docGambit Gdanski-Założenia - Miejska Rada Bezpieczeństwa Ruchu
download 
Reklamacja Transkrypt
Gambit Gdanski-Założenia - Miejska Rada Bezpieczeństwa Ruchu
GAMBIT Gdański MIEJSKI PROGRAM BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO Część II ZAŁOŻENIA PROGRAMU Gdańsk, listopad 2005 r. Egz. nr........ Projekt wykonała Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej w Gdańsku Autorzy: Politechnika Gdańska, Katedra Inżynierii Drogowej: Dr inż. Kazimierz Jamroz – kierownik projektu Dr inż. Marcin Budzyński Dr inż. Lech Michalski Mgr inż. Mirosław Kastner Izabela Oskarbska Magdalena Witkowska Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku: Mgr Stanisława Zielińska Partnerzy miejscowi: - Urząd Miasta w Gdańsku - Zarząd Dróg i Zieleni w Gdańsku - Komenda Miejska Policji w Gdańsku - Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku Spis treści 1. WSTĘP 1.1 Podstawa opracowania 1.2 Cel i zakres opracowania 1.3. Struktura programu 2. WNIOSKI Z DIAGNOZY 3. GDAŃSKA WIZJA I MISJA BRD 4. STRATEGIA DZIAŁAŃ (2006 – 2013) 4.1 Cel długoterminowy 4.2 Cele szczegółowe 4.2 Priorytetowe kierunki działań 4.3 Działania władz miejskich 5. OPERACYJNY PROGRAM DZIAŁAŃ (2006 – 2007) 6. SZCZEGÓŁOWY PROGRAM REALIZACYJNY NA ROK 2006 7. PODSUMOWAWNIE 1 1 2 2 4 7 9 10 10 13 15 15 16 17 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 1. WSTĘP Celowość tworzenia Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego „GAMBIT Gdański” jako programu realizującego „Strategię Rozwoju Gdańska do roku 2015” w zakresie bezpieczeństwa ruchu wynika z faktu, że liczba wypadków i kolizji drogowych oraz straty materialne i społeczne ponoszone w tych wypadkach nadal są na poziomie wysokim wyróżniającym Gdańsk na tle innych powiatów w województwie. W ciągu ostatnich 5 lat na terenie Gdańska zarejestrowano ponad 20 tys. kolizji i ponad 3,4 tys. wypadków drogowych, w których 4208 osób było rannych (w tym 350 ciężko) i 145 osób zginęło. Koszty społeczne i ekonomiczne tych zdarzeń wyniosły ponad 1.3 mld zł. Czyli roczne straty ponoszone w wypadkach drogowych w naszym mieście osiągają poziom 25% budżetu miasta. W tym stanie rzeczy główny wysiłek należy skierować na tworzenie skutecznego systemu zarządzania bezpieczeństwa ruchu drogowego (brd) w celu znacznie lepszego niż dotychczas, wykorzystania zasobów przeznaczonych na działania prewencyjne. Doświadczenia krajów UE jednoznacznie wskazują, że poprawę bezpieczeństwa ruchu można uzyskać tylko przez prowadzenie kompleksowych i skoordynowanych działań, a podstawą sukcesu jest dobrze przygotowany i konsekwentnie wdrażany program bezpieczeństwa ruchu. Poprawa stanu brd wymaga działań wielodyscyplinarnych, jako że okoliczności wypadków drogowych są bardzo złożone. Oznacza to, że programy na najbliższe lata powinny bazować głównie na podnoszeniu skuteczności znanych i powszechnie stosowanych w krajach UE środków poprawy brd. Równocześnie należy rozwijać działania systemowe (organizacja struktur brd, rozwój narzędzi zarządzania brd itp.), co stanowi warunek konieczny skutecznej realizacji Programu. Działania systemowe podejmowane są już na poziomie centralnym i regionalnym. W roku 2001 Rada Ministrów przyjęła Program „GAMBIT 2000”, jako program krajowy, którego elementy są systematycznie realizowane. W roku 2005 opracowano Program GAMBIT 2005, jako kolejny program krajowy, uzupełniający i rozszerzający działania przewidziane do realizacji w Programie GAMBIT 2000. Administracja rządowa zrealizowała I etap prac systemowych wskazanych w Programie GAMBIT 2000 wg tzw. strategii odgórnej. Rozpoczęty został również etap prac wdrożeniowych na poziomie regionalnym. Dzięki staraniom administracji rządowej i samorządowej, kilka województw przygotowało programy wojewódzkie (np. GAMBIT Śląski, Lubelski, Pomorski, Warmińsko-Mazurski, Świętokrzyski). Powstają również pierwsze programy lokalne (GAMBIT Warszawski, Elbląski, Człuchowski, Kościerski). 1.1 Podstawa opracowania Opracowanie jest efektem realizacji II fazy prac nad projektem Miejskiego Programu Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego „GAMBIT Gdański”, pod nazwą „Założenia”, zamówionego i zleconego przez Urząd Miasta w Gdańsku. 1 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 1.2 Cel i zakres opracowania Celem niniejszego opracowania jest określenie założeń do programu GAMBIT Gdański. Niniejsza część zawiera: założenia ogólne, założenia szczegółowe do programu strategicznego na lata 2006 – 2013 oraz założenia do operacyjnego programu działań na lata 2006 – 2007 i realizacyjnego na rok 2006. 1.3. Struktura programu Program GAMBIT Gdański w swej filozofii podejścia będzie nawiązywał do Wojewódzkiego Programu BRD GAMBIT Pomorski oraz będzie spójny co do zadań i struktury z Krajowym Programem Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2005. Będzie on nawiązywał do: • celów i rekomendacji Programu Wojewódzkiego, • wniosków z Diagnozy, wykonanej w ramach I części programu GAMBIT Pomorski, • celów „Strategii Rozwoju Gdańska do roku 2015” • postulatów i oczekiwań samorządu miasta Gdańska. Program będzie zawierał: cele, obszary działań, szczegółowe zadania i będzie przygotowany głównie dla prowadzenia działań realizowanych przez władze samorządowe miasta Gdańska. Zadania dla miasta będą przedstawione w formie zaleceń i przykładów dobrej praktyki. Koordynatorem wszystkich działań będzie Urząd Miasta w Gdańsku. Program GAMBIT Gdański będzie obejmował cztery horyzonty czasowe: 1. Lata 2000 – 2005 – Diagnoza, 2. Rok 2025 i dalsze Wizja , 3. Rok 2013 – Strategia, 4. Rok 2007 – Dwuletni program operacyjny, wraz z programem realizacyjnym na rok 2006 Zgodnie z metodyką tworzenia programów, stosowaną w wielu krajach OECD i na podstawie dotychczasowych doświadczeń krajowych, przewiduje się opracowanie programu składającego się z 4 części: Część I Część II Część III Część IV Diagnoza stanu i systemu brd, Założenia Programu, Strategia (program działań długoterminowych do roku 2013), Programy krótkoterminowe (działania operacyjne na lata 20062007 i realizacyjne na rok 2006) Strategia będzie zawierała: • cel ogólny programu GAMBIT Gdański, • priorytetowe kierunki działań, • główne obszary i podobszary działań (dla realizacji priorytetów), • ogólną charakterystykę działań, • harmonogram ogólny, 2 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej • uwarunkowania realizacji. Operacyjny program działań będzie przygotowany z ukierunkowaniem na określone grupy realizatorów. Operacyjny program będzie zawierał działania wybrane dla każdego priorytetowego kierunku działań i przewidziane do realizacji do roku 2008. Opis każdego zadania będzie zawierał: • ogólną charakterystykę, • szacunkowe koszty realizacji zadania, • harmonogram, • zbiór wskaźników umożliwiających monitorowanie postępów, • realizatorów działań, • uwarunkowania realizacji programu. Szczegółowy program działań na rok 2006 (tzw. program startowy) będzie przygotowany z ukierunkowaniem na konkretne projekty. Program ten będzie zawierał: • zadania (w nawiązaniu do celów szczegółowych, przyjętych działań priorytetowych), • szacunkowe koszty realizacji zadań, • harmonogram szczegółowy, • zbiór wskaźników umożliwiających monitorowanie postępów, • realizatorów działań, • uwarunkowania realizacji programu. • Program szczegółowy będzie przygotowany stosowanie do wielkości budżetu przewidzianego na rok 2006. 3 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 2. WNIOSKI Z DIAGNOZY Dla potrzeb programu wykonano diagnozę stanu i systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Gdańsku. Diagnoza stanu brd została wykonana za okres 2000 – 2004 i zawiera m. inn.: porównanie miasta Gdańska do innych powiatów w województwie pomorskim i do innych miast grodzkich w całej Polsce, główne trendy liczby wypadków i ich ofiar, porównanie stanu brd w dzielnicach miasta, szczegółową charakterystykę brd – pora występowania wypadków, sprawcy, ofiary, okoliczności, główne grupy ryzyka i problemy brd. Diagnoza systemu brd zawiera charakterystykę instytucji zajmujących się problemem bezpieczeństwa, działających w różnych obszarach – struktury brd, edukacja, kontrola i nadzór, infrastruktura drogowa i ratownictwo drogowe. Na podstawie diagnozy sformułowano następujące wnioski dotyczące stanu brd: • W latach 2000 – 2004 w Gdańsku zarejestrowano 3412 wypadków, w których 4208 osób zostało rannych (w tym 349 ciężko), a 145 poniosło śmierć (rys. 2.1). Zwraca uwagę wzrost liczby ofiar śmiertelnych w roku 2004 w stosunku do roku 2003 i spadek liczby ofiar ciężko rannych w roku 2004 - blisko 3-krotny w stosunku do roku 2003 i ponad 5-krotny w stosunku do roku 2002, • Najwięcej wypadków związanych było z najechaniem na pieszego - 1540, w których zginęło 97 osób (67% wszystkich ofiar śmiertelnych), a 1525 zostało rannych (rys. 2.1), • Najwięcej wypadków drogowych zarejestrowano w dzielnicach: Wrzeszcz Górny – 522 (15,3% wszystkich wypadków w Gdańsku), Śródmieście – 456 (13,4%), Oliwa Dolna - 391 (11,5%), • Największa liczba wypadków miała miejsce w miesiącach sierpień i październik, w ciągu tygodnia w piątki, w godzinach 15-16, • Biorąc pod uwagę wielkość populacji danej grupy wiekowej, ryzyko bycia ofiarą wypadku drogowego mierzone liczbą rannych na 100 tys. mieszkańców było najwyższe dla przedziału wiekowego – 15-19 lat (346 ofiar rannych/100 tys. mk) oraz 10-14 lat (308 ofiar rannych/100 tys. mk). Natomiast ryzyko to zmierzone liczbą ofiar śmiertelnych na 100 tys., mieszkańców wykazało, że najwyższe jest dla grupy wiekowej powyżej 64 lat (14 ofiar śmiertelnych/100 tys. mk), • Grupy ryzyka uczestniczenia w wypadkach drogowych: piesi (67% ofiar śmiertelnych), młodzi kierowcy (11% ofiar śmiertelnych w wypadkach przez nich spowodowanych), dzieci (14% ofiar), rowerzyści (5% wszystkich wypadków), • Główne problemy brd to: nadmierna prędkość (19% ofiar śmiertelnych), sprawcy wypadków pod wpływem alkoholu , infrastruktura drogowa (51% wypadków na skrzyżowaniach, 27% ofiar zabitych na przejściach dla pieszych), nieprawidłowe przejeżdżanie przejść dla pieszych (12% ofiar śmiertelnych), • Najbardziej zagrożone ciągi uliczne to: ul. Kartuska (11% ofiar śmiertelnych), ul. Trakt Św. Wojciecha (11% ofiar śmiertelnych), ul. Kołobrzeska (7% ofiar śmiertelnych), ul. Słowackiego (7% ofiar śmiertelnych), • Najbardziej zagrożone skrzyżowania, gdzie zarejestrowano ponad 5% wszystkich wypadków w mieście to: Kościuszki – Legionów, Hucisko - Targ Drzewny - Wały Jagiellońskie, Do Studzienki - Grunwaldzka - Miszewskiego Al.Zwycięstwa, Chłopska - Komorowskiego - Obrońców Wybrzeża 4 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 35 Ofiary śmiertelne ofiary śm iertelne pozostałe 30 ofiary śm iertelne - piesi 25 20 15 10 5 0 2000 2001 120 2002 2003 2004 Ofiary ciężko ranne 100 ofiary ciężko ranne pozostałe 80 ofiary ciężko ranne - piesi 60 40 20 0 2000 2001 2002 2003 2004 Rys. 2.1 Zmiany liczby ofiar śmiertelnych i ciężko rannych w Gdańsku w latach 2000-2004 Na podstawie diagnozy sformułowano następujące wnioski dotyczące systemu brd: • W zakresie działania systemu brd braki w zakresie: - ukształtowanej, w postaci rady brd, kadry decyzyjnej, - kadry wykonawczej w postaci miejskiego inspektora brd realizującego postanowienia rady, - programu poprawy brd stanowiącego podstawę do konsekwentnych i zaplanowanych działań, - audytu brd eliminującego błędne rozwiązania na etapie planistycznym i projektowym, - systemu informacji o brd umożliwiającego przekazywanie wiedzy społeczności lokalnej o aktualnym stanie brd jak również planowanych działaniach czy akcjach prewencyjnych, - słabe szkoły nauki jazdy i źle funkcjonujący system nadzoru, - systemu monitorowania brd (zachowań uczestników, efektów podjętych działań), systemu finansowania działań brd jest: Komisja ds. bezpieczeństwa i organizacji ruchu. - bazy danych w ZDiZ oraz KMP na terenie Gdańska funkcjonują organizacje pozarządowe wspierające działania brd • W zakresie edukacji: 5 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej braki w zakresie: - zbyt mała liczba przeszkolonych nauczycieli realizujących edukację motoryzacyjną i kadr pedagogicznych w szkołach, - słabe wyposażenie wielu szkół w pomoce i materiały dydaktyczne, brakuje miasteczek ruchu drogowego, jest: - pomoc szkołom ze strony Policji, Straży Miejskiej i innych instytucji i organizacji związanych z brd. • W zakresie kontroli i nadzoru braki w zakresie: - opracowanej strategii kontroli ruchu drogowego, - sprzętowe i kadrowe, - automatyzacji procesu kontroli (fotoradary, kamery rejestrujące przejazd na czerwonym świetle), jest: - podejmowanie inicjatyw w zakresie wybranych problemów brd przez Policję i Straż Miejską, - funkcjonowanie kilku urządzeń do automatycznej kontroli ruchu. • w zakresie infrastruktury drogowej: mankamenty: - źle ukształtowane otoczenie dróg i ulic (zagospodarowanie przestrzenne), - braki w hierarchizacji sieci ulic, - zła geometria dróg i ulic oraz zła i nieczytelna geometria i organizacja ruchu na skrzyżowaniach, - zły stan nawierzchni, chodników i poboczy, - twarde otoczenie dróg (drzewa, słupy), - brak urządzeń bezpieczeństwa ruchu dla pieszych rowerzystów, - zbyt długa i niezorganizowana droga dzieci do szkoły, zalety: - rozbudowa ciągów rowerowych, - stosowanie urządzeń uspokojenia ruchu - modernizacja skrzyżowań przez stosowanie skrzyżowań typu małe rondo i z sygnalizacją świetlną. • w zakresie ratownictwa: - stosowanie coraz nowocześniejszego sprzętu i jednostek ratowniczych, - stosowanie środków inżynierskich dających ratunkowym, - podnoszenie kwalifikacji ratowników, - powszechne szkolenia społeczeństwa z zakresu pomocy, - utworzenie systemu pomocy psychologicznej i wypadków drogowych. ciągłe doposażanie priorytet pojazdom udzielania pierwszej finansowej ofiarom 6 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 3. WIZJA I MISJA BRD Aktualny stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce oraz obecność Polski w Unii Europejskiej wymagają potraktowania działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego jako jednego z najważniejszych priorytetów polityki transportowej państwa. Należy założyć, że naszą dalekosiężną wizją bezpieczeństwa ruchu drogowego jest zdążanie do całkowitego wyeliminowania ofiar śmiertelnych ulicach miasta Gdańska. Zgodnie z przyjmowaną przez inne kraje oraz założoną w krajowym programie brd GAMBIT 2005 „Wizją ZERO” (rys. 3.1) należy uznać, że nawet jedna ofiara śmiertelna wypadku drogowego, to o jedną ofiarę za dużo. Zakłada się, osiągnięcie „wizji zero” w trzecim dziesięcioleciu bieżącego wieku tj. uznanie, że nawet jedna ofiara śmiertelna wypadku drogowego w po roku 2025 to będzie o jedną ofiarę za dużo. Wizja ta powinna być jednym z celów dalekosiężnej Polityki Transportowej Miasta Gdańska oraz realizacji Krajowego Programu GAMBIT 2005. Rys. 3.1 Wizja Zero przyjęta w krajowym programie brd GAMBIT 2005 7 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej Tak sformułowana „WIZJA ZERO” oznacza, że: • życie i zdrowie ludzkie stawiane jest przed mobilnością i innymi celami funkcjonowania systemu transportu, • wszyscy: politycy, planiści, projektanci i budowniczowie dróg, nauczyciele, dziennikarze, policjanci, przewoźnicy, ratownicy i uczestnicy ruchu drogowego odpowiadamy wspólnie za wypadki drogowe i niwelowanie ich skutków, • system drogowy i pojazdy będą tak projektowane, budowane i eksploatowane, aby mogły minimalizować i kompensować błędy uczestników ruchu, • system zarządzania bezpieczeństwem ruchu będzie posiadał procedury i narzędzia umożliwiające realizację postawionych wyzwań. Misja programu Na podstawie analizy uwarunkowań proponuje się przyjęcie następującej misji programu strategicznego: Gdańsk przyjazny bo bezpieczny Będzie to miasto o dobrze zorganizowanym systemie brd, życzliwych i przyjaznych sobie uczestnikach ruchu szanujących pieszych i rowerzystów, z bezpieczną infrastrukturą drogową i skutecznym systemie ratownictwa drogowego. 8 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 4. STRATEGIA DZIAŁAŃ (2006 – 2013) Strategia ma umożliwiać świadome kierowanie działaniami dla osiągnięcia przyjętego celu strategicznego oraz koncentrowanie się na celu długoterminowym. Zaakceptowany przez zainteresowane strony dokument Strategii będzie wynikiem procesu, silnie angażującego wszystkie zainteresowane strony, a zwłaszcza w ustaleniu celu strategicznego i wyboru priorytetów. Wiąże to się z uzyskaniem kompromisu pomiędzy oczekiwaniami i możliwościami realizacji tych oczekiwań. Strategia stanowić będzie materiał wyjściowy do zgłaszania zadań przez samorząd miejski. Podstawowymi narzędziami realizacji Strategii będą programy wieloletnie (programy operacyjne) i roczne plany realizacyjne. Schemat realizacji strategii przedstawiono na rysunku rys. 4.1. Diagnoza stanu brd Strategia brd na lata 2006 -2013 Programy instytucji i organizacji Program operacyjny 2006 - 2007 2008 - 2010 Policja Programy dzielnicowe Programy celowe 2011 - 2013 ZDiZ SM PSP inne Plan realizacyjny na rok 2006 na rok 2007 Plany dzielnicowe Plany celowe Projekty Rys. 4.1 Narzędzia realizacji strategii dla miasta Gdańska Strategia brd wymaga ciągłego monitorowania, udoskonalania i aktualizowania. Powinna spełniać dwie istotne funkcje: • pokazywać gotowość miasta Gdańsk do kreowania własnej polityki poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, • wspierać sektory i samorząd w przygotowaniu własnych strategii i programów niezbędnych w pozyskiwaniu środków finansowych, w tym w ramach pomocy zagranicznej. 9 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej Na rysunku 4.2 przedstawiono przyjętą strukturę aktywności w Programie, zakładającą przypisanie do każdego priorytetu odpowiednich działań, które zawierać będą zadania (poziom programu operacyjnego). Na poziomie programu realizacyjnego do zadań będą przypisane projekty dotyczące konkretnych rozwiązań, do zrealizowania w Gdańsku w ramach Programu. Cel szczegółowy Priorytet Działanie Działanie Projekt Priorytet Działanie Zadanie Projekt Priorytet Zadanie Zadanie Projekt Rys. 4.2 Przyjęta struktura aktywności w Programie Gambit Gdański 4.1 Cel długoterminowy W latach 2000 - 2004 na obszarze miasta Gdańsk w wypadkach drogowych zginęły 145 osoby, co daje średniorocznie 29 śmiertelnych ofiar wypadków drogowych. W tym samym przedziale czasowym rannych zostało 4208 osób (349 ciężko rannych), co daje średniorocznie 840 osób rannych (70 ciężko rannych) na terenie miasta Gdańska. Cel strategiczny programu bezpieczeństwa ruchu drogowego GAMBIT Gdański to zmniejszenie średniorocznej liczby śmiertelnych i ciężko rannych ofiar wypadków drogowych o 50% do roku 2013: • zmniejszenie liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych do mniej niż 11 osób rocznie w roku 2013, • zmniejszenie liczby śmiertelnych i ciężko rannych ofiar wypadków drogowych do mniej niż 30 osób rocznie w roku 2013. 4.2 Cele szczegółowe W programie strategicznym przewiduje się realizację pięciu celów szczegółowych. Są to: Cel 1 Usprawnienie systemu brd - stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Dla efektywnej i skutecznej realizacji procesu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego należy w pierwszej kolejności ulepszyć podstawy systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego w mieście. Istnienie systemu zarządzania 10 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej bezpieczeństwem ruchu drogowego stanowi warunek konieczny powodzenia każdego programu. Wypadki drogowe są problemem zbyt złożonym, a ich skutki zbyt kosztowne ekonomicznie i społecznie, aby można było go rozwiązać działaniami nieprofesjonalnymi, bazującymi na subiektywnych ocenach, czy też opiniach obiegowych osób i instytucji potencjalnie zaangażowanych w problematykę. Zatem system zarządzania brd powinien precyzować formuły prawne, organizacyjne oraz finansowe, określające zasady współdziałania organizacji, instytucji i osób zaangażowanych w proces poprawy brd. Powszechne wdrażanie środków poprawy bezpieczeństwa ruchu wymaga usprawnień w zakresie struktur organizacyjnych i kadry. Należy zatem skoncentrować się na działaniach, które stworzą podstawy do realizacji kolejnych celów szczegółowych. Do najważniejszych z nich zaliczyć można: • powstanie miejskiej rady brd, • stworzenie wyspecjalizowanych struktur zarządzania ruchem, w tym specjalizujących się w zagadnieniach brd w jednostkach administracji samorządowej, przeprowadzanie szkoleń kadry, • wdrożenie audytu brd jako systemu kontroli planowania, projektowania i wykonania inwestycji drogowych pod względem bezpieczeństwa ruchu, • stworzenie systemu stałego monitoringu brd, a w pierwszej kolejności wykonanie diagnozy brd w poszczególnych dzielnicach, opracowanie i wdrożenie zintegrowanej i jednolitej bazy danych o wypadkach dla miasta, • kontrola sposobu oceny stanu technicznego pojazdów, • stworzenie systemu informacji o brd, • opracowanie i wdrożenie systemu finansowania działań na rzecz poprawy bezpieczeństwem ruchu drogowego, • usprawnienie zasad komunikowania się ze społeczeństwem. Cel 2: Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Piesi należą do grupy największego ryzyka bycia ofiarą wypadku drogowego w Gdańsku (67% ofiar śmiertelnych). Poprawa bezpieczeństwa pieszych, dzieci i rowerzystów wiąże się z koniecznością weryfikacji istniejących aktów prawnych pod kątem zasad poruszania się pieszych i rowerzystów, a także relacji pieszy-kierowca, usprawnienia edukacji i komunikacji ze społeczeństwem, usprawnienia nadzoru nad ruchem pieszych i rowerzystów, powszechnym stosowaniu drogowych środków brd chroniących pieszych i rowerzystów. Podstawową rolę w zakresie poprawy bezpieczeństwa pieszych odgrywać powinna szeroka edukacja społeczeństwa. W tym celu należy rozpowszechniać różne formy działań podnoszące wiedzę o bezpieczeństwie pieszych, kulturę zachowań wzajemnych (pieszy - kierujący) i świadomość zagrożeń w sytuacjach nieprzestrzegania prawa. Niezbędne jest również doskonalenie systemu edukacji dzieci i młodzieży, a także szkolenia kierowców pod kątem obecności w ruchu pieszych użytkowników dróg. Skuteczność wszystkich działań z zakresu poprawy bezpieczeństwa pieszych może być, zwłaszcza w początkowych etapie, zwiększona poprzez usprawnienie metod nadzoru ruchu, mających na celu odpowiednią modyfikację nieprawidłowych zachowań pieszych i kierowców względem pieszych, zaostrzenie sankcji za potrącenie pieszego. 11 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej Konieczne jest stosowanie drogowych środków brd zapewniających ochronę pieszym tj. wysp azylu, sygnalizacji wzbudzanych oraz innych środków separacji i segregacji ruchu pieszego od samochodowego i rowerowego oraz dostosowywanie urządzeń ulicznych do wymagań osób niepełnosprawnych i pieszych w podeszłym wieku, weryfikację wyznaczonych przejść dla pieszych. Cel 3: Kształtowanie przestrzegającego i przepisy, świadomego i kulturalnego uczestnika ruchu drogowego Jazda z nadmierną prędkością, kierowanie pojazdami pod wpływem alkoholu, niski stopień stosowania urządzeń zabezpieczających, przejeżdżanie na czerwonym świetle oraz ignorowanie praw innych uczestników ruchu to najczęściej występujące niebezpieczne i agresywne zachowania kierowców. Takie zachowania uczestników ruchu drogowego są okolicznością występującą przy wypadkach drogowych o dużej ciężkości. Istnieje więc pilna potrzeba wpływania na zmiany zachowania uczestników ruchu poprzez działania wymuszające poprawne zachowania poprzez: • zastosowanie efektywnych metod nadzoru ruchu drogowego, głównie nad prędkością, kierowaniem pod wpływem alkoholu i stosowaniem urządzeń zabezpieczających, poprzez zwiększenie i podniesienie skuteczności działań policji na drogach i wprowadzenie skutecznego systemu kontroli automatycznych, • zastosowanie drogowych środków fizycznych, a w szczególności metod uspokajania ruchu, • akcje informacyjne i działania zmierzające do podniesienia świadomości społeczeństwa o brd, • podniesienie poziomu szkolenia kierowców. Działania służb nadzoru i kontroli ruchu mogłyby być bardziej efektywne, ale wymaga to następujących działań na szczeblu centralnym i regionalnym: określenie źródła finansowania działalności prewencyjnej w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego (np.: pieniądze z mandatów karnych na cel edukacyjny, profilaktyczny), usprawnienie policyjnego systemu zbierania danych o zdarzeniach drogowych (wyposażenie policji w nowoczesne oprogramowanie i sprzęt komputerowy), uelastycznienie systemu zarządzania prędkością, automatyzacja pomiaru prędkości (wyposażenie policji w nowoczesny sprzęt do pomiaru prędkości np.: fotoradary), badanie opinii społecznych na temat bezpieczeństwa (przepisów) ruchu drogowego, prowadzenie badań rzeczywistych zachowań kierowców „przed” i „po” wprowadzeniu zmian (np.: organizacji ruchu, ograniczenie lub podwyższenie prędkości). Cel 4: Zapewnienie bezpiecznej infrastruktury dróg i ich otoczenia W zakresie drogowych środków poprawy brd należy wymienić: wykonanie przeglądu głównych ciągów drogowych i ulicznych z punktu widzenia brd i wyeliminowanie ewidentnych mankamentów bezpieczeństwa sieci drogowej, powszechne promowanie i wdrażanie środków służących rozdzieleniu funkcji dróg i ulic, uspokojeniu ruchu, promowanie i wdrażanie środków zmniejszających wielkość ruchu samochodowego przez zwiększenie udziału transportu zbiorowego w przewozach, opracowanie zasad oceny planów i projektów drogowych z punktu widzenia brd. Zdecydowanie pierwszym krokiem powinno być usuwanie wielu, często drobnych, wad i nieprawidłowości w geometrii i oznakowaniu dróg, a także zwiększenie uwagi na bezpieczeństwo ruchu na etapie projektowania i planowania dróg i obiektów wokół drogi. Wymienione zadania wymagają przygotowania 12 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej materiałów pomocniczych, opartych na obiektywnej wiedzy o brd i sprawdzonych wzorcach. Niektóre z tych materiałów mogą być przygotowywane na poziomie lokalnym. Z uwagi na wysokie koszty modernizacji infrastruktury drogowej, działania infrastrukturalne należy rozpocząć od wdrażania projektów pilotażowych, dających możliwość sprawdzenia efektywności zastosowanych środków oraz zademonstrowania sprawdzonych i skutecznych rozwiązań, które w pierwszej fazie eksploatacji zazwyczaj budzą wątpliwości wśród użytkowników dróg. Działania te powinny spowodować: • objęcie audytem brd wszystkich projektów budowy, przebudowy i modernizacji odcinków ulic w mieście, • eliminację miejsc najbardziej niebezpiecznych na sieci ulic miejskich, • uspokojenie ruchu w strefach zamieszkałych i handlowych, Cel 5: Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych. Wskaźnik ciężkości wypadków liczony jako liczba osób śmiertelnych na 100 wypadków wynosi 4. Zmniejszenie tego wskaźnika jest ważne dla zmniejszenie ogólnej liczby ofiar zabitych w wypadkach drogowych. Celu ten można osiągać poprzez wielokierunkowe działania prewencyjne, ratownicze, inżynierskie i edukacyjne, a w szczególności poprzez kształtowanie bezpiecznego otoczenia drogi, usprawnienie ratownictwa na drogach i edukację w zakresie pierwszej pomocy. W zakresie ratownictwa drogowego konieczne jest zastosowanie metod organizacji ruchu umożliwiających przejazd pojazdom spieszącym na ratunek (drogi pożarowe, priorytety na drodze) oraz uzupełnienie wyposażenia jednostek interwencyjnych. Niezależnie od potrzeby sukcesywnego wyposażania służb ratowniczych w niezbędny sprzęt, w pierwszym okresie należy sięgać po niskonakładowe środki poprawiające jakość systemu ratownictwa drogowego, jak system powiadamiania (z punktu widzenia użytkownika - jeden powszechnie znany numer telefonu) oraz środki organizacji ruchu ułatwiające przejazd pojazdom ratowniczym. Do zadań takich należy również przygotowanie dzieci i dorosłych do udzielania pomocy przedmedycznej w każdej sytuacji krytycznej, zaistniałej w szkole, domu i na drodze. Głównym uwarunkowaniem realizacji zadań jest skala środków finansowych z budżetu państwa przeznaczanych na rozwój systemu. Wprowadzenia drogowych środków ułatwiających dotarcie do miejsca wypadku powinno być poprzedzone wprowadzeniem rozwiązań pilotażowych dla wybranej dzielnicy miasta. 4.2 Priorytety Strategia jest programem zasadniczym, którego realizacja pozwoli na osiągnięcie założonego celu długoterminowego czyli systematycznego zmniejszania liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych do mniej niż 11 osób w roku 2013. Z Diagnozy wynika, że w mieście Gdańsk: 13 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej • • głównymi problemami brd są: nadmierna prędkość, wady infrastruktury drogowej, sprawcy wypadków pod wpływem alkoholu, nieprawidłowe przejeżdżanie przejść dla pieszych, głównymi grupami ryzyka są: piesi, młodzi kierowcy, dzieci i rowerzyści. Proponuje się aby powyższe problemy i grupy ryzyka były objęte działaniami programowymi w pierwszej kolejności, w szczególności problem ofiar śmiertelnych wśród pieszych uczestników ruchu. Osiągnięcie tak ambitnego celu strategicznego i dążenie do „wizji zero” wymaga podjęcia działań określonych w celach szczegółowych. W niniejszym programie strategicznym przewiduje się realizację pięciu celów szczegółowych: 1. Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd 2. Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów 3. Kształtowanie bezpiecznych zachowań kulturalnego uczestników ruchu drogowego 4. Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej 5. Zmniejszenie ciężkości wypadków drogowych Uszczegółowieniem poszczególnych celów są priorytety. W przyjętym okresie strategicznym proponuje się przyjąć 15 priorytetów realizujących przyjęte cele szczegółowe. Cel 1 - Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz brd Do realizacji niniejszego celu w okresie strategicznym do roku 2013 przyjęto następujące trzy priorytety: • Struktury brd • Zarządzanie brd • Działania systemowe Cel 2 - Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów Do realizacji niniejszego celu w okresie strategicznym do roku 2013 przyjęto następujące trzy priorytety: • Piesi • Dzieci • Rowerzyści Cel 3 - Kształtowanie bezpiecznych zachowań kulturalnego uczestników ruchu drogowego Do realizacji niniejszego celu w okresie strategicznym do roku 2013 przyjęto następujące cztery priorytety: • Prędkość • Pasy bezpieczeństwa • Alkohol i inne środki działające podobnie • Młodzi kierowcy. 14 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej Cel 4 – Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej Do realizacji niniejszego celu w okresie strategicznym do roku 2013 przyjęto następujące trzy priorytety: • Rozwój działań kontrolnych • Rozwój bezpiecznej sieci dróg i ulic • Nowoczesne zarządzanie ruchem drogowym Cel 5 - Zmniejszenie ciężkości wypadków drogowych Do realizacji niniejszego celu w okresie strategicznym do roku 2013 przyjęto następujące dwa priorytety: • Bezpieczne otoczenie ulic • Optymalizacja działań ratowniczych według „Łańcucha przeżycia” 4.3 Działania władz miejskich Oddziaływanie władz miejskich na zmniejszenie zagrożenia zdrowia i życia w ruchu drogowym, będzie występowało poprzez: • inicjowanie i koordynowanie działań programowych (sektorowych i lokalnych), • budowę systemu brd, • prowadzenie działań w poszczególnych obszarach, • finansowanie brd: finansowanie bezpośrednie działań i akcji lokalnych, pozyskiwanie wsparcia finansowego, technicznego i merytorycznego z poziomu centralnego i funduszy zagranicznych. 5. OPERACYJNY PROGRAM DZIAŁAŃ (2006 – 2007) Dwuletni Program Operacyjny na lata 2006 - 2007 będzie pierwszym programem szczegółowym realizującym wizję i zadania strategii. Program ten będzie realizował elementy programu GAMBIT Pomorski i będzie zgodny z celami zapisanymi Krajowym Programie Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2005 oraz w Strategii Rozwoju Gdańska. Dokument ten składać się będzie z części głównej i załączników. Część główna zawierać będzie: charakterystykę zasadniczych problemów brd w Gdańsku, cel i spodziewane efekty działań do roku 2007, zestawienie kosztów programu, zasady jego wdrażania (w tym harmonogram, źródła finansowania, zasady monitorowania). Załączniki natomiast zawierać będą: zestawienie poszczególnych działań (karty działań). Struktura Programu Operacyjnego: Zasadnicze problemy brd Ta część opracowania zawierać będzie opis głównych problemów bezpieczeństwa, które zostały zidentyfikowane w szczegółowych analizach na etapie przygotowywania Diagnozy stanu i systemu brd w mieście Gdańsk. Będzie ona stanowiła podstawę do wyznaczenia celów oraz kierunków działań do roku 2007. Cel główny do roku 2007 15 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej Na podstawie wykonanej w Strategii analizy trendów brd oraz założeń, co do oczekiwanego tempa zmian określony zostanie cel główny Programu Operacyjnego na rok 2007 (spójny z kamieniem milowym Strategii). Sposób przygotowania programu W każdym z przypisanych do celów szczegółowych w Strategii priorytetów wyróżnione zostaną podstawowe działania priorytetowe ukierunkowane na specyficzne zagadnienia brd (rys. 4.2). Każde działanie będzie zawierało następujące elementy: • cel działania, • zakres działania (z wyszczególnieniem przewidywanych zadań), • realizatorów, • sposób monitorowania, • koszty realizacji, • sposób finansowania (potencjalne źródła). Ponadto program będzie zawierał: • strategię wdrażania programu zawierającą zasady promocji, monitoringu i korekt programu. • harmonogram wdrażania programu (okres realizacji poszczególnych celów i działań cząstkowych, instytucje zaangażowane do realizacji poszczególnych zadań i koszt wykonania przyjętych zadań), • uwarunkowania realizacji programu. Koszty i efekty programu Program Operacyjny zawierał będzie zestawienia kosztów i oczekiwanych efektów proponowanych działań z podziałem na cele i priorytety. 6. SZCZEGÓŁOWY PROGRAM REALIZACYJNY NA ROK 2006 Szczegółowy program działań na rok 2006 (tzw. program startowy) działań będzie przygotowany głównie z ukierunkowaniem na określone grupy realizatorów. Program będzie zawierał: • zadania i projekty (nawiązując do celów szczegółowych, priorytetów i przyjętych działań priorytetowych), • szacunkowe koszty realizacji zadań, • harmonogram szczegółowy, • zbiór wskaźników umożliwiających monitorowanie postępów, • listę realizatorów działań, • uwarunkowania realizacji programu. • program szczegółowy będzie przygotowany stosownie do wielkości budżetu Urzędu Miasta w Gdańsku przewidzianego na rok 2006. 16 Miejski Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego – GAMBIT Gdański Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej 7. PODSUMOWAWNIE Przedstawione „Założenia” są materiałem do dyskusji, w celu uzyskania opinii czy przyjęte cele, priorytety oraz obszary i podobszary działań sformułowane są prawidłowo. W dalszych pracach bardziej szczegółowo należy potraktować niektóre zagadnienia np. organizowanie systemu audytu brd, szkolenie kadr opiniotwórczych, nadzór nad przeglądami technicznymi pojazdów, racjonalizację zagospodarowania przestrzennego, rozwój zintegrowanego systemu ratownictwa drogowego. Przyjęcie założeń będzie stanowić podstawę do realizacji następnych części Programu GAMBIT Gdański. 17
