prognoza oddziaływania na środowisko
Transkrypt
prognoza oddziaływania na środowisko
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Opracował: Zespół autorski Various Sp. z o.o Kierownik Zespołu - mgr inż. Lucjan Stadnik Zielona Góra, wrzesień 2005r. Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Spis treści 1 WSTĘP..........................................................................................................................5 2 ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW FORMALNO PRAWNYCH, DOKUMENTACJI ARCHIWALNYCH I LITERATURY ......................6 2.1 2.2 2.3 MATERIAŁY FORMALNO PRAWNE .............................................................................6 PROGNOZY I DOKUMENTY PLANISTYCZNE .................................................................7 LITERATURA MERYTORYCZNA I METODYCZNA ..........................................................7 3 INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI................................................................................................................9 3.1 GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .......................................................9 3.2 POWIĄZANIA PROJEKTU AKTUALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO NA LATA 2000-2020 Z INNYMI DOKUMENTAMI PUBLICZNYMI ...........................9 3.3 CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU AKTUALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO NA LATA 2000-2020......................................................................................10 4 CHARAKTERYSTYKA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNYCH JEGO ZMIAN W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, JAK TEZ W PRZYPADKU ZNACZĄCEGO ODDZIAŁYWANIA ..........................................................................................................14 4.1 CHARAKTERYSTYKA ISTNIEJĄCEGO STANU ELEMENTÓW ŚRODOWISKA I ICH WZAJEMNYCH POWIĄZAŃ...................................................................................................14 4.1.1 Zasoby przyrodniczo - krajobrazowe .............................................................14 4.1.2 Wody powierzchniowe i podziemne................................................................15 4.1.3 Warunki klimatyczne i stan czystości powietrza .............................................20 4.1.4 Lasy...............................................................................................................21 4.1.5 Gleby.............................................................................................................22 4.1.6 Gospodarka odpadami ..................................................................................23 4.1.7 Zasoby surowcowe ........................................................................................23 4.1.8 Klimat akustyczny..........................................................................................24 4.2 CHARAKTERYSTYKA POTENCJALNYCH ZMIAN ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI DOKUMENTU ...................................................................................................27 4.3 CHARAKTERYSTYKA STANU ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM............................................................27 5 CHARAKTERYSTYKA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA DOKUMENTU,W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCYCH OBSZARÓW CHRONIONYCH .....................28 6 CHARAKTERYSTYKA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPR ACOWYWANIA DOKUMENTU .......................30 7 CHARAKTERYSTYKA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ............................................................................37 7.1 7.2 7.3 PROGNOZA WPŁYWU NA ŚWIAT ROŚLINNY I ZWIERZĘCY ..........................................37 PROGNOZA WPŁYWU NA GLEBĘ, RZEŹBĘ I WARTOŚCI KRAJOBRAZOWE .....................38 PROGNOZA WPŁYWU NA WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE ..............................38 Raport o oddziaływaniu na środowisko 2 2 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 7.4 PROGNOZA ZAGROŻENIA ELEKTROMAGNETYCZNYM PROMIENIOWANIEM NIEJONIZUJĄCYM ...............................................................................................................38 7.5 PROGNOZA ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA ODPADAMI ..................................................39 7.6 PROGNOZA SKUTKÓW REALIZACJI USTALEŃ STRATEGII NA STAN KLIMATU AKUSTYCZNEGO ................................................................................................................39 7.7 PROGNOZA W ZAKRESIE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ........................................39 7.8 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW REALIZACJI USTALEŃ STRATEGII .........................................................................................................................40 8 CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁY AŃ NA ŚRODOWISKO,MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU...............................................41 8.1 DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE SZKODLIWYM ODDZIAŁYWANIOM NA ŚRODOWISKO.....................................................................................................................41 8.2 DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZMNIEJSZENIE SZKODLIWYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO.....................................................................................................................42 8.3 DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU KOMPENSOWANIE SZKODLIWYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO.....................................................................................................................42 9 CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO W YBORU ........................................................................43 10 INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ...........................................................................................................44 11 INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY .......................................................................................45 12 INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH ANALIZY REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA .............................................................................................48 13 WSKAZANIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY...............................................49 14 WNIOSKI................................................................................................................50 15 NIETECHNICZNE STRESZCZENIE INFORMACJI ZAWARTYCH W PROGNOZIE .....................................................................................................................51 Raport o oddziaływaniu na środowisko 3 3 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Spis tabel Tabela 1 Cele główne i operacyjne zaktualizowanej „Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000 – 2020”..................................................................................12 Tabela 2 Zmiany stanu czystości wód głównych rzek Województwa Lubuskiego w latach 1999-2003 ....................................................................................................................17 Tabela 3 Jakość wód podziemnych w sieci krajowej w latach 1999-2003 .............................19 Tabela 4Emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w województwie lubuskim w latach 2000 - 2003 ........................................................................................................21 Tabela 5 Bonitacja gruntów ornych i użytków zielonych ......................................................22 Tabela 6 Zasoby naturalne w woj. lubuskim .........................................................................24 Tabela 7 Ekrany akustyczne wykonane w miejscach najbardziej zagrożonych hałasem ........25 Tabela 8 Kierunek i waga oddziaływania..............................................................................46 Tabela 9 Kryteria racjonalności gospodarowania i proekologicznych kierunków działań ......46 Tabela 10 Kryteria wprowadzania zmian jakościowych środowiska w ramach poszczególnych komponentów ...............................................................................................................47 Raport o oddziaływaniu na środowisko 4 4 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 1 WSTĘP Obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wstępnego projektu aktualizacji Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 wynika z art.40 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska [Dz.U. z dnia 20.06.2001, nr 62,poz.627 ].W ramach tego postępowania sporządza się, zgodnie z art.41,ust.1 wymienionej ustawy –prognozę oddziaływania na środowisko, stanowiącą dokument, o którym mowa w dyrektywie 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko [Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001] Prognoza niniejsza wykonana została w zakresie ustalonym, w art.41 ust.2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska, ze zmianami wynikającymi z ustawy z dnia 18 maja 2005 o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 41 ust.2 ustawy Prawo ochrony środowiska , w prognozie niniejszej, w szczególności: - zawarto informacje o treści i głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami [a t.41 ust.2 pkt 1] - przeanalizowano i oceniono istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu [art.41 ust.2 pkt 2] - przeanalizowano i oceniono stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem [art.41 ust.2 pkt 3] - przeanalizowano i oceniono istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych [art.41 ust.2 pkt 4] - przeanalizowano i oceniono cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu [a t.41 ust.2 pkt 5] - przeanalizowano i oceniono przewidywane, znaczące oddziaływania na środowisko [art.41 ust.2 pkt 6] - przedstawiono rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu [a t.41 ust.2 pkt 7] - przeanalizowano i oceniono możliwość rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazano napotkane trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy [a t.41 ust.2 pkt 8] - zawarto informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy [art.41 ust.2 pkt 9] - zawarto informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji projektowanego dokumentu [art.41 ust.2 pkt 10] - przeanalizowano i oceniono możliwość transgranicznego oddziaływania na środowisko [art.41 ust.2 pkt 11] - określono, analizowano i oceniano przewidywane, znaczące oddziaływania na środowisko oraz zabytki, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtór- Raport o oddziaływaniu na środowisko 5 5 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - - ne, skumulowane, krótkoteminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe zawarto informację o przewidywanych metodach analizy realizacji postanowień projektowanego uwzględniono informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla przyjętych dokumentów powiązanych z projektem zaktualizowanej Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 sporządzono streszczenie w języku niespecjalistycznym [a t.41 ust.2 pkt 12)] 2 ZESTAWIENIE WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW FORMALNO PRAWNYCH, DOKUMENTACJI ARCHIWALNYCH I LITERATURY 2.1 Materiały formalno prawne a. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. z dnia 20.06.2001, nr 62, poz.627] b. Ustawa z dnia 18 maja 2005r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw [Dz.U. z dnia 27.06.2005, nr 113, poz.954] c. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody [Dz.U. z dnia 30.04.2004, nr 92,poz.880 z późniejszymi zmianami ] d. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001r. w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie [Dz.U.z dnia 03.09.2001, nr 92, poz.1029] e. Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne [Dz. U. z dnia 11.10.2001, nr 115, poz. 1229,z późniejszymi zmianami ] f. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001r. w sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów [Dz.U.z dnia 29 września 2001 r.N 106,poz.1176 ] g. Dyrektywa 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko [Dz.Urz. WE L 197 z 21.07.2001] h. Dyrektywa 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa [Dz.Urz. WE L 103 z 25.04.1979] i. Dyrektywa 81/854/EWG z dnia 19 października 1981r. dostosowująca, w związku z przystąpieniem Grecji, dyrektywę 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa [Dz.Urz. WE L 319 z 07.11.1981] j. Dyrektywa 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko [Dz.Urz. WE L 175 z 05.07.1985] k. Dyrektywa 91/244/EWG z dnia 06 marca 1991r. zmieniająca dyrektywę Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa [Dz.Urz. WE L 115 z 08.05.1991] l. Dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory [Dz.Urz. WE L 206 z 22.07.1992] m. Dyrektywa 94/24/WE z dnia 08 czerwca 1994r. zmieniająca załącznik II do dyrektywy 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa [Dz.Urz. WE L 164 z 30.06.1994] n. Dyrektywa 97/11/WE z dnia 03 marca 1997r. zmieniająca dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre publiczne i prywatne przedsięwzięcia na środowisko [Dz.Urz. WE L 73 z 14.03.1997] Raport o oddziaływaniu na środowisko 6 6 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku o. Dyrektywa 97/82/WE z dnia 27 października 1997r. dostosowująca do postępu naukowo-technicznego dyrektywę 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory [Dz.Urz. WE L 305 z 08.11.1997] p. Dyrektywa 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku [Dz.Urz. WE L 189 z 18.07.2002] r. Dyrektywa 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE [Dz.Urz. WE L 156 z 25.06.2003] 2.2 Prognozy i dokumenty planistyczne [1] Ramowa strategiczna ocena oddziaływania na środowisko „Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004 – 2006”. Kassenberg A. i zespół , REC, Warszawa, 2002 r.. [2] „Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra – 2004r.. [3] Plan gospodarki odpadami w województwie lubuskim na lata 2003- 2010, Zielona Góra, 2003r.. [4] Program ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010. Zielona Góra,2003 r.. [5] Strategia rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2010. Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, 2000 r.. [6] VI Program Działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska - „Środowisko 2010 - nasza przyszłość, nasz wybór", 2002 r. COM (2000), Bruksela [7] Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Euopejskiej - zrównoważona Europa dla lepszego świata". COM (2001)264 finał, Bruksela [8] Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006"„Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025" „II Polityka Ekologiczna Państwa". Wa szawa 2001 r.. [9]Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z perspektywą na lata 20072010. Warszawa, 2002r.. 2.3 Literatura merytoryczna i metodyczna [1] European Commission. Case studies on strategic environmental assessment. Final report. Volume 2 – Case studies, luty 1997 [2] European Commission. A handbook on environmental assessment of regional development plans and EU structural funds programmes – Final report, DirectorateGeneral Environment, Nuclear Safety and Civil protection., sierpień 1998 [3] European Commission. Case studies on strategic environmental assessment. Final report. Volume 1 – Comparative analysis of case study findings, conclusions and recommendations, luty 1997 [4] European Commission. Strategic environmental assessment legislation and procedures in the community. Final report. Volume 1, EIA Centre University of Manchester, marzec 1995 [5] European Commission. Strategic environmental assessment legislation and procedures in the community. Final report. Volume 2, EIA Centre University of Manchester, marzec 1995 Raport o oddziaływaniu na środowisko 7 7 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku [6] European Commission. A study to develop and implement an overall strategy for EIA/SEA research in the EU. Final report, kwiecień 1997 [7] European Commission. Strategic environmental assessment of policies in Denmark. Directorate-General Environment, Nuclear Safety and Civil protection., listopad 1996 [8] European Commission. Assessing priorities for action in community environmental policy. Final report, styczeń 1996 [9] European Commission. Stretegic environmental assessment. Existing methodology. Directorate-General Environment, Nuclear Safety and Civil protection., luty 1994 [10]Fischer B.T – Strategic environmental assessment in transport and land use planning, Earthscan, London 2002 [11]Kowalczyk R., Starzewska-Sikorska A Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko w układach sektorowych. Ekokonsult, Gdańsk 2003 [12] Kowalczyk R.„Dlaczego strategiczna ocena oddziaływania ?[w: Problemy ocen środowiskowych, nr 4/11/2001] [13] Kowalczyk R., Szulczewska B.„Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko do planów zagospodarowania przestrzennego". Ekokonsult, Gdańsk 2003 [14] Therivel R., Rosario Partidario M. – The practice of strategic environmental assessment. Earthscan, London 1996 [15] Therivel R. – Strategic environmental assessment in action. Earthscan, London 2004 [16] Rosario Partidario M., Clark R. – Perspectives on strategic environmental assessment. Lewis Publishers, London 2000 [17] Synowiec A.,Rzeszot U.„Oceny oddziaływania na środowisko" .Poradnik. IOŚ Warszawa, 1995 [18] Praca zbiorowa. Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony. Instytut Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH Kraków,1990 Raport o oddziaływaniu na środowisko 8 8 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 3 INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI 3.1 Główne cele projektowanego dokumentu Strategia rozwoju na poziomie regionu, w tym przypadku województwa, jest najważniejszym elementem programowania strategicznego. Uchwalona przez Sejmik Województwa Lubuskiego w 2000r Strategia rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2010 stanowi podstawę realizacji polityki rozwojowej w regionie. Jest to dokument publiczny o charakterze otwartym, który może i powinien być aktualizowany w miarę postępujących zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych. Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania będące następstwem zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej spowodowały konieczność aktualizacji dotychczasowych ustaleń strategii i ponownego określenia możliwości oraz kierunków rozwoju województwa lubuskiego. Jedną z istotnych przesłanek aktualizacji Strategii... jest konieczność uwzględnienia na poziomie regionalnym ustaleń zawartych w Strategii Lizbońskiej – podstawowym dokumencie programowym w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej. Opracowanie Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 wymaga również przewartościowania i ponownego sformułowania zarówno wizji, jak też misji regionu lubuskiego oraz odniesienia się do regionalnych kierunków rozwoju wraz z uwzględnieniem wniosków i uwarunkowań wynikających z oceny pięciu lat realizacji obowiązującego dokumentu strategicznego. Dotychczasowe i perspektywiczne zasady planowania wieloletniego w Unii Europejskiej stanowią podstawę dla przyjęcia jednolitego horyzontu czasowego dla aktualizowanych strategii regionalnych tak, aby mogły one stanowić podstawę planowania rozwoju regionalnego- na kolejną perspektywę finansową do roku 2015. 3.2 Powiązania projektu aktualizacji strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 z innymi dokumentami publicznymi Podstawowymi dokumentami określającymi cele i zasady trwałego, zrównoważonego rozwoju kraju w celu osiągnięcia ładu ekologicznego, społecznego, gospodarczego i przestrzennego są : Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006, Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025, II Polityka Ekologiczna Państwa oraz Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z perspektywą na lata 2007-2010 . Wymienione wyżej dokumenty strategiczne uwzględniają wytyczne dla globalnego zrównoważonego rozwoju zawarte w następujących dokumentach o znaczeniu międzynarodowym, w szczególności w: - materiałach Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój" w Rio de Janeiro, 1992 r. (tzw. „deklaracja z Rio") - Globalnym Programie Działań Agenda 21,1992 r. - VI Programie Działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska „Środowisko 2010 nasza przyszłość, nasz wybór",2002 r. Raport o oddziaływaniu na środowisko 9 9 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - Strategii Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej zrównoważona Europa dla lepszego świata", 2001 r.. Konwencji Genewskiej w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości z 1979 r.. Konwencji Wiedeńskiej w sprawie ochrony warstwy ozonowej z 1985 r.. Konwencji Bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych z 1989 r.. Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de Janeiro, 1992 r.. Konwencji o ochronie różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro,1992 r. Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto, 1997 r. Podstawowe znaczenie dla formułowania dokumentów strategicznych określających cele i kierunki rozwoju państw, regionów, sektorów gospodarki i przestrzeni publicznej na progu XXI wieku posiada VI Program Działań Unii Europejskiej, Środowisko 2010 – nasza przyszłość, nasz wybór oraz Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej - zrównoważona Europa dla lepszego świata. 3.3 Charakterystyka projektu aktualizacji strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 W projekcie zaktualizowanej Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego w horyzoncie do 2020 określono wizję i priorytety rozwoju województwa lubuskiego, które są następujące: Wyzwanie I: Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu Wyzwanie II: Podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki oraz informatyzacja społeczeństwa. Wyzwanie III: Rozwój przedsiębiorczości, oraz działania na mające na celu podniesienia poziomu technologicznego przedsiębiorstw i ich innowacyjności dzięki współpracy z nauką. Wyzwanie IV: Efektywne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego Cztery wymienione wyżej główne wyzwania rozwojowe stanowią osie strategii, na której powinny być oparte konkretne działania. Są one zarazem celami strategicznymi „Strategii...”. Każdy z celów strategicznych posiada jednoznacznie określone cele operacyjne. Tablica (drzewo celów), wraz ze zmienionymi i dodatkowymi celami operacyjnymi oraz istotnymi zmianami dotychczasowych zapisów w stosunku do strategii z 2000r., przedstawiona została poniżej. Na szczególną uwagę zasługuje obecność w strategii celu operacyjnego nr 4.1 Wzrost jakości środowiska przyrodniczego i kulturowego regionu stanowiącego syn- Raport o oddziaływaniu na środowisko 1010 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku tezę proponowanych działań w sferze Efektywnego wykorzystania zasobów środowiska naturalnego. Raport o oddziaływaniu na środowisko 1111 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Tabela 1 Cele główne i operacyjne zaktualizowanej „Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000 – 2020” Cele strategiczne 1. Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu 2. Podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki oraz informatyzacja społeczeństwa 3. Rozwój przedsiębiorczości, oraz działania na mające na celu podniesienie poziomu technologicznego przedsiębiorstw i ich innowacyjności dzięki współpracy z nauką 4. Efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego Cele operacyjne 1.1. Modernizacja infrastruktury transportowej oraz zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu 2.1. Podniesienie jakości kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym 3.1. Usprawnienie mechanizmów transferu innowacji i technologii oraz wzrost efektywności współpracy strefy gospodarki i instytucji naukowych 4.1. Wykorzystanie walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki 1.2. Udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej i komunalnej poprawiającej warunki życia oraz podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszarów aktywności gospodarczej 2.2 Wzmocnienie i ustabilizowanie kadry naukowej oraz rozwój bazy naukowobadawczej lubuskich uczelni oraz stymulowanie ich współpracy 3.2. Rozwój instytucjonalnego i kapitałowego otoczenia biznesu 4.2. Promocja walorów turystycznych i stworzenie systemu informacji turystycznej 1.3. Udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury społecz- 2.3. Dostosowanie kształcenia do potrzeb regionalnego rynku Raport o oddziaływaniu na środowisko 4.3.Podejmowanie przedsięwzięć kultural- 1212 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku nej – w szczególności w sfe- pracy i standardów UE rach edukacji, opieki zdrowotnej, kultury i pomocy społecznej 1.4. Usprawnianie systemu transportu publicznego z wykorzystaniem partnerstwa publiczno-prywatnego 2.4. Wyrównanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży 1.5. Wspomaganie procesów rewitalizacji miast i obszarów wiejskich 2.5. Wspieranie działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego 1.6 Podejmowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich 2.6 Ograniczenie zakresu i skutków wykluczenia społecznego osób i rodzin, ich integracja ze społeczeństwem oraz wyrównanie szans rozwojowych dzieci i młodzieży nych tworzących atrakcyjny wizerunek województwa 1.7. Uzyskanie trwałych efektów płynących ze współpracy transgranicznej i międzyregionalnej 1.8. Wspieranie działań na rzecz zwiększenia tożsamości regionalnej Raport o oddziaływaniu na środowisko 1313 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 4 CHARAKTERYSTYKA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNYCH JEGO ZMIAN W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, JAK TEŻ W PRZYPADKU ZNACZĄCEGO ODDZIAŁYWANIA 4.1 Charakterystyka istniejącego stanu elementów środowiska i ich wzajemnych powiązań Stan środowiska w województwie jest przedmiotem oceny Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze. Poniżej przedstawiono dane w oparciu o Raport „Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra”. 4.1.1 Zasoby przyrodniczo - krajobrazowe Województwo lubuskie należy do województw o zróżnicowanych obszarach przyrodniczo-krajobrazowych. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona wynosi w województwie 549 049,9 ha, co stanowi 39,2% ogólnej jego powierzchni (stan w dniu 31 XII 2003). Stawia to województwo na 11 miejscu w kraju. W województwie lubuskim funkcjonują 2 Parki Narodowe: Ujście Warty i część Drawieńskiego, zajmujące łącznie powierzchnię 13 606,4 ha; 8 Parków Krajobrazowych o łącznej powierzchni 76 915,9 ha, 51 rezerwatów przyrody o powierzchni łącznej 3 334,0 ha. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe zajmują łącznie 14 528,5 ha, użytki ekologiczne 2 622,0 ha. System obszarów chronionych na terenie województwa jest związany głównie z bogatym regionem dolin rzecznych Odry i Warty oraz ich dopływów, jak również z krajobrazem Pojezierza Lubuskiego. W województwie znajdują się zasoby przyrodnicze unikatowe w skali Polski i Europy: skupienie gatunków i ekosystemów o atlantyckim typie zasięgowym w zachodniej części Borów Dolnośląskich (część zasobów nie jest objęta ochroną), dobrze zachowane kompleksy lasów łęgowych w dolinie Odry (zasoby nie objęte ochroną), zimowisko nietoperzy o znaczeniu europejskim - Nietoperek (chroniony jako rezerwat przyrody). Obszar Ziemi Lubuskiej odznacza się również znacznym bogactwem fauny i flory. Znajdują się tu stanowiska wielu chronionych, rzadkich, zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt, z których część wpisana została do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin oraz Zwierząt. Aktualnie największe znaczenie w europejskich koncepcjach ochrony przyrody przypisuje się sieci ekologicznej systemu NATURA 2000. Sieć ta funkcjonująca obligatoryjnie w krajach Unii Europejskiej i rozszerzona na kraje Europy Środkowej uważana jest za najlepiej przygotowaną europejską sieć ekologiczną. Podstawowym celem jej stworzenia jest zwiększenie skuteczności działań ochronnych poprzez stworzenie spójnej sieci obszarów wraz z procedurą wyboru poszczególnych elementów sieci. Podstawę prawną sieci stanowią obowiązujące w UE Dyrektywy: Ptasia i Siedlisko- Raport o oddziaływaniu na środowisko 1414 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku wa. Wynika z nich zobowiązanie do wytypowania na terenie kraju tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), zgodnie z Dyrektywą Siedliskową i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO), zgodnie z Dyrektywą Ptasią. Obszary te utworzą europejską sieć ekologiczną NATURA 2000. Tworzenie sieci SOO i OSO ma sprzyjać zachowaniu regionalnej zmienności poszczególnych siedlisk i biocenoz oraz utrzymaniu populacji w ich naturalnym środowisku. W województwie lubuskim wyznaczono następujące obszary Natura 2000: A. obszary specjalnej ochrony: "Ujście Warty", pow. 33.000,5 ha; fragment obszaru "Dolina Dolnej Odry", o powierzchni 174,3 ha, leżący w gminie Kostrzyn; B. specjalne obszary ochrony: "Dolina Leniwej Obry", pow. 8.072,8 ha; "Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry", pow. 15.294,1 ha, z czego 8.466,81 ha w woj. lubuskim; "Nietoperek", pow. 1.474,8 ha; "Torfowisko Chłopiny", pow. 571,6 ha; "Torfowisko Młodno", pow. 191,9 ha; "Ujście Noteci", pow. 3.648,3 ha. Ponadto w województwie lubuskim zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. (Dz. U. Nr 229, poz. 2313) wyznaczone zostały następujące obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Stawy Przemkowskie , na terenie gminy Niegosławice (1409,3 ha); Ujście Warty, na terenie gmin Kostrzyn, Bogdaniec, Deszczno, Witnica, Górzyca, Słubice, Krzeszyce, Słońsk (33017,8 ha); Dolina Dolnej Odry, na terenie gminy Kostrzyn (175,4 ha) Łącznie powierzchnia obszarów chronionych wynikających z sieci Natura 2000, położonych w woj. lubuskim, wynosi 55.601,01 ha 4.1.2 Wody powierzchniowe i podziemne Województwo lubuskie charakteryzuje się znacznymi zasobami wodnymi. Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych w 2001 roku wynosiły 780,1 hm3, w tym 722,8 hm3 w utworach czwartorzędowych, 57,1 hm3 w utworach trzeciorzędowych i 0,1 hm3 w utworach kredowych. Dobrze rozwinięta sieć hydrograficzna w województwie jest wynikiem geograficznego położenia województwa na Niżu Środkowoeuropejskim, wzdłuż środkowego odcinka Odry. Województwo lubuskie całe leży w zlewni Odry, a na długości 194 km wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej stanowi granicę polsko-niemiecką. Lubuski odcinek Odry, swobodnie płynący, ma długość 211,5 km ( w tym 210 km Odry Środkowej). Na terenie województwa kończą bieg jej główne dopływy: Warta z Notecią i Drawą, Nysa Łużycka, Bóbr z Kwisą i Barycz. Do Odry bezpośrednio lub pośrednio dopływa szereg mniejszych rzek, których cała zlewnia znajduje się na obszarze województwa. Raport o oddziaływaniu na środowisko 1515 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Prowadzone corocznie badania monitoringowe głównych rzek województwa lubuskiego umożliwiają ocenę ich stanu czystości oraz określenie tendencji zmian jakości wód. W latach 1999-2003 badania obejmowały ogółem (rocznie) około 655 km odcinków rzek, na których - do celów monitoringowych - wyznaczono łącznie 33 przekroje pomiarowo-kontrolne. Określone w wyniku wieloletnich badań zmiany wielkości wskaźników obligatoryjnych - świadczą o poprawie jakości wód rzecznych, przede wszystkim - o zmniejszeniu zanieczyszczenia substancjami pochodzenia organicznego i mineralnego oraz substancjami specyficznymi takimi, jak fenole. Tendencja poprawy uległa niestety zachwianiu w ostatnich latach - z powodu niekorzystnych warunków hydrologicznych, w okresach niskich stanów wód, zwłaszcza latem 2003 r., nastąpił wzrost zawartości soli rozpuszczonych, występowały bardzo wysokie stężenia chlorków, sodu i potasu. Rzutowały one niekorzystnie na całoroczną ocenę jakości wód. Szczególnie wyraźnie zmiany te można było zaobserwować w badaniach rzeki Odry, do której na Śląsku dokonywane są zrzuty silnie zasolonych wód kopalnianych. Zawartość substancji biogennych (głównie związków azotu i fosforu) w wodach lubuskich rzek świadczy o ich wysokim stopniu eutrofizacji. W wielu przypadkach, podwyższone stężenia azotu azotynowego, obok biologicznych i bakteriologicznych wskaźników zanieczyszczenia (takich jak chlorofil i miano coli), decydują o zaliczeniu wód do nadmiernie zanieczyszczonych. Metale ciężkie w lubuskich rzekach występują na ogół w niewielkich ilościach i nie mają wpływu na obniżenie jakości wód. Stężenia metali ciężkich zwiększone ponad przyjęte normy, występują sporadycznie w wodach Odry. Odrębny problem i zarazem kolejne kryterium oceny stanu czystości wód rzek stanowi zanieczyszczenie bakteriologiczne. Spowodowane jest ono odprowadzaniem nie oczyszczonych bądź też niedostatecznie oczyszczonych ścieków bytowogospodarczych. W ostatnich latach zanieczyszczenie bakteriologiczne wód na niektórych odcinkach rzek uległo zmniejszeniu i - jak wykazały badania - kształtowało się na poziomie III klasy czystości. Poprawa stanu czystości wód w zakresie wielu wskaźników i wg różnych kryteriów oceny nie znajduje niestety odzwierciedlenia w klasyfikacji ogólnej, uwzględniającej wszystkie rodzaje zanieczyszczeń. Według jej zasad - w omawianym okresie wody największych rzek województwa lubuskiego, na przeważającej długości nie odpowiadały określonym normom jakości. Do najmniej zanieczyszczonych rzek województwa należą Drawa i Obrzyca (w górnym biegu), prowadzące wody o niewielkich stężeniach zanieczyszczeń fizyko-chemicznych oraz czyste pod względem sanitarnym. Porównanie zmian stężeń wybranych, charakterystycznych wskaźników zanieczyszczenia oraz zmiany klasyfikacji wód wg poszczególnych kryteriów oceny przedstawiono w tabeli poniżej. Raport o oddziaływaniu na środowisko 1616 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Tabela 2 Zmiany stanu czystości wód głównych rzek województwa lubuskiego w latach 1999-2003 Wody o klasie czystości Klasyfikacja Lata badań I II Wody nadmiernie zanieczyszczone III w km i % łącznej długości kontrolowanych odcinków 1999 2000 wg wskaźników obligatoryjnych wg wskaźników fizykochemicznych wg kryterium sanitarnego ogólna 2001 km % - - km % km % km % 335,9 51,3 171,8 26,2 147,6 22,5 5,0 316,9 48,4 226,7 34,6 78,7 12,0 102,9 15,7 303,8 46,4 228,6 34,9 20,0 3,0 33,0 2002 29,1 4,5 398,6 60,8 227,6 34,7 2003 17,0 2,6 330,1 50,4 203,2 31,0 105,0 16,0 259,5 39,7 395,8 60,3 8,4 263,0 40,1 337,3 51,5 - - 1999 - - 2000 - - 2001 - - 115,4 17,6 361,5 55,2 178,4 27,2 2002 - - 216,3 30 242,6 37 2003 - - 65,9 10,1 220,2 33,6 369,2 56,3 1999 - - 111,9 17,1 543,4 82,9 2000 - - 6,6 183,8 28,1 428,2 65,3 2001 - - - - 294,1 44,9 361,2 55,1 2002 - - - - 206,9 31,6 448,4 68,4 2003 - - - - 358,3 54,7 297,0 45,3 1999 - - - - 27,4 4,2 627,9 95,8 2000 - - - - 72,9 11,1 582,4 88,9 2001 - - - - 2,0 0,3 653,3 99,7 2002 - - - - 50,7 7,7 604,6 92,3 2003 - - - - 46,5 7,1 608,6 92,9 55 43,3 - - 33 196,4 - Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra Pod względem liczebności i łącznej powierzchni zbiorników wód stojących dominuje środkowa, a także północno-wschodnia część województwa. Na pozostałym obszarze ich udział jest wyraźnie mniejszy. Większość jezior skupiona jest na Pojezierzu Lubuskim rozciągającym się na rozległym obszarze pomiędzy dolinami Odry, Warty i Obry. Tam też znajdują się największe jeziora województwa: Niesłysz, Lubniewsko, Lubiąż, Trześniowskie, Wojnowskie, Paklicko Wielkie, Wilkowskie, Bukowieckie, Długie, Głębokie, Chycina, Małcz, Wielicko, Bytnickie, Ostrowicko, Lubinickie, Niedźwiedno. Inne większe jeziora to m.in. na krańcach północnych Osiek na Pojezierzu Dobiegniewskim, Ostrowiec na Równinie Drawskiej oraz największe w całym województwie jezioro Sławskie na Pojezierzu Sławskim w części południowo-wschodniej. Na terenie województwa znajdują się 52 jeziora o powierzchni powyżej 50 ha. Łącznie gromadzą one ponad 500 tys. hm3 wody. Raport o oddziaływaniu na środowisko 1717 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Stan czystości wód jezior nie jest jednak zadawalający . Wody jezior charakteryzują się wysokimi stężeniami substancji biogennych, zwłaszcza fosforu, czego konsekwencją jest pojawienie się zakwitów fitoplanktonu, odtlenienie warstw przydennych, zmniejszenie przezroczystości wody i szereg innych zjawisk wskazujących na przyspieszoną eutrofizację. Stan ten wymaga podjęcia wielorakich działań, łącznie z wprowadzeniem technicznych metod rekultywacji najbardziej zdegradowanych zbiorników wód stojących. Jedną ze znaczących przyczyn zanieczyszczenia jezior było zabudowanie ich obrzeży przez ośrodki wypoczynkowe i letniskowe, bez odpowiedniej rozbudowy infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej. Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych województwa stanowią ok. 4,8% zasobów całego kraju. Na terenie województwa lubuskiego znajduje się dwanaście GZWP . Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wód podziemnych —wynoszą około 1 325,78 tys. m3/d. Pobór wód podziemnych zarówno dla celów produkcji jak i zaopatrzenia ludności w wodę spada z roku na rok. Powodem tego trendu jest nie tylko spadek produkcji, ale przede wszystkim praktyka oszczędzania wody, zarówno przez indywidualnych odbiorców, jak i przez przemysł. Wiąże się to ponadto z wdrażaniem w przemyśle nowych technologii produkcji, które charakteryzują się z reguły ograniczeniem zużycia wody. W przeciągu 12-letniego cyklu badawczego wód podziemnych, realizowanego w ramach monitoringu krajowego przede wszystkim w obszarach Głównych Zbiorników Wód Podziemnych o kluczowym znaczeniu dla zaopatrzenia w wodę, dało się zaobserwować tendencję do pewnej poprawy jakości ujmowanych wód. Wzrósł w tym czasie procentowy udział wód najczystszych (klasa Ia), a zmalała ilość wód o klasie najgorszej (klasa III). Wahania jakości wód w przedziale klas Ib i II wiązać należy z dopływem wód wzbogaconych w związki żelaza i manganu, pogarszające co prawda jakość wody dla celów pitnych i gospodarczych, ale nie mającym jak się wydaje związku z zanieczyszczeniami pochodzenia antropogenicznego. Można to wiązać co najwyżej z wahaniami jakości wód w obrębie warstwy wodonośnej. Jedną z przyczyn zmian jakości w obrębie wód o dobrych i średnich walorach użytkowych były wahania poziomu wód gruntowych, a nawet tendencja obniżania się poziomu zwierciadła wody, związana z brakiem dostatecznej ilości opadów. Zmiany w położeniu zwierciadła wody w warstwach wodonośnych powodują przeważnie wzmożony dopływ związków żelaza i manganu do ujęć. Najistotniejsze wydaje się, że w omawianym okresie nie stwierdzono występowania wód zawierających ponadnormatywną zawartość substancji toksycznych i metali ciężkich. Wody zarówno płytkiego, jak i głębokiego krążenia wykazują na obszarze województwa stosunkowo dobrą jakość. Wskaźniki obniżające jakość wód podziemnych w poszczególnych punktach monitoringowych nie miały charakteru toksycznych i związane były głównie z wahaniami zwierciadła wody w obrębie warstwy wodonośnej. Raport o oddziaływaniu na środowisko 1818 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Tabela 3 Jakość wód podziemnych w sieci krajowej w latach 1999-2003 Klasa jakości wód podziemnych Nr punktu Nazwa 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 490 Rudnica-1 III I b nb. I b III I b III I b I b I a I b II 491 Rudnica-2 I b II nb. I b I b I b I b I b I b I a I a I a I a 537 Kamień Wielki III II III III III III III III III III III III nb. 539 Gorzów Wlkp. II nb. II 541 Międzyrzecz III I b nb. III III III III III III III III III III 543 Drezdenko I b I b I b I b I b III I b I b I b I b I b I b III 942 Rudnica-p III III nb. I b I b I b I b I b I b I b I b I a I a 353 Dzikowice III III nb. III III III III III III III II 355 Włostów II 356 Łagów III III III III III III III III III III III III III 792 Wysokie-1 I b I b nb. I b III II 793 Wysokie-2 I b III I b I b III III II 795 Kargowa II 1065 Żagań I b nb. nb. I b I b I b I b I b I b I b I b I b I b 1147 Krosno Odrzańskie nb. nb. nb. I b I b II 1148 Glinka Górna II Ib III III III III III III III III III II Ib III III III III III III III I b I b III III II III I b II I b I b I b I b I b II I b I b I b I b II Ib Ib I b I b III III III I b I b I b I b Ib Ib Ib Ib Ib Ib Ib nb. nb. nb. I b I b I b I b I b I b I b I b I b I b Klasa I a Klasa I b Klasa II Klasa III Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra Duży wpływ na kształtowanie stosunków wodnych mają powodzie. Wezbrania na Odrze i jej dopływach mają źródła poza granicami województwa. Powodzie letnie na lubuskim odcinku Odry i jej nizinnych dopływach mają przebieg powolny i długotrwały. Wezbrania o charakterze zbliżonym do podgórskich występują na południu województwa na rzekach: Bóbr, Kwisa, Nysa Łużycka oraz ich podgórskich dopływach. Fale powodziowe zależą w dużym stopniu od gospodarki wodnej na zbiornikach zaporowych w Sudetach, poza granicami Lubuskiego. Także przebieg wezbrania na rzece Warcie w znacznym stopniu jest regulowany poprzez zbiornik zaporowy Jeziorsko (woj. wielkopolskie). Rzeka Odra na długości 77 km, a rzeka Nysa Łużycka na długości 117 km stanowią zachodnią granicę województwa Lubuskiego z Brandenburgią i Saksonią. Brak terenów retencyjnych i zmodernizowane obwałowania w obszarze lewobrzeżnej części zlewni tych rzek, leżącym po stronie niemieckiej, sprawiają, że przechodzące wezbrania granicznymi odcinkami tych rzek zagrażają znacznym terenom Lubuskiego. System biernej ochrony przeciwpowodziowej (utrzymywany z budżetu Państwa) w województwie lubuskim tworzą: - wały przeciwpowodziowe o łącznej długości ok. 815 km, zlokalizowane nad 22 rzekami, chroniące ok. 130 tys. ha dolin z 19 miastami i 296 wsiami, - przepompownie melioracyjne o łącznej wydajności 160 m3 /s, - poldery zalewowe samoczynne o pojemności 430 mln m3, w tym: Raport o oddziaływaniu na środowisko 1919 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - w dolinie Odry: Bytom Odrzański - Tarnów Bycki, Połupin, Krzesin - Miłów, - w dolinie Warty: Santok, Park Narodowy Ujście Warty - w dolinie Noteci: Trzebież - Drezdenko, Gościmiec System czynnej ochrony przeciwpowodziowej stanowią komitety przeciwpowodziowe: wojewódzkie, powiatowe i gminne. 4.1.3 Warunki klimatyczne i stan czystości powietrza Położenie geograficzne środkowego Nadodrza sprawia, że nad ten obszar napływają różnorodne masy powietrza, z których główne to powietrze polarno-morskie i podzwrotnikowo - morskie oraz polarno - kontynentalne kształtujące układ pogodowy. Ścieranie się mas powietrznych o różnych cechach termiczno-wilgotnościowych powoduje, że klimat tego obszaru określa się jako „przejściowy” z wyraźną przewagą cech oceanicznych. W województwie lubuskim głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest tzw. emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka. Naturalne procesy zachodzące w przyrodzie (emisja naturalna) mają znaczenie marginalne i w niewielkim stopniu oddziałują na jakość powietrza. Województwo lubuskie zajmuje 14-te miejsce w kraju pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych i 15-te pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza. W 2003 r. emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych z terenu województwa lubuskiego wyniosła 1 785,8 tys. ton (w 2002 roku -1 519 tys. ton), co stanowi 0,8 % ogólnej masy emitowanych zanieczyszczeń gazowych z terenu Polski. Wielkość emisji pyłów w województwie lubuskim osiągnęła poziom 3,2 tys. ton (w 2002 roku - 4,4 tys. ton), co w odniesieniu do całkowitej ilości emitowanych pyłów w Polsce stanowi 2,37%. Rozkład przestrzenny emisji zanieczyszczeń na terenie województwa jest nierównomierny. Największe ilości zanieczyszczeń emitowane są z powiatów gęsto zaludnionych i uprzemysłowionych (Zielona Góra, Gorzów Wlkp., Żagań, Żary, Krosno Odrzańskie). Należy jednak podkreślić, że w ciągu ostatnich lat obserwuje się systematyczne zmniejszanie się wielkości emisji przemysłowych. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest sektor zaopatrzenia w energię (elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę). Obok energetyki do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczana jest komunikacja. Największy wpływ transportu na jakość powietrza ma miejsce w miastach i w rejonach tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu. Badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze prowadzone w Zielonej Górze i Gorzowie Wlkp. wykazały, że w obu miastach w rejonach o dużym natężeniu ruchu i gęstej zabudowie występują znacznie wyższe stężenia dwutlenku azotu niż w rejonach, gdzie jest lepsze przewietrzanie, bądź ruch pojazdów jest mniejszy. Wielkość niskiej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej, do kilkudziesięciu procent na obszarach, których nie obejmują centralne systemy ciepłownicze, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Szczególnie uciążliwe oddziaływanie na środowisko i warunki życia człowieka emisji niskiej obserwuje się na terenach miejskich, ze względu na koncentrację na niewielkich obszarach dużej liczby emitorów substancji szkodliwych i utrudnione rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego Raport o oddziaływaniu na środowisko 2020 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku w sezonie grzewczym. Z badań prowadzonych przez Inspekcję Sanitarną i Inspekcję Ochrony Środowiska na terenie województwa lubuskiego wynika, że sezonowe różnice poziomu stężeń, zwłaszcza SO2, mogą być nawet kilkukrotne. W tabeli przedstawiono wielkość emisji w latach 1999-2003 z podziałem na emisję pyłową oraz emisję gazową. Z przedstawionych danych wynika, że łączna emisja pyłów i gazów, w omawianym okresie uległa stopniowemu zmniejszeniu. Z tabeli wynika również, iż największy spadek emisji w odniesieniu do emisji łącznej nastąpił w okresie od 1999 do 2000 roku. Tabela 4Emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w województwie lubuskim w latach 2000 - 2003 Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 w tys. Mg/rok Emisja zanieczyszczeń pyłowych, w tym: 9,0 4,8 4,5 4,4 2,5 b.d. 4,6 4,2 4,1 - - krzemowe b.d 0,1 0,1 0,0 0,0 - węglowo-grafitowe b.d 0,0 0,0 0,0 0,0 - ze spalania paliw Emisja zanieczyszczeń gazowych, w tym: 1826,0* 1797,4 1940,4 1519,3 1510,5 - dwutlenek siarki b.d 6,0 5,8 5,6 3,6 - tlenki azotu (w przeliczeniu na NO2) b.d 3,1 3,0 2,7 1,8 - tlenek węgla b.d 13,4 12,2 12,5 19,9 - dwutlenek węgla b.d 1774,4 1918,9 1498,2 1482,3 * - emisja gazowa obejmuje dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, węglowodory alifatyczne, węglowodory aromatyczne i amoniak, nie obejmuje natomiast dwutlenku węgla. b.d - brak danych Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra Ilość zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza z terenu województwa systematycznie maleje. Tendencja ta dotyczy zarówno emisji pyłowych, jak i gazowych. w 1999 r. emisja zanieczyszczeń pyłowych kształtowała się na poziomie 9,0 tys. ton, w 2000 roku wynosiła 4,8 tys. ton, w latach 2001 i 2002 utrzymywała się na poziomie 4,5÷4,4 tys. ton, by w 2003 roku spaść do 2,5 tys. ton. w przypadku emisji zanieczyszczeń gazowych wartości te kształtowały się na poziomie: 1826,0 tys. ton w roku 1999 i 1797,4 tys. ton w 2000 roku. w 2001 roku zaobserwowano wzrost emisji zanieczyszczeń gazowych do poziomu 1940,4 tys. ton, natomiast w 2002 roku spadek do poziomu 1519,3 tys. ton. w ostatnich latach obserwuje się niewielkie wahania w wielkości emisji zanieczyszczeń gazowych. 4.1.4 Lasy Województwo lubuskie zajmuje pierwsze miejsce w kraju pod względem lesistości. Grunty leśne zajmują powierzchnię 698,8 tys. ha, w tym lasy 678,5 tys. ha co daje lesitość 48,5%. Są to głównie lasy publiczne, stanowiące własność Skarbu Państwa i będące w zarządzie Lasów Państwowych – RDLP w Zielonej Górze i RDLP w Raport o oddziaływaniu na środowisko 2121 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Szczecinie. Lasy prywatne w województwie lubuskim stanowią znikomy procent powierzchni ogólnej lasów (ok. 1%). W województwie lubuskim według danych w 2003r około 34,8 % powierzchni drzewostanów jest uszkodzona w wyniku oddziaływania gazów i pyłów, co stanowi ok. 5,6 % ogółu uszkodzonych drzewostanów w Polsce. Przeważająca część uszkodzeń (ok. 94,2%) to uszkodzenia I strefy (uszkodzenia słabe). Udział drzew iglastych w strukturze drzewostanów wynosi aż 79,6%. Powierzchnia lasów ochronnych to łącznie 16,9 tys. ha co stanowi 71,7% powierzchni leśnych. terenach wiejskich. 4.1.5 Gleby Gleby województwa lubuskiego są utworami zróżnicowanej genezy, czego przyczyn należy szukać w różnorodności materiału macierzystego, modyfikacjach związanych z przejściem lodowców, różnicach w pokrywie roślinnej oraz działalności człowieka. Ogólnie, współczesne gleby opisywanego obszaru należą do słabych pod względem możliwości ich rolniczego użytkowania, co odzwierciedla tylko 34,7% udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej. W powierzchni gruntów ornych województwa lubuskiego dominują gleby V i VI klasy bonitacyjnej (słabe i najsłabsze), zajmując 44,1% ogólnej powierzchni tych gruntów. Gleby średnie i średnio-słabe (klasy IVa i IVb) stanowią 36,4%, gleby dobre i średnio dobre (klasy IIIa i IIIb) - 18,3%, gleby bardzo dobre (klasa II) - 0,4%. Gleby orne najlepszej - I klasy bonitacyjnej na terenie województwa lubuskiego nie występują. Pozostałe 0,8% powierzchni to grunty klasy VIz pod zalesienia. Wśród użytków zielonych dominują użytki zielone średnie (klasy III i IV) - 61,5%, użytki słabe (klasy V, VI i VIz) stanowią 38,3% ogólnej powierzchni użytków zielonych. Użytki dobre II klasy zajmują 0,2%, a użytki zielone klasy bonitacyjnej I nie występują. Tabela 5 Bonitacja gruntów ornych i użytków zielonych Grunty orne Klasa Użytki zielone Udział procentowy Klasa Udział procentowy I 0 I 0 II 0,4 II 0,2 IIIa 0,9 III 10 IIIb 11,4 IVa 19,4 IV 51,5 IVb 17 V 27,4 V 29,2 VI 16,7 VI 8,6 0,7 VI z 0,5 Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra VIz Raport o oddziaływaniu na środowisko 2222 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 4.1.6 Gospodarka odpadami W roku 2003 w województwie zebrano 307,4 tys. Mg stałych odpadów komunalnych i 722 tys. m3 odpadów komunalnych płynnych . W przeliczeniu na 1 mieszkańca, ilość wytworzonych komunalnych odpadów stałych w roku 2003 wyniosła 0,305 Mg. Dla porównania, w omawianym roku w Polsce zebrano średnio na 1 mieszkańca 0,260 Mg odpadów komunalnych Na terenach miejskich zebrano 271,8 tys. Mg odpadów (88,4%), a na terenach wiejskich 35,6 tys. Mg (11,6%) odpadów komunalnych. Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów jest ich deponowanie na składowiskach. W roku 2003 eksploatowano 36 składowisk o łącznej powierzchni 129 ha. W województwie funkcjonują aktualnie trzy Zakłady Zagospodarowania Odpadów: w Długoszynie (Stacja sortowania odpadów użytkowych, Kompostownia odpadów). w Gorzowie Wlkp. (Linia do doczyszczania surowców wtórnych, Kompostownia pryzmowa, Deponator odpadów niebezpiecznych, Prasa surowców wtórnych, Sortownia, Centrum recyklingu odpadów materiałów budowlanych ). w Zielonej Górze (Sortownia odpadów ze zbiórki selektywnej, Punkt czasowego gromadzenia odpadów niebezpiecznych, Kompostownia komorowa otwarta z napowietrzaniem). Wg danych GUS za rok 2003 na terenie województwa lubuskiego wytworzono ponadto 549,1 tys. Mg odpadów przemysłowych, to jest o 235,9 tys. Mg mniej niż w roku 2002. Z ogólnej ich ilości wykorzystano gospodarczo 415,1 tys. Mg odpadów (75,6 %), unieszkodliwieniu poddano 117,8 tys. Mg (21,5 %), z czego termicznie unieszkodliwiono 7,1 tys. Mg (1,3 %), kompostowano 0,4 tys. Mg (0,07 %), a na składowiskach zdeponowano 83,9 tys. Mg (15,3 %). Ponadto w 2003 roku na terenie województwa lubuskiego wytworzono łącznie 1 651 Mg odpadów niebezpiecznych, co stanowi 0,3% wytwarzanych odpadów przemysłowych. 4.1.7 Zasoby surowcowe Zasoby naturalne w woj. lubuskim 1998r. wg Analizy społeczno-gospodarcza dla Programu Operacyjnego Woj. Lubuskiego przedstawiono poniżej Raport o oddziaływaniu na środowisko 2323 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Tabela 6 Zasoby naturalne w woj. lubuskim Rodzaj zasobów Ilość w tys. t Węgiel brunatny Siarka Gliny ceramiczne kamionkowe Gliny ogniotrwałe Kreda jeziorna i pisząca Kruszywo naturalne Piaski kwarcowe Piaski kwarcowe do produkcji cegły wapienno piaskowej Piaski szklarskie Surowce ilaste ceramiki budowlanej Torfy 2221547 636 642,41 3243 9063 974176 9113 5994 % zasobów na tle % wydobycia kraju w skali kraju 15 0,1 0,1 0 0,80 13 5,6 0,06 5 2,5 6,7 0,50 6,8 0 2,5 1 446 44163 0,07 2,2 0,3 0,01 957 2,2 0 Źródło: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, PIG Warszawa, 1998 Wśród zasobów surowców mineralnych województwa wyróżniają się rozmiarami złoża węgla brunatnego, przy aktualnie możliwych technologiach nie są planowane do zagospodarowania, choćby ze względu na zagrożenia środowiskowe. Z innych surowców energetycznych pewne znaczenie mogą mieć złoża ropy naftowej i gazu ziemnego znane z pogranicza województw lubuskiego i zachodniopomorskiego oraz okolic Nowej Soli, Sulechowa i Babimostu. Z surowców metalicznych potencjalnie perspektywy mogą dotyczyć polimetalicznych rud miedzi na obszarze przedsudeckim wstępnie rozpoznane w okolicach Lubska, jest to na razie sprawa odległa wobec istniejącej eksploatacji złóż w korzystniejszych uwarunkowaniach geologicznych na terenie LGOM. Pewne znaczenie mogą mieć zasoby surowców skalnych. Najpospolitsze są kruszywa naturalne i surowce ilaste ceramiki budowlanej lokalnie eksploatowane. Można oczekiwać pewnego ożywienie inwestycji w drogownictwie i budownictwie dające lepsze perspektywy dla wykorzystania tych zasobów 4.1.8 Klimat akustyczny Na terenie województwa lubuskiego większość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą powoduje uciążliwą emisję hałasu tylko dla najbliższego otoczenia. Nie ma wielu zakładów, których oddziaływanie rozciągałoby się na duży obszar - zakłady tego typu znajdują się na ogół poza terenem zabudowy mieszkalnej albo sytuowane są w obrębie kompleksów przemysłowych lub specjalnych stref ekonomicznych. Rozwiniętym przemysłem związanym z istotnymi źródłami hałasu jest branża drzewna (hałas instalacji wyciągowych pyłu i trocin oraz manipulacji surowcem). W ostatnim czasie bardzo duża ilość interwencji związana jest z handlem (hałas agregatów chłodniczych i klimatyzatorów) oraz funkcjonowaniem lokali gastronomicznych i dyskotekowych. Przy obowiązującym obecnie systemie prawnym, który dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko wymaga postępowania w sprawie raportu (oceny) oddziaływania na środowisko, stwierdza się coraz mniej uciążliwości w zakresie emisji hałasu związanych z uruchamianiem nowych obiektów przemysłowych. Raport o oddziaływaniu na środowisko 2424 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Najczęściej są one lokalizowane na terenach, gdzie działają bez konfliktu z sąsiadującym otoczeniem, ponadto wyposaża się je w nowoczesne technologicznie instalacje oraz wprowadza zabezpieczenia gwarantujące dotrzymywanie obowiązujących standardów emisyjnych. Coraz poważniejszym problemem staje się uciążliwość akustyczna, w szczególności związana ze wzrastającym natężeniem ruchu samochodowego na obszarach miejskich i podmiejskich miast. Postępujący wzrost liczby pojazdów samochodowych przy utrzymaniu dotychczasowej sieci komunikacyjnej będzie pogłębiać zjawisko uciążliwości, natomiast spadek zagrożenia hałasem w przypadku terenów intensywnie zainwestowanych będzie wiązał się z realizacją dróg omijających aglomeracje miejskie czego przykładem jest realizacja obwodnic miasta Gorzowa. W ostatnich latach prowadzonych jest szereg inwestycji, zmieniających w istotny sposób układ komunikacyjny województwa lubuskiego. Część z nich została już zrealizowana, pozostałe są w trakcie realizacji. Dzięki tym inwestycjom w wielu miejscach poprawił się klimat akustyczny oraz wzrosła płynność ruchu pojazdów samochodowych. W celu ochrony terenów zabudowy mieszkaniowej przed nadmiernym hałasem, w niektórych miejscowościach wykonano ekrany akustyczne. Tabela 7 Ekrany akustyczne wykonane w miejscach najbardziej zagrożonych hałasem Lp. Lokalizacja 1 Obwodnica w ciągu drogi krajowej nr 3 obok Osiedla Kisielińskiego 2 Obwodnica w ciągu drogi krajowej nr 3 obok Osiedla Raculka 3 Zielona Góra Trasa Północna - strona północna 4 Zielona Góra Trasa Północna - strona południowa 5 Żary obwodnica - przy rondzie - ul. Serbska 6 Żary obwodnica (droga nr 27) 7 Gorzów Wlkp. ul. Piłsudskiego przy szkole podstawowej nr 13 8 Gorzów Wlkp. zachodnia obwodnica miasta przy zabudowie mieszkaniowej 9 Droga krajowa nr 22 w Boleminie przy szkole podstawowej Źródło: Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 1999-2003, WIOŚ Zielona Góra Ponadnormatywna uciążliwość komunikacji kolejowej na obszarze województwa lubuskiego występuje w otoczeniu głównych, magistralnych i drugorzędnych tras kolejowych. Realizowana od początku lat 90 tych polityka ekologiczna państwa zapoczątkowała proces systemowych zmian prawnych, organizacyjnych i technologicznych, stwarzających podstawę do zmniejszenia surowcochłonności i energochłonności, ograniczenia uciążliwości gospodarki, podniesienia standardów cywilizacyjnych zamieszkania i intensyfikacji ochrony zasobów przyrodniczych. Wynikiem prowadzonej polityki państwa i władz samorządowych na obszarze województwa lubuskiego jest zapoczątkowanie pożądanych i korzystnych trendów przekształceń, a w tym: Raport o oddziaływaniu na środowisko 2525 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - stopniową poprawę stanu czystości wód, zwłaszcza w zakresie parametrów fizyko-chemicznych – obserwowana jest ogólna tendencja poprawy jakości wód zwiększenie ilości oczyszczalni ścieków komunalnych i przemysłowych wzrost ilości ścieków przemysłowych i komunalnych podlegających oczyszczaniu w oczyszczalniach ścieków zmniejszenie ilości ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód powierzchniowych, podziemnych i gruntu zwiększenie ilości mieszkańców obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacyjne zmniejszenie poboru wody w gospodarstwach domowych, a w szczególności w sektorze działalności przemysłowej redukcję emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza atmosferycznego z zakładów produkcyjnych i sektora komunalnego zmianę struktury grzewczej na terenach zamieszkałych, ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń poprawę stanu czystości powietrza atmosferycznego na większości obszaru województwa przeniesienia głównego strumienia pojazdów poza tereny zamieszkania – realizacja obwodnic zapewnienie wszystkim jednostkom osadniczym możliwości składowania odpadów komunalnych rozpowszechnienie selektywnego gromadzenia odpadów komunalnych zwiększenie strumienia odpadów wykorzystanych gospodarczo sukcesywne zmniejszanie wielkości wytwarzanych odpadów przemysłowych częściową poprawę bezpieczeństwa przeciwpowodziowego zwiększenie terenów objętych ochroną prawną w tym w ramach ustanawiania obszarów NATURA 2000 Dotychczas realizowana polityka spowodowała również utrzymanie lub pogorszenie dotychczasowego stanu, w tym: - - - - realizacja działań inwestycyjnych w zakresie rozbudowy infrastruktury kanalizacyjnej na obszarze jednostek osadniczych nie przebiega na tyle intensywnie, aby radykalnie poprawić wskaźniki biologiczne zanieczyszczenia wód powierzchniowych utrzymywanie się zagrożenia wód podziemnych wywołanych brakiem systemów kanalizacyjnych obsługujących jednostki osadnicze (wiejskie) – w każdym powiecie, przewidywana jest realizacja nowych sieci kanalizacyjnych utrwalanie terenów pozostających pod presją szkodliwego oddziaływania ruchu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego) wskutek braku intensywnych działań w zakresie przebudowy układu komunikacyjnego utrzymanie dotychczasowego zagrożenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej procesami erozyjnymi i zakwaszeniem gleb wskutek niepodejmowania działań techniczno-organizacyjnych, ograniczających te procesy Raport o oddziaływaniu na środowisko 2626 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 4.2 Charakterystyka potencjalnych zmian środowiska w przypadku braku realizacji dokumentu W przypadku braku realizacji „Strategii ..."(tzw. wariant zerowy zakładający brak realizacji ustaleń „Strategii ...") przeprowadzona analiza i ocena stanu istniejącego, pozwala wykazać, że występuje potencjalna sytuacja dalszej kontynuacji istniejących trendów rozwojowych (zarówno pozytywnych jak i negatywnych). Potencjalne zmiany aktualnego stanu środowiska są funkcją czasu i środków finansowych pozostających w dyspozycji budżetu państwa, samorządów i podmiotów gospodarczych oraz aktywności w pozyskiwaniu środków pozabudżetowych, przeznaczanych na cele rozwojowe. Uzyskiwane w ten sposób efekty ekologiczne będą, najprawdopodobniej, znacznie przesunięte w czasie w stosunku do działań, podejmowanych na podstawie strategii. Brak realizacji strategii, z dużym prawdopodobieństwem przyczynić się może do utrwalania oraz postępowania negatywnych tendencji w środowisku, zwłaszcza w zakresie: jakości wód podziemnych i powierzchniowych, zagrożenia hałasem, terenów pozostających pod presją szkodliwego oddziaływania ruchu komunikacyjnego, terenów objętych zagrożeniem powodziowym, zagrożenia dla obszarów preferowanych do objęcia ochroną prawną, dotychczas nie chronionych, braku lub niewystarczającego prowadzenia prac rekultywacyjnych na terenach poeksploatacyjnych oraz na terenach nieczynnych wyrobisk. „Strategia ..." będąca rozwinięciem celów i kierunków działań określonych w strategii rozwoju województwa, z uwagi na systemowe podejście do rozwiązywanych zagadnień i wskazanie głównych celów, stanowić będzie instrument porządkująco-koordynujący, przyspieszający osiągnięcie tych celów. 4.3 Charakterystyka stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem Dla potrzeb sporządzenia niniejszej prognozy, jako obszar znaczącego oddziaływania rozumieć należy obszar, na którym przewidywana jest lokalizacja związanych z realizacją celów i kierunków działań przedsięwzięć, których funkcjonowanie może prowadzić do przekształcenia i zmian w środowisku o charakterze trwałym, różnym poziomie korzyści (korzystne, niekorzystne lub obojętne), dużej skali, natężeniu i zasięgu przestrzennym oraz nieodwracalności zjawiska. Zgodnie z w/w do obszarów, na których mogą wystąpić znaczące oddziaływania na środowisko zalicza się: - obszary realizacji działań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w dolinie Odry i na obszarze jej zlewni, w szczególności realizację i modernizację wałów przeciwpowodziowych, polderów i zbiorników wodnych - obszary realizacji działań w zakresie gospodarki odpadami, w szczególności związane z organizacją regionalnego systemu zagospodarowania odpadów stałych i niebezpiecznych - obszary realizacji działań w zakresie rozwoju infrastruktury komunikacyjnej, drogowej, kolejowej i transportu wodnego - obszary realizacji działań w zakresie rozwoju energetyki, gazownictwa i ciepłownictwa Raport o oddziaływaniu na środowisko 2727 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku obszary realizacji działań w zakresie systemowej gospodarki ściekowej na wydzielonych obszarach o znaczeniu regionalnym Analiza obszarów realizacji przewidywanych działań określonych w „Strategii ..." i w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego" pozwala na wydzielenie obszarów występowania potencjalnie znaczących oddziaływań środowiskowych. Obszary te obejmują: 1. rz. Bóbr, Odra i Nysa Łużycka, w obrębie których realizowane będą działania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, ochrony środowiska przyrodniczego i transportu wodnego. 2. Kontynentalny krzyż tranzytowy W – E i N – S z multimodalnym węzłem w Świebodzinie o znaczeniu europejskim, Pasmo Przyspieszonego Rozwoju 30 Miejscowości z Gorzowem – Zieloną Górą i Nową Solą wzdłuż trasy ekspresowej nr 3, Południowe Pasmo Przyspieszonego Rozwoju – Lubsko – Żary –Żagań – Szprotawa – Iłowa, z wykorzystaniem paneuropejskiej trasy autostrady nr 18 i linii kolejowej oraz dróg dojazdowych z terenów pogranicza polsko – niemieckiego (w, związanych z rozwojem aktywności gospodarczej, infrastruktury gospodarczej, technicznej i komunikacyjnej oraz gospodarką odpadami. 3. Obszary występowania regionalnych struktur wodonośnych w obrębie których realizowane będą zadania w zakresie gospodarki wodno ściekowej. 4. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych, objętych i przewidywanych do objęcia ochroną prawną w ramach wielkoobszarowego systemu obszarów chronionych . 5. Obszary budowy i przebudowy układu energetycznego i gazowniczego województwa. 6. Obszary objęte Kostrzyńsko- Słubicką Specjalną Strefą Ekonomiczną. Wobec tego, że obszar oddziaływań obejmuje praktycznie całe województwo odstąpiono od charakterystyki stanu środowiska gdyż stan ten przedstawiono w rozdziale powyższym. - 5 CHARAKTERYSTYKA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCYCH OBSZARÓW CHRONIONYCH Przeprowadzona dla potrzeb niniejszej prognozy analiza uwarunkowań pozwala na określenie następujących kluczowych problemów środowiskowych: utrzymującą się degradację zasobów środowiskowych, w tym: - zanieczyszczenie wód powierzchniowych wszystkich cieków w stopniu praktycznie dyskwalifikującym je dla celów użytkowych - z biegiem lat, między innymi wskutek rozwoju infrastruktury wiejskiej, zwiększa się presja zanieczyszczeń, których źródła zlokalizowane są na terenach wiejskich. Wiele miejscowości wiejskich wyposażonych w sieci wodociągowe nie posiada rozwiązanej gospodarki ściekowej. Brak w nich kanalizacji i możliwości bezpiecznej dla środowiska utylizacji powstających ścieków. Bywa również, iż miasta posiadające oczyszczalnie ścieków nie są w pełni skanalizowane. W obu przypadkach, nie oczyszczone ścieki przedostają się do wód lo- Raport o oddziaływaniu na środowisko 2828 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - - - - - - - kalnych cieków, powodując często ich całkowitą degradację, a następnie - pośrednio - pogarszając jakość wód dużych rzek, przede wszystkim pod względem bakteriologicznym, oprócz punktowych zrzutów ścieków, zlokalizowanych na terenach miejskich i wiejskich, istotnym dla jakości wód problemem są tzw. przestrzenne źródła zanieczyszczeń. Należą do nich opady atmosferyczne, wprowadzające zanieczyszczenia z powietrza oraz spływy powierzchniowe z terenów wiejskich, pól, pastwisk i łąk położonych nad rzekami. Stanowią one znaczące - obok ścieków komunalnych - źródło substancji biogennych, odpowiedzialnych za proces eutrofizacji wód (przejawiającej się masowym rozwojem glonów, zarastaniem cieków itp.). w części południowej województwa zauważyć można niepokojące zmiany jakości wód polegające na wzroście w wodach zawartości glinu zaliczonego do wskaźników toksycznych (dotyczy to punktów w Wężyskach i Jasieniu). w Wężyskach podczas badań jesiennych nie stwierdzono co prawda ponadnormatywnych jego stężeń, ale w Jasieniu wysoka zawartość glinu utrzymała się, co świadczyć może o zanieczyszczeniu geogenicznym lub antropogenicznym poziomu wodonośnego. Wody te wymagają dalszych badań w celu weryfikacji stwierdzonych przekroczeń. zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego na obszarach aglomeracji miejskich. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest sektor zaopatrzenia w energię (elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę). Obok energetyki do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczana jest komunikacja. Największy wpływ transportu na jakość powietrza ma miejsce w miastach i w rejonach tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu. Badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze prowadzone w Zielonej Górze i Gorzowie Wlkp. wykazały, że w obu miastach w rejonach o dużym natężeniu ruchu i gęstej zabudowie występują znacznie wyższe stężenia dwutlenku azotu niż w rejonach, gdzie jest lepsze przewietrzanie, bądź ruch pojazdów jest mniejszy. wielkość niskiej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej do kilkudziesięciu procent na obszarach, których nie obejmują centralne systemy ciepłownicze, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Szczególnie uciążliwe oddziaływanie na środowisko i warunki życia człowieka emisji niskiej obserwuje się na terenach miejskich, ze względu na koncentrację na niewielkich obszarach dużej liczby emitorów substancji szkodliwych i utrudnione rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. uciążliwość akustyczną wywołaną wzrastającym natężeniem ruchu samochodowego na terenach miejskich i podmiejskich, co w szczególności dotyczy większych miejscowości: Gorzów, Zielona Góra, Nowa Sól oraz uciążliwość akustyczną na terenach bezpośrednio przyległych do głównych ciągów komunikacyjnych. zagrożenie hałasem lotniczym na obszarze województwa jest zjawiskiem marginalnym, związanym z bezpośrednim sąsiedztwem lotnisk w Przylepie i Babimoście. Ze względu na brak odpowiednich pomiarów akustycznych, poziom zagrożenia hałasem jest niemożliwy do oszacowania. brak komplementarnego, spójnego, stabilnego i ciągłego przestrzennie, regionalnego systemu przyrodniczego, zapewniającego skuteczną ochronę wszystkich, typowych dla województwa siedlisk, zbiorowisk roślinnych, ostoi fauni- Raport o oddziaływaniu na środowisko 2929 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - - stycznych, dostosowanego do aktualnych metod ochrony, jak i rodzajów zagrożeń antropogenicznych, podlegającego specjalnym zasadom zarządzania i ochrony, bazującego na ostojach przyrody NATURA 2000. zagrożenie powodziowe terenów województwa, w szczególności w dolinie Odry, Bobru, Nysy Łużyckiej. niedoinwestowanie techniczne obszarów zamieszkania, w tym zwłaszcza wiejskich, w szczególności na obszarach o funkcjach wodochronnych i przyrodniczych. niedostateczne wykorzystanie obecnych zasobów środowiskowych, stanowiących naturalny potencjał rozwojowy, poprawa stopnia wykorzystania, w szczególności zasobów odnawialnych (zwiększenie dyspozycyjności wód powierzchniowych, wykorzystanie wód odwodnieniowych) i nieodnawialnych (ochrona przeciwerozyjna, odkwaszanie) oraz potencjału turystycznorekreacyjnego stanowić będzie o nowych możliwościach rozwoju społeczności lokalnych. 6 CHARAKTERYSTYKA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Podstawowe znaczenie dla formułowania dokumentów strategicznych określających cele i kierunki rozwoju państw, regionów, sektorów gospodarki i przestrzeni publicznej na progu XXI wieku posiada VI Program Działań Unii Europejskiej „Środowisko 2010 nasza przyszłość, nasz wybór" oraz „Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej, zrównoważona Europa dla lepszego świata". Cele strategiczne dotyczące zagadnień ochrony środowiska zawarte w tych dokumentach przedstawiają się następująco: VI Program Działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska - Środowisko 2010 nasza przyszłość, nasz wybór: - ograniczanie zmian klimatycznych, a w szczególności stabilizację emisji gazów szklarniowych na poziomie nie powodującym zmian klimatycznych, zwiększenie wykorzystania alternatywnych dla drogowego rodzajów transportu oraz zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (biopaliw), wzrost wykorzystywania energii odnawialnej i produkcji energii skojarzonej - ochronę i odbudowę struktur funkcjonalnych naturalnych ekosystemów przyrodniczych, zahamowanie utraty bioróżnorodności, odbudowa krajobrazu rolniczego i promocja rolnictwa ekologicznego, ochrona gleb przed erozją i zanieczyszczeniem - osiągnięcie wymaganych standardów środowiskowych i zmniejszenia ryzyka zdrowotnego na obszarach o dużej presji zanieczyszczenia, w szczególności w zakresie zapewnienia odpowiedniej jakości zasobów wodnych, zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, hałasu - zapewnienie zużycia zasobów odnawialnych i nieodnawialnych oraz wywoływanych nimi oddziaływań na poziomie nie przekraczającym pojemności środowiska oraz powiązanie ich zużycia z efektywnością i odmaterializowaniem Raport o oddziaływaniu na środowisko 3030 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - gospodarki, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów i uzyskanie znaczącej redukcji odpadów wytworzonych większą efektywność wykorzystania zasobów i zmianą wzorców postępowania konsumpcji i produkcji Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej - zrównoważona Europa dla lepszego świata: włączenie zagadnień zrównoważonego rozwoju do wszystkich polityk sektorowych - ograniczenie zmian klimatycznych oraz wzrostu zużycia paliw konwencjonalnych (ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z postanowieniami szczytu w Kioto; zwiększenie udziału paliw alternatywnych (w tym biopaliw) w ogólnej strukturze konsumpcji paliw samochodowych) - zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego (bezpieczeństwo i wysoka jakość produktów żywnościowych, produkcja i użytkowanie środków chemicznych w sposób bezpieczny dla zdrowia ludzi i środowiska) - wysokoefektywne zarządzanie i użytkowanie zasobów naturalnych (uzyskanie wzrostu gospodarczego w drodze trwałego ograniczania materiało, energo i wodochłonności oraz zmniejszenia generowania odpadów) - ochrona i odbudowa ekosystemów, wzrost obszarów przyrodniczych (NATURA 2000) i ograniczenie degradacji bioróżnorodności - proekologiczna przebudowa modelu transportowego (wzrost udziału transportu kolejowego, wodnego i publicznego w strukturze transportu ogółem; wzrost gospodarczy w drodze ograniczenia wielkości i negatywnych skutków transportu) - promowanie zrównoważonego modelu rozwoju obszarów wiejskich Wymienione strategiczne dokumenty krajowe uwzględniają określone w powyższych dokumentach prawa i obowiązki państw i obywateli wobec środowiska naturalnego oraz główne cele i elementy polityki ekologicznej, w tym między innymi: - Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006, wyróżnione, priorytetowe, krótkookresowe cele ochrony środowiska obejmują m.in. - poprawę jakości powietrza na obszarach o przekroczonych dopuszczalnych stężeniach zanieczyszczeń (redukcja niskiej emisji i ograniczenie emisji zanieczyszczeń z dużych zakładów energetycznego spalania paliw) - uporządkowanie gospodarki ściekowej i zaopatrzenia w wodę pitną - ochrona wód i zapewnienie wód zdatnych do picia na terenach wiejskich - budowa, rozbudowa lub modernizacja składowisk odpadów komunalnych - utworzenie systemów zapobiegania, recyklingu i utylizacji odpadów komunalnych, niebezpiecznych i osadów ściekowych, rekultywacja i likwidacja mogielników - rewitalizacja obszarów zdegradowanych przez działalność przemysłową - przygotowanie do stworzenia sieci NATURA 2000 - ograniczenie negatywnych oddziaływań akustycznych w środowisku człowieka - wprowadzenie programów czystszej produkcji, oszczędność surowców, energii, eliminacja toksycznych surowców i redukcja zanieczyszczeń w działalności gospodarczej Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025 - głównym celem strategii jest: stworzenie warunków dla stymulowania rozwoju, sprzyjających sukce- Raport o oddziaływaniu na środowisko 3131 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku sywnemu eliminowaniu procesów i działań gospodarczych szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, promowaniu sposobów gospodarowania przyjaznych dla środowiska oraz przywracaniu równowagi na obszarach dewastacji i degradacji przyrodniczej; wśród głównych założeń rozwojowych strategia zakłada utrzymanie wzrostu gospodarczego w powiązaniu ze zdecydowanym wzrostem efektywności wykorzystania surowców, paliw oraz zasobów przyrody oraz zapewnieniem bezpieczeństwa ekologicznego kraju; w wymiarze ekologicznym strategia wskazuje na konieczność: - uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego elementów ochrony środowiska, ochrony różnorodności biologicznej i pomników natury - pomocy państwa dla działalności proekologicznej, rekultywacji terenów i zasobów skażonych, dla czynnej ochrony środowiska i różnorodności biologicznej, przestrzeganie prawa ekologicznego krajowego i międzynarodowego przez wszystkie podmioty - zapewnienie równego dostępu do środowiska i jego zasobów - zapewnienie konkurencyjności wykorzystania zasobów odnawialnych i recyklingu surowców - zapewnienie swobodnego transferu technologicznego i inwestycji proekologicznych - uwzględnienie zagadnień środowiskowych w opracowywanych politykach i programach sektorowych szczebla krajowego i regionalnego II Polityka Ekologiczna Państwa wyróżnione cele ochrony środowiska obejmują m.in.: - zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju w warunkach zrównoważonego rozwoju - zapobieganie powstawaniu odpadów, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów - likwidację zanieczyszczeń u źródła, ograniczenie emisji pyłowej, gazowej i gazów cieplarnianych do wielkości wynikających z przepisów i zobowiązań międzynarodowych oraz wprowadzanie norm emisyjnych i produktowych w gospodarce - racjonalizację i modernizację gospodarki energetycznej - zmniejszenie uciążliwości transportu, w szczególności drogowego na terenach zamieszkania - racjonalizację wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych - racjonalizację wykorzystania i użytkowania kopalin - użytkowanie, ochronę i kształtowanie żywych zasobów przyrody Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z perspektywą na lata 20072010 - wyróżnione cele ochrony środowiska obejmują, oprócz już uwzględnionych w „II Polityce Ekologicznej Państwa" m.in.: - włączenie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych - zwiększenie udziału społecznego w podejmowaniu decyzji rozwojowych, mogących oddziaływać na środowisko przyrodnicze - wykorzystanie mechanizmów rynkowych do działań na rzecz środowiska zmianę wzorców produkcji i konsumpcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju, w tym upowszechnianie dobrowolnych systemów zarządzania środowiskowego jako podstawy działalności przemysłowej Raport o oddziaływaniu na środowisko 3232 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku - - - zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki oraz wzrost energii ze źródeł odnawialnych wprowadzanie mechanizmów zintegrowanego zapobiegania powstawania zanieczyszczeń (IPPC) i najlepszych dostępnych technologii BAT zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego, podnoszenie świadomości społecznej w zakresie biotechnologii i substancji chemicznych, w tym w zakresie GMO poprawa jakości powietrza atmosferycznego poprzez upowszechnianie mechanizmów ekonomicznych i organizacyjnych w zakresie handlu zbywalnymi uprawnieniami emisyjnymi (tzw. handel emisjami) zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu Ustanowione na szczeblu międzynarodowym i krajowym cele polityki ekologicznej znalazły swoje odzwierciedlenie w opracowanym na szczeblu regionalnym „Programie ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010 " oraz w „Planie gospodarki odpadami Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010", stanowiącym integralną część programu. W oparciu o uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne polityki ochrony środowiska, diagnozę stanu środowiska oraz wymagania w zakresie jakości środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych sformułowano w Programie ochrony środowiska główne kierunki działań zmierzających do systematycznej poprawy jakości środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody. Są to: 1. Ochrona wód. Pomimo zauważalnej poprawy jakości wód powierzchniowych, ich stan jest wciąż niezadowalający. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami i nadmierną eksploatacją oraz zabezpieczenie środowiska przed zagrożeniami związanymi z wodą (powódź, susza), wymagają realizacji szeregu przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Główne kierunki działań w tym zakresie, w perspektywie do 2010 roku to: - Ochrona zlewni Obrzycy i Obry, - Ochrona zlewni Drawy, - Ochrona zlewni jezior, - Poprawa gospodarki wodno-ściekowej, zwłaszcza na obszarach wiejskich, - Ograniczanie zanieczyszczeń obszarowych, - Poprawa zabezpieczeń przeciwpowodziowych z uwzględnieniem ochrony ekosystemów wodnych w tym lasów łęgowych. 2. Ochrona powierzchni ziemi przed odpadami. Dotyczy to przede wszystkim większego wykorzystania odpadów komunalnych, które obecnie są głównie składowane. Rozwiązanie tego problemu wymaga wsparcia ze strony samorządu województwa, ponieważ na szczeblu lokalnym możliwości wprowadzenia systemowych rozwiązań są minimalne. Zgodnie z Wojewódzkim planem gospodarki odpadami głównymi celami do 2010 roku są: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi, zapewniającej osiągnięcie limitów i wprowadzenie nowoczesnego systemu unieszkodliwiania i gospodarczego wykorzystania odpadów powstających w sektorze gospodarczym. 3. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami i środowiska człowieka przed hałasem. Wymaga to przede wszystkim kontynuacji działań realizowanych dotychczas dla poprawy jakości powietrza, zwłaszcza intensyfikacji dzia- Raport o oddziaływaniu na środowisko 3333 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku łań ukierunkowanych na proekologiczne rozwiązania systemu transportu. Główne kierunki działań to: - Zmniejszenie emisji komunikacyjnej ( eliminacja ruchu drogowego o charakterze tranzytowym z centrum miast, tworzenie warunków do zwiększenia udziału komunikacji zbiorowej w przewozach pasażerskich) - Zmniejszenie emisji niskiej, w miastach i na terenach wiejskich poprzez przyłączanie do sieci c.o. nowych odbiorców, wszędzie tam gdzie istnieją rezerwy mocy w miejskich systemach ciepłowniczych; kontynuację modernizacji zbiorczych i indywidualnych systemów grzewczych - Dalsze ograniczanie emisji przemysłowej poprzez wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT), instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesach technologicznych oraz poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń - Zmniejszenie negatywnego oddziaływania hałasu na człowieka i środowisko 4. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody. Dotyczy to przede wszystkim nowego podejścia do ochrony przyrody, uwzględniającego europejskie wymogi i doświadczenia w tym zakresie. Istotnymi zagadnieniami są również ochrona i zrównoważony rozwój lasów oraz ochrona gleb. Główne kierunki to : - Wdrożenie systemu Natura 2000 - Optymalizacja sieci obszarów chronionych, zapewniająca spójność ekologiczną województwa oraz ochronę różnorodności biologicznej - Realizacja programów rolno-środowiskowych - Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolniczej lub zdegradowanych, Bieżąca rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych, - Rewitalizacja terenów dawnych wyrobisk górniczych. Oprócz wyżej wymienionych zagadnień, należy podkreślić znaczenie działań systemowych, które wspomagają realizację zadań zarówno w zakresie poprawy jakości środowiska, jak i ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych oraz zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii. Wśród zadań systemowych należy wymienić: - Edukację ekologiczną mieszkańców, w tym rolników, właścicieli ziemi i organizatorów turystyki - Współpracę z sąsiednimi województwami i Brandenburgią, zwłaszcza w zakresie ochrony wód, ochrony przed powodzią i ochrony powietrza atmosferycznego, - Promowanie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego (np. ISO 14 000, EMAS itp.) - Uwzględnianie w programach sektorowych zagadnień ochrony środowiska ( np. w rozwoju transportu, rozwoju turystyki, itd.) - Doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem w skali województwa. W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubuskiego określono następujące cele, kierunki i zadania: Odpady komunalne Cele krótkoterminowe na lata 2003-2006 Raport o oddziaływaniu na środowisko 3434 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 1. Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców województwa. 2. Skierowanie w roku 2006 na składowiska do 83% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). 3. Osiągnięcie w roku 2006 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: - opakowania z papieru i tektury : 45% recyklingu, - opakowania ze szkła: 35% recyklingu, - opakowania z tworzyw sztucznych: 22% recyklingu, - opakowania metalowe: 35% recyklingu, - opakowania wielomateriałowe: 20% recyklingu, - odpady wielkogabarytowe: 26% zebranych selektywnie, - odpady budowlane: 20% zebranych selektywnie, - odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 22% zebranych selektywnie. 4. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 76% wytwarzanych odpadów komunalnych. Cele średniookresowe na lata 2007-2010 1. Deponowanie na składowiska nie więcej niż 65% wszystkich odpadów komunalnych. 2. Skierowanie w roku 2010 na składowiska nie więcej niż 75% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). 3. Osiągnięcie w roku 2010 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: - opakowania z papieru i tektury : 50% recyklingu, - opakowania ze szkła: 45% recyklingu, - opakowania z tworzyw sztucznych: 30% recyklingu, - opakowania metalowe: 45% recyklingu, - opakowania wielomateriałowe: 30% recyklingu, - odpady wielkogabarytowe: 50% zebranych selektywnie, - odpady budowlane: 20% zebranych selektywnie, - odpady budowlane: 40% zebranych selektywnie, - odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 50% zebranych selektywnie. Osady ściekowe 1. Zwiększenie stopnia kontroli obrotu komunalnymi osadami ściekowymi celem zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa zdrowotnego i środowiskowego. 2. Zwiększenie stopnia przetworzenia komunalnych osadów ściekowych. 3. Maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego. W dziedzinie gospodarki odpadami z sektora gospodarczego przewiduje się osiągnięcie w latach 2003-2010 następujących celów: 1. Zwiększenie stopnia wykorzystania odpadów, 2. Bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów, 3. Eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego. Raport o oddziaływaniu na środowisko 3535 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Dla osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na obszarze woj. lubuskiego. Odpady komunalne 1. Wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym, w tym budowa zakładów zagospodarowania odpadów (sortownie, obiekty termicznego unieszkodliwiania odpadów, składowiska o funkcji ponadlokalnej), 2. Utrzymanie przez gminy lub powiaty kontroli nad zakładami przetwarzania odpadów komunalnych, co jest istotne z punktu widzenia rozwoju racjonalnej gospodarki odpadami, 3. Wdrażanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, 4. Podniesienie skuteczności selektywnej zbiórki odpadów ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju selektywnej zbiórki odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, 5. Wdrażanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych, 6. Intensyfikacja działań w zakresie zamykania, rekultywacji lub modernizacji nieefektywnych lokalnych składowisk odpadów komunalnych. Osady ściekowe 1. Unieszkodliwianie osadów ściekowych w zależności od uwarunkowań lokalnych (termiczna przeróbka, kompostowanie, wykorzystanie w celach nawozowych i do rekultywacji, deponowanie osadów na składowiskach), 2. Likwidacja tymczasowego składowania osadów przy oczyszczalniach ścieków, 3. Zwiększenie kontroli nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych. W sektorze gospodarczym, dla osiągnięcia założonych celów konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań: 1. Systematyczne wprowadzanie bezoodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji, 2. Wprowadzenie metod i technologii „czystszej produkcji” powodującej zmniejszenie ilości i uciążliwości wytwarzanych odpadów, 3. Stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów, 4. Dostosowanie gospodarki odpadami do wymagań europejskich zawartych w znowelizowanych krajowych aktach prawnych oraz do wytycznych zawartych w II Polityce Ekologicznej Państwa, 5. Wyeliminowanie nieprawidłowego unieszkodliwiania w tym także nielegalnego lub nieprawidłowego składowania. 6. Opracowanie „Kompleksowego Programu Gospodarki Odpadami Niebezpiecznymi w regionie Polski zachodniej (dla województwa lubuskiego, zachodnio – pomorskiego i dolnośląskiego). 7. Budowa i modernizacja oraz rekultywacja składowisk odpadów przemysłowych . Raport o oddziaływaniu na środowisko 3636 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 8. Budowa składowisk odpadów azbestowych lub przystosowanie do tego celu kwater na składowiskach odpadów komunalnych. 9. Dekontaminacja i unieszkodliwiania urządzeń zawierających PCB oraz likwidacja PCB. 10. Organizacja nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka oraz padłych zwierząt 7 CHARAKTERYSTYKA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO 7.1 Prognoza wpływu na świat roślinny i zwierzęcy Wpływ działań realizujących poszczególne cele na świat roślinny i zwierzęcy, w tym bioróżnorodność i lasy ma charakter dość zmienny, z preferencją pozytywnych wzmocnień zaznaczających się oddziaływaniami korzystnymi, w szczególności wynikającymi z: Rozwoju poziomu edukacji, informatyzacji i świadomości kulturowej społeczeństwa, zwłaszcza w obrębie wsi, a także większości celów zmierzających do poprawy życia wiejskiego, w tym zwłaszcza zachowanie i wykorzystanie zasobów kulturowych i przyrodniczych. W tym kontekście zapewnienie ochrony i poprawy środowiska ożywionego będzie wiązało się z powszechnością edukacji ekologicznej i wzrostu samoświadomości społeczeństwa w stosunku do otaczającej przyrody. Wdrażanie i rozbudowa ogólnie dostępnych baz informatycznych odnośnie środowiska przyrodniczego w większym stopniu przyczyni się do świadomości społeczeństwa w tym zakresie. - Tworzenia korzystnych warunków zamieszkania i rewitalizacji miast, miasteczek oraz wsi z preferencją zrównoważonego rozwoju i harmonijnego ładu przestrzennego, który powinien prowadzić do pozytywnych efektów w zakresie poprawy warunków funkcjonowania przyrody jako całości. - Rozwijania współpracy regionalnej, krajowej oraz międzynarodowej, zwłaszcza przy wykorzystaniu potencjału naukowego, co w konsekwencji powinno wzmacniać ochronę roślin i zwierząt, np. poprzez współtworzenie międzyregionalnych obszarów chronionych czy wzrost świadomości funkcjonowania, struktur przyrodniczych [np. korytarze ekologiczne, duże kompleksy leśne] o zasięgu ponadlokalnym, co tym samym będzie prowadzić do podjęcia odpowiednich działań ochronnych. - preferowania rozwoju funkcji turystycznych, w tym turystyki wiejskiej i agroturystyki –generalnie jest wzmocnieniem pozytywnym, z możliwością jednak wystąpienia oddziaływań zmiennych [w tym niekorzystnych] w przypadku zbyt dużej presji turystycznej na środowisko. Z drugiej strony rozbudowa i wdrażanie wszelkiego rodzaju infrastruktury, w tym zwłaszcza terenów komunikacyjnych, sieci energetycznych, kanalizacyjnych, również przeciwpowodziowej i rozwój działań inwestycyjnych [w tym zwłaszcza rozwój działalności produkcyjno-usługowych przy autostradzie] będzie prowadzić w ogólności do ubytku przestrzeni przyrodniczej, co może mieć również negatywne konsekwencje dla obszarów chronionych, w tym wchodzących w skład NATURY 2000. Realizacja - Raport o oddziaływaniu na środowisko 3737 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku celów powinna mieć na względzie zwłaszcza preferencję unikania niekorzystnych wpływów na wszelkie tereny chronione, zwłaszcza w zakresie rozwoju infrastruktur liniowych. 7.2 Prognoza wpływu na glebę, rzeźbę i wartości krajobrazowe Rozbudowa infrastruktury energetycznej, mediów technicznych a także wszelkie cele zmierzające do aktywizacji regionu poprzez rozwój terenów inwestycyjnych, centrów logistycznych a także ciągły rozwój aglomeracji miejskiej Gorzowa i Zielonej Góry i innych miejscowości, w tym zwłaszcza rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej będą prowadzić do niekorzystnych oddziaływań dla takich elementów środowiska jak gleba, rzeźba i wartości krajobrazowe. W tym wypadku należy zatem dążyć do zrównoważenia rozwoju inwestycyjnego oraz zachowania i wzmacniania roli wymienionych komponentów. Osiągnięcie celów polegających na rozwoju, nauki, kultury i świadomości społeczności lokalnych,a przede wszystkim realizacja systemowej gospodarki odpadami, a pośrednio również rozwój współpracy regionalnej i w ogólności korzystnych warunków zamieszkania będzie korzystnie oddziaływać na zmniejszenie zagrożeń dla powierzchni ziemi, w tym na przeciwdziałanie przekształcania rolniczych powierzchni glebowych, zmniejszania ilości powstających odpadów i zmniejszanie oraz rekultywację składowisk odpadów. 7.3 Prognoza wpływu na wody podziemne i powierzchniowe Wpływ działań realizujących cele strategii, na zachowanie zasobów wodnych oraz utrzymanie odpowiedniej jakości wód, będzie miał charakter pozytywny i korzystny, związany głównie z rozwojem innowacyjności regionu przy wykorzystaniu edukacji społeczeństwa i świadomości ekologicznej, zwłaszcza na terenach wiejskich, również z preferencją ogólnej poprawy zdrowotności mieszkańców, a także rozbudową infrastruktury technicznej (wodno-ściekowej) poprawiającej zaopatrzenie nieskanalizowanych regionów i miejscowości. Pozytywnym czynnikiem jest również rozwój kompleksowej gospodarki odpadowo-ściekowej oraz działania zmierzające do ekologicznej aktywizacji wsi i przestrzeni rolniczej (ograniczanie azotu z terenów rolniczych). Do szczególnie niekorzystnych oddziaływań na środowisko wodne należy zaliczyć ciągłe postępowanie aktywności inwestycyjnej, a także rozbudowa węzłowych funkcji komunikacyjnych i zwiększanie efektywności produkcyjnej przetwórstwa rolnospożywczego, co w konsekwencji w wyniku np. preferencji substancji nawozowych i środków ochrony roślin może pośrednio prowadzić do zanieczyszczania wód podziemnych i powierzchniowych. Na zmniejszenie oddziaływań powinien wpłynąć rozwój proekologicznych technologii stosowanych w zakładach produkcyjnych. 7.4 Prognoza zagrożenia elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym Można prognozować, iż wpływ realizowania poszczególnych celów na zagrożenie promieniowaniem niejonizującym będzie miało generalnie charakter pozytywny, zwłaszcza w zakresie osiągania następujących celów: rozwijanie aktywności i wy- Raport o oddziaływaniu na środowisko 3838 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku kształcenia mieszkańców, rozwój współpracy pozagminnej [regionalnej, krajowe, międzynarodowej], tworzenie ogólnych korzystnych warunków życia mieszkańców i zwiększania atrakcyjności regionu. Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego regionu może mieć zmienny charakter, gdyż mogą tutaj pojawić się niekorzystne oddziaływania związane zwłaszcza z rozbudową napowietrznych sieci energetycznych wielkich mocy. Utrzymanie natężenia pól elektromagnetycznych na odpowiednim poziomie może być utrudnione ze względu na intensyfikację szeroko pojętego rozwoju gospodarczego [rozbudowa aglomeracji miejskich, rozwój działalności gospodarczej, przedsiębiorczości i zainwestowania itp.] i w tym wypadku mogą pojawić się oddziaływania niekorzystne. 7.5 Prognoza zagrożenia środowiska odpadami Zmniejszaniu powstawania odpadów, likwidacji wysypisk czy preferowanie selekcji i recyklingu odpadów może sprzyjać szereg czynników, zwłaszcza zmierzających do osiągnięcia celów strategii związanych z kształceniem i rozwijaniem tożsamości kulturowej mieszkańców, rozbudowy współpracy ponadlokalnej w tym przy wykorzystaniu doświadczeń i potencjału naukowego. Ogólnie zmniejszanie strumienia odpadów, a także likwidacja dzikich wysypisk będzie w dużym stopniu wiązać się również z kształtowaniem korzystnych warunków zamieszkania i rozwoju systemowej gospodarki odpadami zmierzającej do ograniczenia unieszkodliwiania odpadów przez składowanie. Szczególnie istotna jest powszechna edukacja ekologiczna oraz stworzenie systemu zachęt do podejmowania inicjatyw. Niekorzystne oddziaływania mogą pojawić się w przypadku działań związanych z aktywizacją gospodarczą regionu czy rozbudową i modernizacją infrastruktury, które to działania mogą prowadzić do zwiększania wszelkiego rodzaju odpadów. Dlatego też w tym wypadku pozytywne wzmocnienie może być realizowane poprzez rozwijanie i wdrażanie proekologicznych technologii, zwiększania recyklingu odpadów czy wykorzystywania energii odnawialnej. 7.6 Prognoza skutków realizacji ustaleń strategii na stan klimatu akustycznego Rozwój atrakcyjności regionu, rewitalizacji terenów zamieszkania i ogólnej poprawy warunków zamieszkania, rozwój świadomego społeczeństwa, a w pewnym stopniu również poprawa stanu infrastruktury komunikacyjnej, w ostateczności jest czynnikiem korzystnym, prowadzącym do poprawy standardów akustycznych. Należy jednak zaznaczyć, że postępujący intensywny rozwój regionu, czy wzrost aktywności inwestycyjnej, zwłaszcza na terenach o niskim stopniu zagospodarowania, będzie w konsekwencji, bezpośrednio czy też pośrednio, negatywnie oddziaływać na jakość klimatu akustycznego. W tym wypadku korzystne byłoby realizowanie przedsięwzięć ograniczających niekorzystny wpływ np.: ekrany akustyczne, obwodnice itp. 7.7 Prognoza w zakresie zanieczyszczenia powietrza Główne działania ukierunkowane na zastępowanie energii ze źródeł odnawialnych przez energię ze źródeł nieodnawialnych, powszechną edukację ekologiczną, rozwój Raport o oddziaływaniu na środowisko 3939 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku proekologicznych technologii będzie wpływać na zmniejszanie strumienia zanieczyszczeń wprowadzanych do powierza atmosferycznego i tym samym na poprawę standardów jakościowych powietrza. Tak samo jak w przypadku klimatu akustycznego, również w tym wypadku zagrożenie dla jakości powietrza związane jest z szeroko pojętymi działaniami prowadzącymi do aktywizacji gospodarczej regionu, w głównej mierze jednak rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej i wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia inwestycyjne zwiększające strumień zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. 7.8 Ogólna charakterystyka przewidywanych skutków realizacji ustaleń strategii Osiągnięcie poszczególnych celów strategii jest dość zmienne w przypadku podejmowania określonych działań i może wywoływać zarówno skutki korzystne jak i niekorzystne, w dużym stopniu również o zmiennym stopniu nasilenia. Ogólnie można jednak stwierdzić, że przeważające skutki pozytywne wiążą się z osią wzrostu innowacyjności regionu i wykształcenia mieszkańców, zapewnieniem dogodnych warunków życia w regionie, rozwojem atrakcyjnych do zamieszkania obszarów wiejskich oraz rozwój wielokulturowej tożsamości ludności oraz ponadlokalnej współpracy. Dużą zmiennością w oddziaływaniach, również w części przypadków oddziałujących znacząco niekorzystnie, zwłaszcza na zachowanie standardów środowiska oraz na stan środowiska przyrodniczego [krajobrazu, różnorodności biologicznej, obszarów chronionych w tym ostoi NATURA 2000, terenów leśnych], są cele i działania związane z rozbudową i modernizacją infrastruktury regionu, aktywizacją gospodarczą. Ostatecznie jednak, w przypadku osiągania zakładanych celów, wskazuje się na przewagę znaczących oddziaływań korzystnie wpływających na funkcjonowanie środowiska i zapewnienie jego odpowiedniej jakości. Raport o oddziaływaniu na środowisko 4040 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 8 CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Rezultatem realizacji przyjętych w „STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO NA LATA 2000 2015” celów strategicznych i operacyjnych będzie szereg zróżnicowanych oddziaływań gospodarczych, społecznych i ekologicznych o bardzo zróżnicowanej i zmiennej skali natężenia, trwałości i zasięgu przestrzennym. Większość ze zdefiniowanych oddziaływań będzie wywoływała jednoznaczne skutki pozytywne lub o zmiennym charakterze, o zróżnicowanej sile oddziaływania, natomiast w przypadku pewnej grupy celów wystąpią oddziaływania negatywne i dla tych celów wskazane jest określenie rozwiązań zapobiegających, ograniczających lub kompensujących. Wstępna analiza oddziaływań wskazuje, że największe, negatywne skutki środowiskowe związane będą z realizacją infrastruktury regionu oraz z aktywizacją gospodarczą Ziemi Lubuskiej. Proponowane działania zapobiegające, ograniczające lub rekompensujące negatywne skutki oddziaływań przedstawiono w poniższych podrozdziałach. Należy zaznaczyć, iż dla zaproponowanych działań wskazane jest ich uwzględnienie również na dalszych etapach procesu decyzyjnego (plany zagospodarowania przestrzennego, projekty budowlane, decyzje administracyjne). 8.1 - - - - Działania mające na celu zapobieganie szkodliwym oddziaływaniom na środowisko Unikanie przebiegania modernizowanych i nowo projektowanych odcinków ciągów komunikacyjnych przez istniejące oraz planowane do ochrony obszary cenne przyrodniczo, w tym, ostoje NATURA 2000 Unikanie przebiegania modernizowanej i nowo projektowanej infrastruktury technicznej [gazociągów, sieci wodociągowych i kanalizacyjnych] przez istniejące oraz planowane do ochrony obszary cenne przyrodniczo, w tym, ostoje NATURA 2000 W przypadku realizacji inwestycji przeciwpowodziowych, w miarę możliwości zaprzestanie realizacji działań na terenach cennych przyrodniczo o niskim stopniu zamieszkania a przede wszystkim unikanie realizowania przedsięwzięć zmniejszających retencyjność obszarów zalewowych na obszarach chronionych,. Prowadzenie nowych instalacji energetycznych w sposób zapobiegający przecinaniu i defragmentacji struktur przyrodniczych, minimalizowanie lub zapobieganie sytuacjom konfliktowym na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych, w tym ostojach NATURA 2000, innych obszarach chronionych, dolinach rzecznych, dużych kompleksach leśnych. Raport o oddziaływaniu na środowisko 4141 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 8.2 Działania mające na celu zmniejszenie szkodliwych oddziaływań na środowisko Do najważniejszych działań mających na celu zmniejszenie szkodliwego oddziaływania na środowisko należy: - Realizacja nowej infrastruktury komunikacyjnej (obwodnice i obejścia drogowe) w sposób ograniczający negatywne oddziaływanie (hałas, zanieczyszczenie powietrza) na tereny zamieszkania– prowadzenie głównych ciągów komunikacyjnych w oddaleniu od zabudowy mieszkaniowej. - Ograniczenie strat ekologicznych i krajobrazowych na etapie modernizacji szlaków komunikacyjnych przebiegających przez obszary chronione oraz projektowane do objęcia ochroną, w tym ostoje NATURA 2000. - Prowadzenie działań technicznych i przestrzennych ograniczających negatywne skutki układu komunikacyjnego, sprzyjających osiąganiu wymaganych standardów jakości środowiska na terenach zamieszkania (np. ekrany akustyczne, wały ziemne, zieleń przydrożna, zmiana struktury ruchu), a także na terenach cennych przyrodniczo i chronionych - Prowadzenie odpowiedniej i zrównoważonej polityki przestrzennej, mającej na uwadze przygotowywanie terenów rozwojowych i inwestycyjnych mając na względzie lokalne uwarunkowania i potencjał przyrodniczy - Realizacja systemowej gospodarki odpadami, mające za zadanie zmniejszyć ilość składowisk odpadów i wdrożenie składowisk regionalnych. 8.3 Działania mające na celu kompensowanie szkodliwych oddziaływań na środowisko Spośród działań kompensujących szkodliwe oddziaływanie na środowisko naturalne do najistotniejszych należą: - Realizacja obudowy biologicznej modernizowanych i nowo projektowanych ciągów komunikacyjnych, w tym zwłaszcza na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, z preferencją roślinności potencjalnej, odpowiedniej do lokalnych warunków siedliskowych. - Nakaz wprowadzania i uzupełniania terenów zielonych, z preferencją zieleni wysokiej liściastej, na terenach przewidzianych do zainwestowania i rozwoju różnych sektorów gospodarczych. - Przeprowadzanie działań rekultywacyjnych na terenach nieczynnych wysypisk oraz na terenach o zdegradowanej powierzchni ziemi, zwłaszcza poprzez intensyfikację biologicznej zabudowy tego typu obszarów. - Położenie nacisku na rozbudowę naturalnej, przyrodniczej retencji dolinnej i pozadolinnej oraz inne działania renaturalizacyjne podczas prowadzenia inwestycji hydrotechnicznych. - Renaturalizacja terenów intensywnie zainwestowanych, poprzez planowaną realizację terenów zielonych, zwłaszcza zwartych powierzchni o charakterze parkowym. Raport o oddziaływaniu na środowisko 4242 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 9 CHARAKTERYSTYKA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU Strategia należy do grupy dokumentów o funkcjach kreujących, formułujących w ramach przyjętych scenariuszy i uwarunkowań rozwojowych, długo, średnio i krótkofalowe, strategiczne cele rozwoju i sposoby ich osiągnięcia. Analizowana strategia sporządzona została w układzie jednowariantowym, nie zawiera innej, poza podstawową, alternatywy rozwoju. Analiza celów strategicznych i operacyjnych wskazuje, że w znacznym stopniu wykazują one spójność z celami sformułowanymi w dokumentach strategicznych wyższego szczebla, w związku z czym propozycja rozwiązań alternatywnych nie wydaje się w tym przypadku zasadna. Analiza wskazuje natomiast pewną grupę celów, które pozostają w rozbieżności z celami dokumentów strategicznych, nie gwarantując uzyskania oczekiwanych efektów. Rozbieżności te obejmują głównie: - - Preferencję rozbudowy i modernizacji infrastruktury regionu co w pewnym stopniu koliduje z oczekiwaniami dokumentów wyższego szczebla, głównie w przypadku poprawy stanu jakości powietrza i emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a także zmniejszenie ludności zagrożonej hałasem komunikacyjnym. Z drugiej strony, wyznaczone cele (szczególnie w zakresie modernizacji głównych ciągów infrastruktury komunikacyjnej, poprawy bezpieczeństwa i rozwoju transportu) tworzą przesłanki do poprawy warunków zdrowotnośrodowiskowych [zwłaszcza w odniesieniu do zmniejszania hałasu komunikacyjnego] i podniesienia bezpieczeństwa społeczeństwa. Aktywizacja gospodarcza regionu jest w pewnym stopniu konkurencyjna do wymaganej poprawy jakości powietrza atmosferycznego, zmniejszenia zagrożenia hałasem (zwłaszcza ponadnormatywny), racjonalizacji transportu czy z prawidłowo prowadzoną gospodarką odpadową. Rozwój działalności gospodarczej jest bowiem w pewnym stopniu zagrożeniem dla utrzymania odpowiednich standardów środowiska. W aktualnej sytuacji społeczno gospodarczej województwa (i kraju) nie widzi się możliwości osiągnięcia wszystkich założonych w dokumentach strategicznych celów ekologicznych. Konieczność realizacji celów strategicznych zapisanych w dokumentach wyższego szczebla, w porównaniu z celami Strategii rozwoju województwa lubuskiego, przy braku lub przy minimalnym wpływie państwa na politykę paliwową, finansową i komunikacyjną powoduje, że w najbliższych latach priorytety powinny posiadać działania ukierunkowane na realizację celów zapisanych w „Programie ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010”. Raport o oddziaływaniu na środowisko 4343 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 10 INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO Ocena skutków środowiskowych związanych z realizacją celów strategicznych i operacyjnych zawartych w Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 20002020 pozwala na ogólną konstatację, iż ich urzeczywistnieniu nie będą towarzyszyły oddziaływania transgraniczne. Ustalone cele związane są z realizacją planów, programów i przedsięwzięć prowadzących do utrzymania i pobudzania aktywności gospodarczej oraz wyrównywaniem standardów życia społeczności lokalnych, w szczególności w zakresie powiązań komunikacyjnych i infrastrukturalnych, stwarzając równocześnie możliwości dla rozwoju turystyki, rekreacji i więzi społecznych. Realizacja założonych celów wymaga stosowania procedur określonych w dyrektywach wspólnotowych, w ramach których identyfikowane będą, na stosunkowo wczesnym etapie planowania i programowania rozwoju społeczno-gospodarczego, wszelkie przesłanki wskazujące na możliwość wystąpienia takich oddziaływań, co z kolei umożliwi zastosowanie bądź to środków zaradczych, bądź też rozwiązań wariantowych. Na podstawie analizy celów głównych można stwierdzić, iż realizacja tych z nich, które zostały wymienione poniżej zdecydowanie wyklucza możliwość wystąpienia oddziaływań transgranicznych: Cel 2. Podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki oraz informatyzacja społeczeństwa Cel 4. Efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego Realizacja głównego Celu 1. Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu szczególnie w części dotyczącej celów operacyjnych 1.1. Modernizacja infrastruktury transportowej oraz zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu 1.2. Udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej i komunalnej poprawiającej warunki życia oraz podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszarów aktywności gospodarczej może się wiązać z wdrażaniem planów lub programów, w ramach których realizowane będą przedsięwzięcia o znaczącym zasięgu oddziaływania. Zatem przyjmując ogólne założenie strategii polegające na wykluczeniu prawdopodobieństwa wystąpienia oddziaływań transgranicznych należy konsekwentnie prowadzić postępowania w sprawie oceny oddziaływań na środowisko w odniesieniu do wszystkich planów i programów opracowywanych dla realizacji w/w celów strategicznych, aby na kolejnych etapach urzeczywistniania strategii mieć możliwość monitorowania prawdopodobieństwa wystąpienia takich oddziaływań i poszukiwania rozwiązań zaradczych. Raport o oddziaływaniu na środowisko 4444 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 11 INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY Dla celów przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wykorzystano metodę analizy macierzowej zastosowanej wcześniej przy sporządzaniu Ramowej oceny strategicznej oddziaływania na środowisko Narodowego Planu Rozwoju 2004 1006 sporządzonej przez Regionalne Centrum Ekologiczne na Europę Środkową i Wschodnią [Warszawa, lipiec 2002]. Metoda macierzowa uznana została za właściwą, dla sporządzania ocen oddziaływania na środowisko tego typu dokumentów, w publikacji Strategic Environmental Assessment – Status, Challanges and Future Directions [VROM, 1996] wydanej przez Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment of the Netherlands. Podobnie jak w w/w prognozach oddziaływania dokumentów strategicznych, tak i w niniejszej prognozie oddziaływania na środowisko przeprowadzono oszacowanie wpływów na środowisko, które mogą być rezultatem realizacji celów strategicznych i operacyjnych zawartych we wstępnym projekcie zaktualizowanej Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020. Stopień szczegółowości przeprowadzonych ocen i oszacowań dostosowany został do stopnia szczegółowości celów strategicznych i operacyjnych ustalonych w przedmiotowym dokumencie. W miejsce identyfikacji punktów styczności (pól zainteresowania) pomiędzy kryteriami oceny (celami ekologicznymi) a kierunkami działania zawartymi w Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006, które to kryteria i kierunki stanowiły układ kolumnowo wierszowy macierzy wykorzystanej w Ramowej ocenie strategicznej oddziaływania na środowisko Narodowego Planu Rozwoju 2004-1006, w tym przypadku wykorzystano modyfikację w/w macierzy. Układ macierzowy stanowią; w załączniku 2 cele ekologiczne zawarte w dokumentach międzynarodowych, krajowych i regionalnych [kolumny] oraz cele strategiczne zawarte w dokumencie publicznym [wiersze] a w załączniku 3 – cele operacyjne zawarte w ocenianej strategii [kolumny] oraz cele ekologiczne [wiersze] Metoda analizy [oceny] macierzowej dla oszacowania wagi potencjalnych oddziaływań środowiskowych polega na oznaczeniu symbolami oddziaływań znaczących [korzystnych, zmiennych i niekorzystnych oddziaływań słabych [korzystnych, zmiennych i niekorzystnych] oraz braku oddziaływań. Kryteria oceny podzielone zostały na dwie grupy celem umożliwienia oszacowania i analizy racjonalności gospodarowania i proekologiczne kierunki działań wprowadzanie zmian jakościowych środowiska w ramach poszczególnych komponentów Do analizy wykorzystano czterostopniową skalę ocen, wskazującą na potencjalny kierunek i siłę [wagę] oddziaływania Raport o oddziaływaniu na środowisko 4545 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Kierunki oddziaływania Tabela 8 Kierunek i waga oddziaływania Siła oddziaływania Opis oddziaływania Znaczące oddziaływania korzystne Znaczące oddziaływania zmienne oddziaływania niekorzystne Symbol + +/- Opis oddziaływania słabe oddziaływania korzystne słabe oddziaływania zmienne słabe oddziaływania niekorzystne Brak oddziaływań Symbol + +/0 Do analizy przyjęto kryteria oceny zestawione odpowiednio w poniższych tabelach: Tabela 9 Kryteria racjonalności gospodarowania i proekologicznych kierunków działań Gospodarowanie zasobami /proekologiczne, wielosektorowe kierunki działania 1. Upowszechnianie proekologicznego modelu produkcji i konsumpcji 2. Dokonywanie prośrodowiskowych zmian w strukturze gospodarki 3. Upowszechnianie stosowania prośrodowiskowych technologii i wskaźników efektywności owych dotyczących użytkowania zasobów 4. Dążenie do integracji ochrony środowiska z działaniami w innych sektorach Gospodarowanie zasobami /proekologiczne kierunki działania –transport 1. Promowanie prośrodowiskowych środków transportu i związanej z nimi infrastruktury (kolej, transport multimodalny) 2. Wprowadzanie alternatywnych rozwiązań technicznych w transporcie (np. paliw alternatywnych, biopaliw) Gospodarowanie zasobami /proekologiczne kierunki działania –energetyka 1. Podniesienie efektywności energetycznej 2. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie zużycia energii 3. Zwiększenie udziału czystszych nośników energii z paliw kopalnych (gaz, olej) w bilansie zużycia tych paliw 4. Wzrost udziału wytwarzania energii w skojarzeniu Gospodarowanie zasobami /proekologiczne kierunki działania –rolnictwo 1. Zapewnienie bezpiecznej dla środowiska i konsumentów produkcji żywności 2. Wspieranie form rolnictwa przyjaznego dla środowiska, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego 3. Integracja ochrony środowiska, krajobrazu i różnorodności biologicznej z działaniami na terenach wiejskich, zwłaszcza terenami rolniczymi (np. programy rolnośrodowiskowe) 4. Działania na rzecz zapewnienia wielofunkcyjnego rozwoju terenów wiejskich Gospodarowanie zasobami /proekologiczne kierunki działania przyroda ożywiona i nieożywiona, w tym ochrona krajobrazu i zasobów kulturowych 1. Zapewnienie ochrony i właściwego gospodarowania różnorodnością biologiczną (w tym powstrzymywanie się przed wprowadzaniem obcych gatunków) 2. Podporządkowanie ochronie zasobu przyrodniczego wszelkich działań na obszarach cennych, objętych lub planowanych do objęcia taką ochroną 3. Dążenie do renaturyzacji i poprawy stanu zniszczonych ekosystemów oraz restytucji gatunków (w tym na terenach popowodziowych) 4. Wspieranie tradycyjnych, korzystnych dla środowiska praktyk gospodarowania, Raport o oddziaływaniu na środowisko 4646 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku szczególnie na terenach przyrodniczo-cennych (programy rolnośrodowiskowe) 5. Zapewnienie ochrony walorów krajobrazowych kulturowych Gospodarowanie zasobami /proekologiczne kierunki działania –leśnictwo 1. Powiększanie zasobów leśnych 2. Prowadzenie wielofunkcyjnej gospodarki leśnej 3. Dążenie do zachowania zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych Gospodarowanie zasobami / proekologiczne kierunki działania - gospodarka wodna 1. Zapewnienie efektywnego gospodarowania zasobami wodnymi z uwzględnieniem ich ilości i jakości 2. Promowanie tylko takich działań w zakresie retencji wody, które sprzyjają ochronie ukształtowanych ekosystemów Tabela 10 Kryteria wprowadzania zmian jakościowych środowiska w ramach poszczególnych komponentów Wprowadzanie zmian w środowisku –powietrze 1. Przeciwdziałanie emisji gazów szklarniowych i substancji zubażających warstwę ozonową 2. Przeciwdziałanie emisji i spełnienie norm imisji innych zanieczyszczeń (lotnych związków organicznych, trwałych zanieczyszczeń organicznych, metali ciężkich, pyłów, SO2 i NOX) Wprowadzanie zmian w środowisku - hałas i promieniowanie 1. Ograniczanie emisji hałasu i ilości osób narażonych na hałas ponadnormatywny 2. Utrzymanie natężenia pól elektromagnetycznych na dopuszczalnym poziomie Wprowadzanie zmian w środowisku – odpady 1. Zapobieganie powstawaniu odpadów 2. Selekcja i recykling odpadów 3. Likwidacja składowisk 4. Unieszkodliwianie przez składowanie Wprowadzanie zmian w środowisku – gleba 1. Ograniczenie wytwarzania i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych 2. Przeciwdziałanie zanieczyszczaniu, degradacji i ubytkowi powierzchni gleb Wprowadzanie zmian w środowisku –woda 1. Ograniczanie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód ze ściekami kom/przem/roln. 2. Zapewnienie wymaganej jakości wód powierzchniowych i podziemnych 3. Zapewnienie odpowiedniej jakości wody do picia Wprowadzanie zmian w środowisku przyroda ożywiona i nieożywiona 1. Ograniczanie szkodliwych oddziaływań na obszary objęte ochroną prawną oraz planowane do objęcia siecią Natura 2000 2. Stworzenie skutecznego systemu kontroli nad stosowaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów Inne 1. Stosowanie zasady przezorności odnoszącej się do zdrowia. 2. Zachowanie wartości kulturowych Raport o oddziaływaniu na środowisko 4747 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 12 INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH ANALIZY REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA Zaktualizowana Strategia rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 jest dokumentem analiza realizacji którego nie może być prowadzona metodami tradycyjnymi tj. z bezpośrednim wykorzystaniem metody wartościowania – kwantyfikacji. W ustaleniach strategii przewidziano monitorowanie jej realizacji. Monitoring ma się odbywać w wyznaczonych przekrojach czasowych i umożliwić dokonywanie analiz trafności wyboru założonych kierunków rozwoju, efektywności wykorzystania zasobów regionu i zakresu ich osiągania. Monitoring o którym mowa powyżej dotyczy jednakże realizacji celów strategicznych i operacyjnych określonych w przedmiotowym dokumencie. Z punktu widzenia ochrony środowiska zasadniczą kwestią jest monitorowanie osiągania wskaźników wynikających z takich dokumentów jak: Pogram ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010 Plan gospodarki odpadami Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010 Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego Ponieważ realizacja Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2015 nie może kolidować z osiąganiem celów ochrony środowiska ustalonych w wymienionych wyżej dokumentach, dlatego też jest oczywistym, iż w przypadku stwierdzenia osiągania niekorzystnych wskaźników jakości środowiska ustalonych w w/w dokumentach, w jakimkolwiek zakresie, koniecznym jest zidentyfikowanie źródeł generujących takie zjawiska. Jak z powyższego wynika, realizacja „Strategii ...” może być monitorowana [analizowana] poprzez obserwację i analizę wskaźników jakościowych i ilościowych ustalonych w odrębnych dokumentach. Ustawowo, obowiązek monitorowania zjawisk w środowisku jest przypisany Wojewódzkiemu Inspektorowi Środowiska, jak też administracji specjalnej odpowiedzialnej za poszczególne komponenty środowiska– w tym również Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu, w odniesieniu do warunków higieniczno sanitarnych środowiska w miejscach stałego pobytu ludzi. Raport o oddziaływaniu na środowisko 4848 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 13 WSKAZANIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY Ze względu na przedmiot prognozy, niedostatki techniki nie mają żadnego, a przynajmniej istotnego wpływu, na jej jakość oraz formułowane wnioski końcowe. Z uwagi na poziom ogólności opracowania, w dokumencie nie zostały zamieszczone szczegółowe propozycje rozwiązań alternatywnych, związanych z realizacją poszczególnych zadań, wymaganymi dla osiągnięcia zakładanych celów. Częściowo efekt ten może zostać osiągnięty poprzez uwzględnienie proponowanych działań zapobiegających, ograniczających lub rekompensujących negatywne skutki oddziaływań na poszczególne elementy środowiska. Trudność w opracowaniu niniejszego dokumentu wiązała się z faktu konieczności operowania na poziomie celów nie dających możliwości przeprowadzenia szczegółowej kwantyfikacji oddziaływań [czy to korzystnych czy też niekorzystnych]. Problemem okazał się również brak wypracowanych w praktyce krajowej metod sporządzania prognoz oddziaływania dla strategii, zwłaszcza szczegółowych zagadnień metodycznych w przypadku dokonywania oceny oddziaływania. Do podstawowych luk we współczesnej wiedzy, które są istotne przy ustalaniu istniejącego stanu zagrożenia środowiska i zdrowia ludzi należy wymienić następujące: - Brak szczegółowej informacji o stanie środowiska w układzie poszczególnych rodzajów zagrożeń cywilizacyjnych [zanieczyszczenie powietrza, zagrożenie promieniowaniem elektromagnetycznym, zagrożenie hałasem przemysłowym i komunikacyjnym] a w szczególności ewidencjonowanej i systematycznie zbieranej informacji o liczebności populacji zamieszkującej tereny o przekroczonych standardach jakości środowiska - Zasadniczy deficyt informacji o stanie zdrowia społeczeństwa w układzie bezpośrednich wartości statystycznych i wskaźników oraz przestrzennego rozkładu zachorowań na choroby związane z czynnikami środowiskowymi, w szczególności na choroby nowotworowe - Brak danych o stanie i skuteczności realizacji przyjętych do tej pory dokumentów publicznych a w szczególności: - Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego w zakresie jakości przestrzeni, w tym na terenach chronionych obszarów NATURA 2000 i innych terenów chronionych - Programu ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003 2010 - Planu gospodarki dla Województwa Lubuskiego - oraz wyników oceny skuteczności, przyjętych w tych dokumentach, sposobach monitorowania ich realizacji - Brak opracowania ekofizjograficznego dla terenu województwa lubuskiego, które zawierałoby pełną informację o poszczególnych elementach środowiska i wzajemnych powiązaniach pomiędzy nimi, jako podstawę do prognozowania zmian przy podejmowaniu decyzji przestrzennych– w szczególności do obszarów NATURA 2000 Raport o oddziaływaniu na środowisko 4949 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 14 WNIOSKI 1. Cele strategiczne i operacyjne określone w projekcie zaktualizowanej Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 w odniesieniu do ustaleń innych dokumentach publicznych określających cele i standardy jakości środowiska – międzynarodowych, krajowych i regionalnych – umożliwiają i sprzyjają ich realizację. 2. Przeprowadzona analiza macierzowa wykazała zbieżność większości kierunków działania „Strategii” z kryteriami oceny (celami ekologicznymi). 3. Rozważając założone cele należy wziąć pod uwagę możliwe negatywne oddziaływania społeczne i ekonomiczne. Wśród możliwych oddziaływań społecznych mogą wystąpić konflikty lokalne związane z realizacją części zadań inwestycyjnych (np. budowa infrastruktury służącej unieszkodliwianiu odpadów). Negatywne oddziaływania ekonomiczne mogą być związane z brakiem środków finansowych na inne, niż wymienione w Strategii również istotne priorytety ochrony środowiska. 3. Konieczne byłoby przedstawienie zarówno korzyści jak i zagrożeń, jakie mogą wyniknąć z realizacji proponowanej strategii. W analizowanym projekcie zaniechano analizy zagrożeń. Do dokumentu wprowadzić należy zagrożenia ekologiczne, społeczne czy kulturowe, które mogą stać się faktem w przypadku zarówno realizacji, jak i braku realizacji Strategii. 4. Postuluje się wprowadzenie do części poświęconej celowi operacyjnemu nr 4 opisu przedsięwzięć podejmowanych dla unikania i ograniczania niekorzystnych zmian w środowisku wynikających z planowanych działań w innych sektorach. Uzasadnione jest to tym, że brak w dokumencie wystarczającej informacji o sposobach przeciwdziałania negatywnym oddziaływaniom na środowisko, jakie będą prawdopodobnie powodowane przez wdrażanie działań zaproponowanych w innych sektorach (np. transport, rolnictwo). 5. Preferowanie działań w sektorze ochrona środowiska i gospodarka wodna, które w największym stopniu przyczyniają się do zmniejszania zużycia nieodnawialnych zasobów naturalnych 6. Koniecznym jest określenie zasad monitorowania realizacji celów i zadań ochrony środowiska, na etapie realizacji przedmiotowej strategii, a wynikających z: - Programu ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 20032010 - Planu gospodarki odpadami w województwie lubuskim na lata 2003-2010 - Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego oraz ustalenie formy, zakresu i częstotliwości podawania tej informacji do wiadomości publicznej. Raport o oddziaływaniu na środowisko 5050 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku 15 NIETECHNICZNE STRESZCZENIE INFORMACJI ZAWARTYCH W PROGNOZIE Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000 - 2020 stanowi podstawę realizacji polityki rozwojowej w regionie. Jest najważniejszym dokumentem programowania strategicznego na poziomie regionu. Zasadniczą przesłanką uzasadniającą aktualizację Strategii (...) jest potrzeba uwzględnienia na poziomie regionalnym zapisów Strategii Lizbońskiej – najważniejszego programu społeczno gospodarczego Unii Europejskiej W projekcie zaktualizowanej Strategii rozwoju Województwa Lubuskiego w horyzoncie do 2020 określono wizję i priorytety rozwoju województwa lubuskiego, które są następujące: Cel I: Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu Cel II: Podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki oraz informatyzacja społeczeństwa Cel III: Rozwój przedsiębiorczości, oraz działania na mające na celu podniesienie poziomu technologicznego przedsiębiorstw i ich innowacyjności dzięki współpracy z nauką Cel IV: Efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego Każdy z celów strategicznych posiada jednoznacznie określone cele operacyjne. Na szczególną uwagę zasługuje obecność w strategii celu operacyjnego nr 4.1 Wykorzystanie walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki stanowiącego syntezę proponowanych działań w sferze Efektywnego wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego oraz kulturowego. Ustanowione na szczeblu międzynarodowym i krajowym cele polityki ekologicznej znalazły swoje odzwierciedlenie w opracowanym na szczeblu regionalnym „Programie ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010” oraz w „Planie gospodarki odpadami Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010”, stanowiącym integralną część Strategii. Analiza obszarów realizacji przewidywanych działań określonych w „Strategii ...” i w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego" pozwoliła na wydzielenie obszarów występowania potencjalnie znaczących oddziaływań środowiskowych. Obszary te obejmują: 1. rz. Bóbr, Odra i Nysa Łużycka, w obrębie których realizowane będą działania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, ochrony środowiska przyrodniczego i transportu wodnego. 2. Kontynentalny krzyż tranzytowy W – E i N – S z multimodalnym węzłem w Świebodzinie o znaczeniu europejskim, Pasmo Przyspieszonego Rozwoju 30 Miejscowości z Gorzowem – Zieloną Górą i Nową Solą wzdłuż trasy ekspresowej nr 3, Południowe Pasmo Przyspieszonego Rozwoju – Lubsko – Żary – Żagań – Szprotawa – Iłowa, z wykorzystaniem paneuropejskiej trasy autostraRaport o oddziaływaniu na środowisko 5151 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku dy nr 18 i linii kolejowej oraz dróg dojazdowych z terenów pogranicza polsko – niemieckiego (w, związanych z rozwojem aktywności gospodarczej, infrastruktury gospodarczej, technicznej i komunikacyjnej oraz gospodarką odpadami. 3. Obszary występowania regionalnych struktur wodonośnych w obrębie których realizowane będą zadania w zakresie gospodarki wodno ściekowej. 4. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych, objętych i przewidywanych do objęcia ochroną prawną w ramach wielkoobszarowego systemu obszarów chronionych . 5. Obszary budowy i przebudowy układu energetycznego i gazowniczego województwa. Do najważniejszych działań mających na celu zmniejszenie szkodliwego oddziaływania na środowisko należy: - Realizacja nowej infrastruktury komunikacyjnej (obwodnice i obejścia drogowe) w sposób ograniczający negatywne oddziaływanie (hałas, zanieczyszczenie powietrza) na tereny zamieszkania – prowadzenie głównych ciągów komunikacyjnych w oddaleniu od zabudowy mieszkaniowej. - Ograniczenie strat ekologicznych i krajobrazowych na etapie modernizacji szlaków komunikacyjnych przebiegających przez obszary chronione oraz projektowane do objęcia ochroną, w tym ostoje NATURA 2000. - Prowadzenie działań technicznych i przestrzennych ograniczających negatywne skutki układu komunikacyjnego, sprzyjających osiąganiu wymaganych standardów jakości środowiska na terenach zamieszkania (np. ekrany akustyczne, wały ziemne, zieleń przydrożna, zmiana struktury ruchu), a także na terenach cennych przyrodniczo i chronionych - Prowadzenie odpowiedniej i zrównoważonej polityki przestrzennej, mającej na uwadze przygotowywanie terenów rozwojowych i inwestycyjnych mając na względzie lokalne uwarunkowania i potencjał przyrodniczy Stwierdzono, że cele strategiczne i operacyjne określone w projekcie zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego na lata 2000-2020 w odniesieniu do ustaleń innych dokumentów publicznych określających cele i standardy jakości środowiska – międzynarodowych, krajowych i regionalnych – umożliwiają i sprzyjają ich realizacji. Przeprowadzona analiza macierzowa wykazała zbieżność większości kierunków działania „Strategii” z kryteriami oceny (celami ekologicznymi). Konieczne byłoby przedstawienie zarówno korzyści jak i zagrożeń, jakie mogą wyniknąć z realizacji proponowanej strategii. W analizowanym projekcie zaniechano analizy zagrożeń. Do dokumentu wprowadzić należy zagrożenia ekologiczne, społeczne czy kulturowe, które mogą stać się faktem w przypadku zarówno realizacji, jak i braku realizacji Strategii. Postuluje się wprowadzenie do części poświęconej celowi operacyjnemu nr 4 opisu przedsięwzięć podejmowanych dla unikania i ograniczania niekorzystnych zmian w środowisku wynikających z planowanych działań w innych sektorach. Uzasadnione jest to tym, że brak w dokumencie wystarczającej informacji o sposobach przeciwdziałania negatywnym oddziaływaniom na środowisko, jakie będą prawdopodobnie powodowane przez wdrażanie działań zaproponowanych w innych sektorach (np. transport, rolnictwo). Koniecznym jest, określenie zasad monitorowania realizacji celów i zadań ochrony środowiska, na etapie realizacji przedmiotowej strategii, a wynikających z: Programu ochrony środowiska Województwa Lubuskiego na lata 2003-2010 Planu gospodarki odpadami w województwie lubuskim na lata 2003-2010 Raport o oddziaływaniu na środowisko 5252 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego oraz ustalenie formy, zakresu i częstotliwości podawania tej informacji do wiadomości publicznej. 16 Załączniki Raport o oddziaływaniu na środowisko 5353