Leonard Runkiewicz - Badania Nieniszczące

Leonard RUNKIEWICZ
Instytut Techniki
Budowlanej
Politechnika Warszawska
TENDENCJE ROZWOJOWE BADAŃ NIENISZCZĄCYCH W
BUDOWNICTWIE
1. WSTĘP
Zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi przepisami, wyroby i elementy
budowlane powinny posiadać odpowiednie cechy fizyczne i wytrzymałościowe
pozwalające na spełnienie wymaganych stanów granicznych nośności i
użytkowalności w zaprojektowanych przez nie obiektach budowlanych przez cały
okres eksploatacji [8, 10].
Do oceny cech fizycznych i wytrzymałościowych w różnych fazach realizacji i
eksploatacji, powinny być stosowane coraz szerzej metody nieniszczące.
Złożoność problemów bezpieczeństwa, niezawodności i trwałości w warunkach
użytkowania nowoczesnych konstrukcji budowlanych wymaga rozwoju i
doskonalenia specjalistycznych metod badawczych.
Diagnostyka i ocena obiektów budowlanych wymaga stosowania optymalnych metod
badawczych „in situ" pozwalających na ocenę stanów granicznych budowli z
dostateczną dokładnością w całym okresie eksploatacji.
Generalnie, właściwości wyrobów, elementów i obiektów budowlanych według zasad
Unii Europejskiej ustalane są przez wymagania podstawowe, określane normami i
aprobatami technicznymi [3, 6, 7, 8].
Właściwości wyrobów, elementów i obiektów budowlanych pozwalają na ocenę
bezpieczeństwa, trwałości i niezawodności konstrukcji budowlanych.
2. NIEZAWODNOŚĆ KONSTRUKCJI BUDOWLANYCH
Niezawodność konstrukcji budowlanych wymaga nie przekroczenia stanów
granicznych elementów lub całych konstrukcji w obszarach najbardziej obciążonych
lub wytężonych w całym planowanym okresie eksploatacji.
Stany graniczne nośności konstrukcji budowlanych lub ich elementów wyrażają
generalnie nierówności typu:
Sd<Rd (1)
gdzie:
Sd - funkcje określające obliczeniowe wielkości sił wewnętrznych w
rozważanych fragmentach konstrukcji, wywołanych obliczeniowymi wartościami
oddziaływań.
Rd - funkcje określające obliczeniową nośność rozważanych fragmentów
(przekroju)
konstrukcji, wyznaczane dla obliczeniowych wytrzymałości materiałów. Natomiast
stany graniczne użytkowalności konstrukcji, najczęściej ugięcia,
zarysowania, odkształcenia, itp. wyrażaj ą nierówności typu:
Ed<Cd
(2)
gdzie:
Ed - odkształcenia, ugięcia, szerokości rozwarcia rys w konstrukcjach
budowlanych, względnie inne parametry użytkowalności dla charakterystycznych
wartości oddziaływań, wytrzymałości materiałów i ich modułów sprężystości, a
także parametry akustyczne, cieplne, zdrowotne itp.
Cd - wartości dopuszczalnych stanów granicznych użytkowalności konstrukcji,
najczęściej określane są w odpowiednich przepisach.
Generalnie stany graniczne nośności i użytkowalności obiektów budowlanych
określane są w wymaganiach podstawowych ustalanych przez krajowe i
międzynarodowe przepisy.
Wymienione we wzorach (1) i (2) wielkości charakterystyczne i obliczeniowe,
oprócz cech wytrzymałościowych materiałów obejmują również cechy
wytrzymałościowe elementów uzupełniających i połączeń, rozłożenie i rozmiary
prętów stalowych w elementach żelbetowych, a także inne parametry określone
wymaganiami podstawowymi.
Wytrzymałości charakterystyczne materiałów fk (R)w konstrukcjach
eksploatowanych przyjmować należy zgodnie z badaniami w naturze. Powinny to
być wartości, dla których prawdopodobieństwo wystąpienia w konstrukcji wartości
mniejszych jest nie większe niż 5% dla określonego okresu użytkowania obiektu.
Wymaganym jest, aby założenia modelu obliczeniowego zależnego często od
jakości materiałów i połączeń do wyznaczania wartości S i R dotyczyły całego
przewidywanego okresu użytkowania obiektu.
Obecnie jeszcze zbyt często w badaniach diagnostycznych konstrukcji nie
uwzględnia się zagrożenia popełnienia nadmiernych błędów przy ocenie cech
materiałów budowlanych. Jest to jeden z ważniejszych problemów przy ocenie
jakości i trwałości konstrukcji budowlanych. Decyduje on bowiem o zakresie
eksploatacji, a także o sposobie i metodach renowacji, wzmocnień lub modernizacji.
3. WPŁYW JAKOŚCI I TRWAŁOŚCI
KATASTROFY BUDOWLANE
MATERIAŁÓW
NA
AWARIE
I
Zmiany jakości i trwałości materiałów oraz niezawodności konstrukcji budowlanych w
decydujący sposób wpływają na powstawanie zagrożeń, awarii i katastrof.
Jak wykazały wieloletnie analizy zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych w Polsce,
materiały budowlane stanowiły bardzo ważny czynnik w powstawaniu zagrożeń,
awarii i katastrof. Zła jakość materiałów była przyczyną zagrożeń, awarii i katastrof w
różnych typach konstrukcji budowlanych oraz różnych obiektach lub budowlach
inżynierskich.
Rodzaje konstrukcji budowlanych w jakich wystąpiły zagrożenia, awarie i katastrofy w
ostatnich 40 latach w Polsce podano na rys. 1.
Typy konstrukcji budowlanych w jakich wystąpiły zagrożenia, awarie i katastrofy w
ostatnich 40 latach w Polsce podano na rys. 2.
Rodzaje materiałów konstrukcyjnych, z powodu których wystąpiły zagrożenia, awarie
i katastrofy podano na rys. 3.
Rodzaje elementów, z powodu których wystąpiły zagrożenia, awarie i katastrofy
konstrukcji budowlanych podano na rys. 4.
Miejsca wytworzenia elementów, z powodu których wystąpiły zagrożenia, awarie i
katastrofy budowlane podano na rys. 5.
Rys. 1. Udział procentowy awarii i katastrof w latach 1962 - 2001 według podziału
na rodzaj e budownictwa
Rys. 2. Udział procentowy awarii i katastrof w latach 1962 - 2001 według podziału na
typy konstrukcji budowlanych.
Na rysunkach, suma procentów w poszczególnych kolumnach może być mniejsza od
100 ze wzglądu na nie ujecie wszystkich rodzajów przypadków, lub może być większa
od 100 ze względu na rozległy charakter awarii lub katastrof obejmujący kilka typów
technologii lub elementów.
Rys. 3. Udział procentowy awarii i katastrof w latach 1962 - 2001 według podziału
ze względu na materiały.
Rys. 4. Udział procentowy awarii i katastrof w latach 1962 - 2001 według podziału
na rodzaje uszkodzonych elementów ze względu na ich funkcje w konstrukcji.
Rys. 5. Udział procentowy awarii i katastrof w latach 1962 - 2001 według podziału
na miejsca wykonania uszkodzonych materiałów.
4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METOD BADAWCZYCH
Przy ocenie niezawodności konstrukcji budowlanych w Polsce stosowane są m. in.
metody nieniszczące służące do oceny cech materiałów oraz jakości konstrukcji
budowlanych. Badania diagnostyczne oraz monitoringi konstrukcji budowlanych za
pomocą metod nieniszczących na całym świecie są rozwijane, doskonalone oraz
przystosowywane do odpowiednich warunków.
4.1. BADANIA BETONU W ELEMENTACH I KONSTRUKCJACH BUDOWLANYCH
Diagnostyczne badania „in situ" betonu w wyrobach, elementach i konstrukcjach
mają najczęściej na celu ocenę:
- wytrzymałości na ściskanie i rozciąganie,
- jednorodności, raków i kawern w betonie,
- połączeń betonu z betonem oraz stali w węzłach,
- sztywności i grubości elementów.
W większości do tych celów stosowane są metody nieniszczące, takie jak:
- sklerometyczne bazujące na pomiarze twardości przypowierzchniowej warstwy
materiału,
- akustyczne, w których mierzy się między innymi prędkość oraz inne
charakterystyki rozchodzenia się fal podłużnych lub poprzecznych w materiale,
- radiologiczne wykorzystujące między innymi osłabienie promieniowania (wiązki)
X i gamma przechodzącego przez materiał, a także ich rozproszenie i tłumienie fal,
- seminieniszczące materiałów w konstrukcji.
Metody te są metodami pośrednimi, opartymi na zależnościach empirycznych
pomiędzy mierzonymi wielkościami fizycznymi, a poszukiwanymi cechami
materiałów. Metody te wymagają zatem wstępnego skalowania aparatury
pomiarowej i urządzeń badawczych.
Do normowej oceny wytrzymałości betonu w elementach i konstrukcjach stosuje się
najczęściej nieniszczące metody ultradźwiękowe i sklerometryczne.
Wytrzymałość i jednorodność betonu określa się za pomocą metod
nieniszczących i statystycznej analizy wyników pomiarów, w oparciu o
zależności empiryczne ważne dla danego rodzaju betonu w badanej konstrukcji.
Ocenę wytrzymałości gwarantowanych betonu f^ (R),') i klasy betonu
przeprowadza się w zależności od liczby pomiarów (lub odwiertów). Przy
statystycznej ocenie gwarantowane wytrzymałości określa się z zależności
empirycznych ważnych dla określonych technologii betonu.
Dla zapewnienia oceny wytrzymałości betonu z wymaganą technicznie
dokładnością (błąd oceny nie większy niż 20%) ścisłość związku empirycznego
powinna wykazywać taką ścisłość, dla której współczynnik korelacji przy analizie
korelacyjnej jest większy od 0,75 lub względne kwadratowe odchylenie przy
doborze krzywej hipotetycznej jest mniejsze od 12% [10*13].
W badaniach diagnostycznych w Polsce stosuje się często przybliżony sposób
wyznaczania związków empirycznych.
Powszechnie jest uznanym, że zależności empiryczne pomiędzy wytrzymałością
betonu, a wielkościami mierzonymi metodami nieniszczącymi są zależne od wielu
czynników charakteryzujących badany beton w konstrukcji [3, 5, 6, 7].
Rozwój technologii betonu oraz stosowanie coraz to nowych składników do
jego produkcji wpływa zasadniczo na charakter i przebieg powyższych zależności.
Opracowuje się w ten sposób szereg zależności służących do nieniszczącej
kontroli betonu „in situ", które są wykorzystywane w diagnostyce konstrukcji
żelbetowych [3, 5].
Do oceny jakości betonu stosowane powinny być też różnorodne metody
chemiczne, elektryczne oraz elektromagnetyczne.
4.2. BADANIA ZBROJENIA W KONSTRUKCJACH ŻELBETOWYCH
Do oceny zbrojenia w konstrukcjach żelbetowych stosowane są m. nn. badania
nieniszczące i niszczące. Badania te polegają na określaniu jakości
poszczególnych prętów stalowych w betonie, ich odległości od powierzchni
elementu oraz średnicy i rozstępu między nimi.
Do tych celów doskonalone są metody nieniszczące radiologiczne, elektryczne,
chemiczne oraz magnetyczne, a także badania niszczące na wyciętych próbkach.
Dotychczas wśród metod radiologicznych największą przydatność wykazały metody
radiograficzne [4].
Badania radiograficzne pozwalają na ocenę zbrojenia w skomplikowanych
układach konstrukcyjnych. Wymagają one natomiast stosowania dość
skomplikowanej aparatury oraz specjalnego systemu zabezpieczeń przed
promieniowaniem jonizującym.
W prostych przypadkach elementów płytowych i ściennych możliwe jest
stosowanie także metod elektromagnetycznych itp.
4.2.1. BADANIA RADIOGRAFICZNE
Badania radiograficzne zbrojenia konstrukcyjnego w elementach żelbetowych można
realizować stosując aparaturę ze źródłami promieniowania gamma lub X.
Dotychczas najbardziej optymalnymi źródłami promieniowania do radiografii żelbetu
są izotopy Co-60 o dużej aktywności, aparaty rentgenowskie o napięciu powyżej 200
kV oraz betatrony i mikrotrony o energii promieniowania od 6 do 30 MeV.
Przy badaniu konstrukcji budowlanych powinny być stosowane źródła przenośne. Do
takich należą defektoskopy gammagraficzne, aparaty rentgenowskie oraz betatrony
o energii 6 MeV itp. Przy interpretacji wyników wykorzystuje się zjawiska absorpcji
(osłabienia) i rozproszenia promieniowania jonizującego przechodzącego przez
elementy żelbetowe.
Na podstawie otrzymanych wyników badań stwierdzono, że przy odpowiednim
doborze parametrów badań wykrywalność pustek i prętów stalowych w samym
betonie jest dla celów konstrukcyjnych wystarczająca.
W ten sposób określone parametry badania pozwalają na ocenę prętów zbrojenia
konstrukcyjnego z dokładnością od 2 do 5%.
Przykład badania radiograficznego ułożenia zbrojenia w belce żelbetowej podano na
rys. 6.
Rys. 6. Zbrojenie dolne w belce w środku przęsła określone metodą radiograficzną.
4.2.2. BADANIA ELEKTROMAGNETYCZNE
Metody elektromagnetyczne oparte są na wykorzystywaniu zjawisk zachodzących w
strumieniu magnetycznym wytworzonym w specjalnej sondzie pod wpływem
zbliżenia jej do ferromagnetyku (np. pręta stalowego). Przyrządy pomiarowe służące
do oceny położenia i wielkości zbrojenia produkowane są w wielu krajach. Ze
znanych przyrządów elektromagnetycznych stosowane w Polsce są m. in.
Pachometr, Covemeter, Ferrometr oraz Femetr.
Do określenia średnic prętów i ich odległości od powierzchni elementu (wielkość
otuliny) sporządza się specjalne nomogramy i specjalistyczne minikomputery.
Stosowanie metod elektromagnetycznych ograniczone jest głównie z powodu
gęstego rozstawienia prętów zbrojenia w elementach. Bowiem prawidłową kontrolę
magnetyczną uniemożliwiaj ą pręty sąsiednie. W tym zakresie powinny być
rozwijane i doskonalone nowe metody i techniki badawcze z wykorzystaniem
technik cyfrowych.
4.3. BADANIA MURÓW W KONSTRUKCJI
Do badań i oceny murów w konstrukcjach doskonalone są różne metody, które
służą do oceny wytrzymałości i trwałości cegieł, spoin i ścian za pomocą metod
ultradźwiękowych, radiologicznych, sklerometrycznych oraz na próbkach wyciętych
z konstrukcji, oceny struktury, kawern, pustek, wilgotności, grubości i korozji za
pomocą metod ultradźwiękowych, radiologicznych, termowizyjnych, elektrycznych i
dielektrycznych. Przykładowe nomogramy do oceny wytrzymałości murów za
pomocą metody ultradźwiękowej podano na rys. 7 i 8, a oszacowanie wytrzymałości
na ściskanie za pomocą metody sklerometrycznej na rys. 9.
Rys. 7. Zależności prędkości fal ultradźwiękowych, a cegłą (a) i murem (b).
Rys. 8. Zależności prędkości fal ultradźwiękowych, a wytrzymałością muru dla różnych
wilgotności (W) i naprężeń (a).
Rys. 9. Nomogramy do szacowania wytrzymałości cegieł w murach w zależności od
naprężenia za pomocą metody sklerometrycznej.
4.4. BADANIA STALI W KONSTRUKCJACH STALOWYCH
W diagnostyce konstrukcji stalowych stosowane są najczęściej metody:
- do badania cech wytrzymałościowych stali i połączeń w konstrukcji ultradźwiękowe, radiograficzne oraz badania na wyciętych próbkach,
- do badania elementów, blach i połączeń - metody nieniszczące specjalistyczne
oraz badania na modelach lub próbkach wyciętych z konstrukcji,
- do badania korozji i warstw ochronnych - metody ultradźwiękowe,
elektryczne, termowizyjne i inne.
Do badań elementów stalowych w konstrukcjach budowlanych, stosowane są metody i
stendy specjalistyczne pozwalające na ocenę kompleksową elementów stalowych. W
tym zakresie rozwijane są nowe specjalistyczne metody badawcze.
4.5. BADANIA DREWNA W KONSTRUKCJI
Badania drewna i połączeń elementów w konstrukcji wykonuje się do ocen:
- wytrzymałości, jednorodności, wilgotności za pomocą metod ultradźwiękowych,
radiologicznych, dielektrycznych oraz badań specjalistycznych na wyciętych próbkach,
- jakości połączeń na śruby, kołki, gwoździe i kleje za pomocą metod
ultradźwiękowych i radiologicznych oraz metod specjalistycznych na modelach i
próbkach wyciętych z konstrukcji,
- korozji i zniszczeń biologicznych za pomocą metod chemicznych oraz na
wyciętych
próbkach. Opracowywane są nowe techniki i metody badawcze.
4.6. BADANIA ELEMENTÓW Z TWORZYWA
Badania elementów z tworzywa wykonuje się najczęściej w celu oceny cech
wytrzymałościowych, trwałości, odporności, na ultrafiolet i wysokie temperatury,
jakości połączeń, właściwości chemicznych i użytkowych oraz radioaktywności.
Badania powyższe wykonuje się bezpośrednio na elementach oraz na próbkach lub
elementach wyciętych z konstrukcji przy wykorz5'staniu metod specjalistycznych
zgodnie z normami lub aprobatami technicznymi. Opracowywane są nowe
specjalistyczne nieniszczące metody badawcze.
5. OCENA STANÓW GRANICZNYCH ELEMENTÓW I KONSTRUKCJI
Do oceny niezawodności oraz stanów granicznych elementów i konstrukcji (według
wzorów l i 2) wykonanych według nowoczesnych technologii stosuje się w Polsce
nieniszczące metody zgodnie z normami i instrukcjami [8 -^ 13].
W badaniach nieniszczących betonu wielką rolę odgrywają dobory właściwych
zależności korelacyjnych. Jak wykazała dotychczasowa praktyka zależności
empiryczne (korelacyjne) są bardzo zróżnicowane, a ich błędne stosowanie obniża
dokładność oceny nawet do ok. 100%.
Do wykonania nowoczesnych betonów i stali stosowane są m. in. różnorodne dodatki i
domieszki. Stwierdzono, że istnieje duży wpływ dodatków i domieszek, wieku oraz
warunków eksploatacji na zależności empiryczne w badaniach.
Przykładowo, w betonach wysokich jakości stosowane różnorodne nowe dodatki
wpływają znacząco na zmiany zależności empirycznych do oceny m. in.
wytrzymałości betonów.
W wyniku przeprowadzonych wieloletnich prac badawczych i wdrożeniowych z
zastosowaniem odwiertów określono, że dla betonów wysokich jakości (z dodatkami)
klas od B40 do B120 otrzymywano współczynniki korygujące zależności typowe ITB
według wzorów: • dla metody ultradźwiękowej (rys. 10)
Rys. 10. Zależności empiryczne oceny wytrzymałości betonów wysokich jakości
meto. ultradźwiękową.
fc=(1,6+2,7) (2,75 V2 - 8,12 V + 4,8), MPa
(3)
dla metody sklerometrycznej (rys. 11)
fc = (1,0+1,4)) (0,0409 L2 - 0,915 L + 7,4), Mpa
(4)
Liczba odbicia L
Rys. 11. Zależności empiryczne do oceny wytrzymałości betonów wysokich klas
metodą sklerometryczną.
Stosowanie zależności z rys. 10 i 11 pozwalają na duże zwiększenie dokładności oceny
wytrzymałości i trwałości zgodnie z normami [9, 10].
Zależności te mogą też ulegać zmianom pod wpływem czasu oraz warunków
eksploatacji konstrukcji.
6. PERSPEKTYWY STOSOWANIA METOD NIENISZCZĄCYCH
Nowe kierunki stosowania metod nieniszczących do badań materiałów i oceny ich
trwałości w konstrukcjach budowlanych obejmują badania laboratoryjne oraz badania
„in situ" na budowach lub obiektach eksploatowanych.
Do najważniejszych problemów badawczych jakości i trwałości konstrukcji budowlanych
z wykorzystaniem metod nieniszczących należą oceny:
- zmiany cech wytrzymałościowych i jednorodności materiałów w konstrukcjach,
- zmiany grubości elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych,
- zmiany cech reologicznych materiałów w konstrukcjach,
- zmiany struktury, porowatości i nieciągłości materiałów w konstrukcjach,
- zmiany wilgotności i jej rozkładów w elemencie,
- korozji materiałów w elementach,
- jakości materiałów i ich trwałości,
- gęstości materiałów i ich zmian w czasie,
- wtrąceń obcych, defektów i raków w materiałach i połączeniach.
Do badań i kontroli wymienionych cech nowoczesnych konstrukcji budowlanych
wpływających na jakość, niezawodność i trwałość konstrukcji, udoskonalane i
rozwijane są następujące specjalistyczne metody:
- ultrasonograf!czne i sklerometryczne do ocen cech wytrzymałościowych i
strukturalnych,
- ultrasonograf!czne i emisji akustycznej do ocenjednorodności i struktury,
- elektryczne i elektrochemiczne do ocen wilgotności i korozji,
- interferometrii do ocen struktury betonu, stali, drewna, ceramiki itp.,
- holograficzne i magnetyczne do ocen struktury i wtrąceń materiałów
konstrukcyjnych,
- radiologiczne do ocen wilgotności i ciężaru materiałów w konstrukcjach,
radarowe i termograficzne do ocen struktury, a także
radiograficzne z wykorzystaniem betatronów i mikrotronów, tomografii komputerowej,
radiometryczne (gamma), oporu elektromagnetycznego, elektroakustyczne,
spektroskopii, przepuszczalności gazu, transmisji ciepła, optyczne itp. do ocen
innych wybranych ważnych cech materiałów i ich zmiany w czasie.
7. WNIOSKI
Do oceny jakości, trwałości, niezawodności i stanów granicznych nowoczesnych
konstrukcji budowlanych, stosowane są głównie nieniszczące metody
ultradźwiękowe i sklerometryczne w powiązaniu z badaniami próbek (odwiertów), a
także inne specjalistyczne metody naukowo uzasadnione i przystosowane do
praktyki budowlanej.
Przy ocenie wytrzymałości betonów badania wykazały, że istnieją duże
rozbieżności pomiędzy zależnościami empirycznymi dla betonów zwykłych (B 10 B37), a zależnościami dla nowoczesnych betonów wysokich jakości (B45 - B120).
Przykładowo, współczynniki korekcyjne do zależności hipotetycznych podanych w
instrukcjach ITB [12, 13] dla betonów wysokich jakości wynoszą:
- dla metod ultradźwiękowych od 1,6 do 2,7
- dla metod sklerometrycznych od 1,1 do 1,4.
W celu podwyższenia dokładności oceny stanów granicznych konstrukcji
budowlanych i ich trwałości należy dokładnie określać właściwe zależności
empiryczne (skalowanie) dla metod.
Wdrażane w nowych warunkach w Polsce procesy podnoszenia jakości i
trwałości konstrukcji budowlanych wsparte akredytacją i certyfikacją zgodnie z
wymaganiami Unii Europejskiej wymagają szerokiego rozwoju i stosowania metod
nieniszczących. Są to metody przystosowywane do wymagań i warunków
budownictwa w nowoczesnych technologiach, a szczególnie do badań „in situ" w
czasie realizacji i do monitoringu konstrukcji w czasie eksploatacji.
8. LITERATURA
[1]
BRUNARSKI L.: Metody badawcze stosowane przy ocenie konstrukcji
budowlanych
- oszacowanie wytrzymałości betonu in situ. Mat. Konferencji „Diagnostyka i
wzmacnianie konstrukcji żelbetowych". Wyd. ITB, Warszawa, 1994.
[2]
RUNKIEWICZ L.: Wpływ statystycznej analizy wyników badań nieniszczących
na ocenę betonu w konstrukcji. Prace ITB, nr 1/81.
[3]
RUNKIEWICZ L.: Badania konstrukcji „in situ" w rzeczoznawstwie
budowlanym. Materiały Konferencyjne „Warsztat Pracy Rzeczoznawcy
Budowlanego". Wyd. Politechnika Świętokrzyska, Kielce, 1996.
[4]
RUNKIEWICZ L.: Radiografia konstrukcji budowlanych z betonu. Wyd.
ITB, Warszawa, 1989.
[5]
RUNKIEWICZ L.:
Wpływ wybranych czynników na wyniki
badań sklerometrycznych betonu. Wyd. ITB, Warszawa, 1994.
[6]
Diagnostyka i wzmacnianie konstrukcji żelbetowych. Materiały Sesji
Naukowo-Technicznej ITB Warszawa, 1994.
[7]
Warsztat Pracy Rzeczoznawcy Budowlanego. Materiały I -VI Konferencji
Naukowo-Technicznych. Wyd. Politechnika Świętokrzyska, 1994-2000.
[8]
PN-88/B-06250 Beton zwykły.
[9]
PN-B-03264:2002 Konstrukcje betonowe żelbetowe i sprężone.
[10] PN-74/B-06261 Nieniszczące badania konstrukcji z betonu. Metoda
ultradźwiękowa.
[11] PN-74/B-06262 Nieniszczące badania konstrukcji z betonu. Metoda
sklerometryczna. Badania wytrzymałości betonu na ściskanie za pomocą młotka
Schmidta typu N.
[12] Instrukcja ITB nr 209 Metoda ultradźwiękowa do badań wytrzymałości
betonu w konstrukcji.
[13] Instrukcja ITB nr 210 Metoda sklerometryczna do badań wytrzymałości
betonu w konstrukcji.