cennego dziedzictwa kulturowego, jednocześnie dbając o ochronę, zachowanie i rozwój tych zasobów. Rozwój gospodarczy i przestrzenny następował będzie w sposób odpowiedzialny, z poszanowaniem i pielęgnacją lokalnych tradycji dotyczących sposobów zagospodarowania terenu i kształtowania krajobrazu gminy. Gmina Gniewino rozbudowuje w swych głównych miejscowościach nowoczesną infrastrukturę techniczną i społeczną. Dzięki temu, tereny gminy staną się atrakcyjne dla mieszkańców, bardziej przyjazne dla przyrody, bezpieczne, wygodne oraz coraz lepiej skomunikowane między sobą i z otoczeniem regionalnym. Gmina jest otwarta na nowych inwestorów i nowych mieszkańców przybywających z zewnątrz, stwarzając im atrakcyjne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej i osiedlenia się. Dzieciom i młodzieży oferuje się coraz lepsze warunki nauki i rekreacji, dorosłym – szanse poprawy kwalifikacji i znalezienia atrakcyjnego miejsca pracy oraz warunki do rozwoju własnych firm. 15 Uwarunkowania i cele rozwoju Strategia opracowana została według metody zaproponowanej przez Biuro Rozwoju Gminy. Najważniejszym, wyjściowym elementem jest MISJA GMINY, która określa, jaki powinien być kierunek jej rozwoju w perspektywie następnych lat i jakie są priorytety samorządu w działaniach na rzecz zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Misja najlepiej ujmuje główne kierunki działania samorządu, wskazując jednocześnie priorytety działalności w najbliższych latach, ale przede wszystkim jest najlepszym podsumowaniem całego opracowywanego planu strategicznego. Strategia jest zorganizowana na kilku poziomach, strukturą swoją przypomina piramidę, której wierzchołek stanowi misja. Następnie wyróżniono niższe poziomy planowania: 1. Misja Gminy 2. Priorytety 3. Cele strategiczne 4. Zadania do wykonania. Każdy priorytet, cel i scharakteryzowane. i zadania zostają w dokumencie strategii dokładnie uzasadnione Strategia ma otwarty charakter planowania strategicznego. Należy pamiętać, iż strategia jako dokument kierunkowy pełni funkcje drogowskazu w realizacji przedsięwzięć gminy. Jednym z podstawowych kryteriów wyboru priorytetowych zadań do realizacji, w tym ich terminu i kolejności podejmowania, powinna być możliwość pozyskania dofinansowania na określony cel z dostępnych w danym momencie dla gminy źródeł. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 66 MISJA GMINY GNIEWINO: GMINA DLA MIESZKAŃCÓW – MIESZKAŃCY DLA GMINY: GNIEWINO WSPÓLNOTĄ CELÓW I DZIAŁAŃ, DOBRYM MIEJSCEM DLA ROZWOJU, WYPOCZYNKU I INWESTYCJI. PRIORYTET I UTRZYMANIE I ROZWÓJ INFRASTRUKTURY I ATRAKCYJNOŚĆ GMINY GNIEWINO WZMACNIAJĄCEJ KONKURENCYJNOŚĆ Cel 1 Nowoczesna infrastruktura drogowa gminy. Zadania: 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Budowa i remonty chodników wraz z oświetleniem w wymagających tego miejscowościach, Niezbędna modernizacja nawierzchni dróg wewnętrznych, Modernizacja oświetlenia dróg gminnych w miejscach tego wymagających z możliwym wykorzystaniem do tego celu odnawialnych źródeł energii, Remonty i wymiany nawierzchni wymagających tego dróg gminnych – dojazdowych do różnych miejscowości, Modernizacja mostów. Priorytetowymi lokalizacjami w/w zadań są miejscowości: Perlino, Kostkowo, Gniewino, Słuszewo, Toliszczek, Salino, Salinko, Mierzynko, Rybno, Lisewo, Tadzino. Cel 2 Dalszy rozwój gospodarki wodno – ściekowej w gminie. Zadania: 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Budowa kanalizacji w Kostkowie, Tadzinie i Jęczewie, Budowa kanalizacji tłocznej na odcinku Mierzynko – Mierzyno – Gniewino, Budowa kanalizacji w Rybnie, Budowa kanalizacji sanitarnej w Chynowiu („lewa strona” miejscowości), Modernizacja kanalizacji deszczowej na osiedlu w Czymanowie. Cel 3 Finalizacja procesu tworzenia zintegrowanego systemu infrastruktury turystycznej, sportowej i biznesowej w gminie. Zadania: 3.1 3.2 3.3 Poszukiwanie inwestorów w celu pełnego zagospodarowania przygotowanych pod inwestycje turystyczne terenów w Czymanowie oraz obszaru pomiędzy sceną koncertową a wieżą widokową, Utworzenie obiektu turystycznego bazującego na atrakcjach historycznych, etnograficznych i kulturowych, Dalszy rozwój szlaków i drobnej infrastruktury turystycznej, Strategia 3.4 Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 67 Rozwój systemu zarządzania jakością gminnej oferty turystycznej, systemu promocji marki turystycznej gminy oraz unikalnych produktów turystycznych na bazie posiadanych zasobów infrastrukturalnych (gminnych oraz należących do partnerów prywatnych). Realizacja w/w zadań obejmuje także – w przypadku zapewnienia odpowiedniego poziomu finansowania – budowę m.in. trasy kolejki linowej, tras narciarskich oraz edukacyjnego centrum innowacji energetycznych „Dom Planety”. Cel 4 Kontynuacja rozwoju infrastruktury społecznej. Zadania: 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Rozwój bazy lokali komunalnych i socjalnych, a także mieszkań serwisowanych, Budowa lub remont Domów Sołeckich w sołectwach tego wymagających, Rozbudowa małej architektury rekreacyjnej dla mieszkańców w miejscach publicznych, Realizacja inwestycji z zakresu zwiększenia energooszczędności, efektywności energetycznej, wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budynkach i instalacjach użyteczności publicznej, jak i w prywatnych, Utworzenie nowoczesnego centrum administracji gminnej. Priorytetowymi lokalizacjami w/w zadań są miejscowości: Kostkowo, Tadzino, Bychowo, Salino, Nadole, Lisewo, Mierzynko, Czymanowo, Gniewino. PRIORYTET II WZMOCNIENIE KAPITAŁU SPOŁECZNEGO W GMINIE GNIEWINO Cel 5 Wspieranie rozwoju lokalnego społeczeństwa obywatelskiego jako podstawy dla rozwoju gminy w przyszłości. Zadania: 5.1 5.2 5.3 Rozwijanie programu Odnowy i Rozwoju Wsi wewnątrz gminy oraz we współpracy z innymi gminami i podmiotami zewnętrznymi, wzmacnianie systemu współpracy z grupami odnowy wsi, Animowanie współpracy lokalnej w ramach partnerstw Sołeckich Obszarów Funkcjonalnych i klastrów branżowych, Wspieranie działalności organizacji pozarządowych i pozostałych społecznych inicjatyw oddolnych. Cel 6 Wysokiej jakości oświata i system kształcenia ustawicznego. Zadania: 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 Wspieranie motywujących inicjatyw oświatowych, Realizacja innowacyjnych programów edukacyjnych, Realizacja programów dydaktycznych wspierających i rozszerzających podstawę programową zarówno dla uczniów zdolnych jak i mających problemy szkolne, Wspieranie rozwoju edukacji przedszkolnej, Wspieranie rozwoju oferty edukacyjnej dla osób dorosłych, w tym seniorów. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 68 Cel 7 Integracja społeczna. Zadania: 7.1 7.2 7.3 7.4 Wspieranie i rozwój instytucji ekonomii społecznej w gminie, w tym spółdzielni socjalnej, Realizacja programów wsparcia dla osób niepełnosprawnych, starszych oraz defaworyzowanych na rynku pracy, Programy profilaktyki uzależnień i przeciwdziałania patologiom społecznym, Promowanie i działanie na rzecz równych szans kobiet i mężczyzn, jak również równych szans innych defaworyzowanych grup społecznych. PRIORYTET III WYSOKA JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, I OSADNICTWA W GMINIE GNIEWINO KORZYSTNE WARUNKI INWESTOWANIA Cel 8 Zwiększenie zakresu wykorzystania technologii przez mieszkańców i instytucje z terenu gminy. informatycznych i telekomunikacyjnych Zadania: 8.1 8.2 8.3 Budowa kompetencji informacyjnych, powszechna edukacja ICT, Wdrożenie i rozbudowa systemu usług cyfrowych w sektorze publicznym i prywatnym, Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu i urządzeń ICT. Cel 9 Umacnianie poczucia bezpieczeństwa na terenie gminy. Zadania: 9.1 9.2 9.3 Programy profilaktyczne, współpraca z policją, działalność straży gminnej, Współpraca w rozwoju służb ratowniczych, Wdrażanie programu przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa. Cel 10 Współpraca z otoczeniem gminy, jej kluczowymi partnerami oraz mieszkańcami, przyjezdnymi i inwestorami. Zadania: 10.1 10.2 10.3 Wspólna z powołanymi do tego celu instytucjami działalność na rzecz zachowania i promocji dziedzictwa kulturowego, historycznego i lokalnych tradycji, Wspieranie rozwoju inicjatyw z zakresu szeroko rozumianego partnerstwa publiczno – prywatnego, Rozwój wysokiej jakości usług publicznych we wszystkich jednostkach gminnych, podnoszenie kwalifikacji ich pracowników, Strategia 10.4 10.5 10.6 10.7 10.8 10.9 10.10 Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 69 Współpraca z instytucjami służby zdrowia i świadczącymi usługi medyczne w celu zapewnienia mieszkańcom dostępu do świadczeń oraz jak najwyższej jakości infrastruktury medycznej, Umożliwienie mieszkańcom i przyjezdnym atrakcyjnych form rozwijania kultury fizycznej i udziału w ciekawych wydarzeniach sportowych we współpracy z odpowiednimi podmiotami, zwłaszcza klubami sportowymi, Rozwój różnorodnych inicjatyw kulturalnych we współpracy z zajmującymi się tym podmiotami, Współtworzenie atrakcyjnych ofert spędzania czasu wolnego przy udziale mieszkańców, Współpraca z podmiotami realizującymi zadania z zakresu transportu publicznego w celu zapewnienia optymalnej oferty dla mieszkańców gminy, Współpraca z odpowiednimi instytucjami dla wypromowania i realizacji idei budowy żeglownego szlaku wodnego od Jeziora Żarnowieckiego do Bałtyku, Współpraca z podmiotami odpowiadającymi za planowane inwestycje energetyczne na terenie gminy, mająca na celu zapewnienie zrównoważonego rozwoju gminy, rekompensaty powstałych szkód oraz realizację pakietu inwestycji towarzyszących. 15.1 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW ROZWOJU GMINY GNIEWINO Z POWIATOWĄ STRATEGIĄ ROZWOJU POWIATU WEJHEROWSKIEGO PRIORYTET I Utrzymanie i rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność i atrakcyjność gminy Gniewino. Priorytet ten znajduje swoje odniesienie w trzecim priorytecie Strategii Rozwoju Powiatu Wejherowskiego 2011-2020 o brzmieniu "Wzmacnianie infrastruktury komunikacyjnej, ochrona środowiska naturalnego oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych" oraz w priorytecie pierwszym "Konkurencyjna gospodarka, wysoki poziom edukacji oraz trwałego zatrudnienia, efektywna administracja, podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej i osiedleńczej powiatu". PRIORYTET II Wzmocnienie kapitału społecznego w gminie Gniewino. Priorytet ten znajduje swoje odniesienie w pierwszym priorytecie Strategii Rozwoju Powiatu Wejherowskiego 2011-2020 o brzmieniu "Konkurencyjna gospodarka, wysoki poziom edukacji oraz trwałego zatrudnienia, efektywna administracja, podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej i osiedleńczej powiatu" oraz w priorytecie drugim "Wysoka jakość życia, zdrowe i zintegrowane społeczeństwo, troska o niepełnosprawnych i bezpieczeństwo, wszechstronne wykorzystanie kapitału ludzkiego, zachowanie dziedzictwa kulturowego". PRIORYTET III Wysoka jakość życia mieszkańców, korzystne warunki inwestowania i osadnictwa w gminie Gniewino. Priorytet ten znajduje swoje odniesienie w pierwszym priorytecie Strategii Rozwoju Powiatu Wejherowskiego 2011-2020 o brzmieniu "Konkurencyjna gospodarka, wysoki poziom edukacji oraz trwałego zatrudnienia, efektywna administracja, podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej i osiedleńczej powiatu" oraz w priorytecie drugim "Wysoka jakość życia, zdrowe i zintegrowane społeczeństwo, troska o niepełnosprawnych i bezpieczeństwo, wszechstronne wykorzystanie kapitału ludzkiego, zachowanie dziedzictwa kulturowego". Podsumowując należy stwierdzić, że zapisy "STRATEGII ROZWOJU GMINY GNIEWINO DO ROKU 2025" w pełni odpowiadają zapisom STRATEGII ROZWOJU POWIATU WEJHEROWSKIEGO. 15.2 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW ROZWOJU GMINY ZE STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO GNIEWINO PRIORYTET I Utrzymanie i rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność i atrakcyjność gminy Gniewino. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 72 roku Priorytet ten zgodny jest z następującymi celami strategicznymi Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego: NOWOCZESNA GOSPODARKA i ATRAKCYJNA PRZESTRZEŃ. PRIORYTET II Wzmocnienie kapitału społecznego w gminie Gniewino. Priorytet ten zgodny jest z następującym celem strategicznym Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego: AKTYWNI MIESZKAŃCY. PRIORYTET III Wysoka jakość życia mieszkańców, korzystne warunki inwestowania i osadnictwa w gminie Gniewino. Priorytet ten zgodny jest z następującymi celami strategicznymi Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego: NOWOCZESNA GOSPODARKA i AKTYWNI MIESZKAŃCY. Podsumowując należy stwierdzić, że zapisy "STRATEGII ROZWOJU GMINY GNIEWINO DO ROKU 2025" w pełni odpowiadają zapisom STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO. 15.3 BADANIE ZGODNOŚCI CELÓW ZE STRATEGIĄ ROZWOJU KRAJU 2020 ROZWOJU GMINY GNIEWINO PRIORYTET I Utrzymanie i rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność i atrakcyjność gminy Gniewino. Priorytet I Strategii Rozwoju Gminy Gniewino odpowiada Obszarowi Strategicznemu II „Konkurencyjna gospodarka” Strategii Rozwoju Kraju 2020. PRIORYTET II Wzmocnienie kapitału społecznego w gminie Gniewino. Priorytet II Strategii Rozwoju Gminy Gniewino odpowiada Obszarowi Strategicznemu II „Konkurencyjna gospodarka” oraz Obszarowi Strategicznemu III „Integracja społeczna” Strategii Rozwoju Kraju 2020. PRIORYTET III Wysoka jakość życia mieszkańców, korzystne warunki inwestowania i osadnictwa w gminie Gniewino. Priorytet II Strategii Rozwoju Gminy Gniewino odpowiada Obszarowi Strategicznemu II „Konkurencyjna gospodarka” oraz Obszarowi Strategicznemu III „Integracja społeczna” Strategii Rozwoju Kraju 2020. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 73 Podsumowując należy stwierdzić, że zapisy "STRATEGII ROZWOJU GMINY GNIEWINO DO ROKU 2025" w pełni odpowiadają zapisom "STRATEGII ROZWOJU KRAJU 2020" 16 Wdrażanie i monitorowanie strategii rozwoju Aby zaakceptowane przez Radę Gminy projekty były realizowane, potrzebny jest organ, który będzie odpowiedzialny za rozdzielanie zadań, śledzenie postępów w ich wdrażaniu, okresową ocenę, nanoszenie korekt i uzupełnień oraz wprowadzanie do dokumentu nowych propozycji. Najczęściej takim organem jest Wójt Gminy, a przy najważniejszych decyzjach – oczywiście Rada. Zapisane w strategii zadania nie powinny być zatwierdzone raz na zawsze – raz w roku należy je przeglądać i ewentualnie korygować bądź uzupełniać stosownie do zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. Równocześnie do dokumentu strategii powinno się wprowadzać nowe projekty, wynikające z pojawiających się możliwości (na przykład pozyskanie dodatkowych środków), bądź zgłaszanych potrzeb. Sam proces wdrażania strategii jest w swojej istocie oparty o zasady zarządzania projektem. Poniżej zostały zaprezentowane podstawowe pojęcia związane z tą metodą - technikami wdrażania i monitorowania procesów strategicznych. 16.1 Monitorowanie strategii Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zawansowania projektu i jego zgodności z postawionymi celami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i nie zostało zrobione. Jest nią także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby osiągnąć zakładany cel w przyszłości. Istotnym elementem monitorowania jest wypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie odpowiednich wskaźników, które będą odzwierciedlały efektywność prowadzonych działań. Zasady monitorowania Ustalono, że monitorowanie powinno charakteryzować się następującymi zasadami: by stać się skutecznym narzędziem w procesie wdrażania strategii Wiarygodność -Informacja musi opierać się na niepodważalnych danych. Niedokładne dane systemu monitorowania mogą spowodować podjęcie niewłaściwych działań korygujących. Aktualność - Informacje musza być zbierane, przekazywane i oceniane w sposób ciągły, który umożliwia podjęcie na czas działań korygujących oraz stosownych zmian w momencie aktualizacji strategii. Obiektywność - Monitorowanie prowadzone w oparciu o analizę wskaźników porównawczych daje możliwość prowadzenia obiektywnej oceny, nie zakłóconej subiektywizmem, wynikającym z przywiązania do własnych pomysłów. Skupienie się na strategicznych punktach - Monitorowanie koncentrować się będzie na dziedzinach, w których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia największych odchyleń, mogących wywoływać zahamowania w realizacji projektu lub jego zatrzymanie. Realizm - Monitorowanie musi być zgodne z realiami projektu. Wdrażający strategie powinien dostrzegać przede wszystkim te elementy procesu, które świadczą o wydajności i jakości dostarczanych produktów. Strategia Rozwoju Gminy Gniewino do 2025 roku 74 Koordynacja informacji - Monitorowanie musi być skoordynowane z tokiem pracy tak, aby nie wpływało na jej zahamowanie, ani też nie przeszkadzało w realizacji podejmowanych działań. Monitorowanie każdego z etapów projektu powinno wpływać na powodzenie całego projektu. Oceny, których dokonuje się w trakcie jego realizacji, powinny być znane członkom "zespołu sterującego", a w przypadku ujawnienia uchybień, należy podjąć działania, których celem będzie naprawienie błędów oraz zapobieżenie powstaniu podobnych sytuacji w przyszłości. Informacje płynące z prowadzonego monitoringu powinny docierać do wszystkich członków zespołu tak, aby umożliwić im właściwe podejmowanie decyzji dotyczących realizacji projektu. Elastyczność monitorowania - Mechanizm i sam proces monitorowania musi być na tyle elastyczny, aby umożliwiał szybką reakcję na zachodzące zmiany. Również w przypadku dokonywania zmian i korekt projektu należy dbać o to, aby modyfikować system oceny w sposób dostosowany do zmieniających się oczekiwań w późniejszych etapach projektu. Normatywność i operacyjność monitorowania - Skuteczny system monitorowania w przypadku wykrycia uchybień i odchyleń od przyjętych norm powinien wskazywać, jakie należy podjąć działania korygujące. W sposobie raportowania powinno się zastrzec, jakie działania należy podjąć w przypadku, kiedy zakładane w projekcie rezultaty nie zostają osiągnięte bądź ich jakość budzić będzie wątpliwość. W każdym projekcie należy wskazać, jakie działanie może podjąć jego odbiorca, aby wyrównać dysproporcje i doprowadzić do realizacji założonego celu. 16.2 Zagrożenia związane z oceną wdrażania strategii Zaproponowane w strategii projekty zostały określone w czasie i zakresie merytorycznym zgodnie z dostępnymi aktualnie danymi. Informacje na temat kosztów danego projektu nie są jednak tutaj dokładne, są to koszty przybliżone, pokazujące tylko przewidywany koszt projektu w stosunku do możliwości finansowych samorządu. Strategia w swoim zarysie pokazuje w ten sposób wagę finansową poszczególnych projektów w stosunku do innych, również ważnych dla społeczności. Dlatego należy pamiętać, iż koszty realizacji projektu zapisane w dokumencie strategii nie mogą być podstawą do oceny jakości zarządzania zasobami finansowymi gminy w jakimkolwiek ujęciu. Całość kosztów związanych z realizacją strategii jest niemożliwa do określenia. Składają się na nią także budżety innych jednostek, fundusze zewnętrzne i praca osób zaangażowanych w rozwój gminy. Następnym ważnym elementem jest zakres rzeczowy projektów. Na etapie planowania strategii nie da się przewidzieć zarówno okoliczności sprzyjających realizacji danego zamierzenia jak i przeszkód (zarówno finansowych, organizacyjnych jak i formalnych), które utrudnią lub uniemożliwią prawidłowe jego wdrożenie. Dlatego właśnie wszystkie projekty należy traktować jako otwarte pomysły, które powinny być modyfikowane i zmieniane w oparciu o zmieniające się okoliczności i nowe pomysły, zrodzone przy kolejnej aktualizacji tego dokumentu. 17 Operacjonalizacja Strategii. celów i zadań Przełożenie określonych w niniejszej Strategii celów i zadań na język projektowy będzie dokonywane na kilku szczeblach i etapach. Jednym z nich jest Program Rozwoju Gminy opracowywany przez Wójta na daną kadencję i zatwierdzany przez Radę Gminy. Dalszy poziom uszczegółowienia będzie wynikiem prac realizowanych przede wszystkim w Urzędzie Gminy, w referatach właściwych ds. finansów, rozwoju, inwestycji oraz pozyskiwania funduszy pozabudżetowych. Referaty te przygotowują coroczny plan zadań do wykonania wraz z programem finansowania ich oraz określeniem stopnia priorytetowości. Wymienione dokumenty zatwierdzone przez Biuro Rozwoju Gminy uzyskują status aneksu do Strategii. Monitorowaniem realizacji Strategii oraz wnioskowaniem o jej aktualizację zajmować się będą powołane przez Wójta Gminy Gniewino strategiczne zespoły robocze.
