Diagnoza i badania społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru

Transkrypt

Diagnoza i badania społeczne na potrzeby
wyznaczenia Obszaru Funkcjonalnego WPN
http://www.mappostcards.pl/?wielkopolski-park-narodowy,132
Maciej Pietrzykowski
Zamówienie zostało zrealizowane w ramach projektu „Wzmocnienie współpracy członków Stowarzyszenia Gmin
Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego w celu kształtowania przestrzeni publicznej służącej
wzmocnieniu lokalnych więzi społecznych” który jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
Poznań 2015
1
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE ................................................................................................................. 4
1. WIELKOPOLSKI PARK NARODOWY JAKO OBSZAR FUNKCJONALNY ......... 9
1.1. CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH W WIELKOPOLSCE ............................ 9
1.2. INSTYTUCJONALNE PODSTAWY FUNKCJONOWANIA OBSZARU FUNKCJONALNEGO
WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO.................................................................................. 12
1.3. METODYKA WYZNACZANIA OBSZARU FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO PARKU
NARODOWEGO ...................................................................................................................................... 13
2. BADANIA SPOŁECZNE W RAMACH DIAGNOZY OBSZARU
FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO ............. 22
2.1. PROCES PRZEPROWADZENIA BADAŃ SPOŁECZNYCH NA DIAGNOZOWANYM OBSZARZE 22
2.2. WYNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH MIESZKAŃCÓW ......................................................................... 24
2.3. WYNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH PRZEDSIĘBIORCÓW .................................................................. 32
2.4. WYNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ........................................ 35
3. DIAGNOZA OBSZARU GMIN OBSZARU WIELKOPOLSKIEGO PARKU
NARODOWEGO............................................................................................................... 38
3.1. DZIEDZICTWO HISTORYCZNE............................................................................................................ 38
3.2. ŚRODOWISKO NATURALNE ................................................................................................................ 45
3.3. DEMOGRAFIA ......................................................................................................................................... 48
3.4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ..................................................................................................... 53
3.5. GOSPODARKA ........................................................................................................................................ 64
3.6. INFRASTRUKTURA I POMOC SPOŁECZNA ....................................................................................... 69
3.7. REKREACJA I TURYSTYKA - SZLAKI TURYSTYCZNE ................................................................... 79
3.8. PODSUMOWANIE DIAGNOZY ............................................................................................................. 81
4. DELIMITACJA OBSZARU FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO PARKU
NARODOWEGO............................................................................................................... 85
4.1. DELIMITACJA OBSZARU FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO W
OPARCIU O ZESTAW WSKAŹNIKÓW TYPOWYCH DLA OBSZARÓW MIEJSKICH .................... 85
4.1.1.
Wskaźniki funkcjonalne .......................................................................................... 85
4.1.2.
Wskaźniki społeczno-gospodarcze ......................................................................... 89
4.2. DELIMITACJA OBSZARU FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO W
OPARCIU O ZESTAW WSKAŹNIKÓW UZUPEŁNIAJACYCH .......................................................... 97
4.2.1.
Wskaźniki funkcjonalne .......................................................................................... 97
4.2.2.
Wskaźniki społeczno-gospodarcze ......................................................................... 99
4.2.3.
Wskaźniki morfologiczne...................................................................................... 112
2
4.2.4.
Wskaźniki pozostałe .............................................................................................. 116
4.3. ANALIZA STATYSTYCZNA – GRUPOWANIE WYBRANYCH GMIN WOJEWÓDZTWA
WIELKOPOLSKIEGO ........................................................................................................................... 120
4.3.1.
Analiza podstawowych parametrów ..................................................................... 120
4.3.2.
Grupowanie gmin .................................................................................................. 123
4.4. WYNIKI DELIMITACJI ......................................................................................................................... 134
5. WNIOSKI I REKOMENDACJE ................................................................................... 140
REFERENCJE ..................................................................................................................... 145
SPIS WYKRESÓW.............................................................................................................. 146
SPIS TABEL ......................................................................................................................... 148
SPIS RYSUNKÓW .............................................................................................................. 150
SPIS MAP ............................................................................................................................. 150
ZAŁĄCZNIKI ...................................................................................................................... 151
ZAŁĄCZNIK NR 1 ANKIETA DLA MIESZKAŃCÓW OF WPN .............................................................................. 151
ZAŁĄCZNIK NR 2 ANKIETA DLA PRZEDSIĘBIORCÓW........................................................................................ 157
ZAŁĄCZNIK NR 3 ANKIETA DLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ................................................................... 160
ZAŁĄCZNIK NR 4 ANKIETA DLA PRZEDSTAWICIELI WŁADZ SAMORZĄDOWYCH .............................................. 163
3
WPROWADZENIE
Stowarzyszenie Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego jest regionalną organizacją
skupiającą siedem jednostek samorządu terytorialnego, na terenie których zlokalizowany jest,
powstały w 1957 roku Wielkopolski Park Narodowy. Samo Stowarzyszenie powstało w 2008
roku, ale współpraca skupionych w nim gmin zaczęła się znacznie wcześniej, bo już w 1995
roku. Wielkopolski Park Narodowy zlokalizowany jest dodatkowo na terenie gminy Luboń,
która jednak nie należy do Stowarzyszenia. Wszystkie należące do Stowarzyszenia gminy, dzięki
posiadanym
zasobom
i intensywnie rozwijanej
współpracy, tworzą spójny organizm
funkcjonalno-przestrzenny. Wszystkie gminy należą do powiatu poznańskiego, za wyjątkiem
gminy Brodnica, przynależnej do powiatu śremskiego. Cały obszar gmin Stowarzyszenia
zamieszkuje około 120.000 mieszkańców. Gminy należące do Stowarzyszenia są pod silnym
oddziaływaniem aglomeracji poznańskiej, a siła tego odziaływania maleje wraz z odległością od
rdzenia obszaru metropolitalnego. Blisko 20 lat współpracy zaowocowało licznymi wspólnymi
projektami. W ramach jednego z nich powstała Strategia Zrównoważonego Rozwoju Turystyki
i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego (Ornoch-Tabędzka, 2006).
W ramach tego projektu został między innymi szeroko i dokładnie opisany cały obszar
Mikroregionu. W 2012 i 2013 roku, Stowarzyszenie odbywało liczne spotkanie poświęcone
wytyczaniu obszarów funkcjonalnych, co było pokłosiem udziału w projekcie predefiniowanym
Związku Miast Polskich, pt. „Budowanie kompetencji do współpracy międzysamorządowej
i międzysektorowej”, dofinasowanego ze środków EOG 2009-2014. Niniejsze opracowanie jest
efektem realizacji kolejnego projektu, pt. „Wzmocnienie współpracy członków Stowarzyszenia
Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego w celu kształtowania przestrzeni
publicznej służącej wzmocnieniu lokalnych więzi społecznych” na który Stowarzyszenie
otrzymało dofinansowanie, tym razem z programu Pomoc Techniczna 2007-2013. Głównym
celem wspomnianego projektu jest integracja działań publicznych i utrwalanie potencjału
rozwojowego Obszaru Funkcjonalnego poprzez promowanie zintegrowanego podejścia do
problemów obszaru. Zgodnie z założeniami, projekt powinien umożliwić wyznaczenie
wspólnych celów rozwojowych w zdiagnozowanych sektorach, a poprzez to wzmocnić istniejącą
od lat współpracę na tym obszarze. Aby właściwie zrozumieć kontekst projektowy, konieczne
jest odwołanie się do zmian w zakresie krajowej polityki regionalnej i wynikających z niej
konsekwencji.
4
Polityka rozwoju w Polsce w ostatnich latach została wytyczona z wykorzystaniem dwóch
podstawowych dokumentów: Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – KPZK
2030 (MRR, 2012) oraz Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (MRR, 2012a).
W pierwszym z dokumentów przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju
w perspektywie najbliższych 20 lat, określono cele i kierunki polityki zagospodarowania oraz
wskazano zasady i mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych polityk rozwojowych.
Niniejszym została zerwana dychotomia planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego
na różnych poziomach podziału terytorialnego kraju, wprowadzając współzależność celów
polityki przestrzennej z celami polityki regionalnej, tworząc jednocześnie komplementarny
i współzależny system narzędzi i środków służących rozwojowi kraju. Nastąpiła także zmiana
podejścia do polityki przestrzennej, od tradycyjnie pojmowanych obszarów interwencji
w kierunku zindywidualizowanego podejścia do konkretnych terytoriów, bazując na ich
zasobach endogenicznych. Drugi z dokumentów, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego
(KSRR) stanowi istotne uzupełnienie KPZK 2030 w zakresie wyznaczenia celów polityki
rozwoju regionalnego oraz zdefiniowaniu ich relacji w odniesieniu do różnych polityk
publicznych o terytorialnym ukierunkowaniu. KSRR określiła trzy cele szczegółowe do 2020
roku (MRR, 2010):
1.
Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów.
2.
Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na
obszarach problemowych.
3.
Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań
rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie.
KSRR zajmuje się kwestią pogodzenia różnych interesów rozwojowych kraju – związanych
z konkurencyjnością regionów i jej wzmacnianiem zarówno w skali kraju i na arenie
międzynarodowej oraz niedopuszczaniem do nadmiernych społecznych oraz gospodarczych
zróżnicowań między- i wewnątrz- regionalnych, tzn. dylematem zorientowania polityki
regionalnej na wyrównywanie (equity) czy na efektywność (efficiency). Istotne jest również
zapewnienie, aby stymulowane przez KSRR zmiany w sposobie wykorzystania przestrzeni oraz
intensyfikacja procesów społeczno-gospodarczych, poprawa warunków życia i wzrost poziomu
konsumpcji przebiegały zgodnie z konstytucyjnym wymogiem trwałego i zrównoważonego
rozwoju.
Wprowadzenie
do
planowania
strategicznego
(na
każdym
szczeblu
administracji)
współzależności celów polityki przestrzennej z celami polityki regionalnej oraz podejścia
5
terytorialnego (w ramach tzw. integrated territorial approach”1) stworzyło konieczność
wyodrębnienia „obszarów funkcjonalnych”. Ideą jest wyodrębnienie podobnego zestawu działań
o charakterze zintegrowanym dla obszarów charakteryzujących się wspólnymi cechami
geograficznymi, społeczno-gospodarczymi oraz przestrzennymi (podejście węzłowe). W tym
ujęciu przedmiotem polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest całe jego terytorium,
a jej cele i instrumenty są różnicowane w zależności od specyfiki poszczególnych obszarów
funkcjonalnych
i ukierunkowane
są
na
wykorzystanie
ich
specyficznego
potencjału
geograficznego dla osiągania celów rozwojowych kraju. KPZK 2030 nałożył na regiony
obowiązek wdrożenia ustaleń i zaleceń odnoszących się do delimitacji obszarów funkcjonalnych
i konieczności opracowania studiów o charakterze planistycznym w zakresie zagospodarowania
przestrzennego. Pojęcie „obszaru funkcjonalnego zostało oparte o definicję obszaru
problemowego, zawarte w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym2, jednak
interpretację rozszerzono charakteryzując go jako „zwarty układ przestrzenny składający się
z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami
i przewidywanymi jednolitymi celami rozwoju”(UM WLKP, 2013, s. 7). Dla tak
zdefiniowanych obszarów ustalono systematykę obszarów funkcjonalnych i określono ich
podstawowe cechy. Chociaż KPZK postulowało tworzenie kilku szczebli związanych
z hierarchią miast, w zmianie ustawy o Planowaniu i Zagospodarowaniu Przestrzennym Kraju
(Dz. U. 2014, poz. 379) mowa jest tylko o wyznaczaniu Miejskich Ośrodków Funkcjonalnych
ośrodków wojewódzkich i Wiejskich Obszarów Funkcjonalnych. Tego typu dychotomia nie jest
prawdopodobnie właściwa, w szczególności, że nie wyczerpuje objęcia delimitacją wszystkich
gmin. Nie ma też odniesienia do obszarów funkcjonalnych innych jednostek, w szczególności
takich jak analizowany w tym opracowaniu - Obszar Funkcjonalny Wielkopolskiego Parku
Narodowego (OF WPN), w którym nie ma wyraźnego rdzenia, ani przeważającego ośrodka
miejskiego ciążącego grawitacyjnie do innych obszarów. Brakuje również wytycznych co do
delimitacji tego typu obszarów. Opracowanie wykonane w 2012 roku na zamówienie
Ministerstwa Rozwoju Regionalnego przez Prof. P. Śleszyńskiego z Instytutu Geografii
i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN bardzo profesjonalnie wyznacza kryteria
delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych, które jednak nie są właściwe do zastosowania
do każdego obszaru, w tym tak nietypowego, jak omawiany. Zaznaczyć należy także, że zestaw
1
Proces przechodzenia od podejścia sektorowego do zintegrowanego podejścia terytorialnego, charakteryzujące się
ukierunkowaniem na wykorzystanie endogenicznych potencjałów terytoriów określonych funkcjonalnie, integracją
działań publicznych w wymiarze przestrzennym oraz wielopoziomowym systemem zarządzania.
2
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, poz.
951 i poz. 1445 oraz z 2013 r. poz. 21 i poz. 405).
6
ten jest zalecany, ale nie obowiązkowy dla podmiotów dokonujących delimitacji. Ponieważ
wciąż brakuje zestawu obligatoryjnych kryteriów i wskaźników delimitacji, w literaturze można
spotkać bogaty zestaw rekomendacji zarówno naukowców, jak i komercyjnych firm co do
wyznaczania obszarów funkcjonalnych. Skuteczność i zasadność zastosowania różnych
kryteriów jest zwykle dyskusyjna i zależy nie tylko od doświadczenia osób dokonujących
delimitacji, ale także postawionych celów badawczych.
Również w przypadku tego opracowania, autor zastosował różne kryteria delimitacji, które
opierają się (jako punkt wyjścia) na opracowaniu prof. Śleszyńskiego (co było wolą
Zamawiającego opracowanie), ale jednocześnie dokonano istotnych uzupełnień, które mają
pokazać nie tylko związki funkcjonalne, ale również zakres podobieństwa gmin należących do
Stowarzyszenia.
Zastosowano
aż
dwadzieścia
dwie
cechy,
które
w założeniu
mają
odzwierciedlać istnienie związków funkcjonalnych, ale też opisywać podobną strukturę
społeczno-gospodarczą gmin. Całą analizę wzbogacono wykorzystaniem technik statystycznych,
aby
wyróżnić
skupienia
gmin
charakteryzujących
się
podobieństwem
wskaźników
(funkcjonalnych, społeczno-gospodarczych, morfologicznych i dodatkowych).
Głównym zadaniem postawionym przed autorem opracowania było przygotowanie raportu,
obejmującego diagnozę i delimitację Obszaru Funkcjonalnego WPN oraz wyniki badań
społecznych, które zaplanowano i przeprowadzono na potrzeby tego opracowania. Powstały
raport ma być wykorzystany do tworzenia pozostałych produktów projektu, w tym strategii
sektorowych, dokumentacji technicznych dla wybranych inwestycji, etc. Raport obejmuje
analizę powiązań funkcjonalnych w obrębie obszaru funkcjonalnego, określa zasady i kryteria
delimitacji oraz opisuje wyniki delimitacji. Efektem powyższych jest także weryfikacja
poprawności granic obszaru funkcjonalnego, jak również rekomendacje w zakresie poprawy
spójności wyznaczonego obszaru. Warto wyraźnie podkreślić, że nie można absolutnie
wartościować danej gminy na podstawie przynależności bądź braku takiej przynależności do
obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego. Brak przynależności oznacza
tylko, że występują słabe związki funkcjonalne (w sferze społeczno-gospodarczej) pomiędzy tą
gminą a pozostałymi gminami i należy ten fakt zaakceptować, ewentualnie podjąć działania, aby
taką funkcjonalność przywrócić, bądź spowodować. Brak takich związków nie zmienia też w
żadnym wypadku faktu, że o przynależności do obszaru funkcjonalnego decydować powinna
przede wszystkim lokalizacja Wielkopolskiego Parku Narodowego na terenie danej gminy.
Stosownie do zaleceń zamówienia, Raport podzielono na kilka części. Rozdział pierwszy
obejmuje charakterystykę Wielkopolskiego Parku Narodowego, jako obszaru funkcjonalnego,
7
wraz z przedstawieniem założeń metodycznych procesu delimitacji. Druga cześć opracowania
obejmuje analizę procesu badań społecznych wykonanych w okresie Listopad 2014-Luty 2015
na terenie gmin Mikroregionu. Rozdział trzeci przedstawia analizę społeczno-gospodarczą
obszaru, jako wprowadzenia do delimitacji obszaru. W rozdziale 4 zawarto właściwą cześć
procesu delimitacji, charakteryzując wszystkie wskaźniki i przedstawiając wyniki badań. Raport
kończy się podsumowaniem analiz i rekomendacjami.
Autor zdaje sobie sprawę z ograniczeń, które napotkał przy przygotowywaniu raportu. Co
należy wyraźnie podkreślić, zdaniem autora są wątpliwości co do zasadności zastosowania
kryteriów wyodrębnionych dla delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych (takie było
oczekiwanie Zamawiającego). Będąc bardzo ortodoksyjnym można nawet przyjąć, ze jest to
działanie
metodycznie
niepoprawne.
Obszar
Funkcjonalny
Wielkopolskiego
Parku
Narodowego jest specyficzny i samo jego występowanie na terenie gminy w pewien sposób
wytycza granice obszaru. Związki funkcjonalne, które występują na tym obszarze, mają
charakter przede wszystkim turystyczny i związany ze spędzaniem wolnego czasu (rekreacyjny),
a nie z podejmowaniem pracy ma tym terenie. Nie ma także na tym obszarze silnego ośrodka
miejskiego, który tworzyłby strefy ciążenia okolicznych obszarów, a ponadto cały obszar leży
w silnej strefie grawitacyjnej Poznania. W ramach analizy postanowiono użyć tychże kryteriów,
jako punktu wyjścia do znacznie bardziej rozbudowanych wskaźników odnoszących się do
przedmiotu i specyfiki obszaru. Zastosowane techniki badawcze, jak i wyniki analiz, dały
podstawę do rekomendowania szeregu działań, które powinny zwiększyć zdiagnozowane
związki funkcjonalne i poprawić spójność analizowanego obszaru, również w zakresie
wskaźników społeczno-gospodarczych. Inną kwestią jest dostępność danych statystycznych.
Badania ankietowe były przeprowadzone na terenie gmin należących do mikroregionu.
Wszystkie inne dane będące podstawą wnioskowania, (w szczególności dotyczące innych gmin)
były oparte na statystyce publicznej.
8
1. WIELKOPOLSKI PARK NARODOWY JAKO OBSZAR
FUNKCJONALNY
1.1.
CHARAKTERYSTYKA
W WIELKOPOLSCE
OBSZARÓW
FUNKCJONALNYCH
W województwie wielkopolskim, przyjęto następującą systematykę obszarów funkcjonalnych
(UM WLKP, 2013, s. 7-12):
a) Obszary związane z
obowiązkowych
dla
zagadnieniami
poziomu
i
problemami
planowania
sieci
regionalnego
osadniczej
miejskich
– obok
obszarów
funkcjonalnych (Poznański Obszar Metropolitalny oraz ośrodki regionalne (KaliskoOstrowski, subregionalne (Konin –Leszno-Piła-Gniezno) i lokalne) wyodrębniono
obszary skupiające dwie odrębne kategorie terenów wiejskich – uczestniczących
w procesach
rozwojowych
(gminy
wiejskie
lub
miejsko-wiejskie
położone
w Poznańskim Obszarze Metropolitalnym oraz obszarach funkcjonalnych Kalisza,
Ostrowa, Leszna, Piły, Konina i Gniezna) oraz wymagające wsparcia procesów
rozwojowych (gminy wiejskie lub miejsko-wiejskie położone poza Poznańskim
Obszarem Metropolitalnym oraz obszarami funkcjonalnymi Kalisza, Ostrowa, Leszna,
Piły, Konina i Gniezna),
b) Obszary szczególnego zjawiska w skali makroekonomicznej – w Wielkopolsce to:
obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej (wszystkie gminy o wyższym bądź
równym 70 wskaźniku waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej i niektóre poniżej
tego wskaźnika), tereny zamknięte (związane z obronnością kraju) oraz obszary narażone
na niebezpieczeństwo powodzi,
c) Obszary kształtowania potencjału rozwojowego – zaliczono tutaj obszary cenne
przyrodniczo (wszystkie gminy województwa), ochrony krajobrazów kulturowych
(prawie wszystkie gminy województwa), ochrony i kształtowania zasobów wodnych
(wszystkie gminy województwa) oraz strategicznych złóż kopalin (gminy z pokładami
węgla brunatnego, ropy naftowej i gazu),
d) Obszary wymagające rozwoju nowych funkcji przy użyciu instrumentów właściwych
polityce regionalnej – zaliczono tutaj obszary o najniższym stopniu rozwoju
i pogarszających się perspektywach rozwojowych, miasta i inne obszary tracące
9
dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, obszary o najniższej dostępności do
usług warunkujących możliwości rozwojowe (około połowa gmin regionu) oraz obszary
o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich (około połowa gmin
regionu).
Poznański Obszar Metropolitalny
Najważniejszy z punktu widzenia obecnego opracowania, jest Poznański Obszar
Metropolitalny (Rys. 1). Poznań wraz z powiązanym funkcjonalnie otoczeniem skupia
największą część potencjału rozwojowego województwa i stanowi potencjał konkurencyjny
regionu. Po przeanalizowaniu przyjętych kryteriów delimitacyjnych uznano, że w graniach
obszaru znajdą się (UM WLKP., 2013, s. 12-13):
 Gminy powiatu poznańskiego – bliskie położenie i duże natężenie cech całego
obszaru analiz,
 Miasta powiatowe – Szamotuły, Oborniki, Wągrowiec, Gniezno, Września, Środa
Wlkp., Śrem, Kościan, Grodzisk Wlkp., Nowy Tomyśl – znaczny udział cech
społeczno-gospodarczych i ważne miejsce w strukturze osadniczej,
 Gminy Skoki i Czempiń – umiarkowane natężenie cech metropolitalnych i duża
dostępność komunikacyjna,
 Gminy: Duszniki, Kaźmierz, Rogoźno, Kiszkowo, Łubowo, Czerniejwo, Nekla,
Dominowo, Zaniemyśl, Brodnica, Granowo i Opalenica – włączone ze względu na
powiązania przyrodnicze i zasadę ciągłości przestrzennej.
Do obszaru metropolitalnego zaliczono łącznie 45 jednostek gminnych, w tym 6 gmin
miejskich, 21 gmin miejsko-wiejskich oraz 18 gmin wiejskich. Powierzchnia całego obszaru
to 6205 km2 (20,8% powierzchni całego województwa). Poznański obszar metropolitalny
zamieszkuje 1.326,9 tys. osób, co daje 39% ogólnej liczby ludności województwa. Gęstość
zaludnienia wynosi 214 os/km2, przy średniej gęstości dla województwa wynoszącej 112
os/km2. Tak duży obszar musi być silnie zróżnicowany wewnętrznie. W miarę wzrostu
odległości od rdzenia maleje zakres powiązania funkcjonalnego. Tereny strefy zewnętrznej
stanowią zaplecze dla rozwoju funkcji rekreacyjnej (Wielkopolskie Biuro Planowania
Przestrzennego).
10
Rysunek 1. Poznański Obszar Metropolitalny
Źródło: http://www.wbpp.poznan.pl/opracowania/POM/5.png
11
1.2.
INSTYTUCJONALNE
PODSTAWY
FUNKCJONOWANIA
OBSZARU FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO PARKU
NARODOWEGO
Wielkopolski Park Narodowy utworzony został na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
16 kwietnia 1957 roku (Dz. U. z 1957 r. Nr 24, poz. 114), a jego granice objęły powierzchnię
9600 ha, z czego pod zarządem Parku znalazło się ok. 5100 ha. 22 października 1996 roku nowe
rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie WPN (Dz. U. 1996 nr 130 poz. 613) zmieniło jego
granice, w związku z czym jego powierzchnia zmalała do 7619,82 ha, włączając do Parku
kompleksy: główny, Wiry-Puszczykowo, Kraplewo-Trzcielin oraz kilka działek. Wspomniane
rozporządzenie utworzyło też wokół Parku strefę ochronną tzw. otulinę, o powierzchni 15.003
ha. Z Parku zostały wyłączone tereny miejskie Puszczykowa, Mosiny oraz Stęszewa. Obecnie
powierzchnia Parku wynosi 7584 ha, a wraz z otuliną 14.840 ha. Park zlokalizowany jest na
terenie 8 gmin, z czego 1 – Brodnica należy do powiatu śremskiego, pozostałe 7 (Dopiewo,
Komorniki, Kórnik, Luboń, Mosina, Puszczykowo i Stęszew) należą do powiatu poznańskiego
Rysunek 2). Obszar tych 8 gmin na koniec 2013 roku zamieszkiwało blisko 150.000
mieszkańców, co stanowi blisko 25% wzrost w relacji do liczby ludności zamieszkałej w 2004
roku na tym samym obszarze.
Rysunek 2. Mapa topograficzna Wielkopolskiego Parku Narodowego
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielkopolski_Park_Narodowy , dostęp 10.01.2015
12
Zarządzenie Dyrektora Wielkopolskiego Parku Narodowego z dnia 19 marca 2013 roku, określa
zasady udostępnienia Parku w celach naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych,
rekreacyjnych i sportowych. Naczelną zasadą jest użytkowanie Parku w sposób, który nie
wpłynie negatywnie na przyrodę w Parku. W tym celu wyznaczono szlaki turystyczne, szlaki
turystyki pieszej-ścieżki spacerowe, miejsca rekreacji, miejsca sportowe, miejsca amatorskiego
połowu ryb oraz miejsca parkingowe. Dokładny opis Wielkopolskiego Parku Narodowego, wraz
z waloryzacją przyrodniczo-krajobrazową można znaleźć w Strategii Zrównoważonego Rozwoju
Turystyki i Rekreacji Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, autorstwa zespołu pod
kierownictwem Małgorzaty Ornoch-Tabędzkiej (Ornoch-Tabędzka, 2006).
1.3.
METODYKA WYZNACZANIA OBSZARU FUNKCJONALNEGO
WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO
Gdyby przyjąć do wyznaczania Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego
jedynie kryterium administracyjno-geograficzne, (ewentualnie przyrodnicze) polegającego na
wyznaczeniu gmin, na terenie których zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy, to
w skład obszaru weszłyby wszystkie gminy należące do Stowarzyszenia Mikroregionu WPN
oraz gmina Luboń, która obecnie nie należy do Stowarzyszenia. Tak proste odwzorowanie
byłoby jednak mało satysfakcjonujące i nie dawało wystarczającej informacji w kontekście
zamiaru kształtowania spójnej polityki wobec całego obszaru. Stąd konieczne jest rozszerzenie
metodyki o badania powiązań funkcjonalnych oraz inne kryteria (społeczno-gospodarcze,
morfologiczne i inne). Dodatkowym wyzwaniem jest fakt, że wszystkie gminy, na których
obszarze zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy leżą w bezpośredniej bliskości
Poznania, co wymusza konieczność uwzględnienia siły oddziaływania miasta na otaczający je
obszar.
Podstawą do wyznaczenia obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego
(OFWPN) były opracowania wskazane przez Zamawiającego (Stowarzyszenie Mikroregionu
WPN), w szczególności: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania kraju 2030 [MRR
2012a], Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw [MRR 2013],
Zasady i kryteria wyznaczania obszarów funkcjonalnych w województwie wielkopolskim [UM
WLKP, 2013], Strategia Rozwoju Kraju 2020 [MRR 2012 b]; Założenia Krajowej Polityki
13
Miejskiej [MRR 2012c], Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020
[UMWW 2005].
Jako podstawową jednostkę delimitacji przyjęto gminę będącą najmniejszą jednostką
statystyczną poziomu NUTS 5. Analizie poddane zostały wszystkie gminy, na terenie których
zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy (Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik,
Mosina, Puszczykowo i Stęszew) oraz gminy bezpośrednio z nimi sąsiadujące (za wyjątkiem
Poznania), czyli: Buk, Czempiń, Luboń, Granowo, Kamieniec, Kleszczewo, Kościan, Śrem,
Środa Wlkp., Tarnowo Podgórne i Zaniemyśl.
Zastosowana została zasada ciągłości co oznacza, że wyznaczony obszar musiał być ciągły
przestrzennie, tj. zawierać w sobie tylko gminy graniczące ze sobą oraz że nie mógł zawierać
w sobie gmin nienależących do OF a otoczonych ze wszystkich stron tego typu jednostkami.
Zastosowana została zasada zwartości zgodnie z którą analizowano i wyznaczono obszar, który
wewnątrz wspólnej granicy nie zawierał gmin wyłączonych ze względu na brak możliwości
opisania powiązań funkcjonalnych przy zastosowaniu ogólnodostępnych danych statystycznych.
W województwie wielkopolskim występuje 11 „podwójnych” jednostek samorządu lokalnego,
gdzie teren miasta i teren wiejski otaczają odrębne podmioty prawne. Ta sytuacja powoduje, że
agregacja danych statystycznych dla kryteriów stosowanych w procesie analitycznym może
powodować różne uogólnienia. Na analizowanym w niniejszym dokumencie obszarze sytuacja
ta ma zastosowanie w przypadku Kościana. Dla zachowania spójności przestrzennej
wyznaczonego obszaru uznano, że uczestnictwo jednego z obszaru Kościana, automatycznie
włącza też drugi, co jest zgodne z zasadami i kryteriami wyznaczania obszarów funkcjonalnych
w województwie wielkopolskim (UM WLKP 2013, s. 7).
Z uwagi na włączenie wszystkich gmin tworzących OF WNP do poznańskiego obszaru
metropolitalnego [UM WLKP 2013] oraz brak występowania na obszarze WPN silnego ośrodka
miejskiego oddziałującego silnie na otaczające tereny, niemożliwe i niewskazane było
przeprowadzenie typowej analizy pozwalającej wyznaczyć miejski obszar funkcjonalny,
w szczególności zaś oparcie się wyłącznie na wykorzystaniu metodyk przeznaczonych do
wyznaczania miejskich obszarów funkcjonalnych, (takich jak wskazane w przedmiocie
zamówienia (profesjonalne zdaniem autora) opracowanie prof. Śleszyńskiego), ale konieczne
14
było istotne zmodyfikowanie metodyki poprzez zastosowanie dodatkowych wskaźników i analiz
towarzyszących. Zgodnie z KPZK 2030, Miejski obszar funkcjonalny, to układ osadniczy ciągły
przestrzennie, złożony z odrębnych administracyjnie jednostek (gmin miejskich, wiejskich
i miejsko-wiejskich) i składający się ze zwartego obszaru miejskiego oraz powiązanej z nim
funkcjonalnie strefy zurbanizowanej. KPZK 2030 wyróżnia cztery podtypy MOF: obszary
funkcjonalne ośrodków wojewódzkich, regionalnych, subregionalnych i lokalnych. Typologia ta
odnosi się do funkcji ośrodków miejskich w systemie osadniczym kraju i została oparta głównie
o ich wielkość. Zgodnie z tą metodyką dość trudno zatem potraktować OF WPN jako miejski
obszar funkcjonalny. W takim momencie należałoby się spodziewać wyników, które byłyby
w najlepszym przypadku dwuznaczne. Ewentualnie (gdyby pominąć zasadę rozłączności),
można by próbować badać OF WPN jako OF ośrodków lokalnych, bez wyraźnego bieguna.
W przypadku granic administracyjnych Wielkopolskiego Parku Narodowego brak jest
wyraźnego ośrodka miejskiego, który stanowiłby rdzeń OF i do którego ciążyłyby inne gminy wszystkie gminy ciążą zdecydowanie do miasta Poznań, co zostało wydatnie udowodnione
w opracowaniu Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego. Zgodnie z opracowaniem
Zasady i kryteria wyznaczania obszarów funkcjonalnych w województwie wielkopolskim [UM
WLKP 2013], wszystkie gminy wchodzące w skład OF WPN za wyjątkiem Brodnicy zostały
zakwalifikowane do rdzenia Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego, natomiast gmina Brodnica
została zakwalifikowana do strefy zewnętrznej obszaru metropolitalnego (z uwagi na ciągłość
przestrzenną oraz spełnienie kryterium przyrodniczego). Spośród bezpośrednich sąsiadów gmin
OF WPN, do rdzenia obszaru metropolitalnego należą gminy Tarnowo Podgórne, Buk, Luboń,
Swarzędz i Kostrzyn, natomiast do strefy zewnętrznej zostały włączone gminy Granowo,
Czempiń, Śrem, Zaniemyśl, Środa Wlkp.. Poza obszarem metropolitalnym (z rozważanych
jednostek) pozostała tylko gmina Kamieniec, która jednak graniczy z gminą Stęszew na bardzo
niewielkim odcinku.
Dodatkową trudnością jest ustalenie benchmarku. Odnoszenie wskaźników do średnich
wojewódzkich byłoby dyskusyjne z uwagi na specyfikę gmin podpoznańskich, znacznie bardziej
rozwiniętych gospodarczo i demograficznie od peryferyjnych części województwa. OF WPN to
obszar cenny przyrodniczo (Wielkopolski Park Narodowy), w związku z czym teren ten mógłby
być traktowany (w myśl podziału KPZK 2030) jako obszar kształtowania potencjału
rozwojowego cennego przyrodniczo. Zaznaczyć należy, że w dokumencie wdrożeniowym
zaktualizowanej strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku [UM WLKP,
2013] przyjęto, iż do obszarów cennych przyrodniczo należą wszystkie gminy województwa.
15
Takie podejście znacznie deprecjonuje istnienie obszarów funkcjonalnych tej rangi, co
Wielkopolski Park Narodowy. Podkreślić należy, że OFWPN nie jest obszarem problemowym
i trudno też waloryzować czy ewaluować jego wartość. OF WPN to także teren rekreacyjny
i turystyczny, więc teoretycznie można by użyć wskaźników konkretnie przypisanych do takich
funkcji.
Niemniej jednak, analiza delimitacyjna ma na celu wskazanie sieci wzajemnych powiązań
funkcjonalnych konkretnego obszaru, ma wskazać ich siłę i kierunek, ale także wskazać
podobieństwo danego obszaru w zakresie różnorodnych wskaźników funkcjonalnych, społecznoekonomicznych czy morfologicznych. Podobny poziom kształtowania się podstawowych
wskaźników wskazuje na podobny zakres problemów rozwojowych, dla których można
zaproponować wspólne rozwiązania. Mając na uwadze powyższe, uznano za wskazane
delimitowanie OF WPN jako obszaru funkcjonalnego szczególnego typu (cennego przyrodniczo
o funkcjach turystycznych i rekreacyjnych), w tym określenie na ile gminy zaliczone do tego
obszaru charakteryzują się podobieństwem wskaźników, czy gminy sąsiadujące z obszarem na
podstawie tychże wskaźników nie powinny być dołączone do obszaru funkcjonalnego i jakie
problemy należy rozwiązać w konkretnych przypadkach aby zwiększyć funkcjonalność obszaru,
bądź też przyspieszyć procesy konwergencji. Zastosowano zatem autorską metodykę aby
określić czy analizowany obszar wykazuje wspólne cechy szczególne z uwagi na występowanie
Wielkopolskiego Parku Narodowego, co w znacznym stopniu odpowiada zgłaszanemu
zapotrzebowaniu w ramach niniejszego działania. W ramach modyfikacji metodyki uznano, że
rdzeniem obszaru funkcjonalnego jest w tym przypadku nie pojedyncza gmina (miasto), ale
zespół gmin, na terenie których zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy. Rdzeń
stanowią zatem gminy należące do Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego. Analiza
ma pokazać czy inne obszary sąsiadujące z tą grupą gmin (rdzeniem) mają powiązania
funkcjonalne. Stąd cały proces postanowiono podzielić na trzy etapy, wykorzystując różne
zestawy wskaźników:
I.
Analiza wskaźników funkcjonalnych, typowych dla metodyki wyznaczania miejskich
obszarów funkcjonalnych, w tym częściowo odnoszonych do aglomeracji
poznańskiej z racji przynależności wszystkich gmin do Poznańskiego Obszaru
Metropolitalnego – określona zostanie na tej podstawie skala podobieństwa
analizowanego obszaru.
16
II.
Wyznaczenie dodatkowych wskaźników delimitacji mających na celu określenie
istnienia związków funkcjonalnych i sieci pomiędzy rdzeniem Wielkopolskiego
Parku Narodowego a gminami sąsiadującymi (za wyjątkiem Poznania).
III.
Analiza statystyczna mająca na celu określenie skali podobieństwa kształtowania się
poszczególnych cech dla analizowanych gmin.
Na końcu wyniki wszystkich etapów zostały poddane kompleksowej analizie w celu
wychwycenia cech wspólnych i potwierdzenia obecnych granic, bądź też wyznaczenia nowych
granic obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego.
Wykorzystanie wskaźników zaproponowanych przez prof. P. Śleszyńskiego (wskazanych
w zamówieniu) stanowiło punkt wyjścia dalszych analiz. Posłużono się następującymi
wskaźnikami.
I.
F1
liczba
Wskaźniki funkcjonalne:
wyjeżdżających
do
pracy
najemnej
do
rdzenia
Poznańskiego
Obszaru
Metropolitalnego (Poznania) na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym (źródło danych:
„Macierz przepływów siły roboczej” na podstawie Narodowego Spisu Ludności, 2011 r. (brak
jest dostępnych bardziej aktualnych danych w statystyce publicznej),
F2 liczba zameldowań na pobyt stały w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (źródło danych:
Bank Danych Lokalnych GUS, lata 2004-2013),
II.
Wskaźniki społeczno-gospodarcze
S1 udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących w odniesieniu
do województwa (źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS, 2013)
S2 liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na
1000 mieszkańców (źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS, 2013)
S3 udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w usługach
wyższego rzędu – sekcje J-R w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (źródło danych: Bank
Danych Lokalnych GUS, 2013),
III.
Wskaźniki morfologiczne
M1 gęstość zaludnienia (bez lasów i wód) (źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS, 2013),
17
M2 liczba mieszkań oddanych do użytkowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (źródło
danych: Bank Danych Lokalnych GUS, lata 2004-2013).
Wskaźniki dodatkowe:
I.
Wskaźniki funkcjonalne
F3 Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej w innych gminach OF WPN w przeliczeniu na
1000 mieszkańców (źródło: „Macierz przepływów siły roboczej” Narodowego Spisu Ludności
2011 r. (brak jest dostępnych bardziej aktualnych danych w statystyce publicznej).
II.
S4 udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w sekcjach I
(działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi) w przeliczeniu na
1000 mieszkańców (źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS, 2013),
S5 dynamika zmian liczby ludności w latach 2004-2013 (źródło danych: Bank Danych
Lokalnych GUS, lata 2004-2013)
S6 saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 2004-2013 (źródło danych: Bank
Danych Lokalnych GUS, lata 2004-2013)
S7 udział osób bezrobotnych w relacji do ludności w wieku produkcyjnym (źródło danych: Bank
Danych Lokalnych, 2013)
S8 Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2 (źródło danych: Bank Danych Lokalnych, 2013)
S9 Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej (źródło danych: Bank Danych
Lokalnych GUS, 2013)
S10 Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2 (źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS, 2013)
S11 odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej (źródło danych: Bank Danych Lokalnych
GUS, 2013)
III.
M3 Udziałów lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy (źródło danych: Bank Danych
M4 Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody, (źródło danych: Bank Danych
18
M5 Udział użytków rolnych w powierzchni gminy (źródło danych: Bank Danych Lokalnych
GUS, 2013)
IV.
Wskaźniki pozostałe
P1 dostępność komunikacyjna (definiowana izochroną ’30 dojazdu środkami komunikacji
indywidualnej do rdzenia OF (źródło: dane google maps, 2015)
P2 Współpraca międzygminna (źródło: dane urzędów gmin, dane ankietowe, -2014- 2015)
P3 Położenie gminy na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego (źródło: mapy geograficzne,
2015).
W metodyce zaproponowanej przez prof. P. Śleszyńskiego odnosi się poziom wskaźników
w większości do średniej wojewódzkiej, przyjmując wypełnienie 75% poziomu wojewódzkiego
jako spełnienie kryterium funkcjonalnego. W niniejszym przypadku, uznano za zasadne
zmodyfikowanie tej zasady i odniesienie wyników do średniej powiatu poznańskiego. Wynika to
ze znacznej specyfiki analizowanego obszaru. Spośród wszystkich gmin należących do
Stowarzyszenia Mikroregionu WPN, tylko Brodnica leży na terenie innego powiatu. Ponadto
gminy te, w zakresie większości wskaźników efektywności gospodarczej mierzonej chociażby
poziomem PKB per capita, poziomem bezrobocia, czy odsetkiem firm w rejestrze REGON
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, znacznie przewyższają poziomy notowane w bardziej
odległych od Poznania, w większości wiejskich obszarach. Stąd porównywanie wskaźników do
średniej wojewódzkiej nie przyniosłoby właściwej informacji.
Analizując dane dla poszczególnych gmin wchodzących i do OF WPN oraz gmin sąsiadujących
posługiwano się dodatkowymi miarami statystycznymi, tj. miarą odchylenia standardowego oraz
miarami zmienności. W celu dokonania podziału gmin postanowiono wykorzystać metodę
analizy skupień, korygowanej w następnym kroku oceną parametryczną Hellwiga.
Odchylenie standardowe informuje nas o skali rozrzutu wyników wokół średniej. Analiza
odchylenia standardowego pozwala ocenić czy dana cecha jest bardziej czy mniej zmienna.
Porównanie odchyleń standardowych dla analizowanej grupy gmin pozwala wyróżnić te, które
są bardziej podobne do siebie.
19
Kolejną miarą statystyczną użytą do analizy będzie współczynnik zmienności, który określa
stosunek odchylenia standardowego do średniej (mediany). Współczynnik zmienności pozwala
na określenie względnej miary rozproszenia i ułatwia porównywanie zmienności danych cech
wśród tej samej grupy. Współczynnik zmienności wykorzystany zostanie także dla analizy
zróżnicowania pod kątem różnych kryteriów. Pozwali to wnioskować co do pożądanych zmian
na obszarze funkcjonalnym.
Analiza skupień polega na organizowaniu obserwowanych danych w sensowne struktury lub
grupowaniu danych, jest dobrym narzędziem do eksploracyjnej analizy danych, której celem jest
ułożenie obiektów w grupy w taki sposób, aby powiązania obiektów z obiektami należącymi do
tej samej grupy były jak największe, a z obiektami z pozostałych grup jak najmniejsze. Analiza
skupień może być wykorzystana do wykrywania struktur w danych bez wyprowadzania
interpretacji /wyjaśnienia. W analizowanym przypadku metoda pozwoliła wychwycić te gminy,
które są podobne do siebie i tworzą zwarte grupy w zakresie badanych cech oraz te, które nie są
do siebie podobne.
Aktualność danych
Rokiem bazowym dla wszelkich analiz był rok 2013, dla którego zbierano zdecydowaną
większość danych statystycznych. Tam, gdzie nie było to możliwe wykorzystano najbardziej
aktualne dane, które były dostępne. W przypadku, gdy podstawą do analizy były dane pierwotne,
rokiem bazowym był 2014. Podsumowanie aktualności szeregów czasowych zawiera Tabela 1.
Tabela 1. Źródła i aktualność danych wykorzystanych w opracowaniu
Kod
F1
F2
F3
S1
Nazwa wskaźnika
Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej
do rdzenia Poznańskiego Obszaru
Metropolitalnego na 1000 mieszkańców
w wieku produkcyjnym
Liczba zameldowań na pobyt stały na 1000
mieszkańców
w gminach rdzenia WPN w przeliczeniu na
1000 mieszkańców
Udział pracujących w zawodach
pozarolniczych w ogólnej liczbie
Źródła danych
Aktualność
danych
Macierz przepływów
ludności, 2011, GUS
2011
Starostwa Powiatowe,
urzędy gmin
2004-2013
Macierz przepływów
ludności, 2011, GUS
2011
Bank Danych Lokalnych
GUS
2013
20
S2
S3
S4
S5
S6
S7
pracujących
Liczba podmiotów gospodarki narodowej
wpisanych do rejestru REGON na 1000
mieszkańców
Udział podmiotów gospodarki narodowej
wpisanych do rejestru REGON w usługach
wyższego rzędu – sekcje J-R w
przeliczeniu na 1000 mieszkańców
wpisanych do rejestru REGON w sekcjach
I (działalność związana z
zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi) w przeliczeniu na 1000
mieszkańców
Dynamika zmian liczby ludności w latach
2004-2013
Saldo migracji wewnętrznych na pobyt
stały w latach 2004-2013
Udział osób bezrobotnych w ogólnej
liczbie ludności w wieku produkcyjnym
S8
Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2
S9
Odsetek ludności korzystającej z sieci
kanalizacyjnej w ludności gminy ogółem
S10
Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2
S11
gazowej w ludności gminy ogółem
M1
Gęstość zaludnienia (bez lasów i wód)
M2
M3
M4
M5
P1
Liczba mieszkań oddanych do
użytkowania na 1000 mieszkańców
Udziałów lasów i gruntów leśnych w
powierzchni gminy
Udział obszarów objętych formami
ochrony przyrody
Udział użytków rolnych w powierzchni
gminy
Dostępność komunikacyjna (definiowana
izochroną ’30 dojazdu środkami
komunikacji indywidualnej do metropolii
P2
Współpraca międzygminna
P3
Położenie Wielkopolskiego Parku
Narodowego na terenie gminy
GUS
2013
GUS
2013
GUS
2013
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
GUS
2004-2013
2013
2013
2013
2013
2013
2013
2013
2013
2013
2013
2013
google maps
2015
Dane urzędów gmin,
badania ankietowe
2014-2015
Mapy geograficzne
2015
Źródło: Opracowanie własne
21
2. BADANIA SPOŁECZNE W RAMACH DIAGNOZY
OBSZARU FUNKCJONALNEGO WIELKOPOLSKIEGO
PARKU NARODOWEGO
2.1.
PROCES PRZEPROWADZENIA BADAŃ SPOŁECZNYCH NA
DIAGNOZOWANYM OBSZARZE
Diagnoza stanu istniejącego oraz analizy obszaru funkcjonalnego wykonane zostały przy
zastosowaniu podejścia mieszanego, polegającego na łączeniu metod badawczych jakościowych
i ilościowych. Metody były łączone aby wyeliminować słabości poszczególnych technik
i doprowadzić do bardziej wyczerpujących i racjonalnych wniosków. Zastosowane zostały
następujące techniki badawcze:
a)
analiza treści oraz desk research (studia literaturowe) – technika polegająca na analizie
materiału dostępnego w przestrzeni publicznej; służy budowaniu poglądu na temat sposobu
rozumienia określonych zjawisk i pojęć – w przedmiotowym przypadku analizie poddano
przede wszystkim dokumenty programowe o charakterze strategicznym i rozwojowym
dostępne na stronach internetowych Urzędów Gmin, jak również opracowania
Wielkopolskiego Parku Narodowego oraz wytyczne w zakresie wykonywania badań
delimitacji obszarów funkcjonalnych,
b)
benchmarking – porównywanie podobnych zjawisk lub obiektów, bądź też odnoszenie
obserwacji analizowanych obiektów do innych obiektów stanowiących punkt odniesienia
poprzez wykazywanie cech typowych, lub pożądanych,
c)
metody wskaźnikowe – techniki analizy statystycznej stanowiące swoisty sposób
interpretacji danych zebranych w badaniach o charakterze głownie ilościowym. Analizy te
pomagają dogłębnie poznać problem i ocenić obserwowane zjawiska w kompleksowy
sposób,
d)
wywiady kwestionariuszowe (vide załączniki)– jedna z technik stosowanych w przypadku
zbierania materiału pierwotnego na próbie z populacji, bądź z całej zbiorowości.
W działaniu zaplanowano zebranie minimum 500 kwestionariuszy od osób fizycznych
(mieszkańców), 50 organizacji pozarządowych oraz 50 przedsiębiorców z terenu 7 gmin
tworzących obecnie OF WPN.
22
W przypadku przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych badanie miało czysto
eksploracyjny charakter, bez dążenia do uchwycenia i zapewnienia reprezentatywności
danych. W przypadku osób fizycznych (mieszkańców) postanowiono przeprowadzić badanie
statystycznie reprezentatywne.
Cała populacja OF liczy ponad 120.000 mieszkańców. Liczebność próby została ustalona na
podstawie wzoru:
𝑢∝2
𝑁= 2
4𝑑
gdzie:
𝑢∝2 – wartość dystrybuanty rozkładu normalnego przy poziomie istotności α;
d – maksymalny błąd szacunku.
Kwoty w doborze zostały określone z wykorzystaniem trzech zmiennych różnicujących:
(1) wieku, (2) płci oraz (3) miejsca zamieszkania (Tabela 2).
Tabela 2. Struktura dorosłych respondentów w próbie badawczej
Wiek
(w latach)
Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik
mniej niż 30
30-39
40-49
50 i więcej
0,50%
0,41%
0,34%
0,69%
1,44%
2,31%
1,55%
2,50%
mniej niż 30
30-39
40-49
50 i więcej
OGÓŁEM
0,45%
0,35%
0,31%
0,81%
3,86%
1,59%
2,58%
1,56%
2,85%
16,37%
Mężczyźni
1,60%
1,92%
2,81%
2,19%
1,62%
1,71%
2,43%
2,94%
Kobiety
1,71%
1,83%
3,07%
2,27%
1,56%
1,68%
3,01%
3,46%
17,82%
18,01%
Mosina Puszczykowo Stęszew
2,40%
2,81%
2,04%
4,24%
0,80%
0,69%
0,59%
1,68%
1,36%
1,28%
0,95%
2,19%
2,45%
2,89%
1,92%
5,22%
23,97%
0,76%
0,77%
0,69%
2,13%
8,11%
1,25%
1,25%
0,95%
2,63%
11,86%
Struktura ta jest odzwierciedleniem struktury mieszkańców według podanych cech według stanu
na dzień 30 czerwca 2014 (źródło: GUS).
Próba licząca 500 obserwacji (wskazana w przedmiocie zamówienia) pozwala na oszacowanie
wskaźników struktury z maksymalnym błędem 4,38% (przy współczynniku ufności 1-α = 0,95).
Przy takim założeniu, liczebności poszczególnych kategorii powinny być następujące (Tabela 3):
23
Tabela 3. Liczebności próby badawczej
Wiek (w latach) Brodnica Dopiewo Komorniki Kórnik
Mężczyźni
mniej niż 30
2
7
8
10
30-39
2
12
14
11
40-49
2
8
8
9
50 i więcej
3
13
12
15
Kobiety
mniej niż 30
2
8
9
9
30-39
2
13
15
11
40-49
2
8
8
8
50 i więcej
4
14
15
17
OGÓŁEM
19
83
89
90
Mosina Puszczykowo Stęszew
12
14
10
21
4
3
3
8
7
6
5
11
12
14
10
26
119
4
4
3
11
40
6
6
5
13
59
2.2.
WYNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH MIESZKAŃCÓW
Z uwagi na bardzo krótki okres dostępny na wykonanie badania, zbieranie danych przerwano,
gdy osiągnięto zakładaną liczbę ankiet. Ostatecznie zebrano 510 ankiet z całego obszaru analizy,
w tym 30 z Brodnicy, 79 z Dopiewa, 99 z Komornik, 56 z Kórnika, 93 z Mosiny, 65
z Puszczykowa, 60 ze Stęszewa oraz 28 z innych gmin. Rozkład głosujących według wieku
przedstawiono na Wykresie 1.
Wykres 1. Struktura głosujących według wieku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
24
Najwięcej głosujących było w grupie 30-39 lat, następnie 40-49 lat. Młodzież stanowiła
niespełna 1,2%. Zdecydowanie najliczniejszą grupą respondentów byli pracownicy etatowi,
którzy stanowili ponad 60% ogółu ankietowanych (Wykres 2).
Wykres 2. Struktura głosujących według zatrudnienia
5,5%
0,8% 5,5%
1,8%
3,5%
2,2%
20,2%
60,6%
uczeń, student
rolnik
pracownik etatowy
przedsiębiorca
rencista
emeryt
niepracujący
inny, jaki?
Ponad połowa ankietowanych (57,1%) oceniało swoją sytuację materialną jako bardzo dobrą,
bądź dobrą, co jest wyśmienitym wynikiem wziąwszy pod uwagę tradycyjną i stereotypową już
skłonność Polaków do narzekania. Jako bardzo złą, czy złą określiło swoją sytuację materialną
zaledwie 24 respondentów (Wykres 3). Typowa rodzina jest czteroosobowa (28,1%) bądź
trzyosobowa (20,0%). Rodziny wielopokoleniowe są stosunkowo rzadkie na tym obszarze –
3,5% powyżej 6 osób w rodzinie. Zdecydowana większość nie ma w rodzinie osób
niepełnosprawnych ruchowo.
25
Wykres 3. Struktura głosujących według oceny sytuacji materialnej
4,1%
0,6%
3,9%
8,5%
34,3%
48,6%
bardzo dobra
dobra
przeciętna
zła
bardzo zła
odmowa odpowiedzi
Ze względu na prowadzenie badania częściowo w wersji elektronicznej i teoretyczną
ograniczoną możliwość kontroli doboru respondentów do próby zastosowana została metoda
postratyfikacji, która polegała na skorygowaniu wag oryginalnych obserwacji z próby
(domyślnie równych 1) w górę lub w dół, w taki sposób, aby suma wag w obrębie kategorii
zmiennych zgodna była z rozkładem procentowym zmiennych w populacji. Przyjęte wagi
przedstawiono w Tabeli 4.
Tabela 4. Przyjęte wagi w procedurze stratyfikacji danych
Gmina
/kryteria
Mniej niż 30 lat
30-39 lat
40-49 lat
50 lat i więcej
Suma
Kobieta Mężczyzna Kobieta Mężczyzna Kobieta Mężczyzna Kobieta Mężczyzna
Brodnica
0,3093
0,7903 0,5636
0,9723 0,3688
0,8047 1,2964
0,6600 0,0607
Dopiewo
0,6315
0,5740 0,8226
0,5515 1,8632
0,7405 13,6079
2,9900 0,1632
Komorniki
8,1666
1,9111 0,9784
1,0339 0,4387
0,3102 2,0583
0,7266 0,2050
Kórnik
2,1866
3,0591 1,0859
1,4985 0,8941
1,3659 1,6544
2,0042 0,1172
Mosina
2,9266
1,4357 0,8640
0,6096 2,2919
0,6949 1,9211
1,6896 0,1946
Puszczykowo 0,3292
0,3832 0,5255
0,6620 0,4143
0,3108 0,9266
2,0033 0,1360
Stęszew
0,6631
0,9292 0,3730
0,8724 0,6459
0,9110 2,0979
5,2449 0,1234
Sumy 0,1004
0,0983 0,1715
0,1590 0,1109
0,1485 0,1067
0,1046 1,0000
26
Jednym z najważniejszych pytań zadanych respondentom, była subiektywna ocena warunków
życia w miejscu zamieszkania. Zebrane wyniki, podsumowano w Tabeli 5.
Tabela 5. Subiektywna ocena warunków życia w gminie
Miejsce zamieszkania:
Ocena
Bardzo
dobra
Dobra
Przeciętna
Zła
Bardzo zła
Nie mam
zdania
Brodnica Dopiewo Kórnik
Komorniki Mosina
Puszczykowo Stęszew
Ogółem
0%
5,1%
2,4%
5,1%
0%
0%
1,8%
2,4%
0%
22,2%
33,3%
27,8%
35,9%
25,6%
24,4%
35,7%
33,3%
19,0%
6,0%
35,4%
31,6%
10,1%
8,9%
39,3%
26,8%
18,8%
17,9%
28,2%
38,5%
7,7%
8,9%
44,6%
23,2%
17,9%
23,2%
33,7%
23,0%
9,4%
16,7%
9,0%
3,6%
17,7%
6,3%
7,7%
3,6%
8,4%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Warunki życia najlepiej oceniają mieszkańcy Komornik i Dopiewa, podczas gdy najmniej
zadowoleni są mieszkańcy gmin Brodnica i Stęszew. Zdecydowanie najlepiej były oceniane
takie elementy, jak dostępność wodociągu oraz sieci gazowej, stan środowiska naturalnego,
jakość wody, czy dostępność placówek handlowych na terenie gminy. Najgorzej z kolei
oceniane były dostęp do specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz warunki ruchu rowerowego
(Tabela 6). Dostęp do lekarzy specjalistów zwykle bywa źle oceniany, nawet w miastach, co
związane jest w dużej mierze z warunkami systemowymi opieki zdrowotnej w całym kraju.
Jednak postrzeganie warunków do ruchu rowerowego jako złych, bądź bardzo złych (blisko 41%
respondentów), jest dla tego obszaru specyficzne i wskazuje na rzeczywistą potrzebę, która
winna być szybko rozwiązana. Zastanawiającą obserwacją jest wysoki odsetek negatywnych
ocen dotyczących lokalnego rynku pracy (34,1% złych bądź bardzo złych) w sytuacji gdy na
analizowanym obszarze występuje jedna z najniższych stóp bezrobocia w kraju.
27
Tabela 6. Szczegółowa ocena warunków życia w gminie
Cecha/Ocena
Lokalny rynek pracy – łatwość
znalezienia pracy w gminie
Poziom życia mieszkańców
Szkoły podstawowe – warunki i
jakość kształcenia
Gimnazja – warunki i jakość
kształcenia
Pomoc społeczna
Dostępność podstawowej opieki
zdrowotnej
Dostępność specjalistycznej opieki
zdrowotnej
Własne warunki mieszkaniowe
Bezpieczeństwo mieszkańców
Dostępność do kultury i rozrywki
Dostępność do sportu i rekreacji
Dostępność wodociągu
Jakość wody
Dostępność kanalizacji
Dostępność sieci gazowej
Stan dróg
Komunikacja publiczna autobusowa z
sąsiednimi gminami
Komunikacja kolejowa z sąsiednimi
gminami
Warunki ruchu pieszego (chodniki,
oświetlenie, przejścia dla pieszych)
Warunki ruchu rowerowego (dla
codziennych dojazdów)
Stan środowiska naturalnego
Czystość w gminie
System segregacji i odbioru odpadów
Dostępność usług gastronomicznych
(restauracje, kawiarnie, etc.)
Dostępność placówek handlowych na
terenie gminy
Dostępność placówek usługowych na
terenie gminy
Jakość obsługi mieszkańców w
urzędach administracji publicznej
Życzliwość mieszkańców i stosunki
dobrosąsiedzkie
Inne uwagi
Bardzo
Dobra
dobra
Przeciętna
Zła
Bardzo Nie mam
zła
zdania
3,7%
20,7%
32,9%
24,7%
9,4%
8,6%
7,6%
48,2%
37,7%
4,9%
0,8%
0,8%
10,7%
42,8%
26,8%
6,4%
1,6%
11,7%
9,0%
38,1%
26,0%
8,8%
2,0%
16,2%
4,9%
29,6%
26,5%
6,9%
2,0%
30,2%
6,6%
35,0%
34,6%
13,3%
8,0%
2,5%
3,5%
14,2%
29,3%
29,9%
18,1%
4,9%
25,8%
10,2%
9,0%
15,5%
35,4%
20,0%
25,0%
26,7%
3,7%
51,6%
48,0%
29,4%
38,2%
44,5%
45,9%
43,6%
44,6%
22,1%
18,6%
31,4%
36,8%
31,8%
14,0%
22,0%
16,7%
15,4%
45,3%
3,3%
8,2%
18,3%
11,2%
3,6%
8,0%
10,3%
5,6%
16,6%
0,0%
0,8%
5,5%
2,4%
1,0%
2,0%
2,5%
5,3%
11,9%
0,8%
1,4%
1,0%
1,0%
1,6%
2,2%
1,9%
2,5%
0,4%
2,7%
22,6%
28,4%
23,2%
14,8%
8,4%
4,6%
18,2%
27,1%
20,0%
15,4%
14,6%
4,9%
27,7%
40,5%
17,7%
8,3%
1,0%
2,2%
16,5%
39,1%
27,4%
13,5%
1,4%
11,1%
7,5%
15,2%
50,0%
45,7%
52,2%
31,2%
38,8%
24,5%
6,0%
6,3%
5,3%
0,4%
1,2%
1,4%
1,4%
0,6%
1,4%
8,6%
34,6%
37,5%
14,7%
2,8%
1,8%
18,5%
42,3%
29,1%
8,1%
1,6%
0,4%
6,5%
35,5%
40,8%
14,8%
1,2%
1,2%
13,5%
46,9%
24,5%
8,6%
2,2%
4,3%
9,4%
49,6%
31,1%
5,9%
0,4%
3,5%
2,4%
0,0%
2,4%
4,9%
24,4%
65,9%
28
Zdecydowana większość respondentów ocenia dostępność drogową analizowanego obszaru jako
bardzo dobrą, bądź dobrą. Ponownie, najgorzej została oceniona dostępność dla ruchu
rowerowego (Tabela 7).
Tabela 7. Ocena dostępności komunikacyjnej
Rodzaj/Ocena
Komunikacja drogowa – samochód
Bardzo
dobra
21,4%
6,3%
Bardzo
zła
0,6%
Nie mam
zdania
1,4%
Dobra
Przeciętna
Zła
49,8%
20,6%
Transport publiczny – autobus
4,7%
21,0%
37,1%
21,8%
6,9%
8,4%
Komunikacja drogowa – rower
2,8%
22,4%
38,3%
25,1%
7,9%
3,5%
Transport publiczny – kolej
4,2%
21,5%
29,0%
19,3%
12,3%
13,7%
Ruch pieszy
6,5%
23,8%
38,9%
16,3%
7,7%
6,9%
Najczęściej mieszkańcy podróżują do Poznania, co jest oczywistym w kontekście
zamieszkiwania w pobliżu tak dużego miasta (Tabela 8).
Tabela 8. Częstotliwość podróżowania do innych gmin
Gmina
Poznań
Brodnica
Buk
Czempiń
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kostrzyn
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Śrem
Środa Wlkp.
Swarzędz
Tarnowo
Podgórne
Zaniemyśl
Codziennie
28,1%
1,0%
0,6%
1,0%
2,0%
1,3%
0,2%
5,5%
0,2%
2,9%
6,9%
4,8%
6,0%
6,3%
2,1%
0,6%
0,6%
Kilka razy Jeden raz w Sporadycznie (rzadziej
w tygodniu
tygodniu
niż raz w tygodniu)
27,3%
17,0%
24,6%
1,0%
3,3%
19,3%
1,0%
2,5%
30,9%
1,5%
4,8%
29,4%
1,4%
3,9%
27,7%
0,2%
2,3%
18,1%
0,2%
1,7%
9,4%
7,9%
13,0%
36,0%
0,2%
2,5%
17,9%
2,3%
10,5%
38,6%
15,2%
16,0%
41,7%
7,4%
12,0%
42,6%
9,4%
8,4%
42,3%
2,8%
10,1%
36,1%
3,1%
4,4%
32,0%
0,4%
4,0%
27,7%
0,8%
3,9%
31,1%
Nie jeżdżę
w ogóle
2,2%
71,4%
64,5%
62,1%
52,7%
78,1%
88,1%
20,9%
78,5%
35,3%
20,0%
19,2%
20,7%
33,9%
57,5%
66,3%
62,2%
0,6%
1,3%
5,6%
28,8%
62,7%
0,2%
1,7%
1,9%
24,7%
69,9%
29
Mieszkańcy praktycznie nie jeżdżą do Kamieńca, Granowa, Kostrzyna – w każdym przypadku
nie podróżuje do tych gmin w ogóle blisko 80% respondentów. Zdecydowana większość (blisko
84%), nie planuje kupna domu, mieszkania czy działki.
Ponad ¼ respondentów pracuje w Poznaniu (Wykres 4). Na Wykresie (dla większej
przejrzystości) zaznaczono tylko te gminy, dla których liczba wskazań była powyżej 10. Na
Wykresie znalazła się także Brodnica, która jest stosunkowo małą gminą, ale jako miejsce
zatrudnienia wskazało ją 18 osób na 30 osób głosujących. Pamiętać jednak należy, że jest to
gmina rolnicza, a miejsce pracy rolnika zwykle przypada w miejscu zamieszkania.
Wykres 4. Struktura głosujących według lokalizacji zatrudnienia
9,0%
7,4%
4,9%
34,8%
9,3%
9,3%
13,4%
11,8%
Poznań
Stęszew
Kórnik
Mosina
Komorniki
Dopiewo
Puszczykowo
Brodnica
Bardzo ciekawych obserwacji dostarcza kolejna cecha, tj. czas dojazdu do pracy. Cecha ta ma
zasadniczy wpływ na skalę migracji wahadłowych. Blisko 1/3 respondentów potrzebuję więcej
niż pół godziny na dojazd do pracy, ale ponad połowa dociera do miejsca zatrudnienia w mniej
niż 30 minut, co jest bardzo dobrym wynikiem, wskazującym na wysoką dostępność
komunikacyjną całego analizowanego obszaru (Wykres 5). Mniej satysfakcjonującym
wskazaniem jest liczba osób wykonywujących telepracę – zaledwie 4% ankietowanych
wykonuje tego typu zajęcie.
30
Wykres 5. Struktura głosujących według czasu dojazdu do pracy
4,0%
6,0%
1,6%
9,5%
7,3%
20,6%
26,8%
poniżej 5 minut
od 5 do 14 minut
od 15 do 29 minut
od 30 do 59 minut
powyżej godziny
pracuję w domu (lub zakład jest przy domu)
przez cały czas
24,2%
W kontekście migracji wahadłowych ważne są też następne obserwacje związane z deklaracjami
ankietowanych co do zakresu działań potencjalnie podjętych w celu zdobycia dobrej pracy.
Zdecydowana większość byłaby skłonna dojeżdżać do „dobrej” pracy dłużej niż pół godziny
w jedną stronę (73%) a 1/3 nawet więcej niż godzinę w jedną stronę (Tabela 9). 1/3
ankietowanych zdecydowanie nie przeprowadziłaby się do innej gminy aby zdobyć dobrą pracę.
Tabela 9. Deklaracje ankietowanych co do aktywności w zakresie zdobycia dobrej pracy
Raczej
tak
Raczej
nie
Zdecydo
wanie nie
Nie wiem,
trudno
powiedzieć
Nie
pracuję
40,78%
32,17%
7,17%
5,94%
7,79%
6,15%
10,99%
21,14%
25,79%
24,52%
11,42%
6,13%
6,53%
12,63%
24,21%
33,89%
17,05%
5,68%
Czy byłby Pani/Pan skłonna/y w Zdecydo
celu zdobycia dobrej pracy:
wanie tak
Dojeżdżać do pracy dłużej niż 30
minut (w jedną stronę)
Dojeżdżać do pracy dłużej niż 1
godzinę (w jedną stronę)
Przeprowadzeniu się do innej
gminy
31
Ankietowani byli także proszeni o podanie trzech najbardziej pilnych działań, które powinny
zostać wykonane w miejscu ich zamieszkania. Zdecydowanie najczęściej pojawiały się w tym
zestawieniu „budowa ścieżek rowerowych” – około 150 razy, czyli blisko co trzeci mieszkaniec
oczekuje aktywnych działań władz w tym zakresie. Dużo wskazań miały jeszcze takie działania,
jak budowa i poprawa jakości dróg, chodników, rozbudowa miejsc rekreacji, poprawa
komunikacji publicznej, dbałość o ład przestrzenny czy środowisko naturalne. Pośród wielu
generalnych oczekiwań typu – poprawa komunikacji publicznej, czy jakości dróg, jedna
konkretna inwestycja pojawiała się dość często, tj. modernizacja drogi łączącej Komorniki
z Puszczykowem, tzw. Grejzerówki. Mieszkańcy oczekują, że droga ta będzie zamknięta dla
ruchu pojazdów maszynowych i zmodernizowana na potrzeby pieszych i rowerzystów.
Zasadniczym wnioskiem płynącym zatem z analiz jest oczekiwanie, że na obszarze
Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, powstaną lepsze warunki do
poruszania się rowerami.
2.3.
WYNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH PRZEDSIĘBIORCÓW
Zgodnie z zamówieniem, badaniu ankietowemu poddano także przedsiębiorców, ale w tym
wypadku badanie miało charakter wyłącznie eksploracyjny. Na zapytania ankietowe
odpowiedziało 56 przedsiębiorców, w tym 39 mężczyzn. Najwięcej ankiet pozyskano z gminy
Dopiewo (14) oraz Kórnik (13). Nie odpowiedziała żadna firma z Brodnicy. W większości
ankietowani reprezentowali sektor handlowy (44,6%) oraz usługi (19,7%), prowadząc
działalność w formie jednoosobowej (57,1%), bądź spółek (32,9%).
Przedsiębiorcy
stosunkowo
pozytywnie
oceniają
warunki
prowadzenia
działalności
gospodarczej, w szczególności w zakresie współpracy z samorządem gminnym i innymi niż
samorząd urzędami administracji publicznej. To dość zaskakująca konstatacja w kontekście
powszechnie złej opinii o biurokracji i krępowaniu działalności gospodarczej przez urzędy.
Ponownie zaskakująco wysoko została ocenione „wysokość podatków i opłat lokalnych” –
ponad połowa ankietowanych uważała, że warunki w tym zakresie są bardzo dobre, bądź dobre
(Tabela 10). Stosunkowo najgorzej oceniona została dostępność gruntów i innych
nieruchomości.
32
Tabela 10. Ocena warunków prowadzenia działalności gospodarczej
Cecha
Dostępność gruntów i innych
nieruchomości
Poziom infrastruktury technicznej
Dostępność pracowników o
odpowiednich
kwalifikacjach
Bardzo
dobre
Dobre
Przeciętne
Bardzo
złe
Nie mam
zdania
19,64%
21,43%
33,93%
17,86%
41,07%
30,36%
12,50
%
7,14%
3,57%
8,93%
1,79%
1,79%
21,43%
37,50%
37,50%
3,57%
0,00%
0,00%
Złe
Wysokość podatków i opłat
lokalnych
Współpraca z samorządem
gminnym
Współpraca z innymi niż
samorząd gminny
urzędami administracji publicznej
3,57%
50,00%
28,57%
12,50
%
3,57%
1,79%
25,00%
41,07%
26,79%
1,79%
5,36%
0,00%
14,55%
38,18%
38,18%
1,82%
3,64%
3,64%
Inne uwagi
0,00%
12,50%
12,50%
0,00%
0,00%
75,00%
Blisko 60% przedsiębiorców pozytywnie ocenia nastawienie przedstawicieli samorządu
gminnego do osób prowadzących działalność gospodarczą (Wykres 6).
Wykres 6. Nastawienie samorządu gminnego do prowadzących działalność gospodarczą
3,7%
33,3%
1,9%
27,8%
1,9%
31,5%
bardzo życzliwe, wyróżniające się
neutralne, nieprzeszkadzające
zniechęcające do prowadzenia działalności
dobre, na właściwym poziomie
niesprzyjające prowadzeniu działalności
nie mam zdania
33
Warto podkreślić, że tylko co dziesiąty ankietowany uważa, że przedstawiciele samorządu
gminnego zniechęcają go do prowadzenia działalności gospodarczej.
Najwyżej oceniana jest pomoc formalna przy zakładaniu i prowadzeniu działalności
gospodarczej oraz budowa lokalnej infrastruktury technicznej. Najwięcej negatywnych ocen
(chociaż stosunkowo niewiele) zebrało tworzenie sieci powiązań i wsparcie finansowe (Tabela
11).
Tabela 11. Ocena stopnia wsparcia prowadzenia działalności gospodarczej
Cecha
Tworzenie sieci i powiązań
gospodarczych
(np.
klastry,
zrzeszenia przedsiębiorców, izby
handlowe, etc.)
Wsparcie
finansowe
przedsiębiorców
(np.
ulgi
podatkowe)
Organizacja spotkań branżowych,
spotkań z kontrahentami
Pomoc formalna przy zakładaniu
i prowadzeniu działalności
Pomoc przy ubieganiu się o
wsparcie finansowe (np. z UE)
Budowa lokalnej infrastruktury
technicznej (np. drogi dojazdowe,
sieć wod.-kan.)
Organizacja
szkoleń
dla
pracowników,
konferencji,
warsztatów
Rekrutacja
stażystów,
wolontariuszy
Poszukiwanie
nieruchomości
(grunty pod inwestycje, wynajem,
leasing, etc.)
Promocja w ramach wydawanych
folderów, spotkań, kontaktów z
inwestorami, etc.
Bardzo
dobrze
Dobrze
Średnio
Słabo
Wcale
Nie mam
zdania
5,36%
28,57%
28,57%
8,93%
10,71%
17,86%
5,36%
23,21%
30,36%
17,86% 10,71%
12,50%
8,93%
12,50%
25,00%
25,00%
7,14%
21,43%
26,79%
32,14%
26,79%
0,00%
10,71%
3,57%
8,93%
39,29%
21,43%
1,79%
10,71%
17,86%
16,07%
28,57%
32,14%
12,50%
1,79%
8,93%
7,14%
25,00%
23,21%
16,07%
7,14%
21,43%
8,93%
19,64%
25,00%
14,29%
7,14%
25,00%
12,50%
26,79%
30,36%
12,50%
5,36%
12,50%
9,43%
30,19%
26,42%
13,21%
0,00%
20,75%
Przedsiębiorcy zostali również poproszeni o wskazanie najważniejszych zadań inwestycyjnych,
które ułatwiłyby prowadzenie działalności. Zdecydowanie najczęściej pojawiającym się
oczekiwaniem była budowa dróg dojazdowych i rozwój sieci komunikacyjnej, następnie
promocja terenów inwestycyjnych i szkolenia z pozyskiwania finansowania.
34
2.4.
WYNIKI
BADAŃ
POZARZĄDOWYCH
SPOŁECZNYCH
ORGANIZACJI
Badanie przeprowadzono także wśród organizacji pozarządowych. Badanie także nie było
reprezentatywne - uzyskano 55 zwrotów ankiet, głównie z Kórnika (16), Dopiewa (14) oraz
Stęszewa (12). Nie pozyskano żadnych danych z gminy Brodnica. Większość ankietowanych
organizacji powstała w latach 2005-2013, reprezentowało sektor edukacyjno-sportowy
i rekreacyjny (25) oraz kulturę (17).
Organizacje zdecydowanie pozytywnie oceniają warunki prowadzenia swojej działalności – jako
dobre bądź bardzo dobre oceniło je ponad 83% badanych (Tabela 12). Źle oceniono dostępność
stażystów i wolontariuszy, dostępność finansowania oraz ofertę szkoleniową.
Tabela 12. Ocena warunków prowadzenia działalności
Cecha
Współpraca z samorządem gminnym
Współpraca z innymi niż samorząd
gminny urzędami administracji
publicznej
Oferowane przez gminę warunki
lokalowe
Dostępność pracowników o
odpowiednich kwalifikacjach
Dostępność stażystów, wolontariuszy
Dostępność środków na prowadzenie
działalności
Oferta szkoleniowa dla organizacji
pozarządowych (np. warsztaty,
konferencje)
Aktywność społeczna mieszkańców
Współpraca z organizacjami z gmin
sąsiednich
Inne uwagi
Bardzo
dobre
33,33%
Dobre
Przeciętne
Złe
50,00%
14,81%
1,85%
Bardzo Nie mam
złe
zdania
0,00%
0,00%
5,77%
46,15%
38,46%
1,92%
0,00%
7,69%
17,31%
32,69%
25,00%
15,38%
0,00%
9,62%
31,48%
42,59%
22,22%
1,85%
0,00%
1,85%
1,82%
34,55%
34,55%
16,36%
1,82%
10,91%
16,67%
37,04%
25,93%
16,67%
1,85%
1,85%
1,82%
34,55%
40,00%
16,36%
1,82%
5,45%
12,73%
30,91%
41,82%
10,91%
3,64%
0,00%
12,96%
29,63%
25,93%
7,41%
3,70%
20,37%
0,00%
0,00%
0,00%
20,00%
0,00%
80,00%
Wysokie oceny nastawienia przedstawicieli samorządu gminnego potwierdziły się w drugim
zapytaniu – żaden z ankietowanych nie określił tego nastawienia, jako zniechęcającego do
prowadzenia działalności (Wykres 7). To bardzo pozytywne, iż samorząd gminny zachęca do
35
powstawania i prowadzenia działalności przez organizacje pozarządowe będące najbardziej
widocznym elementem kształtowania się kapitału ludzkiego na analizowanym obszarze.
Wykres 7. Nastawienie samorządu gminnego do prowadzących działalność organizacji
pozarządowych
1,8%
1,8%
30,9%
0,0%
25,5%
40,0%
niesprzyjające prowadzeniu działalności
zniechęcające do prowadzenia działalności
nie mam zdania
Jak wynika z ankiet, samorząd gminny często konsultuje uchwalanie aktów normatywnych,
także włącza organizacje do wspólnych akcji promocyjnych. Najrzadszą formą wsparcia jest
udział w akcjach promujących przekazywanie 1% podatku od osób fizycznych (Tabela 13).
Zapytanie o działania, które mogłyby wesprzeć prowadzenie działalności, organizacje
pozarządowe najczęściej wskazywały (co nie może dziwić) przyznanie większych środków
finansowych, większą promocję działalności na terenie gminy oraz zwiększanie zakresu
współpracy pomiędzy stowarzyszeniami.
36
Tabela 13. Ocena stopnia wsparcia prowadzenia działalności przez organizacje pozarządowe
Cecha
Konsultowanie
aktów
normatywnych i inicjatyw w
dziedzinach
związanych
z
prowadzeniem
działalności
statutowej
Tworzenie partnerstw w procesie
aplikowania
o
wsparcie
finansowe
Wspólne inicjatywy społeczne z
zakresu prowadzonej działalności
Tworzenie wspólnych organów
doradczych, opiniujących
Popularyzacja
działalności
organizacji pozarządowych
Promocja
w
folderach
i
wydarzeniach gminnych
Wspieranie akcji promujących
przekazywanie 1% podatku od
osób fizycznych organizacjom
pożytku publicznego
Inne, jakie?
Bardzo
dobrze
Dobrze
Średnio
Słabo
Wcale
Nie mam
zdania
20,00%
43,64%
21,82%
7,27%
3,64%
3,64%
5,45%
38,18%
34,55%
12,73%
3,64%
5,45%
12,73%
36,36%
40,00%
10,91%
0,00%
0,00%
7,27%
25,45%
47,27%
12,73%
3,64%
3,64%
9,09%
38,18%
40,00%
10,91%
1,82%
0,00%
10,91%
34,55%
36,36%
12,73%
3,64%
1,82%
5,56%
22,22%
37,04%
5,56%
11,11%
18,52%
0,00%
16,67%
16,67%
16,67%
0,00%
50,00%
37
3. DIAGNOZA
OBSZARU
GMIN
OBSZARU
3.1.
DZIEDZICTWO HISTORYCZNE
Gminy należące do Mikroregionu z uwagi na bliskie położenie względem siebie, przeszły
podobne dzieje historii. Poniżej pokrótce scharakteryzowano dziedzictwo historyczne każdej
z nich.
Brodnica3
Pierwsza wzmianka o wsi w źródłach historycznych pojawiła się około 1230 roku, jako własność
Czesława z Brodnicy. W XV i XVI wieku Brodnica znana była jako miasto. W źródłach jest
wzmianka o dostarczeniu w 1458 roku żołnierzy pieszych na wyprawę do Malborka na wojnę
z Krzyżakami. Nieco wcześniej Czesław dokonał poddziału majątku pomiędzy swoich
potomków Andrzeja i Mikołaja. W połowie XVI wieku majątek przechodzi w ręce szlacheckie,
Łodziów Brodnickich. Następnie, aż do XIX wieku następuje częsta zmiana właścicieli
(Chłapowscy, później Mańkowscy). Podczas okupacji Niemcy wprowadzili swoje nazwy
miejscowości – Hochkirch oraz Brodenkirch. Obecnie gmina ma charakter wiejski i pełni
głównie funkcje usługowe dla rolnictwa, z domieszką niewielkich zakładów rzemieślniczych
oraz usługowych. Najważniejsze zabytki Brodnicy, to: Neogotycki Kościół św. Katarzyny z lat
1867-1874, Dwór z 1905 roku o charakterze wilii podmiejskiej w miejscowości Grzybno,
późnogotycki Kościół św. Barbary z połowy XV wieku w Jaszkowie, Dwór i park krajobrazowy
w miejscowości Manieczki, eklektyczny dwór z XIX/XX wieku w Piotrowie, Dwór z 1750 roku
w Szołdrach i drewniany Kościół św. Jakuba w Żabnie.
Dopiewo
Pierwsze zapiski o wsi Dopiewo pochodzą z 1366 roku. Pierwotnie osada nazywała się Prątki,
a od 1380 roku nosi nazwę Dupiewo. Do roku 1407 panuje Roy Dupiewski, herbu Portuga,
natomiast od 1407 kasztelan poznański Mościcz ze Stęszewa. W roku 1445 dziedziczką
3
Na podstawie strony internetowej gminy Brodnica
38
Dopiewa zostaje Katarzyna Zginalska, a od roku 1496 wieś przechodzi pod panowanie rodu
Górków. W 1510 roku wsią włada Łukasz Górka, późniejszy biskup kujawski i włocławski. Od
roku 1764 właścicielem zostaje August Działyński - wojewoda kaliski ożeniony z Hanną
Radomicką, która po jego śmierci poślubiła Władysława Gurowskiego marszałka Wielkiego
Księstwa Litewskiego. Od roku 1881 wsią rozporządza hrabia Dzieduszycki, a później książę
Czartoryski. Obecnie gmina Dopiewo jest gminą wiejską, o usługowo-rolniczym charakterze,
leży po zachodniej stronie miasta Poznań – w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Główne zabytki
gminy, to: Pałac w Konarzewie z końca XVII wieku, Pałac w Więckowicach zbudowany pod
koniec XIX wieku, Dwór w Dąbrówce wraz z parkiem z XVIII wieku, Dwór w Trzcielinie z II
połowy XIX wieku, groby poległych w lasach palędzko-zakrzewskich, Kościół św. Marcina
z XVI wieku i figura św. Niepomucena w Konarzewie, Kościół NMP Królowej Polskiej z końca
XIX wieku w Zakrzewie, Kościół św. Marcina i Wincentego w Skórzewie z początku XX wieku.
Komorniki4
Pierwsze wzmianki o Komornikach pochodzą z bulli papieża Innocentego II z roku 1136. We
wczesnym średniowieczu powstał prawdopodobnie gród w Głuchowie. Na przełomie XIII i XIV
wieku wprowadzono na te tereny kolonizację na prawie niemieckim. Na bazie istniejącego już
osadnictwa lokowano następujące wsie: Głuchowo (1301 r.), Komorniki (1286-1297), Plewiska
(1335) i Wiry (1357). Większość terenów objętych granicami Gminy Komorniki należała do
biskupa poznańskiego, zatem tworzono tu głównie tzw. osady służebne. W czasie zaborów
rozwinęła się prywatna własność ziemska. W 1833 roku powstało wójtostwo Komorniki
z siedzibą w Fabianowie, które swym zasięgiem obejmowało znaczną część dzisiejszego
Poznania: Junikowo, Fabianowo, Kotowo, Ławicę, Marcelin, Rudnicze, Świerczewo, Żabikowo,
a także Gołuski, Dąbrowę, Dąbrówkę, Gurowo, Skórzewo, Sobiesiernie, Twardowo,
Wysogotowo oraz znaczną część obecnej Gminy Komorniki, ale bez Wir i Łęczycy. W okresie
międzywojennym najwięcej ziemi należało do ks. Adama Czartoryskiego (Głuchowo, Wiry).
Szreniawa była w rękach dr Glabisza, Plewiska posiadali Freudenreichowie, Chomęcice –
Jordanowie a Komorniki – Żurowska.
Obecna Gmina Komorniki powstała w 1973r. i ma charakter wiejski. Do najciekawszych
zabytków należą: zespół kościelny w Komornikach, w którego skład wchodzi: kościół pw. św.
Andrzeja Apostoła, który istniał tu już na pewno w XII w., w obecnym, neobarokowym kształcie
4
Na podstawie danych ze strony internetowej Gminy Komorniki
39
istniejący od 1912 roku i plebania z początku wieku XX z neobarokowym szczytem; zespół
kościelny w Wirach: neoromański kościół pw. św. Floriana z 1900 roku, wybudowany w miejsce
drewnianego, istniejącego już w XIII w., neoromański dom parafialny (1906r.) i plebania z 1864
roku; zespół dworsko-folwarczny w Szreniawie (obecnie siedziba Muzeum Narodowego
Rolnictwa i Przemysłu
Rolno-Spożywczego)
z Mauzoleum Bierbaumów
–
założycieli
i właścicieli majątku. W 2002 r. mauzoleum wyremontowano i utworzono tam wieżę widokową,
z której można podziwiać panoramę Poznania i Wielkopolskiego Parku Narodowego.
W Szreniawie,
Komornikach,
Plewiskach
i Głuchowie
przetrwały
parki
dworskie,
skomponowane na początku lub w połowie XIX wieku w stylu angielskim.
Kórnik5
W XIII wieku na terenach obecnego Bnina (osada istniała już w X wieku) zaczęły powstawać
zalążki miasta. Następnie majętność bnińska przeszła w prywatne ręce stając się własnością rodu
Łodziów. Około 1390r. Władysław Jagiełło nadał Bninowi prawa miejskie – od tego czasu
pozycja miasta stale wzrastała aż do połowy XVII w., gdy jego znaczenie zaczęło maleć na rzecz
sąsiedniego Kórnika. Początki Kórnika nie są tak dobrze znane jak powstanie i rozwój Bnina.
Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z XII w. Początkowo była to osada wiejska, która
zaczęła się intensywnie rozwijać dopiero gdy znalazła się w rękach rodu Górków. W 1426r.
Mikołaj Górka zarządził budowę drewnianego łącznika zamku, a Łukasz Górka ok. 1437r. zlecił
budowę kościoła parafialnego i przekształcił majątek kórnicki w swoją siedzibę rodową. Zabiegi
Górków o nadanie praw miejskich Kórnikowi przyniosły efekt ok. 1450r., miasto lokowane było
na prawie magdeburskim. Po śmierci ostatniego z rodu Górków, majątek przeszedł w ręce rodu
Czarnkowskich, a później Grudzińskich.
W 1676r. dobra kórnickie kupili Działyńscy. Były one ich własnością przez ponad dwa stulecia.
W okresie tym przyczynili się Działyńscy do rozkwitu rezydencji, miasta, jak i okolicznych
wiosek. Wielkie zasługi w rozbudowie majątku poczyniła Teofila z Działyńskich SzołdrskaPotulicka, która nie tylko przebudowała swoją rezydencję, ale przede wszystkim odbudowała
i unowocześniła miasto, sprowadziła nowych osadników, rzemieślników oraz kupców i nadała
im liczne przywileje. Pod koniec XIX w. majątek przejął Władysław Zamoyski. Przed śmiercią
przekazał swój majątek – 20.000 ha – narodowi polskiemu, a w 1925r. Sejm powołał Fundację
pod nazwą „Zakłady Kórnickie”. Zniesiona przez władze PRL-u w latach 50-tych XX w.
5
Na podstawie strony internetowej gminy Kórnik
40
Fundacja została restytuowana w 2001r. W 1934r. Bnin utracił prawa miejskie, a w 1961r. został
połączony administracyjnie z Kórnikiem. Obecnie dokonuje się proces przywracania Bninowi
praw miejskich. Wśród zabytków na uwagę zasługują: zamek kórnicki w obecnym kształcie
datowany na połowę XIX wieku oraz arboretrum kórnickie, neobarokowy ratusz w Kórniku,
zbudowany ok. 1907 roku, rynek kórnicki z XV wiecznym układem ulic, kościół parafialny p.w.
Wszystkich Świętych w Kórniku, wzniesiony w 1437 roku, „ucho igielne” – przejście do
nieistniejącej już bożnicy żydowskiej, dawny zespół folwarczny Prowent z XVIII i XIX wieku,
rynek bniński z piętnastowiecznym układem urbanistycznym, barokowy ratusz w Bninie oraz
Kościół parafialny p.w. Świętego Wojciecha w Bninie z 1827 roku.
Luboń6
Pierwsze dane źródłowe o Luboniu pochodzą z 1316 roku, z czasów panowania Władysława
Łokietka. W połowie XV wieku król Polski, Kazimierz Jagiellończyk wyraził zgodę na sprzedaż
Lubonia władzom Poznania. Momentem przełomowym w historii miasta było wybudowanie linii
kolei żelaznej na przełomie XIX i XX wieku. W roku 1870 wybitny działacz wielkopolski
August Cieszkowski założył na terenie swego folwarku w Żabikowie Wyższą Szkołę Rolniczą.
Była to pierwsza uczelnia rolnicza w Wielkopolsce. Budynek, w którym ta placówka się
mieściła, stoi do dziś przy ul. Powstańców Wielkopolskich 19. Na początku XX wieku
w Luboniu powstawały znaczne, jak na owe czasy, obiekty przemysłowe: fabryka nawozów,
Fabryka Przetworów Ziemniaczanych Luboń - Wronki, fabryka drożdży i kilka cegielni. Luboń
z wioski zaczął się przekształcać w osadę fabryczną, a w latach międzywojennych rozrósł się
i umocnił swój potencjał przemysłowy. Luboń jest jednym z najmłodszych miast województwa
wielkopolskiego. Prawa miejskie otrzymał w drodze Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 7 października 1954 roku, w sprawie zaliczenia niektórych gromad w poczet miast.
Dzisiejsze miasto powstało w wyniku połączenia w jedną jednostkę administracyjną trzech wsi:
Lasku, Lubonia i Żabikowa.
Do najważniejszych zabytków Lubonia, należą: budynek dawnej Wyższej Szkoły Rolniczej
w Żabikowie z lat 1870-1876, kaplica z 1922 roku w budynku Zgromadzenia Sióstr
Służebniczek Niepokalanego Poczęcia NMP, poewangelicki Kościół Św. Barbary z lat 19081910, Pomnik „Siewcy” z 1923 roku, kompleks budynków zakładów ziemniaczanych z początku
XX wieku.
6
Na podstawie strony internetowej gminy Luboń
41
Mosina7
Mosina zalicza się do jednych z najstarszych miast w Wielkopolsce. Pierwsza wzmianka
o mieście pochodzi z 1247 roku, kiedy to po raz pierwszy zapisano nazwę "Mosina"
w dokumencie dzielącym Wielkopolskę między Przemysła I i jego brata Bolesława Pobożnego.
Nazwa "Mosina" pochodzi od dawnego wyrazu "moszyna", oznaczającego miejsce porośnięte
mchem, i pierwotnie dotyczyła rzeki. Przełomowym momentem dla miasta był rok 1302, kiedy
to wojewoda kaliski Mikołaj Przedpełkowic z rodu Łodziów nadał Mosinie prawa miejskie. Do
rzeczywistej lokacji doszło dopiero w 1429 roku, kiedy to król Władysław Jagiełło nadał
Mosinie prawo magdeburskie, potwierdzane i transumowane przez kolejnych władców Polski.
W 1793 roku Mosina, licząca 419 mieszkańców i 75 domów drewnianych, została włączona do
zaboru pruskiego. Miasto odwiedził trzykrotnie cesarz Napoleon Bonaparte. Do znacznego
ożywienia gospodarczego miasta przyczyniła się budowa linii kolejowej z Poznania do
Wrocławia, która została uruchomiona w 1856 roku. Już w 1861 roku mieszkało w Mosinie
1260 osób, a 20 lat później – 1663 osoby. W końcu XIX w. powstały w mieście organizacje,
kierowane przez miejscowych działaczy, podnoszące ducha narodowego mieszkańców Mosiny.
Działało Bractwo Kurkowe, które założono w 1761 roku. Na początku XX w., w 1902r.
powstała ochotnicza straż ogniowa, w 1907 założono Bank Ludowy, 1909 r. utworzono gniazdo
"Sokoła". W 1912 roku w Mosinie mieszkało już 2027 osób. Po zakończeniu wojny
i wyzwoleniu Mosina należała do jednych z najintensywniej rozwijających się miast
w Wielkopolsce. Z niewielkiego, liczącego bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych
blisko 5 tys. mieszkańców miasteczka, w roku 1980 wyrosła Mosina na miasto ponad
dwukrotnie większe. Obecnie gmina liczy już blisko 30.000 mieszkańców i stała się wyjątkowo
atrakcyjnym miejscem nie tylko dla mieszkańców, ale również dla inwestorów oraz turystów.
Do najcenniejszych zabytków należą: kompleks pałacowo-parkowy w Rogalinie z końca XVIII
wieku, średniowieczny układ przestrzenny miasta Mosina z czworobocznym rynkiem pośrodku,
bóżnica z około 1870 roku oraz barokowy kościół w Rogalinku.
7
Na podstawie strony internetowej gminy Mosina
42
Puszczykowo8
Historia miejscowości gminnych jest dość długa. Najwcześniej powstała Niwka, o której
wzmianka pochodzi z 1302 roku. Z roku 1387 pochodzi najstarsza wzmianka o Puszczykowie.
Wieś Puszczykowo stanowiła własność poznańskiej kapituły, a więc kolegium kanoników,
wspomagających poznańskiego biskupa w zarządzie diecezją. Po II rozbiorze, wielkopolska,
a wraz z nią i Puszczykowo znalazły się w zaborze pruskim. Miasto Puszczykowo powstało
stosunkowo niedawno, co miało związek z rozpoczęciem mody na wycieczki podmiejskie
poznaniaków. Wtedy nastał w Puszczykowie czas wielkiej budowy restauracji i pensjonatów,
a jednocześnie pierwszych podmiejskich domów i rezydencji obywateli Poznania, przeważnie
Niemców, ale i Polaków. Od 1897 r. w dni świąteczne zatrzymywać się zaczęły w Puszczykowie
pociągi, w roku 1901 w regularnych rozkładach jazdy niemieckiej kolei pojawiła się nowa stacja
pod nazwą Unterberg (Puszczykowo), a w dziesięć lat później, w roku 1911 - kolejna nowość
stacja Puschkau (Puszczykówko). W okresie od początku XX wieku do 1939 roku ruch
wycieczkowy był tak duży, że pociągi z poznańskiego dworca kursowały co 10 minut i aby nie
kolidowało to z ruchem dalekobieżnym musiano zbudować dla nich dodatkowy tor. Wielką
popularnością wśród poznaniaków cieszyły się wycieczki parostatkiem do Puszczykowa.
Z przystani przy moście Św. Rocha pływał w latach 50. XX wieku parostatek „Janek Krasicki”,
a w latach późniejszych motorowa „Dziwożona”. Od 1998 roku przez Puszczykowo przebiega
trasa turystyczna o nazwie Trasa Kórnicka.
Najważniejsze zabytki gminy to: Zespół Kościoła parafialnego p.w. MB Wniebowziętej,
Budynek dworca kolejowego Puszczykowo, Pensjonat „Rusałka”, ul. Wodziczki 1, Dom
wypoczynkowy „Lech”, ul. Prof. I. Dąmbskiej, Willa, ul. Sobieskiego 10, Budynek dworca
kolejowego Puszczykówko.
Stęszew9
We wczesnym średniowieczu na terenie dzisiejszego Stęszewa istniał gród obronny. Przebiegał
tędy stary szlak handlowy z Pomorza przez Poznań do miast i osad dolnośląskich i łużyckich.
Wokół grodu powstała osada o której po raz pierwszy w 1298 jest wzmianka, że istniał tu już
kościół parafialny. W 1370 r. Kazimierz Wielki nadał osadzie przywilej lokacyjny na prawie
magdeburskim. Wiek XV był dla Stęszewa wiekiem szczególnym; powstała szkoła parafialna
8
9
Na podstawie strony internetowej gminy Puszczykowo
Na podstawie strony internetowej gminy Stęszew
43
(1460 r.), Mikołaj Stęszewski przebudował drewnianą warownię na murowany zamek. Stęszew
był już w tym okresie średniej wielkości miasteczkiem z przywilejem na urządzanie 7 jarmarków
w roku. Bardzo dobre usytuowanie Stęszewa – przy
starożytnym szlaku handlowym
spowodowało jego dynamiczny rozwój, który trwał aż do połowy XVII wieku. Rozwijało się
rzemiosło, zwłaszcza kuśnierstwo. Statuty cechu kuśnierskiego (z 1606 r. i 1644 r.) spisane są na
skórze. Tak dynamiczny rozwój miasta i okolicznych wiosek został zahamowany w okresie obu
wojen szwedzkich i wojny 7 letniej (1756 – 1763 r.), podczas których miasto było łupione
i palone przez wojska szwedzkie, saskie, rosyjskie i pruskie. W 1656 roku Szwedzi zniszczyli
miasto i zamek. W 1704 r. miasto zostało spalone, a w 1709 r. wielki pomór zdziesiątkował
ludność miasta i okolic. W latach 1759 i 1761 miasto zniszczyli Prusacy, a w 1771 r. podpalił je
saski generał Drewicz. Stęszew był miastem prywatnym i na przestrzeni wieków dość często
zmieniał swych właścicieli. Do 1474 r. był własnością Łodziów Stęszewskich, następnie
Łodziów Mosińskich, a od 1532 roku Myjomskich, którzy w 1547 r. sprzedali część miasta
Gułtowskim. Ci z kolei w 1623 r. sprzedali swoją część Bronikowskim. Druga część miasta od
1595 należała do Pawłowskich. W latach 1642 – 1653 właścicielami całego miasta byli
Manieccy, po nich Bnińscy i Szczanieccy, a w latach 1692 – 1719 Broniszowie. Piotr Bronisz,
ostatni męski potomek rodu, był popularnym działaczem szlacheckim oraz oddanym
przyjacielem Stanisława Leszczyńskiego. Po jego śmierci w 1719 r. Stęszew jako wiano córki
Doroty stał się własnością Jabłonowskich, którzy (Antoni Barnaba Jabłonowski, syn Doroty)
sprzedali miasto w 1799 r. księciu Wilhelmowi Orańskiemu, późniejszemu królowi Holandii, po
którym w spadku odziedziczyła jego córka, księżna Sachsen – Weimar. W 1793 roku miasto
dostało się pod panowanie pruskie, liczyło wówczas 545 mieszkańców i 126 domów
mieszkalnych. W 1807 r. Stęszew znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, a w 1815 r.
w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Od 1922 r. Stęszew należał do powiatu
poznańskiego. W 1939 r. ludność miasta liczyła 2800 osób. Wyzwolenie Stęszewa i okolic
nastąpiło pod koniec stycznia 1945 r. Po wyzwoleniu Stęszew aż do 1975 r. należał do powiatu
poznańskiego. Do najcenniejszych zabytków gminy należą: pochodzące z XVIII wieku Muzeum
Regionalne, Kościół p.w. św. Trójcy w Stęszewie z ok. 1468 roku, Sanktuarium Maryjne z 1905
roku w Stęszewie, Pałac Bolesława Potockiego - obecnie Ośrodek Konferencyjny Instytutu
Matematycznego w Będlewie z 1866 roku, Kościół w Modrzu, Dwór z XIX wieku we wsi
Trzebaw, barokowy kościół w Tomicach oraz Pałac neogotycki w Strykowie.
44
3.2.
ŚRODOWISKO NATURALNE
Typowe dla obszaru Wielkopolskiego Parku Narodowego formy ukształtowania terenu, to
głównie krajobraz polodowcowy: moreny czołowe i denne, ozy, drumliny, wydmy, parowy
i różne, odpływowe i bezodpływowe formy jezior (Jaśkowiak, 1983). Zlokalizowanych jest tutaj
łącznie 10 jezior polodowcowych, w tym 3 o powierzchni około 100 ha (Dymaczewskie,
Góreckie i Witobelskie).
Najbardziej rolniczy charakter mają gminy Dopiewo, Brodnica i Stęszew, najmniej rolnicze jest
Puszczykowo (Wykres 8).
Wykres 8. Udział użytków rolnych w powierzchni ogółem gminy w roku 2013
Stęszew
Puszczykowo
Brodnica
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Mosina
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Udział użytków rolnych w poweirzchni ogółem gminy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Obszar Parku porastają lasy sosnowe, sosnowo-dębowe, kwaśne dąbrowy, lasy dębowograbowe, świetliste dąbrowy, łęgi wiązowo-jesionowe, olsy, zarośla łozowe. Lesistość na
analizowanym obszarze różni się znacznie, od 4,4% w gminie Luboń, do 49,1% w gminie
Puszczykowo. Bardzo zalesioną gminą jest także Mosina (38,6%) – te dwie gminy znacznie
przekraczają średnią dla powiatu poznańskiego 23,0% (Wykres 9).
45
Wykres 9. Lesistość gmin w roku 2013
Brodnica
50,0
Stęszew
40,0
Dopiewo
30,0
20,0
10,0
Puszczykowo
Komorniki
0,0
Mosina
Lesistość gminy
Kórnik
Luboń
Powiat poznański
Zewidencjonowano na tym terenie około 1100 gatunków roślin, w tym 45 chronionych
całkowicie, ponad 500 gatunków glonów, 170 gatunków mchów i 400 gatunków grzybów.
W lasach żyje 46 gatunków ssaków (w tym chronione), 36 gatunków ryb, około 190 gatunków
ptaków i ponad 3000 gatunków owadów. (Turystyczny serwis regionalny, 2015). Obszary ścisłej
ochrony w Wielkopolskim Parku Narodowym, to (Ornoch-Tabędzka, 2006): Bagno Dębienko
o powierzchni 21,33 ha, obszar leśny Suche Zbocza (pow. 3,54 ha), obszar leśny Bór Mieszany
(pow. 5,79 ha), obszar leśny Grabina im. Prof. A. Wodniczki (pow. 8,49 ha), Jezioro Góreckie
(pow. 64,42 ha), Jezioro Budzyńskie (pow. 21,73 ha), Jezioro Skrzynka (pow. 6,90 ha), Las
Mieszany na Morenie (pow. 13,54 ha), Nadwarciański Bór Sosnowy (pow. 12,64 ha), Zalewy
Nadwarciańskie (pow. 5,51 ha), obszar leśny Pod Dziadem (pow. 13,70 ha), obszar leśno-wodny
Pojniki (pow. 13,63 ha), Jezioro Kociołek (pow. 4,30 ha), obszar leśny Puszczykowie Góry
(pow. 9,73 ha), obszar torfowiskowo-wodny Sarnie Doły (pow. 2,84 ha), obszar leśny Świetlista
Dąbrowa (pow. 5,19 ha), obszar ornitologiczny Trzcielińskie Bagno (pow. 38,14 ha) oraz obszar
ornitologiczny Czapliniec (pow. 4,01 ha).
46
Obszary chronionego krajobrazu stanowią natomiast: Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora
Niepruszewskiego oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Zlewni Jezior Kórnicko-Zaniemyskich.
Należy także zwrócić uwagę na Rogaliński Park Krajobrazowy, leżący w bezpośredniej bliskości
rezydencji Raczyńskich, który został utworzony w 1997 roku i jest jedną z największych atrakcji
krajobrazowych i turystycznych tego obszaru.
Na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego znajdują się także obszary Natura 2000,
a dokładniej Specjalne Obszary Ochrony (SOO), które obejmują: Rogalińską Dolinę Warty
(pow. 10143,5 ha), Ostoję Wielkopolską (pow. 10048,4 ha) oraz Obszar Specjalnej Ochrony
(OSO) - Ostoją Rogalińską.
Spośród ponad 2 tys. pomników przyrody ustanowionych na obszarze Mikroregionu, na terenie
Wielkopolskiego Parku Narodowego znajdują się 32 drzewa. Rozkład obszarów chronionych na
analizowanym obszarze jest znacznie zróżnicowany. Najmniej terenów chronionych ma gmina
Luboń – zaledwie 0,16%, z kolei blisko 53% obszaru gminy Mosina jest pod ochroną, 44,2%
obszaru Kórnika i blisko 43% obszaru Puszczykowa (Wykres 10).
Wykres 10. Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni gminy w roku 2013
Brodnica
60,00
Stęszew
50,00
40,00
Dopiewo
30,00
20,00
10,00
Puszczykowo
Komorniki
0,00
Mosina
Luboń
Udział obszarów chronionych w pow. ogółem
Kórnik
Powiat poznański
47
3.3.
DEMOGRAFIA
Na koniec 2013 roku, obszar Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego wraz z gminą
Luboń, zamieszkiwało 148.841 osób, 32,3% więcej niż na koniec 2004 roku. Najsilniejsze
wzrosty wystąpiły w gminach Dopiewo i Komorniki, które zwiększyły liczbę mieszkańców
odpowiednio o 70,2% i 74,1%. Najmniej zwiększyła się liczba mieszkańców w gminach
Brodnica (5,3%) oraz Puszczykowo (7,0%). W okresie 2004-2013, jedynie w gminie Brodnica
wystąpiło ujemne saldo migracji wewnętrznych (-106 osób), podczas gdy w Komornikach
wyniosło 8.327 osób, a w Dopiewie 8.114. W okresie 2004-2013 na omawianym obszarze na
pobyt stały zameldowało się 48.726 osób. Biorąc pod uwagę liczbę osób meldujących się
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, zdecydowanymi liderami są ponownie gminy Dopiewo
i Komorniki, w których wskaźnik ten wyniósł odpowiednio aż 59,5 i 59,4, najniższy wskaźnik
wystąpił w gminie Brodnica – 13,8. Gminy podpoznańskie, to obszar silnej suburbanizacji,
w ostatnich 10 latach miasto Poznań opuściło około 110.000 osób, jak podaje GUS, w 2050 roku
liczba poznaniaków może spaść nawet do 400.000, co oznaczałoby exodus kolejnych 150.000
(Gazeta Wyborcza, 2015). W zdecydowanej większości mieszkańcy Ci trafiają do
podpoznańskich gmin, w tym na obszar Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego.
Proces ten będzie trudny do powstrzymania, stąd Poznań myśli w kategoriach nie miasta, ale
w kategoriach metropolii poznańskiej, coraz częściej organizując partnerstwa samorządowe, dla
realizacji wspólnych projektów. Doskonałą rolę w tym zakresie pełni Stowarzyszenie Metropolia
Poznań, które jest rodzajem łącznika pomiędzy Poznaniem a okolicznymi gminami oraz
Związek Miast Polskich wspierający proces powstawania i funkcjonowania partnerstw.
W obecnym czasie realizowany jest projekt poznańskiej kolei metropolitalnej, która ma na celu
zintegrowanie całego obszaru aglomeracji poznańskiej za pomocą połączeń kolejowych
i węzłów
przesiadkowych,
tym
samym
zwiększając
funkcjonalność
całego
obszaru.
Wyznaczenie Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego pozwoliło określić zasięg i siłę
odziaływania aglomeracji poznańskiej – wszystkie gminy Mikroregionu WPN oraz Luboń
znalazły się w zasięgu tegoż oddziaływania.
Warto przyjrzeć się dokładniej strukturze demograficznej gmin omawianego obszaru. Na
początek aktywność ekonomiczna ludności. W Tabeli 14 zamieszczono odsetek ludności
w wieku przedprodukcyjnym.
48
Tabela 14. Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym w latach 2004-2013
Gmina
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Powiat
poznański
25,8
23,5
22,6
23,7
21,9
22,0
20,1
23,7
24,5
23,0
22,3
23,1
21,7
21,4
19,7
23,0
23,9
23,0
22,0
22,9
21,3
20,9
19,2
22,5
23,3
22,9
22,0
22,8
20,9
20,6
19,1
22,0
22,5
23,1
22,5
22,9
20,8
20,5
18,3
21,6
21,9
23,2
22,8
22,7
20,6
20,6
17,8
21,2
22,3
24,2
24,0
23,3
20,8
20,8
18,1
20,6
22,2
24,6
24,4
23,2
20,7
20,8
18,0
20,5
21,9
25,1
24,8
23,3
20,6
20,9
17,9
20,3
21,6
25,6
25,0
23,4
20,6
20,8
17,8
20,1
Zmiana
2013/
2004
-4,2
2,1
2,4
-0,3
-1,3
-1,2
-2,3
-3,6
23,0
22,4
22,0
21,7
21,5
21,4
21,8
21,8
21,8
21,9
-1,1
W większości gmin analizowanego obszaru odnotować można spadek odsetka osób w wieku
przedprodukcyjnym, co jest zgodne z ogólnopolską tendencją. Wyjątkami są gminy Dopiewo
i Komorniki, w których udział ten wzrósł odpowiednio o 2,1 i 2,4 punktu procentowego.
Wskazuje to przede wszystkim, że w gminach osiedlają się przede wszystkim osoby młode,
które weszły właśnie w okres prokreacji. O ile w skali kraju jest to zjawisko nad wyraz
pozytywne, to negatywną konsekwencją dla gmin, w kontekście wspomnianego już znacznego
napływu ludności ogółem na te obszary, jest konieczność sprostania oczekiwaniom
mieszkańców w zakresie rozwoju i dostępności infrastruktury społecznej dla ich dzieci (vide
rozdział 3.6). Pozytywne jest z kolei to, że gminy będą relatywnie mniej wydawać na pomoc
społeczną. Najszybciej ubywa osób w wieku przedprodukcyjnym w gminie Brodnica, co jest
wynikiem nie tyle ujemnego przyrostu naturalnego, który akurat w tej gminie jest na dużym
plusie, ale ujemnego salda migracji. Dodatkowym wskaźnikiem obrazującym tendencje
demograficzne, również w kontekście konsekwencji dla rynku pracy i polityki społecznej, jest
wskaźnik obciążenia demograficznego, obrazujący ile osób wieku nieprodukcyjnym przypada na
100 osób w wieku produkcyjnym. Średnio w powiecie poznańskim, na 1 osobę w wieku
nieprodukcyjnym przypada 1,82 osoby w wieku produkcyjnym (rok 2013). Wszystkie gminy,
poza Brodnicą i Stęszewem mają niższe wskaźniki niż powiat, najgorzej sytuacja wygląda
w gminie Luboń (Tabela 15). Również ogólną tendencją dla wszystkich gmin, poza dwoma
wspominanymi, jest pogarszanie współczynnika obciążenia demograficznego na przestrzeni
ostatnich 10 lat.
49
Tabela 15. Współczynnik obciążenia demograficznego w latach 2004-2013
Gmina
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Powiat
poznański
59,9
53,8
52,0
55,9
53,3
53,7
55,2
58,2
56,6
51,7
50,6
54,1
52,8
52,4
54,3
56,1
55,1
51,6
50,2
53,7
52,6
51,6
53,4
54,9
53,3
50,7
49,8
53,2
52,4
51,4
54,3
53,8
51,2
50,4
50,6
53,6
52,7
51,6
54,0
52,8
49,5
50,7
50,7
53,7
52,7
52,1
53,8
52,3
50,7
52,3
52,1
54,4
53,9
52,9
54,4
51,4
52,4
54,0
53,7
55,2
55,3
53,6
55,5
52,0
52,7
55,8
54,7
56,0
56,5
54,7
57,4
52,5
53,6
57,4
55,7
56,9
57,7
55,6
59,3
53,3
Zmiana
2013/
2004
-6,3
3,6
3,7
1,0
4,4
1,9
4,1
-4,9
52,5
51,2
50,6
50,3
50,3
50,4
51,5
52,7
53,9
55,0
2,5
Ciekawych obserwacji dostarcza analiza danych związanych z przyrostem naturalnym. Gmina
Komorniki jest absolutnym rekordzistą w zakresie przyrostu naturalnego w przeliczeniu na 1000
mieszkańców. Takie wskaźniki są rzadko spotykane w skali nie tylko analizowanego obszaru,
ale nawet w skali kraju (Tabela 16). Trochę nisze wskaźniki, ale wciąż wysokie notują gminy
Dopiewo i Kórnik.
Tabela 16. Przyrost naturalny w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w latach 2004-2013
Gmina
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Powiat
poznański
4,5
5,0
5,8
2,2
2,4
1,8
-1,9
1,6
8,1
4,4
5,1
3,6
3,9
0,5
-3,8
-0,9
5,5
5,3
6,2
8,0
2,8
1,4
0,4
-0,2
4,5
5,7
6,7
6,0
5,3
3,3
-1,3
2,7
1,3
7,8
9,9
5,9
5,3
2,9
-2,0
3,4
4,9
7,6
8,5
5,3
6,9
4,7
1,4
3,2
5,1
9,9
12,4
7,5
5,2
5,0
-1,4
3,5
0,8
10,9
13,8
4,1
5,4
3,7
0,0
3,2
5,3
9,6
12,0
6,0
4,4
3,3
-1,7
3,1
4,2
7,7
10,5
6,4
3,8
2,5
-0,9
2,1
3,1
3,3
3,8
4,5
5,8
5,9
6,3
5,8
5,2
4,7
Warto zauważyć, że jedyną gminą w zestawieniu, która notowała w całym okresie ujemne
wskaźniki przyrostu naturalnego, było Puszczykowo. Gdy spojrzymy na udział ludności w wieku
poprodukcyjnym, to zauważyć można wyjaśnienie tego zjawiska – gmina ma najwyższy udział
takich osób w ogólnej strukturze ludności (Tabela 17).
50
Tabela 17. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w latach 2004-2013
Gmina
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Powiat
poznański
11,7
11,5
11,6
12,1
12,9
13,0
15,5
13,1
11,6
11,1
11,3
12,0
12,9
13,0
15,5
12,9
11,6
11,1
11,4
12,0
13,2
13,1
15,6
12,9
11,5
10,7
11,2
11,9
13,5
13,4
16,1
13,0
11,3
10,4
11,1
12,0
13,7
13,5
16,8
13,0
11,2
10,4
10,8
12,2
13,9
13,7
17,1
13,2
11,4
10,2
10,3
12,0
14,3
13,7
17,1
13,4
12,2
10,4
10,5
12,4
14,9
14,1
17,7
13,7
12,6
10,7
10,5
12,6
15,5
14,5
18,6
14,2
13,3
10,9
10,7
12,9
16,0
14,9
19,4
14,7
Zmiana
2013/
2004
1,6
-0,6
-0,9
0,8
3,1
1,9
3,9
1,6
11,4
11,4
11,6
11,8
11,9
12,1
12,2
12,7
13,2
13,6
2,2
Pomiędzy „najmłodszą” strukturalnie gminą – Komornikami a „najstarszą” jest aż 8,7 punktu
procentowego różnicy, co oznacza, że w Puszczykowie jest relatywnie blisko 2 razy więcej osób
starszych niż w Komornikach (Wykres 11).
Wykres 11. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w roku 2013
Brodnica
20,0
Powiat poznański
Dopiewo
15,0
10,0
5,0
Stęszew
Komorniki
0,0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym
51
To musi mieć swoje przełożenie na postawy prokreacyjne i przyrost naturalny. Jest to dość
zastanawiające w kontekście dużej atrakcyjności zamieszkania w Puszczykowie, chociaż
z drugiej strony, miasto to ma relatywnie niskie możliwości zwiększania obszarów
mieszkaniowych, a działki budowlane są także droższe niż w innych, dalej oddalonych od
Poznania gminach. We wszystkich przypadkach (poza Komornikami i Dopiewem), struktura
demograficzna pogarsza się, najbardziej w Puszczykowie, następnie w Mosinie, Brodnicy
i Stęszewie.
Związek funkcjonalny miasta Poznań z otaczającymi obszarami najlepiej oddają migracje
wahadłowe, wskazujące ile osób przemieszcza się pomiędzy swoim miejsce zamieszkania
a miejscem pracy. W przypadku gmin analizowanego obszaru, zdecydowanie najwięcej osób
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców przemieszcza się z gminy Stęszew – blisko 140. Wysoki
wskaźnik jest także w przypadku gminy Luboń (118,8), najniższy natomiast notuje się dla
Brodnicy – tylko 37,6 (Wykres 12).
Wykres 12. Migracje wahadłowe dla analizowanego obszaru w roku 2011
Brodnica
140,0
120,0
Stęszew
100,0
Dopiewo
80,0
60,0
40,0
20,0
Puszczykowo
Komorniki
0,0
Kórnik
Mosina
Luboń
Migracje wahadłowe
52
Ma to podwójne wyjaśnienie – z jednej strony rolniczy charakter gminy Brodnicy i niski udział
„dwuzawodowców” w gospodarstwach rolniczych wpływa na niskie przepływy pracujących do
Poznania, po drugie dalsza odległość i słabość połączeń komunikacyjnych nie sprzyja tymże
przepływom. Wszystkie pozostałe gminy mają zbliżone wskaźniki (rozpiętość 71,2-98,3), co
wskazuje na podobieństwo warunków sprzyjających migracjom wahadłowym. Dane pochodzą
z Macierzy przepływów siły roboczej uzyskanych w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego
w roku 2011 (brak na chwilę obecną bardziej aktualnych danych).
3.4.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Obszar gmin należących do Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego, to teren
relatywnie dobrze wyposażony w obiekty infrastruktury technicznej. Analizie przekrojowej
poddano główne elementy infrastruktury, tj. układ komunikacyjny, sieć kanalizacyjną oraz
gazową, jak główne obszary mające wpływ na funkcjonalność obszaru.
Układ komunikacyjny
Układ drogowy
Na analizowanym obszarze występują wszystkie rodzaje dróg. Najbardziej korzystny układ
drogowy posiadają gminy Komorniki i Luboń, przez teren których przebiega autostrada A2,
jednocześnie gminy posiadają wjazdy na tę autostradę. W nieco gorszej sytuacji jest gmina
Dopiewo, która nie posiada bezpośrednich zjazdów na autostradę, ale poprzez węzły dróg
ekspresowych posiada dogodne połączenia z główną arterią komunikacyjną powiatu
poznańskiego. Korzystnie przedstawia się także sytuacja gminy Kórnik, która w chwili obecnej
połączona jest szybką trasą Katowicką z autostradą (S11). Stosunkowo najgorzej przedstawia się
sytuacja Brodnicy, która położona jest na uboczu głównych tras krajowych, a podstawowym
szlakiem komunikacyjnym jest droga wojewódzka nr 310 Śrem-Czempiń. Ułożenie głównych
tras komunikacyjnych najlepiej widać na schemacie przedstawiającym układ transportowy
aglomeracji poznańskiej (Rysunek 3).
53
Rysunek 3. Układ transportowy Aglomeracji Poznańskiej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii ZIT MOF Poznań
Dostępność komunikacyjna obszaru
Dostępność komunikacyjna powszechnie uznawana jest za istotny element spójności
przestrzennej oraz kluczowym czynnikiem warunkującym siłę powiązań rdzenia obszaru
z otoczeniem lokalnym czy regionalnym. Przebieg autostrady A2 sprawił, że izochrony (linie
łączące punkty o tej samej dostępności komunikacyjnej) rozłożyły się równoleżnikowo.
Ponieważ gminy, na terenie których zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy również
mają równoleżnikowe położenie względem siebie, dostępność komunikacyjna jest dość dobra.
Znacznie łatwiej dostać się ze Stęszewa do Kórnika, niż z Kórnika do Czerwonaka, chociaż
odległości między tymi miejscowościami nie różnią się znacznie.
Dostępność komunikacyjna Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego dla
gmin należących do Stowarzyszenia oraz dla gminy Luboń jest dogodna w zakresie komunikacji
54
indywidualnej. Dojazd do centrum Parku (siedziba Dyrekcji) z żadnej gmin nie przekracza 30
minut (Wykres 13).
Wykres 13. Dostępność komunikacyjna WPN dla komunikacji indywidualnej w roku 2015
Brodnica
30
Stęszew
25
20
Dopiewo
15
10
5
Puszczykowo
Komorniki
0
Mosina
Luboń
Dojazd z gminy do WPN komunikacją samochodową (w min)
Kórnik
Liczba km do WPN
Według przeprowadzonych badań, aż 80% ankietowanych mieszkańców Stowarzyszenia
Mikroregionu WPN wskazuje właśnie samochód, jako główny środek transportu w zakresie
komunikacji po okolicznych gminach (vide dalsze uwagi w tym rozdziale). W zakresie dojazdów
do pracy, sytuacja niewiele różni się. Tabela 18 przedstawia rodzaj transportu wykorzystywany
w dojazdach do pracy w obrębie metropolii Poznań. Mieszkańcy gmin metropolii w blisko 60%
wykorzystują samochód w dojazdach do pracy.
55
Tabela 18. Wykorzystanie środków transport w dojazdach do pracy
Środek transportu
Autobus
miejski/gminny
Tramwaj
Kolej
Autobus PKS
Transport zakładowy
Taksówka
Bus prywatnego
przewoźnika
Samochód (jako
kierowca)
Samochód (jako
pasażer)
Motocykl
Rower
Pieszo
Mieszkańcy
Poznania (w %)
Mieszkańcy gmin
metropolii (w%)
Mieszkańcy
metropolii (w %)
24,46
12,20
17,75
30,57
3,05
0,17
0,89
1,62
3,27
5,80
5,35
1,63
0,14
15,63
4,56
3,09
1,30
0,89
0,17
2,08
1,14
17,08
41,36
30,37
8,63
15,17
12,21
0,17
4,67
8,45
1,93
3,57
7,44
1,14
4,07
7,89
Źródło: Strategia ZII w miejskim obszarze funkcjonalnym Poznania, MIiR, Warszawa 2014.
Poza typowymi dla infrastruktury drogowej problemami, takimi jak jakość nawierzchni, zbyt
duże natężenie ruchu i zagrożenie wypadkami, jednym z głównych problemów omawianego
obszaru, w szczególności na terenie gmin najszybciej rozwijających się demograficznie
(Dopiewo, Komorniki) jest nienadążanie z rozwojem infrastruktury drogowej za potrzebami
mieszkańców, ale i inwestorów. Inwestycje drogowe są niezwykle kosztochłonne, co przy
zwykle już napiętych budżetach samorządowych powoduje konieczność ustawienia priorytetów,
które nie zawsze są zgodne z oczekiwaniami mieszkańców w oczach opinii publicznej.
Infrastruktura kolejowa
W przeciwieństwie do dostępności drogowej, w przypadku dostępności kolejowej o jej wartości
decyduje wiele czynników, ale przede wszystkim znaczenie węzła kolejowego, od którego
zależy liczba połączeń kolejowych oraz kategorie pociągów, które w danym miejscu lokalizacji
zatrzymują się. W przypadku powiatu poznańskiego oraz gmin analizowanego obszaru,
decydujące znaczenie ma poznański węzeł kolejowy (Rysunek 4). Na terenie żadnej z gmin
analizowanego obszaru nie zatrzymują się pociągi dalekobieżne.
56
Rysunek 4. Poznański węzeł kolejowy
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Pozna%C5%84 , dostęp 10.01.2015
Tabela 19 przedstawia zestawienie linii kolejowych w poszczególnych gminach Mikroregionu
(oraz Lubonia).
Tabela 19. Zestawienie linii kolejowych
Gmina
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Linia kolejowa
brak
E-20 Kunowice-Poznań-Warszawa-Terespol
E-20 Warszawa – Berlin,
E- 59 Wrocław – Poznań (Świnoujście – Chałupki),
Linia nr 357 Luboń-Sulechów
Poznań-Kluczbork
E-59 Poznań – Wrocław
57
Linia nr 357 Luboń - Sulechów
E-59 Poznań-Wrocław
E-59 Poznań-Wrocław
Poznań-Wolsztyn
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Kolej drezynowa
W Wielkopolskim Parku Narodowym uruchomiono turystyczną kolejkę drezynową. Trasa
wiedzie z Puszczykowa do Osowej Góry w Mosinie, poprzez atrakcyjne tereny Parku.
Komunikacja autobusowa
Komunikacja autobusowa jest ważnym elementem kształtującym dostępność komunikacyjną
obszaru, chociaż jej znaczenie jest znacznie mniejsze aniżeli jeszcze kilka lat temu. Na rynku
transportu zbiorowego na analizowanym obszarze nie jest stosowane prawo wyłączności, co
oznacza, że rynek jest zliberalizowany i każde przedsiębiorstwo może świadczyć dowolnie
swoje usługi. W większości gmin transport jest dość dobrze zorganizowany. Tabela 20 zestawia
podmioty świadczące usługi transportowe na analizowanym obszarze.
Tabela 20. Zestawienie podmiotów świadczących usługi transportu autobusowego w roku 2014
Gmina
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Podmioty
PKS Poznań
a)
PUK Komorniki sp. z o.o.,
b)
Bis-Trans Łukasz Gałęski,
c)
TP Bus Tarnowo Podgórne,
d)
Spidibus – Oskar Kleszcz,
e)
Busiak Artur Nobik.
a) Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Komorniki S.A.,
b) PKS Poznań,
c) ZTM Poznań
Kórnickie Przedsiębiorstwo Autobusowe "Kombus" Sp. z o.o.
a) Translub Sp. z o.o.,
b) ZTM Poznań,
c) Eko-Rondo
a) ZTM Poznań,
b) Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Mosinie
c) PKS Poznań
a) Translub Sp. z o.o.,
b) Eko-Rondo,
c) PKS Poznań
a) PKS Poznań,
b) Przewozy Osobowe „KAR-MAR” Karol Marszałek,
c) PPKS w Lesznie,
58
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
PPKS w Nowej Soli,
PPKS w Zielonej Górze,
PKS Wołów Sp. z o.o.,
PKS w Białymstoku S.A.,
„INTERTRANS” PKS S.A.,
FENIKS V Sp. z o.o.,
Firma Przewozowa „Tarnowscy” Norbert Tarnowski
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ankietowych gmin
Popyt na usługi publicznego transportu pasażerskiego
Występują trzy podstawowe przyczyny wywierające wpływ na wielkość popytu na usługi
publicznego transportu pasażerskiego. Pierwszą i uznaną za najważniejszą przyczynę jest liczba
ludności na obszarze obsługiwanym przez publiczny transport i wynikającą z tego gęstość
zaludnienia. Drugą przyczyną jest liczba posiadanych przez zamieszkałą ludność samochodów
osobowych. Trzecią przyczyną są segmenty rynku składające się z osób, które nie posiadają
dostępności do samochodu osobowego (osoby nieposiadające samochodu osobowego
i niemogące korzystać z samochodu osobowego). Ta trzecia przyczyna jest dość złożona
i koreluje ze strukturą wiekową ludności (Bąkowski, 2015). Im mniejsza gęstość zaludnienia,
tym większe występują trudności z dostępem do transportu zbiorowego. Przy gęstości poniżej
100 osób na 1 km2 dominujący udział w transporcie muszą mieć samochody. Kolejna zależność
mówi, że im więcej osób posiada samochody osobowe, tym mniej korzysta z komunikacji
zbiorowej. Przy wskaźnikach przekraczających 500 osób na 1 km2, znacznie spada
zapotrzebowanie na środki komunikacji publicznej. W końcu, biorąc pod uwagę grupy struktury
ekonomicznej aktywności, najczęściej z komunikacji publicznej korzystają osoby w wieku
poprodukcyjnym.
W przypadku analizowanego obszaru, tylko w Brodnicy i Stęszewie gęstość zaludnienia (bez
uwzględnienia wód i lasów) wynosi poniżej tego wskaźnika, przy średniej dla powiatu
poznańskiego 110. Wszystkie pozostałe gminy mają bardzo wysokie wskaźniki gęstości,
w przypadku Lubonia czy Puszczykowa przekraczające znacznie wskaźnik 1000 osób na 1 km2.
Jeżeli chodzi o liczbę zarejestrowanych samochodów na 1000 mieszkańców, to powiat
poznański charakteryzuje się wysokim poziomem – 551 w końcu roku 2013, dla powiatu
śremskiego wartość jest nieznacznie niższa - 523 (dane GUS). To wskazuje także na relatywnie
wysoki udział korzystania z własnych pojazdów, jako środka transportu. W zakresie trzeciego
uwarunkowania – struktury aktywności ekonomicznej ludności – powiat poznański jest
stosunkowo „młodym” społeczeństwem za wyjątkiem gmin Puszczykowo i Luboń, które akurat
59
są bardzo dobrze skomunikowane środkami komunikacji zbiorowej. Biorąc pod uwagę wskaźnik
migracji
wahadłowych,
tylko
w
przypadku
Brodnicy
można
mieć
do
czynienia
z niewystarczającym poziomem infrastruktury transportu zbiorowego i w tym przypadku
należałoby dokonać głębszych analiz, w jaki sposób zwiększyć związki funkcjonalne z pozostałą
częścią obszaru.
Infrastruktura kanalizacyjna
W zakresie rozwoju infrastruktury kanalizacyjnej, kluczowe są 2 dwa wskaźniki: długość sieci
rozdzielczej na 100 km2 oraz odsetek osób korzystających z sieci kanalizacyjnej. Pierwszy ze
wskaźników do pewnego stopnia pozwala abstrahować od powierzchni całkowitej gminy
(chociaż przy mniejszych powierzchniach występuje zwykle wyższa koncentracja), z drugiej
strony znacznie utrudnia porównywanie gmin miejskich i wiejskich. Drugi ze wskaźników bliżej
oddaje poziom jakości życia w danej gminie, pokazując jaka część społeczeństwa ma dostęp do
publicznej infrastruktury ochrony środowiska. Wykres 14 przedstawia wskaźnik długości
rozdzielczej sieci kanalizacyjnej na 100 km2, na analizowanym obszarze.
Wykres 14. Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2 w roku 2013
Brodnica
500
Powiat poznański
400
Dopiewo
300
200
100
Stęszew
Komorniki
0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
60
Należy
oczywiście
zauważyć
także,
iż
w przypadku
niskiej
gęstości
zaludnienia
(w szczególności na obszarach wiejskich) nie zawsze jest sens ekonomiczny budować
infrastrukturę kanalizacyjną czy gazową, która znacznie podnosi koszty bieżącej obsługi,
jednocześnie podnosząc komfort zamieszkiwania nielicznej grupie ludności. Również koszty
przyłączania i funkcjonowania w takich przypadkach mogą być dla samych gospodarstw
domowych większe, niż wynikałyby z inwestowania w przydomowe oczyszczalnie ścieków.
Stąd, na wskaźniki te, należy patrzeć przez pryzmat struktury osadniczej i rachunku
ekonomicznego.
Widać, że nawet w tym przypadku poziomy dla tych trzech gmin są na wysokim poziomie. O ile
Luboń i Puszczykowo mają głównie miejski charakter (co tłumaczy wysokie wartości), to
w przypadku Komornik wskaźnik przyjmuje bardzo wysokie poziomy w sensie obiektywnym.
Wyjątkowo niski poziom wskaźnika zanotowano w przypadku gminy Kórnik, zwłaszcza, iż
miasto stanowi istotną część gminy, ale z drugiej strony trzeba podkreślić, że jest to największa
gmina w analizowanym zestawie.
Drugi ze wskaźników – odsetek korzystających z sieci kanalizacyjnej mieszkańców, również
przynosi kilka zaskakujących spostrzeżeń (Wykres 15).
Wykres 15. Odsetek korzystających z sieci kanalizacyjnej w roku 2013
Brodnica
70
60
Powiat poznański
Dopiewo
50
40
30
20
Stęszew
Komorniki
10
0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
61
Co zaskakujące, gmina Puszczykowo, która charakteryzuje się bardzo wysokim wskaźnikiem
długości sieci rozdzielczej na 100 km2, jednocześnie wykazuje także niski odsetek
korzystających z tej sieci – zaledwie co trzeci mieszkaniec korzystał z powstałej infrastruktury
(35,5%). Niski poziom wskaźnika odnotowano także w przypadku Kórnika (37,6%) oraz (co
dziwne) Komornik (49,2%). Pozostałe gminy notują podobne, bądź wyższe poziomy wskaźnika,
co średnio powiat poznański. To wskazywać może na duży udział budownictwa
jednorodzinnego z dostępem do własnych, przydomowych oczyszczalni ścieków bądź
bezodpływowych szamb w Puszczykowie i Kórniku oraz nienadążanie z rozwojem
infrastruktury
w
przypadku
intensywnego
rozwoju
budownictwa
mieszkaniowego
w Komornikach.
Kolejnym wskaźnikiem jest długość sieci rozdzielczej gazowej na 100 km2. Także w tym
przypadku liderami są miasta Luboń i Puszczykowo, które przy małych powierzchniach
i miejskim charakterze wykazują duża koncentrację sieci. Wysoki poziom wskaźnika mają
ponownie Komorniki oraz gmina Dopiewo. Najniższy poziom wskaźnika odnotowano
w przypadku Brodnicy – zaledwie 6,7 (Wykres 16).
Wykres 16. Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2 w roku 2013
Brodnica
700
600
Powiat poznański
Dopiewo
500
400
300
200
Stęszew
Komorniki
100
0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
62
Kolejny ze wskaźników – odsetek korzystających z infrastruktury gazowej odzwierciedla
znaczne zróżnicowanie Brodnicy w relacji do innych gmin obszaru. W Brodnicy zaledwie 7,2%
mieszkańców w 2013 roku korzystało z infrastruktury gazowej, podczas gdy w Komornikach
blisko 94%, w Luboniu ponad 87%, czy blisko 80% w Kórniku (Wykres 17). Średni poziom dla
powiatu poznańskiego to 47,6%, czyli blisko średnio co drugi mieszkaniec powiatu ma dostęp do
infrastruktury gazowej.
Wykres 17. Odsetek korzystających z sieci gazowej w roku 2013
Brodnica
100
Powiat poznański
80
Dopiewo
60
40
20
Stęszew
Komorniki
0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
Zauważyć i podkreślić należy, że o ile rozwój sieci kanalizacyjnej w głównej mierze zależy od
zdolności budżetowych samorządu gminnego, to rozwój infrastruktury gazowej uzależniony jest
przede wszystkim od działalności firm dystrybuujących gaz, które analizują strukturę osadniczą
gminy szukając w pierwszej kolejności lokalizacji najbardziej opłacalnych ekonomicznie.
63
3.5.
GOSPODARKA
Dokładna analiza gospodarki obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego nie
jest przedmiotem tego opracowania. Analizie poddane zostaną tylko te aspekty, które mają
znaczenie z punktu widzenia procesu delimitacji całego obszaru.
Powiat poznański należy do jednego z najbardziej rozwiniętych gospodarczo obszarów kraju.
Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 1000
mieszkańców (150.3) znacznie przekracza średnie dla województwa (114,8) i kraju (105,7).
Warto spojrzeć, jak na tym tle prezentują się gminy analizowanego obszaru (Wykres 18).
Wykres 18. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 1000
mieszkańców w roku 2013
Brodnica
200,0
Polska
Dopiewo
150,0
100,0
Województwo wlkp.
Komorniki
50,0
0,0
Powiat poznański
Kórnik
Stęszew
Puszczykowo
Luboń
Mosina
Najlepszym wskaźnikiem może poszczycić się Puszczykowo. Średnią powiatu poznańskiego
przekraczają jeszcze Dopiewo, Komorniki, Kórnik i Luboń. Zdecydowanie najsłabszy wynik
64
osiągnęła Brodnica – 82,6, co wynika głównie z rolniczego charakteru gminy oraz większego
oddalenia od Poznania. Warto zaznaczyć, że w Brodnicy odsetek pracujących w gospodarstwach
wyniósł w 2013 roku ponad 40%, podczas gdy dla pozostałych gmin nie przekroczył 10%.
W zdecydowanej większości gmin analizowanego obszaru (wyjątek - Brodnica), ludność pracuje
głównie w zawodach pozarolniczych (Wykres 19).
Wykres 19. Odsetek ludności pracującej w zawodach pozarolniczych w roku 2013
Brodnica
100,0
Powiat poznański
80,0
Dopiewo
60,0
40,0
20,0
Stęszew
Komorniki
0,0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
Warto przyjrzeć się także wskaźnikowi prezentującemu liczbę podmiotów gospodarczych
w wyższych sekcjach (J-R). Wskaźnik ten obrazuje nowoczesność struktury gospodarczej. Tym
razem najsłabszy wynik osiągnął Stęszew, dopiero za nim Brodnica (Wykres 20). To dość
zaskakujące w kontekście faktu, że charakter gminy Stęszew jest znacznie mniej rolniczy.
Ponownie liderem jest gmina Puszczykowo, znacznie dystansując pozostałe samorządy. Średnią
powiatu poznańskiego (45,3) przekroczyły gminy: Dopiewo, Komorniki, Kórnik, Luboń
i Puszczykowo.
65
Wykres 20. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w sekcjach J-R
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w roku 2013
Brodnica
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Powiat poznański
Stęszew
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
Na całym analizowanym obszarze, sytuacja na rynku pracy poprawiła się w latach 2004-2013
(Tabela 21). Zdecydowanie najlepsza poprawa nastąpiła w gminie Brodnica, ale ona też
rozpoczynała z najwyższego pułapu w roku 2004 (11,1%). W 2013 roku najlepsza sytuacja na
rynku pracy była w gminie Komorniki, następnie Dopiewie i Kórniku. Zaznaczyć jednak należy,
że bardzo dobra sytuacja na rynku pracy jest w całym powiecie poznańskim, co z pewnością jest
konsekwencją bliskości Poznania i dużej siły oddziaływania na pobliskie gminy. Jak wynika
także z danych, kryzys finansowy i gospodarczy nie spowodował znacznych perturbacji na rynku
pracy na omawianym obszarze, chociaż nie powróciły jeszcze do znakomitych poziomów z roku
2008. W roku tym trzy gminy (Dopiewo, Komorniki i Kórnik) zanotowały poziom wskaźnika
poniżej 1,0.
66
Tabela 21. Udział zarejestrowanych bezrobotnych w relacji do ludności w wieku produkcyjnym
w latach 2004-2013
Gmina
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Zmiana
2013/
2004
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Powiat
poznański
11,1
6,1
5,2
6,6
6,1
7,1
6,3
6,7
9,7
5,1
4,4
6,3
5,4
6,4
5,8
7,0
7,1
3,6
3,2
4,6
4,1
4,7
4,6
5,0
3,5
2,1
1,6
1,8
2,1
2,5
2,7
2,9
2,8
1,0
0,9
0,9
1,1
1,5
1,3
1,2
4,9
2,1
1,7
2,1
2,4
2,7
2,4
2,8
4,8
2,2
1,9
1,9
2,6
2,7
2,5
2,6
4,3
2,3
2,0
2,0
2,9
3,0
2,8
2,5
5,7
2,8
2,6
2,6
3,6
3,8
3,5
3,5
6,5
2,7
2,5
2,7
3,7
3,9
3,6
3,7
-4,6
-3,4
-2,7
-3,9
-2,4
-3,2
-2,7
-3,0
6,2
5,6
4,2
2,1
1,1
2,3
2,3
2,4
3,2
3,1
-3,1
Ciekawych informacji dostarcza również wskaźnik obrazujący liczbę osób pracujących
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (Wykres 21).
Wykres 21. Liczba pracujących w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2013 roku
Brodnica
500
Powiat poznański
400
Dopiewo
300
200
100
Stęszew
Komorniki
0
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Luboń
67
Warto zaznaczyć, iż w tym przypadku do kategorii pracujących nie wlicza się pracujących
w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa
publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych
oraz pracujących w organizacjach, fundacjach i związkach; bez podmiotów gospodarczych
o liczbie pracujących do 9 osób (wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności), co
w pewnym sensie utrudnia analizę. Niemniej jednak znaczne odchylenia w kształtowaniu się
wskaźnika w przypadku Komornik i Kórnika oraz Lubonia i Mosiny są zastanawiające.
W kontekście dużego udziału osób w wieku poprodukcyjnym w Puszczykowie należało się
spodziewać niskiego poziomu wskaźnika dla tej gminy, tymczasem poziom jest poniżej średniej
dla powiatu, ale stosunkowo umiarkowany. Podobnie umiarkowany poziom występuje
w przypadku rolniczej Brodnicy. Wytłumaczeniem mogą być różnice w zakresie aktywności
gospodarczej mieszkańców oraz zatrudnienie w administracji różnego typu (nieujęte w tym
wskaźniku).
Warto przyjrzeć się jeszcze rynkowi mieszkaniowemu, jako z jednej strony pochodnej
kształtowania się sytuacji gospodarczej i zdolności nabywczej ludności, z drugiej strony jako
czynnikowi istotnie wpływającemu na wyniki gospodarcze obszaru. Jak już wcześniej
zaznaczono, dwie gminy: Dopiewo i Komorniki są przedmiotem istotnych procesów
suburbanizacyjnych. Proces ten sprawia, że z jednej strony gminy szybko rozwijają się
gospodarczo, z drugiej strony występują istotne napięcia w gminnych budżetach: droga
w budowie i utrzymaniu infrastruktura techniczna i społeczna nie nadąża za intensywnym
rozwojem demograficznym. Mieszkańcy sprowadzając się na dany obszar oczekują od
samorządu dobrych warunków życia, w szczególności dostępu do szkół, żłobków, ośrodków
zdrowia. Na Wykresie 22 zaobserwować można, jak kształtowały się wskaźniki oddawanych do
użytku mieszkań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Średnia powiatu poznańskiego, to 11,01
w całym okresie (lata 2004-2013), przedział wahań dla powiatu kształtował się od 8,0 w roku
2006 do 14,6 w roku 2008. W dwóch najlepszych w tym względzie gminach (Dopiewo
i Komorniki) wskaźnik ten sięgał nawet około 40. Ponownie można zaobserwować znaczną
różnicę pomiędzy rolniczą Brodnicą – wskaźnik nie przekroczył 3,0 w żadnym roku oraz
liderami rynku - wskaźniki nie zeszły poniżej 16,0 w żadnym z analizowanych lat (Wykres 22)
68
Wykres 22. Liczba oddawanych mieszkań do użytku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
w latach 2004-2013
45,0
Brodnica
40,0
35,0
Dopiewo
30,0
Komorniki
25,0
Kórnik
20,0
Luboń
15,0
Mosina
10,0
Puszczykowo
5,0
0,0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Stęszew
3.6.
INFRASTRUKTURA I POMOC SPOŁECZNA
Jak już wcześniej wspomniano, gminy podpoznańskie doświadczające intensywnych procesów
suburbanizacyjnych mają kłopoty z dostarczeniem wystarczającej jakości i liczby obiektów
infrastruktury społecznej. Warto prześledzić kształtowanie się wskaźników dla poszczególnych
typów tejże infrastruktury. Jakość tejże infrastruktury, podobnie jak jej analiza nie była
konieczna dla dokonania procesów delimitacji, jednakże takie było zapotrzebowanie gmin
Mikroregionu.
Wychowanie przedszkolne
W Tabeli 22 zestawiono istniejące przedszkola w poszczególnych gminach wraz z liczbą dzieci
według stanu na 1 września 2014 roku. Dane pozyskano bezpośrednio od samorządów gmin.
Z uwagi na brak przynależności gminy Luboń do Stowarzyszenia Mikroregionu WNP, w tym
przypadku gminy tej nie uwzględniono w zestawieniu. W tabeli można dodatkowo znaleźć
informację na temat liczby miejsc dostępnych dla dzieci, co pozwala określić liczbę miejsc
69
wolnych w istniejących przedszkolach. Gminy zapytano także o plany dotyczące
budowy/otwierania kolejnych przedszkoli. Uwzględniano tylko obiekty, dla których istnieje już
dokumentacja techniczna, bądź jest możliwe zebranie takiej dokumentacji w ciągu roku.
Tabela 22. Przedszkola na obszarze gmin Mikroregionu WPN
Istniejące przedszkola
Liczba
Liczba
dzieci
miejsc
Plany inwestycyjne
BRODNICA
Przedszkole w Manieczkach
120
120
Brak informacji
DOPIEWO
Przedszkole “Leśne Duszki” w Zakrzewie
Publiczne Przedszkole w Skórzewie
Publiczne Przedszkole w Konarzewie
Przedszkole Publiczne Mali Odkrywcy
w Dąbrówce
Przedszkole Publiczne Kolorowa Wyspa
w Skórzewie
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Jana
Brzechwy w Dopiewie - przedszkole
Janek Wędrowniczek
Zespół Szkolno-Przedszkolny
w Więckowicach
Prywatne Przedszkole „Akademia
Przedszkolaka” w Skórzewie
Przedszkole „Czarodziejski Zamek”
w Skórzewie
Niepubliczne Przedszkole SKRZATY
Politechnika Przedszkolaka
Niepubliczne Przedszkole „BAJKA”
Centrum Harmonijnego Rozwoju Dziecka
Akademia ArcyMalce
Przedszkole Niepubliczne Leśna Chatka
Puchatka w Zakrzewie
Punkt Przedszkolny Dziecięca Kraina
Szkoła
Podstawowa
w
Dąbrówce
(Parkowa) - oddział przedszkolny
w Dąbrówce
109
149
50
115
150
50
149
150
175
175
75
75
27
50
114
130
39
45
28
100
24
25
38
25
25
40
15
35
16
20
45
50
Przedszkole
Koniczynka
w Palędziu; liczba
nowych miejsc –
150; przewidywany
rok ukończenia
obiektu - 2015
KOMORNIKI
Publiczne przedszkole „Zielone Żabki”
Komornikach”
Niepubliczne Przedszkole „Cztery Pory
Roku” Plewiska
92
92
33
35
Brak informacji
70
Niepubliczne Przedszkole „Ekoludki”
Plewiska
Niepubliczne Przedszkole Artystyczne
„Picasso” Głuchowo
Publiczne Przedszkole „Z innej bajki”
Komorniki
Publiczne Przedszkole Małe Talenty
Plewiska
Niepubliczny Punkt Przedszkolny Szkółka
Małego Dziecka Plewiska
Publiczne Przedszkole Kraina Talentów
Komorniki
Punkt Przedszkolny Balonik Komorniki
Punkt Przedszkolny Żabulinki Plewiska
Przedszkole Publiczne „Zielone Gąski w
Komornikach”
Przedszkole Niepubliczne Akademia
Przedszkolaka Plewiska
Przedszkole Samorządowe im. Króla
Maciusia I w Komornikach
Przedszkole Samorządowe „Wesoła
Kraina” w Wirach
Przedszkole Samorządowe "Zielony
Zakątek" w Plewiskach
Przedszkole Samorządowe "Słoneczko"
w Rosnówku
35
35
40
40
30
75
150
150
30
30
72
72
25
25
30
30
120
120
25
25
145
145
113
113
100
100
82
82
KÓRNIK
Szczodrzykowo, ul. Dworcowa 11
87
Przedszkole w Szczodrzykowie
Kórnik, prof. Zbigniewa Steckiego 11
175
Przedszkole nr 1 im. Misia Uszatka w
Kórniku
Kórnik, ul. Jeziorna 16
158
Przedszkole nr 2 im. Cztery Pory Roku
Borówiec, ul. Różana 2
62
Niepubliczne Przedszkole „Skrzaty”
Kórnik, ul. Młyńska 95
95
Przedszkole „Bajkowy Dwór”
Robakowo, ul. Agrestowa 11
24
Przedszkole „Akademia Malucha”
Borówiec, ul. Leśna 12B
114
Przedszkole Śpiewający Włóczykije
MOSINA
Przedszkole nr 2 Wesołe Skrzaty
w Mosinie
Przedszkole nr 3 Integracyjne w Mosinie
75+12
160
150
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
75
75
68
68
Zespół SzkolnoPrzedszkolny
Kamionki; liczba
miejsc 150;
przewidywany rok
ukończenia obiektu nieznany
Brak informacji
71
Przedszkole nr 4 w Mosinie
75
75
Przedszkole w Wiórku
62
75
Przedszkole w Krośnie
74
75
Oddziały Przedszkolne w Pecnej
75
75
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Brak
danych
Prywatne
Przedszkole
Koniczynka
90
w Mosinie
Publiczne
Przedszkole
Słoneczko
141
w Rogalinku
Przedszkole Niepubliczne im. Janka
73
Wędrowniczka w Mosinie
Prywatne Przedszkole Happy House
65
w Czapurach
Publiczne
Przedszkole
Akademia
19
Odkrywców w Krośnie
Niepubliczne Przedszkole Kasztanowe
94
Ludki w Daszewicach
Niepubliczny
Punkt
Przedszkolny
11
Calineczka w Mosinie
Niepubliczny
Punkt
Przedszkolny
17
Calineczka I w Mosinie
Niepubliczny
Punkt
Przedszkolny
17
Calineczka II w Mosinie
PUSZCZYKOWO
Chatka Kubusia Puchatka
99
105
Pracowite Pszczółki
46
50
Bajkowe Wzgórze
34
40
107
44
120
100
STĘSZEW
366
375
74
100
62
75
44
50
Leśni Przyjaciele
Przedszkole Czarodziejski Zamek
Im. Janusza Korczaka w Stęszewie
W zespole szkolno-przedszkolnym w
Modrzu
Jeziorkach
Strykowie
Brak informacji
Brak informacji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ankietowych z gmin
Z podanego zestawienia widać wyraźnie, iż przedszkola w większości pracują na maksymalnych
pułapach dostępnych miejsc. Warto także prześledzić informacje na temat struktury wiekowej
dzieci. Wiek przedszkolny to okres w życiu dziecka pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia.
W Tabeli 23 zestawiono liczbę dzieci w wieku 3-6 lat (obecne przedszkolak) oraz 0-3 (przyszłe
72
przedszkolaki. Daje to jakieś wyobrażenie o zapotrzebowaniu na miejsca w przedszkolach,
chociaż zestawienie nie uwzględnia oczywiście zmian wynikających z migracji w przyszłości.
Tabela 23. Liczba dzieci w wieku (przed-) i przedszkolnym
Gmina
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Liczba dzieci w
wieku 0-3 lat
233
1404
1643
1264
1491
1465
366
682
Liczba dzieci w
wieku 3-6 lat
243
1565
1750
1415
1656
1611
382
732
Różnica
-10
-161
-107
-151
-165
-146
-16
-50
Z zestawienia wynika, że gdyby uwzględniać tylko grupy wiekowe dzieci obecnych
mieszkańców, w żadnej z gmin, nie zapowiada się zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca
przedszkolne. Pamiętać jednak należy o silnych migracjach na analizowanym obszarze,
w szczególności w gminach Dopiewo i Komorniki. Wielu rodziców zostawia dzieci
w przedszkolach poznańskich, co może być podyktowane faktem, że z jednej strony ułatwi im to
dojazd do pracy, ale też wpływać może na to brak dostępnych miejsc na miejscu. Stąd właściwe
oszacowanie potrzebnych miejsc wymaga dodatkowych analiz.
Szkoły podstawowe
Szkolnictwo podstawowe należy do podstawowych obowiązków samorządu gminy. Na
obszarach silnego napływu mieszkańców, są trudności z dostarczeniem odpowiedniej liczby
miejsc w szkołach. Wybudowanie szkoły wraz z nowoczesną infrastrukturą to koszt około 20
mln zł, co często przekracza możliwości inwestycyjne samorządu, nawet w relatywnie bogatych
gminach. Gminy różnie radzą sobie z problemem – jednym ze sposobów jest dowożenie dzieci
do Poznania, ale nie zawsze rodzice wyrażają chętnie zgodę na tego typu rozwiązania.
Największy problem z dostępnością miejsc jest w gminach Dopiewo i Komorniki. Tabela 24
przedstawia zestawienie istniejących szkół podstawowych wraz z dostępnością miejsc. W Tabeli
uwzględniono też, podobnie jak poprzednio, plany inwestycyjne gmin, ale tylko w przypadkach
gotowych do realizacji inwestycji.
73
Tabela 24. Szkoły podstawowe na obszarze gmin Mikroregionu WPN
Istniejące szkoły podstawowe
Liczba
dzieci
Liczba miejsc
Plany
inwestycyjne
BRODNICA
Szkoła Podstawowa im. Hymnu
Narodowego w Brodnicy
Szkoła Podstawowa im. Gen
Dezyderego Chłapowskiego
w Iłówcu
Szkoła Podstawowa im. Gen. Józefa
Wybickiego w Manieczkach
155
155
87
87
Brak informacji
147
147
DOPIEWO
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Jana
Brzechwy w Dopiewie -szkoła
podstawowa w Dopiewie
Szkoła Podstawowa im. Marii
Konopnickiej w Dopiewcu -szkoła
podstawowa w Dopiewcu
Szkoła Podstawowa im. Astrid
Lindgren w Dąbrowie
Szkoła Podstawowa im. Henryka
Sienkiewicza w Konarzewie
Szkoła Podstawowa im. Fryderyka
Chopina w Skórzewie
Zespół Szkolno- Przedszkolny
w Więckowicach -szkoła podstawowa
w Więckowicach
Szkoła Podstawowa w Dąbrówce
Szkoła Podstawowa w Dąbrówce
(Parkowa) - szkoła podstawowa
w Dąbrówce
342
430
96
120
180
240
139
200
585
Brak informacji
565 (od
1.09.2015- liczba
miejsc dostępnych
640)
78
140
495
559
127
140
KOMORNIKI
Szkoła Podstawowa im. Janusza
Korczaka w Komornikach
774
Szkoła Podstawowa w Chomęcicach
Szkoła Podstawowa im. Jana
i Tytusa Działyńskich w Plewiskach
Szkoła Podstawowa im. Powstańców
Wielkopolskich w Wirach
161
690
Kórnik, ul. Dworcowa 11
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tytusa
Działyńskiego
Kórnik, ul. Armii Krajowej 11
315
KÓRNIK
569
340
400 (przy
systemie
jednozmianowym)
165
(przy systemie
jednozmianowym)
384
575
365
Od roku 2014 do
2017 trwa
rozbudowa Szkoły
Podstawowej w
Komornikach
przybędzie 475
miejsc dla uczniów
Kamionki
Zespół Szkolno
Przedszkolny,
oddanie do użytku
74
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Teofili
z Działyńskich
SzołdrskiejPotulickiej
Szczodrzykowo, ul. Ogrodowa 21
Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła
II w Szczodrzykowie
Radzewo, ul. Dworzyskowa 3
Szkoła Podstawowa im. Jana
Wójkiewicza w Radzewie
01.09.2015, 450
dostępnych miejsc
574
580
132
175
MOSINA
Szkoła Podstawowa nr 1 w Mosinie
404
Szkoła Podstawowa im. Arkadego
170
Fiedlera w Czapurach
Szkoła Podstawowa w Pecnej
145
Szkoła Podstawowa im. Adama
146
Wodziczki w Rogalinku
Szkoła Podstawowa w Krośnie
431
Szkoła Podstawowa Pod Lipami
138
w Krosinku
Szkoła Podstawowa im. Kawalerów
198
Orderu Uśmiechu w Daszewicach
Szkoła Podstawowa nr 2 w Mosinie
438
Szkoła Podstawowa w Rogalinie
139
PUSZCZYKOWO
Szkoła Podstawowa nr 1 im. A.
337
Mickiewicza w Puszczykowie
Szkoła Podstawowa nr 2 im.
39
Powstańców Wlkp. W Puszczykowie
STĘSZEW
Szkoła Podstawowa w Stęszewie
629
Szkoła Podstawowa w Modrzu
156
Szkoła Podstawowa w Jeziorkach
108
Szkoła Podstawowa w Strykowie
55
Szkoła Podstawowa w Trzebawiu 27
filia
Szkoła Podstawowa
w Zespole
15
Szkół Specjalnych w Stęszewie
Szkła Podstawowa
w Krośnie, oddanie
do użytku w roku
2015, liczba miejsc
-200
350
Brak informacji
390
725
200
150
100
50
Brak informacji
48
Z zestawienia wynika, że w większości gmin, są jeszcze pewne rezerwy w zakresie dostępności
miejsc w oddziałach szkolnych. Podobnie jak w przypadku przedszkoli, postanowiono
przeanalizować, czy ze struktury wiekowej wynika jakieś dodatkowe zapotrzebowanie na
miejsca szkolne. W tym celu przeliczono liczbę dzieci w wieku 0-6 lat i dzieci w wieku 6-12 lat.
Wyniki zaprezentowano w Tabeli 25.
75
Tabela 25. Liczba dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
Liczba dzieci w
wieku 0-6 lat
414
2574
2937
2335
2744
2667
655
1231
Gmina
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Liczba dzieci w
wieku 6-12 lat
405
2177
2188
2148
2395
2308
700
1092
Różnica
+9
+397
+749
+187
+349
+359
-45
+139
Z analizy wynika, że we wszystkich gminach (poza Puszczykowem) w następnych latach nastąpi
wzrost zapotrzebowania na miejsca szkolne, najsilniejszy w gminie Komorniki. Podobnie jak
poprzednio jednak, pod uwagę nie wzięto prognoz migracji na teren gmin. Co warte
podkreślenia również, podane liczby określają tylko zdeklarowanych mieszkańców samorządów.
Z uwagi na dość powszechne niedopełnianie obowiązków meldunkowych bowiem trudno jest
dokładnie oszacować liczbę mieszkańców i tym samym liczbę dzieci.
Gimnazja
Podobną analizę przeprowadzono także w przypadku szkół gimnazjalnych. Tabela 26
przedstawia zestawienie szkół na analizowanym obszarze.
Tabela 26. Szkoły gimnazjalne na obszarze gmin Mikroregionu WPN
Istniejące szkoły gimnazjalne
Gimnazjum im.
w Manieczkach
Jana
Pawła
Liczba
dzieci
BRODNICA
II
179
Liczba miejsc
179
Plany
inwestycyjne
Brak informacji
DOPIEWO
Gimnazjum im. Jana
Kochanowskiego w Dopiewie
Gimnazjum im. Ignacego Jana
Paderewskiego w Skórzewie
Gimnazjum
Edwarda
Raczyńskiego w Komornikach
239
240
350
375
KOMORNIKI
hr.
397
400
Gimnazjum w
Dopiewie, liczba
miejsc 400, odbiór
w roku 2016
Brak informacji
76
Robakowo, ul. Szkolna 3
Gimnazjum
im.
Powstańców
Wielkopolskich w Robakowie
Kórnik, ul. Dworcowa 11
Gimnazjum im. Władysława hr.
Zamoyskiego
Gimnazjum w Rogalinku
Gimnazjum im. Orła Białego
w Daszewicach
Gimnazjum nr 2 im. Jakuba
Krauthofera Krotowskiego
w Mosinie
Gimnazjum nr 1 w Mosinie
Gimnazjum im. Powstańców
Wielkopolskich w Pecnej
Gimnazjum w Rogalinie
KÓRNIK
190
220
328
328
MOSINA
53
104
Brak informacji
-
438
Brak informacji
212
127
-
37
PUSZCZYKOWO
Gimnazjum nr 1 im. A. Einsteina
134
w Puszczykowie
Gimnazjum
nr
2
im.
J.I.
132
Paderewskiego w Puszczykowie
STĘSZEW
Gimnazjum im. Powstańców Wlkp.
300
w Stęszewie
Gimnazjum
Janusza
Korczaka
158
w Strykowie
Gimnazjum w Zespole Szkół
20
Specjalnych w Stęszewie
150
Brak informacji
150
324
175
Brak informacji
32
Ponownie przeanalizowano roczniki dzieci, aby zobrazować potencjalne zapotrzebowanie na
nowe miejsca w szkołach gimnazjalnych. W tym przypadku sytuacja jest zróżnicowana –
w Brodnicy, Luboniu, Puszczykowie i Stęszewie zapotrzebowanie w następnych latach może
być mniejsze, w pozostałych gminach, liczba dzieci w wieku przed-gimnazjalnym jest większa
od liczebności obecnych gimnazjalistów (Tabela 27).
Tabela 27. Liczba dzieci w wieku szkolnym i gimnazjalnym
Gmina
Brodnica
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Liczba dzieci w
wieku 10-12 lat
156
773
778
819
Liczba dzieci w
wieku 13-15 lat
163
735
663
790
Różnica
-7
+38
+115
+29
77
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
940
911
273
461
958
1014
297
478
-18
-103
-24
-17
Samorządy gmin najwięcej środków bieżących wydatkują właśnie na oświatę. Drugą grupą
w kolejności jest zazwyczaj pomoc społeczna. Na kolejnych Wykresach zobrazowano liczbę
gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej (Wykres 23)
i liczbę rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne dla dzieci (Wykres 24).
Wykres 23. Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy
społecznej w latach 2008-2013
700
Brodnica
600
Dopiewo
500
Komorniki
400
Kórnik
300
Luboń
200
Mosina
100
Puszczykowo
0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Stęszew
78
Wykres 24. Liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne dla dzieci
1400
Brodnica
1200
Dopiewo
1000
Komorniki
800
Kórnik
600
Luboń
400
Mosina
200
Puszczykowo
0
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Stęszew
Zauważyć można, że pomimo wzrostu liczby mieszkańców w każdej z gmin, poziom liczby
świadczeniobiorców pozostaje względnie stały. Największą dynamikę pomiędzy rokiem 2008
i 2013 można odnotować w przypadku Dopiewa, ale pamiętać należy, że ta gmina zanotowała
także największy przyrost liczby mieszkańców. W każdej z gmin spadła liczba rodzin
otrzymująca zasiłki rodzinne dla dzieci.
3.7.
REKREACJA I TURYSTYKA10 - SZLAKI TURYSTYCZNE
Obszar Wielkopolskiego Parku Narodowego, to teren atrakcyjny krajobrazowo i turystycznie,
stanowiący idealne miejsce do uprawiania rekreacji. Przez Park biegnie 5 szlaków turystycznych
o łącznej długości około 85 km: czerwony, niebieski, żółty, zielony i czarny.
1.
Szlak czerwony - Osowa Góra - Sulęcinek (Osowa Góra – leśniczówka Górka – Jezioro
Góreckie – OOŚ Grabina – Jeziory – Głaz Leśników – Puszczykówko PKP),
Szlak ten rozpoczyna się na wzniesieniu Osowa Góra, obchodzi południową stronę Jeziora
Góreckiego w Wielkopolskim Parku Narodowym, mija dworzec PKP Puszczykówko prowadząc
do Rogalina, a potem Kamionek. Przechodzi pomiędzy jeziorami Skrzynki Duże a Jeziorem
Kórnickim, następnie mijając Zamek w Kórniku. Spomiędzy jezior Jeziory Małe, a Łękno trafia
do Zaniemyśla. Następnie przez Czarnotki doprowadza do dworca PKP w Sulęcinku.
10
Opracowano na podstawie W. Łęcki, B. Kucharski, P. Mielewczyk: Znakowane szlaki piesze województwa
wielkopolskiego. Ocena stanu istniejącego, program nowego układu. Urząd Marszałkowski Województwa
Wielkopolskiego, 2011 oraz strony internetowej Wielkopolskiego Parku Narodowego.
79
2.
Szlak niebieski Szlak turystyczny Iłowiec - Otusz (Mosina PKP – Pożegowo – Osowa
Góra – jezioro Kociołek – Górka – jezioro Dymaczewskie – Łódź – jezioro Witobelskie –
Witobel – Stęszew PKP),
Szlak ten rozpoczyna się przy dworcu PKP w Pecnej, przez Rezerwat przyrody Goździk Siny
prowadzi do Mosiny. Przechodząc przez teren Wielkopolskiego Parku Narodowego mija Jezior
Kociołek. Północną stroną Jeziora Witobelskiego prowadzi do Stęszewa, mijając tamtejszy
dworzec PKP. Następnie przez miejscowości Mirosławki, Tomice i Żarnowiec (mija tam
źródełko Żarnowiec) doprowadza do dworca PKP w Skrzynkach.
3.
Szlak żółty - Szlak im. Bernarda Chrzanowskiego (stacja Puszczykowo – Jarosławiec –
Głaz Leśników – OOŚ Pojniki – stacja Puszczykówko),
Szlak ten rozpoczyna się na dworcu PKP Puszczykowo i przez Jarosławiec prowadzi do dworca
PKP Puszczykówko.
4.
Szlak zielony - Szlak turystyczny Stęszew - Szreniawa (Stęszew PKP – jezioro Lipno –
OOŚ Bagno Dębienko – Wypalanki – mogiły – Jezioro Chomęcickie – stacja Trzeba
Rosnówko – jezioro Jarosławieckie – Jarosławiec – wzniesienie 125 – Szreniawa PKP),
Szlak ten rozpoczyna się przy dworcu PKP w Stęszewie, później prowadzi przez las
w Wielkopolskim Parku Narodowym. Przejściem pod drogą krajową nr 5 przecina ją w stronę
Jarosławca, a następnie prowadzi lasem do dworca PKP w Szreniawie.
5.
Szlak czarny - Szlak turystyczny Trzebaw Rosnówko – Dymaczewo Stare (Trzeba
Rosnówko PKP – Trzebaw – Łódź – Dymaczewo Stare PKS),
Szlak ten rozpoczyna się przy stacji kolejowej Trzebaw Rosnówko, a następnie przez Trzebaw
oraz wschodnią stronę Jeziora Dymaczewskiego prowadzi do przystanku PKS w Dymaczewie
Starym.
Planowany jest także nowy szlak niebieski - Luboń Lasek – Kątnik – wzdłuż Warty –
Puszczykowo – Puszczykówko o długości około 10 km.
Przez Wielkopolski Park Narodowy przebiega samochodowy szlak turystyczny o nazwie Trasa
Kórnicka, o długości około 80 km, oznakowana sześciokątnymi tabliczkami z symbolem Zamka
w Kórniku.
80
Pierścień Rowerowy Dookoła Poznania.
Pierścień, wyznakowany w 2001 roku, tworzy zamkniętą pętlę o długości około 173 km.
Wiedzie trasą o trudności zróżnicowanej w ciekawym terenie. Z Poznaniem połączony jest 7
łącznikami. Oznakowanie trasy stanowią pomarańczowe kwadraty z piktogramem roweru, pod
którym znajduje się czarny znak kierunkowy.
Przebieg szlaku: Mosina – Pożegowo – Górka – Stęszew – Krąplewo – Mirosławki – Tomice –
Podłoziny – Dopiewo – Zborowo – Drwęca – Lusówko – Lusowo – Sady – Kiekrz – Złotniki –
Biedrusko – Promnice – Raduszyn – Murowana Goślina – Rakownia – Floryda – Huciska –
Zielonka – Dąbrówka Kościelna – Stęszew – Bednary – Wronczyn – Borowo – Promno – Góra –
Tarnowo – Kostrzyn – Ignacewo – Mały Trzek – Trzek Duży – Gowarzewo – Tulce –
Robakowo – Borówiec – Kórnik – Bnin – Konarskie – Radzewo – Radzewice – Świątniki –
Rogalin – Rogalinek – Mosina.
Południowo-wschodnim skrajem WPN, między Rogalinkiem a Mosiną przechodzi Wielkopolska
Droga św. Jakuba. Uruchomiono także turystyczną trasę drezynową na biegnącej w głąb Parku
linii kolejowej do Osowej Góry.
Gminy położone wokół Wielkopolskiego Parku Narodowego są atrakcyjne przyrodniczo
i krajobrazowo. Wśród podstawowych problemów wymienić należy brak wspólnej koncepcji
szlaków turystycznych czy rekreacyjnych. Fragmentaryczność istniejących elementów
infrastruktury bardzo ogranicza możliwości korzystania z niej przez mieszkańców oraz
przyjezdnych. Poza brakiem realnych działań w sferze infrastrukturalnej, brakuje również
współpracy samorządowej w zakresie wspólnej promocji obszarów, akcji marketingowych
o szerokim zakresie, czy nawet projektów miękkich i społecznych zwiększających stopień
integracji i tożsamości własnych mieszkańców. Wydaje się, że podjęcie działań w zakresie
budowania długotrwałego partnerstwa powinno być pierwszoplanowym działaniem, które
z pewnością nie tylko pozwoliłoby poprawić dostępność i atrakcyjność całego obszaru, ale
przede wszystkim zwiększyłoby jego funkcjonalność.
3.8.
PODSUMOWANIE DIAGNOZY
Podsumowując wykonaną diagnozę, należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:
81
1)
Wszystkie gminy analizowanego obszaru pozostają w strefie silnego oddziaływania Miasta
Poznania,
2)
Gminy z uwagi na bliskość położenia przechodziły podobne koleje historii, ale ich
dziedzictwo historyczne jest różne, w szczególności gminy mogą poszczycić się różną
długością istnienia na mapach oraz różnej rangi zabytkami,
3)
Obszar Wielkopolskiego Parku Narodowego, to teren atrakcyjny krajobrazowo
i przyrodniczo, posiadający wiele obiektów prawnie chronionych,
4)
Procesy demograficzne zachodzące na omawianym terenie zachodzą z różną siłą
i w różnych kierunkach; gminy Dopiewo i Komorniki, to liderzy procesów suburbanizacji,
jednocześnie są to gminy strukturalnie „najmłodsze”,
5)
Gmina Komorniki notuje imponujące wskaźniki przyrostu naturalnego, jednocześnie ma
bardzo zdrową strukturę ekonomiczną ludności,
6)
Gmina Puszczykowo charakteryzuje się stosunkowo „starą” strukturą demograficzną
z odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym prawie dwukrotnie wyższym niż
w Komornikach czy Dopiewie,
7)
Wysoki odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w niektórych z gmin omawianego
obszaru może wiązać się z zagrożeniami dotyczącymi konieczności dostosowania
infrastruktury społecznej (szkoły) do oczekiwań mieszkańców; z drugiej strony jest to
zapowiedź relatywnie niskich wydatków na opiekę społeczną,
8)
Większość gmin omawianego obszaru ma podobny, wysoki, wskaźnik migracji
wahadłowych (za wyjątkiem Brodnicy), co potwierdza silne związki funkcjonalne
z rdzeniem Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego,
9)
Gminy w większości są bardzo dobrze powiązane istniejącą siecią transportową, rozłożone
równoleżnikowe, co sprzyja dostępności komunikacyjnej,
10)
Inwestycje z zakresu infrastruktury drogowej nie nadążają za progresywną polityką
rozwoju terenów zabudowy, w szczególności w gminach będących liderami procesów
suburbanizacji,
11)
Gmina Brodnica jest oddalona od głównych arterii komunikacyjnych, co obniża jej
spójność z pozostałym obszarem funkcjonalnym i przeszkadza w procesach konwergencji,
12)
Stan techniczny niektórych dróg (zwłaszcza gminnych) - parametry techniczne często nie
odpowiadają wymogom i przepisom technicznym i ustawie o drogach publicznych,
13)
Występują braki rowów odwadniających przy wielu odcinkach dróg gminnych,
82
14)
Można spotkać zaniżone parametry szerokości dróg, zbyt wąskie pasy drogowe oraz zbyt
niski stopień wytrzymałości dróg w relacji do rzeczywistego nacisku,
15)
Na drogach krajowych i wojewódzkich, istnieje duże ryzyko wypadków z powodu
znacznego natężenia ruchu (w tym również ciągników siodłowych o znacznym tonażu),
16)
Brak jest odpowiedniej infrastruktury dróg scalających istniejący układ drogowy,
17)
Brak jest ścieżek rowerowych i pasów pieszo-rowerowych,
18)
W żadnej z gmin analizowanego obszaru nie zatrzymują się pociągi dalekobieżne, ale
coraz lepiej działa system kolei regionalnych a realizowany właśnie projekt kolei
metropolitalnej daje nadzieję na bardzo dobrą sytuację w przyszłości w zakresie
dostępności kolejowej obszaru,
19)
Na rynku połączeń autobusowych istnieje wiele firm przewozowych świadczących swoje
usługi – dostępność komunikacji autobusowej jest stosunkowo wysoka, chociaż popyt na
usługi przewozu jest w trendzie spadkowym; możliwe jest, że w niedługim czasie
konieczne będzie wprowadzanie zasady wyłączności, aby zagwarantować rentowność
przewozów autobusowych; największą grupą podróżujących (oprócz młodzieży szkolnej)
są osoby w wieku poprodukcyjnym,
20)
Gminy różnią się w zakresie wskaźników dotyczących rozwoju infrastruktury
kanalizacyjnej – w Puszczykowie zaledwie co trzeci mieszkaniec korzysta z dobrze
rozwiniętej sieci kanalizacyjnej,
21)
Gmina Brodnica znacznie odbiega pod pozostałych gmin w zakresie rozwoju
infrastruktury gazowej. We wszystkich pozostałych gminach stan infrastruktury gazowej
jest bardzo zaawansowany.
22)
Gmina Brodnica, to obszar o zdecydowanie rolniczym charakterze. Świadczą o tym nie
tylko wskaźniki dotyczące udziału powierzchni użytków rolnych w powierzchni ogółem,
ale także wskaźniki dotyczące rynku pracy, czy też liczby podmiotów w rejestrze REGON.
23)
Powiat poznański to obszar o znacznym nasyceniu podmiotami gospodarczymi, im dalej
od Poznania, tym liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na 1000 mieszkańców
jest niższa.
24)
Sytuacja na rynku pracy na analizowanym obszarze jest bardzo dobra (z punktu widzenia
pracowników) i poprawiła się w każdej gminie w latach 2004-2013. Największy spadek
wskaźnika zarejestrowanych osób bezrobotnych w relacji do osób w wieku produkcyjnym
nastąpił w Brodnicy (ale w przypadku tej gminy był efekt wysokiej bazy w 2004 roku).
83
25)
Gminy Dopiewo i Komorniki zdecydowanie przodują w zakresie liczby mieszkań
oddawanych do użytku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Podczas gdy średnia dla
powiatu poznańskiego dla lat 2004-2013 to wartość około 11, w tych dwóch samorządach
sięga odpowiednio 22 i 27, a były lata, gdy wskaźnik osiągał wartość około 40.
26)
Na analizowanym obszarze nie wystąpi dodatkowe zapotrzebowanie na miejsca
przedszkolne, jeżeli brać pod uwagę wyłącznie strukturę wieku obecnych mieszkańców.
Zakładając jednak, że będą postępować intensywne procesy suburbanizacyjne, liczba
dostępnych miejsc przedszkolnych będzie musiała się zwiększyć.
27)
Analizując roczniki dzieci można postawić tezę o braku konieczności tworzenia nowych
miejsc przedszkolnych, konieczności zapewnienia dodatkowych miejsc w szkołach
praktycznie we wszystkich gminach. Natomiast nowe miejsca w gimnazjach potrzebne
będą tylko na połowie analizowanego obszaru.
28)
Wydatki na pomoc społeczną utrzymywane są pod kontrolą we wszystkich gminach.
29)
Na analizowanym obszarze widoczna jest fragmentaryczność istniejącej sieci szlaków
pieszych, tras i ścieżek rowerowych, brak inter-konektorów i wspólnej koncepcji rozwoju.
30)
Brakuje także długofalowego partnerstwa, które wyrażałoby się wspólnym planowaniem
rozwoju infrastruktury, realizacją projektów miękkich oraz partycypacją we wspólnych
kosztach marketingowo-promocyjnych.
84
4. DELIMITACJA
OBSZARU
FUNKCJONALNEGO
4.1.
DELIMITACJA
OBSZARU
FUNKCJONALNEGO
WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO W OPARCIU
O ZESTAW WSKAŹNIKÓW TYPOWYCH DLA OBSZARÓW
MIEJSKICH
4.1.1. Wskaźniki funkcjonalne
F1 Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej do rdzenia Poznańskiego Obszaru
Metropolitalnego (Poznania) w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym
Postępujące procesy suburbanizacji sprawiają, że zauważalny jest znaczny odsetek osób, które
pracują w mieście, ale zamieszkują obszary pozamiejskie. Efektem tego są migracje wahadłowe
- to szczególny rodzaj przemieszczania się ludności, polegający na codziennych dojazdach do
pracy, czy szkoły. Wskaźnik obrazujący dojazdy do pracy znakomicie oddaje powiązania
funkcjonalne z rdzeniem obszaru, wskazując przy okazji na kwestie związane z rozwojem
infrastruktury komunikacyjnej ale także lokalnego rozwoju społeczno-gospodarczego. Miasto
Poznań znacznie oddziałuje na otaczające je gminy. Powiązania z Poznaniem najlepiej
odzwierciedlane są poprzez rynek pracy. Mieszkańcy podpoznańskich gmin dojeżdżają do
rdzenia Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego w celu podjęcia pracy zarobkowej. Podstawą
do obliczeń były wyniki uzyskane w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego, realizowanego
na terenie całej Polski w 2011 roku, a udostępnione w roku 2014. To najbardziej aktualne dane,
które wskazują, jak przemieszczają się Polacy w celu podjęcia pracy zarobkowej. Przyjmuje się,
że wskaźnik osiąga pożądaną wartość obrazując silne powiązanie miasta z otaczającym je
obszarem, gdy przekracza 50. Na Wykresie 25 zobrazowano wyniki analizy dla tego wskaźnika
dla analizowanego obszaru – czerwony okrąg wyznacza wartości pożądane. Wartości te spełniają
Gminy: Dopiewo, Komorniki, Kostrzyn Wlkp., Kórnik, Mosina, Puszczykowo, Stęszew,
Swarzędz i Tarnowo Podgórne. Najsilniejszy efekt jest widoczny w przypadku Lubonia (118,8),
najsłabszy w przypadku gminy Kamieniec (23,0) oraz Śrem (23,5). Wynik powyżej 100
zanotowano jeszcze w przypadku Lubonia i Swarzędza. Świadczy to o znacznej atrakcyjności
poznańskiego rynku pracy dla mieszkańców tychże gmin. O tejże atrakcyjności świadczy też
85
fakt, że nawet w przypadku gmin bardziej oddalonych od rdzenia (Buk, Granowo), wskaźnik
osiąga wartości około 40.
Wykres 25. Dojeżdżający do pracy do Poznania
Brodnica
Zaniemyśl 120,0
Buk
100,0
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
80,0
Środa Wlkp.
Granowo
60,0
40,0
Śrem
Kamieniec
20,0
0,0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość F1
Luboń
Wartość referencyjna = 50
Kórnik
50% wartości referencyjnej = 25
Z Mapy nr 1 można odczytać zakres spełniania omawianego wskaźnika. Przyjęto że silne
związki funkcjonalne występują dla wskaźnika o wartościach powyżej 50, słabsze związki dla
wartości w przedziale 25-50 (50% wartości pożądanej), dla wartości poniżej 25 brak jest
związku funkcjonalnego. Zdecydowanie najsłabsze związki funkcjonalne z Poznaniem mają
gminy znacznie oddalone od miasta. Warte podkreślenia jest, że wszystkie gminy należące do
Mikroregionu (za wyjątkiem Brodnicy) mają silne związki funkcjonalne z Poznaniem, jako
centrum Poznańskiego Ośrodka Metropolitalnego.
86
Mapa 1. Zakres spełnienia wskaźnika F1
Źródło: Opracowanie własne11
F2 Liczba zameldowań na pobyt stały w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Kolejnym wskaźnikiem mogącym wskazywać na powiązania funkcjonalne jest liczba
zameldowań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Można założyć, że osoby nie przeprowadzają
się daleko od swych miejsc pracy, ale również od swoich przyjaciół i rodzin, ulubionych miejsc
rekreacji. To wskazuje na istnienie powiązań funkcjonalnych pomiędzy konkretnymi obszarami.
Przyjęto, że wartością referencyjną dla tego wskaźnika jest 75% poziomu analogicznego dla
powiatu poznańskiego. Chociaż dużą część analizowanego obszaru leży poza powiatem
poznańskim, to sam Wielkopolski Park Narodowy jest zlokalizowany głównie na jego terenie
(z wyjątkiem Brodnicy), co w połączeniu ze specyfiką tego powiatu i silnym występowaniem
procesów suburbanizacyjnych stwarza podstawę do uznania go za właściwy benchmark.
Dodatkowo w tym przypadku, podobnie jak i w następnych, zaznaczono poziom 50% wartości
referencyjnej, aby określić słabsze występowanie związku funkcjonalnego. Analizowano dane
dla lat 2004-2013, aby wyeliminować wpływ zjawisk jednorazowych. Na Wykresie 26
zaprezentowano wyniki dla analizowanych gmin.
11
Przy opracowywaniu wszystkich map korzystano z mapy konturowej zlokalizowanej na serwerze pod adresem
https://www.google.pl/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAUQjB0&url=http%3A%2F%2Fc
ommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FFile%3AWielkopolskie_mapa_administracyjna.png&ei=yKTTVP2eJdfwaMC
VgrAO&psig=AFQjCNHiQ5o-OFAggaw4M7t8a8auLzS6og&ust=1423242807932008&rct=j
87
Wykres 26. Liczba zameldowań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Zaniemyśl
Brodnica
60
Buk
50
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
40
Środa Wlkp.
Granowo
30
20
Śrem
Kamieniec
10
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość F2
Luboń
Wartość referencyjna = 24,30
Kórnik
50% wartości referencyjnej = 12,15
Na Wykresie wyraźnie można rozpoznać te gminy, w których procesy suburbanizacyjne
zachodzą najsilniej – to dwie gminy: Dopiewo i Komorniki. Gminy znacznie bardziej oddalone
od Poznania nie charakteryzują się już takim wysokim odsetkiem napływającej ludności.
Sytuację analizowanego obszaru zobrazowano także na Mapie 2. Wartością referencyjną w tym
przypadku jest także 75% poziomu analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego (poziom
24,30). Dodatkowo zaznaczono poziom 50% wartości referencyjnej, aby zobrazować
występowanie słabszych związków funkcjonalnych. Z Wykresu i Mapy wyraźnie widać, że
wysoką wartość wskaźnika ma 5 gmin należących do Mikroregionu (oprócz nich również Luboń
i Tarnowo Podgórne), natomiast Brodnica i Puszczykowo wykazują niższe wartości wskaźnika.
Poniżej 50% wartości referencyjnej znalazły się tylko 4 gminy: Granowo, Kamieniec, Kościan
i Środa Wlkp.
88
4.1.2. Wskaźniki społeczno-gospodarcze
Kolejna grupa wskaźników obejmuje związki funkcjonalne obszarów rozpatrywane poprzez
rynek pracy. Analizowana jest w szczególności struktura zatrudnienia oraz struktura działalności
gospodarczej. Wskaźniki te mają obrazować na ile obszary okalające rdzeń mogą stanowić
zaplecze siły roboczej, jak również uzupełnienie struktury gospodarczej rdzenia.
S1 Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących
Pierwszy z analizowanych wskaźników określa stosunek pracujących w zawodach
pozarolniczych w relacji do ogółu pracujących. Benchmarkiem jest tutaj 75% poziomu średniej
dla powiatu poznańskiego. Wskaźnik pozwala odwzorować profil zatrudnionych osób na
analizowanym obszarze i określa skalę ich podobieństwa. Wskaźnik ten odwzorowuje także do
pewnego stopnia strukturę gospodarczą poszczególnych terenów i określa zakres wyzwań
i problemów, przed którymi stoją analizowane obszary. Dla obliczenia wskaźnika wykorzystano
dane zawarte w Banku Danych Lokalnych w roku 2013. Wyniki przedstawiono na Wykresie 27.
89
Wykres 27. Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących
Brodnica
Zaniemyśl 100,0
Tarnowo Podgórne
Buk
80,0
Dopiewo
60,0
Środa Wlkp.
Granowo
40,0
20,0
Śrem
Kamieniec
0,0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S1
Luboń
Kórnik
Dane zobrazowano także na Mapie nr 3.
Mapa 3. Zakres spełnienia wskaźnika S1
90
Wszystkie gminy za wyjątkiem Brodnicy i Kamieńca mają wyraźnie nierolniczą strukturę
gospodarczą. Z kolei najsilniej nierolniczą strukturę gospodarki mają gminy należące do
Mikroregionu, tj. Puszczykowo, Kórnik, Komorniki, Dopiewo i Stęszew oraz nienależące do
Mikroregionu Tarnowo Podgórne, Środa Wlkp. i Śrem.
S2
Liczba
podmiotów
gospodarki
narodowej
wpisanych
do
rejestru
REGON
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Wskaźnik ten obrazuje do pewnego stopnia aktywność gospodarczą obszaru i przedsiębiorczość
mieszkańców. Trzeba sobie oczywiście zdawać sprawę z faktu, że wskaźnik ten pokazuje ogólną
liczbę podmiotów, bez analizy ich wewnętrznej struktury, w szczególności nie bierze się w tym
względzie pod uwagę wielkości podmiotu, jego obrotów, ani generowanego zapotrzebowania na
siłę roboczą. Podstawą do obliczenia poziomu wskaźnika były wartości Banku Danych
Lokalnych z 2013 roku. Dane dla analizowanego obszaru zobrazowano na Wykresie 28 i Mapie
4.
Wykres 28. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON
Brodnica
250,0
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Buk
200,0
Dopiewo
150,0
Środa Wlkp.
Granowo
100,0
50,0
Śrem
Kamieniec
0,0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S2
Luboń
Kórnik
91
Benchmarkiem dla tego wskaźnika była wartość 112,70 określająca 75% wartości analogicznego
wskaźnika dla powiatu poznańskiego. Powiat poznański jest szczególnym przypadkiem obszaru
o silnym nasileniu aktywności gospodarczej, stąd osiągnięcie wartości referencyjnej nie było
łatwe. Udało się to większości gmin należących do Mikroregionu WPN, poza Brodnicą.
Najwyższym poziomem wskaźnika w tym przypadku charakteryzuje się gmina Tarnowo
Podgórne, która jest jednym z liderów w tym zakresie nie tylko na analizowanym obszarze, ale
w całej Polsce. Na mapie nr 4 zaznaczono stopień wypełniania wskaźnika S2. W tym przypadku
zaznaczono dodatkowo poziomy 75% i 150% wartości referencyjnej. Z gmin należących do
Mikroregionu tylko Brodnica nie spełnia kryterium osiągając poziom 82,6.
S3 Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w usługach
wyższego rzędu – sekcje J-R w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Kolejnym wskaźnikiem obrazującym stopień zaawansowania struktury gospodarczej obszaru
jest udział podmiotów gospodarki narodowej związanych z działalnością wyższego rzędu. Za
takie uznaje się wpisy w rejestrze REGON w sekcjach J-R. Podstawą do obliczenia poziomu
92
wskaźnika były wartości Banku Danych Lokalnych z 2013 roku. Dane dla analizowanego
obszaru zobrazowano na Wykresie 29 i Mapie 5.
w sekcjach J-R w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Brodnica
Zaniemyśl100,00
Tarnowo Podgórne
Buk
80,00
Dopiewo
60,00
Środa Wlkp.
Granowo
40,00
20,00
Śrem
Kamieniec
0,00
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S3
Luboń
Kórnik
Wartością referencyjną dla tego wskaźnika był poziom 34,01 który stanowił 75% wartości
analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego. Gminy Tarnowo Podgórne, Buk, Dopiewo,
Komorniki, Kórnik i Puszczykowo spełniły to kryterium. Pozostałe gminy notowały wskaźniki
niższe. Na Wykresie 29 i Mapie 5 zaznaczono dodatkowo 50% wartości referencyjnej, aby
określić słabsze związki funkcjonalne. Spośród gmin analizowanego obszaru tak obniżonego
poziomu nie wypełniła tylko gmina Granowo, gmina Kamieniec byłą na pograniczu tej wartości.
93
M1 Gęstość zaludnienia (bez lasów i wód)
Spośród
wskaźników
obowiązkowych
w
przypadku
delimitacji
miejskich
obszarów
funkcjonalnych są jeszcze dwa wskaźniki morfologiczne związane z gęstością zaludnienia
i mieszkalnictwem. Pierwszy z nich określa gęstość zaludnienia danego obszaru. Aby zapewnić
porównywalność danych używa się powierzchni netto, czyli wyłącza się powierzchnię lasów
i wód. Zwykle przyjmuje się, że dany obszar spełnia kryterium jeżeli wskaźnik przekracza 50%
dla wartości referencyjnej, którą jest zwykle średnia dla województwa. W analizowanym
przypadku punktem odniesienia uczyniono ponownie powiat poznański, a próg spełnienia
kryterium podniesiono do 75% wartości referencyjnej. Powiat poznański ma stosunkowo wysoką
gęstość zaludnienia, więc wartość referencyjną była stosunkowo wysoka. Posłużono się danymi
udostępnianymi przez Bank Danych Lokalnych, dla roku 2013. Wyniki zobrazowano na
Wykresie 30 oraz Mapie 6. Z analizy wynika, że z gmin Mikroregionu tylko Brodnica i Stęszew
charakteryzują się bardziej rozporoszoną zabudową, nie osiągając nawet 50% wartości
referencyjnej. Z gmin wiejskich wysokim poziomem charakteryzuje się Tarnowo Podgórne,
które osiąga wyższe poziomy niż niektóre miasta podpoznańskie. Absolutnym rekordzista jest
jednak Luboń, który z uwagi na dużą liczbę mieszkańców i jednocześnie mała powierzchnię
gminy, znacznie zawyża wskaźniki dla całego analizowanego obszaru.
94
Wykres 30. Gęstość zaludnienia (bez uwzględnienia lasów i wód)
Brodnica
Zaniemyśl2500,0
Tarnowo Podgórne
Środa Wlkp.
Buk
2000,0
Dopiewo
1500,0
Granowo
1000,0
500,0
Śrem
Kamieniec
0,0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość M1
Luboń
Kórnik
Mapa 6. Zakres spełnienia wskaźnika M1
95
M2 Liczba mieszkań oddanych do użytkowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Kolejny analizowany wskaźnik z grupy wskaźników morfologicznych dotyczy rynku mieszkaniowego,
w zakresie liczby mieszkań oddanych do użytkowania. Wskaźnik ten pozostaje w ścisłej relacji z innymi
wskaźnikami związanymi z ruchem migracyjnym mieszkańców, dojazdami do pracy, intensywności
procesu suburbanizacji oraz wywieranej antropopresji na tereny dotychczas wolne od zabudowy.
W analizach wykorzystano średnie wartości z lat 2004-2013 dostępne w Banku Danych Lokalnych.
Uznano, że wskaźnik osiągnie pożądaną wartość jeśli przekroczy 75% analogicznego wskaźnika dla
powiatu poznańskiego. Dane dla analizowanego wskaźnika zaprezentowano na Wykresie 31.
Wykres 31.Liczba mieszkań oddanych do użytkowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
Zaniemyśl
Brodnica
30
Buk
25
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
20
Środa Wlkp.
Granowo
15
10
Śrem
Kamieniec
5
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość M2
Luboń
Wartość refeencyjna = 8,26
Kórnik
Z Wykresu wyraźnie wynika, że liderami w zakresie budownictwa mieszkaniowego są dwie,
najprężniej rozwijające się obecnie gminy podpoznańskie: Dopiewo i Komorniki. Pozostałe
gminy mają znacznie niższe wartości wskaźnika, bardziej oddalone od Poznania nie spełniają
nawet 50% wartości referencyjnej, którą stanowi 75% wartości analogicznego wskaźnika dla
powiatu poznańskiego.
96
Na Mapie 7 zobrazowano zakres spełniania opisywanego wskaźnika przez gminy analizowanego
obszaru. Na mapie zaznaczono jeszcze poziom 150% wartości referencyjnej, aby zobrazować,
w których gminach najszybciej zachodzą procesy suburbanizacji miasta Poznania. Wyraźnie
liderami oprócz wspomnianych już dwóch gmin, są jeszcze Kórnik i Kleszczewo. Tam zachodzą
najbardziej widoczne zjawiska antropopresji.
4.2.
DELIMITACJA
OBSZARU
FUNKCJONALNEGO
WIELKOPOLSKIEGO PARKU NARODOWEGO W OPARCIU
O ZESTAW WSKAŹNIKÓW UZUPEŁNIAJACYCH
4.2.1. Wskaźniki funkcjonalne
F3 Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej w innych gminach OF WPN w przeliczeniu
na 1000 mieszkańców
W tym przypadku postanowiono sprawdzić, ile osób przepływa na obszar gmin, na których
zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy, a więc 7 gmin należących do Mikroregionu
Wielkopolskiego Parku Narodowego oraz gminy Luboń, nienależącej do Stowarzyszenia
97
Mikroregionu. Ma to na celu ukazanie związków funkcjonalnych gmin otaczających jednostki
administracyjne, na terenie których zlokalizowany jest Park. W tym konkretnym przypadku to te
gminy stanowią rdzeń obszaru funkcjonalnego. Jak poprzednio za wartość referencyjną
określono poziom 50 (silne związki funkcjonalne) – w tym przypadku kryterium spełniły tylko
gminy Brodnica i Czempiń. Gdyby przyjąć za wartość pożądaną poziom 25 (umiarkowane
związki funkcjonalne), kryterium spełniłyby dodatkowo gminy: Buk, Granowo, Luboń, Mosina,
Puszczykowo, Śrem, Stęszew i Zaniemyśl (Wykres 32).
Wykres 32. Dojeżdżający do pracy do gmin OF WPN
Brodnica
60,0
Zaniemyśl
Buk
50,0
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
40,0
Środa Wlkp.
Granowo
30,0
20,0
Śrem
Kamieniec
10,0
0,0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość F3
Luboń
Wartość referencyjna = 50
Kórnik
Najniższe poziomy wskaźnika odnotowano dla gmin: Kórnik i Tarnowo Podgórne. Gminy te,
pomimo tego, że mocno zaludnione, charakteryzują się tak dużym nasyceniem podmiotów
gospodarczych na swoim terenie, że mieszkańcy pracują na swoim terenie, bądź dojeżdżają do
Poznania, który w tym przypadku nie był analizowany jako przedmiot migracji wahadłowych
(por. wskaźnik F1). Zakres spełnienia wskaźnika F3 przedstawiono na Mapie 8.
98
4.2.2. Wskaźniki społeczno-gospodarcze
S4 Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w sekcji I
(działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi) w przeliczeniu na
1000 mieszkańców
Obszar Wielkopolskiego Parku narodowego, to teren atrakcyjny pod względem przyrodniczym
i krajobrazowym. Postanowiono zatem sprawdzić, czy istnieje jakiś związek pomiędzy
atrakcyjnością tego obszaru a liczbą podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze
REGON w sekcji I, tj. w działalności związanej z szeroko pojętą turystyką, a w szczególności
z noclegami oraz usługami gastronomicznymi. Benchmarkiem podobnie jak w innych
przypadkach był poziom 75% wskaźnika analogicznego dla powiatu poznańskiego a dane
pozyskano z Banku Danych Lokalnych GUS dla roku 2013. Wyniki dla analizowanego obszaru
przedstawiono na Wykresie 33 i Mapie 9.
99
Wykres 33. Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do sekcji I rejestru REGON
Zaniemyśl
Brodnica
6,0
Buk
5,0
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
4,0
Środa Wlkp.
Granowo
3,0
2,0
Śrem
Kamieniec
1,0
0,0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S4
Luboń
Kórnik
75% wartości referencyjnej nie osiągnęły 3 gminy należące do Mikroregionu, tj. Brodnica,
Dopiewo i Mosina.
100
Zwraca uwagę ponownie wysoki poziom wskaźnika dla gminy Tarnowo Podgórne, na terenie
której nie ma Wielkopolskiego Parku Narodowego, ale są inne cenne przyrodniczo tereny,
ponadto obszar charakteryzuje się wysokimi wskaźnikami nasycenia działalnością gospodarczą.
S5 Dynamika zmian liczby ludności
Analizie poddano jak zmieniała się liczba ludności na analizowanym obszarze w latach 20042013. Ruchy i dynamika ludności są istotne w kontekście kształtowania związków
funkcjonalnych. Korzystano z danych zawartych w Banku Danych Lokalnych GUS, obliczając
średnią arytmetyczną z 10 lat, aby wyeliminować wpływ zdarzeń przypadkowych. Wyniki dla
analizowanego obszaru przedstawia Wykres 34.
Wykres 34. Dynamika ludności w latach 2004-2013
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Środa Wlkp.
Śrem
Brodnica
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Buk
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Czempiń
Kleszczewo
Stęszew
Kościan
Kórnik
Puszczykowo
Mosina
Wartość S5
Luboń
Wartością referencyjną w tym przypadku był poziom 75% wartości analogicznego wskaźnika
dla powiatu poznańskiego. Z wykresu wyraźnie wynika, że spośród analizowanych gmin
znacznie wyróżniają się dwie, w których napływ ludności jest znaczny, tj. Dopiewo i Komorniki,
które znacznie zawyżają średnią dla pozostałych gmin. Wartości referencyjnej nie osiągnęły
101
Brodnica, Puszczykowo, Stęszew i Luboń. Zakres wypełnienia kryterium zobrazowano na Mapie
10.
S6 Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały
Kolejnym wskaźnikiem, który niesie podobne informacje co poprzedni, jest saldo migracji na
pobyt stały. Zgodnie z definicją GUS, przez migracje wewnętrzne rozumie się zmiany miejsca
stałego lub czasowego pobytu, polegające na przekroczeniu granicy administracyjnej gminy,
w celu osiedlenia się na stałe (albo pobyt czasowy) oraz przemeldowanie z pobytu czasowego na
pobyt stały w danej miejscowości, jeżeli poprzednie miejsce pobytu stałego znajdowało się
w innej gminie. W przypadku gminy miejsko-wiejskiej migracją jest również zmiana miejsca
zamieszkania między terenami wiejskimi i miejskimi. Dane pozyskano z Banku Danych
Lokalnych, zakres czasowy objął lata 2004-2013 aby wyeliminować wpływ zjawisk
jednorazowych. Dane dla analizowanego obszaru przedstawiono na Wykresie 35.
102
Wykres 35. Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 2004-2013
Zaniemyśl
Brodnica
60
Buk
50
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
40
30
Środa Wlkp.
Granowo
20
10
Śrem
Kamieniec
0
-10
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S6
Luboń
Kórnik
Wartością referencyjną był w tym przypadku poziom 75% wartości analogicznego wskaźnika
dla powiatu poznańskiego. Zakres spełnienia wskaźnika zobrazowano na Mapie 11.
103
Wyniki analizy wyraźnie wskazują na duży ruch meldunkowy ludności w podpoznańskich
gminach, w szczególności w Dopiewie, Komornikach, Kórniku i Tarnowie Podgórnym. Z gmin
należących do Mikroregionu ciekawy jest przykład Brodnicy, w której na przestrzeni lat saldo
migracji było ujemne, czyli więcej osób postanowiło wymeldować się z gminy, niż w niej
zameldować. Warto zauważyć, że saldo migracji było ujemne pomimo tego, że liczba ludności
wzrosła nieznacznie. Podobna sytuacja miała miejsce jeszcze w Śremie, Granowie, Kościanie
i Kamieńcu.
Kwestia
zameldowania
ma
istotne
znaczenie
dla
finansów
gminnych,
a przynajmniej deklaracja mieszkańców co do wyboru urzędu skarbowego w którym rozlicza się
swoje dochody.
S7 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w relacji do liczby ludności w wieku
produkcyjnym
Kolejny wskaźnik przedstawia sytuację na rynku pracy. Wyniki dla analizowanego obszaru
Wykres 36. Udział bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Brodnica
10
Buk
8
Dopiewo
6
Środa Wlkp.
Granowo
4
2
Śrem
Kamieniec
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S7
Luboń
Kórnik
104
W przypadku tego wskaźnika, w odróżnieniu do pozostałych, niższe poziomy od wartości
referencyjnej decydują o spełnieniu kryterium. Benchmarkiem ponownie wybrano powiat
poznański, jako obszar o bardzo dobrej sytuacji na rynku pracy. 75% wartości analogicznego
wskaźnika dla powiatu, to zaledwie 2,32%. Żadna z gmin nie zanotowała tak niskiego udziału
osób bezrobotnych w relacji do ogółu pracujących, ale szereg gmin podpoznańskich notowało
w 2013 roku wskaźniki poniżej 200% wartości referencyjnej, czyli 4,65%. Najgorsza sytuacja
w zakresie rynku pracy występowała w Środzie Wlkp., Zaniemyślu i Granowie. Sytuację tę,
przedstawiono także na Mapie 12. Jaśniejsza barwa w tym przypadku oznacza lepszą sytuację na
rynku pracy.
S8 Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2
Kolejne wskaźniki obrazują rozwój infrastruktury na analizowanym obszarze. Pierwszy z nich
przedstawia sieć rozdzielczą kanalizacyjną na 100 km2. Takie ujęcie wskaźnika pozwala
abstrahować od różnic w powierzchni gminy, ale z drugiej strony utrudnia porównywanie gmin
wiejskich z miejskimi. Im większa wartość wskaźnika, tym większy stopień zagospodarowania
terenu. Wysokie poziomy wskaźników mogą też świadczyć o dobrej sytuacji finansowej
samorządu, który był w stanie przez ostatnie lata znacznie rozbudować drogą w budowie
105
i w utrzymaniu sieć. Dane pozyskano z Banku Danych Lokalnych za 2013 rok, a wyniki
zobrazowano na Wykresie 37.
Wykres 37. Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Brodnica
500
Buk
400
Dopiewo
300
Środa Wlkp.
Granowo
200
100
Śrem
Kamieniec
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S8
Luboń
Kórnik
Wyniki w zakresie tego wskaźnika były bardzo zróżnicowane, co w dużym stopniu wynikało
z porównywania obszarów wiejskich i miejskich. Spoglądając jednak na przypadki tylko gmin
wiejskich można zauważyć znaczne dysproporcje pomiędzy chociażby Granowem, czy Brodnicą
a Dopiewem, Tarnowem Podgórnym czy Komornikami. W szczególności dwie ostatnie gminy,
pomimo znacznego udziału użytków rolnych w swojej powierzchni, prezentują się
imponującymi wskaźnikami rozwoju infrastruktury kanalizacyjnej. To przekłada się następnie na
atrakcyjność zamieszkania na danym obszarze, atrakcyjność inwestowania i przyciągania
inwestorów. Zakres spełnienia wartości referencyjnej – w tym przypadku 75% wartości
analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego, przedstawiono na Mapie 13. Na mapie
wyodrębniono również poziom 200% wartości referencyjnej, aby zobrazować te gminy, które
notują najlepsze wyniki w tym zakresie.
106
S9 Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej
Dodatkowym analizowanym wskaźnikiem, który niesie podobne informacje jak poprzedni
wskaźnik, jest odsetek osób korzystających z sieci kanalizacyjnej. Długość sieci rozdzielczej nie
zawsze musi iść w parze z wysokim odsetkiem korzystających z powstałej infrastruktury,
chociaż wyniki zwykle są zbliżone. W analizowanym przypadku wartość referencyjną stanowiła
wartość 75% analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego. Wszystkie gminy należące do
Mikroregionu WNP, poza Kórnikiem i Puszczykowem spełniają analizowane kryterium.
Zauważyć jednak należy, że poziom tego kryterium nie był wyjątkowo wysoki, spełniły go
również gminy leżące w znacznej części od Poznania, w tym obejmujące tereny wiejskie. Dane
dla analizowanego obszaru zobrazowano na Wykresie 38. Dane pozyskano z Banku Danych
Lokalnych GUS, za rok 2013.
107
Wykres 38. Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Brodnica
100
Buk
80
Dopiewo
60
Środa Wlkp.
Granowo
40
20
Śrem
Kamieniec
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S9
Luboń
Kórnik
Z kolei zakres spełnienia wskaźnika zaprezentowano na Mapie 14.
108
S10 Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2
Kolejnym wskaźnikiem z zakresu analizy infrastruktury technicznej jest sieć rozdzielcza
gazowa. Podobnie jak w przypadku sieci kanalizacyjnej analizowano długość sieci
w przeliczeniu na 100 km2, aby wyeliminować zniekształcenia płynące z różnych powierzchni
obszaru, chociaż i ten sposób nie jest dobry jeżeli porównuje się obszary miejskie i wiejskie
(rozwiązaniem problemu do pewnego stopnia jest analizowanie dodatkowo odsetka
korzystających z sieci). Dane pozyskano z Banku Danych Lokalnych GUS za rok 2013,
a wartością referencyjną było 75% wartości analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego.
Wyniki zobrazowano na Wykresie 39.
Wykres 39. Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2
Zaniemyśl
Brodnica
700
Buk
600
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
500
400
Środa Wlkp.
Granowo
300
200
Śrem
Kamieniec
100
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S10
Luboń
Kórnik
50% wartości referencyjnej= 46,39
Zgodnie z przewidywaniami, sytuacja jest znacznie zróżnicowana w zależności od miejskości,
bądź wiejskości obszaru. Absolutnym rekordzistą w analizowanej grupie jest gmina Luboń, która
nie tylko ma dobrze rozwiniętą sieć gazową, ale dodatkowo niewielka powierzchnia sprawia, że
wskaźnik osiąga wysokie poziomy. Niezwykle niski poziom wskaźnika zanotowano
109
w przypadku Brodnicy, co z kolei jest pochodną niskiego stopnia rozwoju infrastruktury gazowej
ale też relatywnie dużej powierzchni gminy w relacji do innych samorządów analizowanego
obszaru (7 razy większa powierzchnia od Lubonia). Z gmin należących do Mikroregionu WNP
kryterium nie spełniły także gminy Mosina i Stęszew. Dane zobrazowano na Mapie 15.
S11 Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej
Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej jest uzupełnieniem poprzedniego wskaźnika.
Dane pozyskano z Banku Danych Lokalnych za 2013 rok. Benchmarkiem był powiat poznański,
a konkretnie 75% wartości analogicznego dla powiatu wskaźnika. Dane dla analizowanego
obszaru zobrazowano na Wykresie 40. Wyniki są bardzo podobne jak w przypadku długości
sieci gazowej, co wskazuje na korelację zmiennych. Ponownie najgorszy wskaźnik zanotowała
Brodnica, również Czempiń znacznie odstaje od pozostałych gmin analizowanego obszaru.
110
Wykres 40. Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Brodnica
100
Buk
80
Dopiewo
60
Środa Wlkp.
Granowo
40
20
Śrem
Kamieniec
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość S11
Luboń
Kórnik
Wyniki zobrazowano również na Mapie 16.
111
4.2.3. Wskaźniki morfologiczne
M3 Udziałów lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy
Udział powierzchni leśnych w ogólnej powierzchni gminy w dużej mierze determinuje charakter
gospodarki danego obszaru. Nie jest to reguła, ale duży odsetek lasów zwykle wskazuje na
bardziej turystyczny i rekreacyjny charakter gospodarki, a w każdym razie zwiększa
atrakcyjność zamieszkiwania na takim terenie. Analizowano zatem, w jakim zakresie gminy
analizowanego obszaru są podobne do siebie. Dane pozyskano z Banku Danych Lokalnych za
2013 rok, benchmarkiem był poziom 75% wartości analogicznego wskaźnika dla powiatu
poznańskiego. Wyniki zobrazowano na Wykresie 41.
Wykres 41. Udział lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy
Brodnica
50,00
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Buk
40,00
Dopiewo
30,00
Środa Wlkp.
Granowo
20,00
10,00
Śrem
Kamieniec
0,00
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość M3
Luboń
Kórnik
Gminy znacznie różnią się poziomem lesistości. Najwyższy wynik zanotowały Puszczykowo
oraz Mosina, najniższe Granowo i Kleszczewo. Także Luboń charakteryzuje się niskim udziałem
lasów. Zakres spełnienia kryterium przedstawiono na Mapie 17.
112
M4 Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody
Kolejnym wskaźnikiem poddanym analizie był udział obszarów objętych różnymi formami
ochrony przyrody (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty, etc.). Tak, jak poprzednio, wysoki
odsetek takich obszarów determinuje charakter gospodarki i atrakcyjność zamieszkania na
danym terenie. Dane pozyskano z Banku Danych Lokalnych za 2013 rok, a benchmarkiem była
wartość 75% poziomu analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego. Największym
udziałem obszarów objętych formami ochrony przyrody charakteryzują się gminy Mosina,
Puszczykowo i Kórnik. Gminy Buk, Kamieniec i Kleszczewo nie mają żadnych takich terenów,
Dopiewo, Luboń, Środa i Zaniemyśl posiadają śladowe ilości takich terenów. Wyniki
113
Wykres 42. Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody w powierzchni ogólnej gminy
Brodnica
Zaniemyśl 60,00
Buk
50,00
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
40,00
Środa Wlkp.
Granowo
30,00
20,00
Śrem
Kamieniec
10,00
0,00
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość M4
Luboń
Kórnik
Zakres spełnienia kryterium zobrazowano na Mapie 18.
114
M5 Udział użytków rolnych w powierzchni gminy
Ostatnim ze wskaźników morfologicznych jest odsetek użytków rolnych w ogólnej powierzchni
gminy. Wskaźnik ten wskazuje na charakter gospodarki. Wysoki udział powierzchni użytków
rolnych predestynuje gminę do pełnienia funkcji rolniczych, bardziej niż przemysłowych, czy
usługowych, wpływa zatem też na strukturę zatrudnienia, dochody samorządu, etc. Dane
pozyskano z Banku Danych Lokalnych za 2013 rok, a benchmarkiem była wartość 75%
poziomu analogicznego wskaźnika dla powiatu poznańskiego. Wyniki zobrazowano na
Wykresie 43.
Wykres 43. Udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej gminy
Brodnica
Zaniemyśl 1,000
Tarnowo Podgórne
Buk
0,800
Dopiewo
0,600
Środa Wlkp.
Granowo
0,400
0,200
Śrem
Kamieniec
0,000
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość M5
Luboń
Kórnik
Spośród gmin analizowanego obszaru, tylko Puszczykowo i Luboń nie spełniły kryterium, które
jak na dość miejski charakter powiatu poznańskiego, nie było zbyt wysokie. Największymi
poziomami wskaźnika charakteryzują się gminy Granowo, Kleszczewo Buk i Środa Wlkp.
Zakres spełnienia wskaźnika zobrazowano także na Mapie 19.
115
4.2.4. Wskaźniki pozostałe
P1 Dostępność komunikacyjna (definiowana izochroną ’30 dojazdu środkami komunikacji
zbiorowej do rdzenia OF
Aby uzupełnić analizę związków funkcjonalnych, zaproponowano zestaw wskaźników
dodatkowych. Pierwszym z grupy jest dostępność komunikacyjna gminy, definiowana ‘30
izochroną dojazdu środkami komunikacji indywidualnej do rdzenia obszaru funkcjonalnego,
w tym przypadku siedziby Dyrekcji Wielkopolskiego Parku Narodowego. Wybrano środki
komunikacji indywidualnej, ponieważ do wspomnianej siedziby nie dojeżdżają środki
komunikacji publicznej, zresztą z przeprowadzonych badań wynika, że większość mieszkańców
używa takich właśnie środków komunikacji (około 80%). Analizując wskaźnik posługiwano się
portalem googlemaps, stan na styczeń 2015. Wyniki analizy przedstawiono na Wykresie 44.
Oprócz wartości granicznej w postaci wspominanej ’30 izochrony zaznaczono również odległość
w km do punktu docelowego, co w dużej mierze pokrywa się z wartością wskaźnika P1
(niemniej jednak są małe odchylenia).
116
Wykres 44. Dostępność komunikacyjna gminy
Zaniemyśl
Tarnowo Podgórne
Środa Wlkp.
Śrem
Brodnica
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Buk
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Mosina
Wartość P1
Kórnik
Luboń
Wartość graniczna = 30 minut
Odległość w km
Wszystkie gminy należące do Mikroregionu WNP spełniają kryterium, co zobrazowano na
Mapie 20.
Mapa 20. Zakres spełnienia wskaźnika P1
117
P2 Zakres współpracy międzygminnej
Aby określić związki funkcjonalne pomiędzy samorządami, przeanalizowano zakres współpracy
międzygminnej, mierzonej liczbą wspólnie realizowanych projektów. Podstawą do określenia
związków były wyniki ankiety przeprowadzonej w poszczególnych gminach należących do
mikroregionu, w styczniu 2015 roku. Najwięcej projektów z innymi gminami realizują Dopiewo,
Mosina, Śrem i Puszczykowo. Dane zobrazowano na Wykresie 45.
Wykres 45. Zakres współpracy międzygminnej
Zaniemyśl
Brodnica
14
Buk
12
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
10
8
Środa Wlkp.
Granowo
6
4
Śrem
Kamieniec
2
0
Czempiń
Komorniki
Stęszew
Kleszczewo
Kościan
Puszczykowo
Kórnik
Mosina
Wartość P2
Luboń
Silny związek funkcjonalny określono dla gmin, które realizują z gminami analizowanego
obszaru co najmniej 9 projektów, 5-8 wspólnie realizowanych projektów dawało podstawę do
wyznaczenia słabego związku funkcjonalnego. Wyniki zobrazowano na Mapie 21.
118
Ostatnim ze wskaźników, zarazem fundamentalnych dla analizy, był fakt posiadania na swoim
terenie
obszaru
Wielkopolskiego
Parku
Narodowego.
Stopień
spełnienia
wskaźnika
przedstawiono na Mapie 22.
119
Wielkopolski Park Narodowy zlokalizowany jest na terenie wszystkich gmin należących do
Stowarzyszenia Mikroregionu WPN oraz gminy Luboń.
4.3.
ANALIZA STATYSTYCZNA – GRUPOWANIE WYBRANYCH
GMIN WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
4.3.1. Analiza podstawowych parametrów
Analiza podstawowych parametrów
W pierwszym etapie analizy postanowiono zbadać kształtowanie się wartości 21 cech12,
będących podstawą procesu delimitacji obszaru funkcjonalnego. Spośród analizowanych
zmiennych, w czterech przypadkach średni poziom zjawiska był wyższy w gminach, na terenie
których nie ma choćby fragmentu WPN (Tabela 28). Są to następujące cechy:

Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym,

Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej,

Udział użytków rolnych w powierzchni gminy,

Dostępność komunikacyjna (definiowana izochroną ’30 dojazdu środkami komunikacji
indywidualnej do metropolii).
W pozostałych przypadkach przeciętny poziom cechy wyższy jest na terenie gmin położonych
w obrębie parku. W niektórych przypadkach różnica jest znaczna. Średnia arytmetyczna
w gminach zlokalizowanych choćby częściowo na terenie WPN jest większa niż w tych leżących
poza parkiem o ponad 100% dla następujących cech:

Dynamika zmian liczby ludności 2013/2004,

Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 2004-2013,

Gęstość zaludnienia (bez lasów i wód),

Liczba mieszkań oddanych do użytkowania na 1000 mieszkańców,

Udział lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy,

Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody.
12
W analizie tendencji centralnej i zróżnicowania nie uwzględniono cechy Wielkopolski Park Narodowy na obszarze
gminy
120
Tabela 28. Parametry oceny tendencji centralnej i zróżnicowania dla analizowanych cech
według lokalizacji gmin
Cecha
Średnia
Brak WPN
Odchylenie Współczynnik
standardowe
zmienności
Średnia
WPN
standardowe
zmienności
Liczba
wyjeżdżających
do
pracy
najemnej do rdzenia (Poznania) na 1000
mieszkańców w wieku produkcyjnym
43,67
24,07
55,11%
79,28
25,17
31,75%
Liczba zameldowań na pobyt stały na
1000 mieszkańców
17,07
10,93
64,05%
33,34
18,13
54,38%
27,52
16,28
59,16%
28,79
14,78
51,34%
79,96
17,18
21,48%
87,96
18,78
21,35%
107,95
39,74
36,81%
144,89
34,72
23,96%
35,59
19,90
55,92%
50,10
20,43
40,78%
2,55
1,14
44,67%
3,05
1,20
39,34%
9,63
12,66
131,46%
30,19
28,14
93,21%
5,15
11,00
213,78%
21,07
19,67
93,36%
5,41
2,27
41,96%
3,66
1,27
34,70%
92,70
105,24
113,53%
156,64
167,64
107,02%
61,99
17,57
28,34%
53,80
11,94
22,19%
137,72
149,47
108,54%
224,19
219,36
97,85%
61,41
21,17
34,47%
64,76
28,71
44,33%
142,58
72,45
50,81%
616,16
807,28
131,02%
do
4,64
4,08
88,02%
11,74
9,21
78,45%
Udziałów lasów i gruntów leśnych
w powierzchni gminy
Udział obszarów objętych formami
ochrony przyrody
Udział użytków rolnych w powierzchni
gminy
Dostępność komunikacyjna (definiowana
izochroną
’30
dojazdu
środkami
9,73
7,25
74,53%
24,32
14,06
57,81%
8,76
12,29
140,27%
28,01
19,39
69,23%
,81
,09
10,52%
0,55
0,21
38,18%
33,70
5,52
16,38%
16,75
7,17
42,81%
6,10
3,45
56,50%
8,75
3,54
40,46%
Liczba
wyjeżdżających
do
pracy
najemnej w innych gminach OF WPN
Udział
pracujących
w
zawodach
pozarolniczych w ogólnej liczbie
pracujących
wpisanych
do
rejestru
REGON
wpisanych
do
rejestru
REGON
w usługach wyższego rzędu – sekcje J-R
wpisanych
do
rejestru
REGON
w sekcjach I (działalność związana
z zakwaterowaniem
i
usługami
gastronomicznymi) w przeliczeniu na
1000 mieszkańców
Dynamika
zmian liczby ludności
2013/2004
Saldo migracji wewnętrznych na pobyt
stały w latach 2004-2013
Udział bezrobotnych zarejestrowanych
w liczbie
ludności
w
wieku
produkcyjnym
Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100km2
(w km w 2013)
kanalizacyjnej
Sieć rozdzielcza gazowa na 100km2
(w km w 2013)
gazowej
Liczba
mieszkań
oddanych
użytkowania na 1000 mieszkańców
121
Najmniejsze różnice (poniżej 20%) między średnimi dotyczyły następujących zmiennych:

Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej w innych gminach OF WPN w przeliczeniu na
1000 mieszkańców,

Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących,

Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w sekcjach I
(działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi) w przeliczeniu
na 1000 mieszkańców,


Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej.
Zróżnicowanie gmin według analizowanych cech należy w większości przypadków ocenić jako
umiarkowane bądź duże, a nawet bardzo duże. Najmniejszym zróżnicowaniem (współczynnik
zmienności poniżej 30%) charakteryzowały się gminy w obu typach lokalizacji według cech
takich jak:

Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących,

Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej.
Tylko w przypadku czterech cech zróżnicowanie gmin z WPN było większe niż w pozostałych
jednostkach. Są to następujące zmienne:

Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej,

Gęstość zaludnienia (bez lasów i wód),


indywidualnej do metropolii.
Największe względne różnice między obydwoma typami gmin w ocenie zróżnicowania dotyczą:

Udziału użytków rolnych w powierzchni gminy,

Dostępności komunikacyjna (definiowana izochroną ’30 dojazdu środkami komunikacji
indywidualnej do metropolii.
W obydwu przypadkach gminy, na terenie których nie znajduje się WPN charakteryzują się
małym zróżnicowaniem, a w pozostałych jednostkach umiarkowanym.
122
4.3.2. Grupowanie gmin
Celem ustalenia grup gmin podobnych ze względu na badane cechy zastosowano analizę
skupień. Jest to metoda wyodrębniania podzbiorów obiektów (w tym przypadku gmin)
w populacji „podobnych” do obiektów należących do tego samego skupienia i „niepodobnych”
do obiektów z innych skupień. Jako miarę podobieństwa wybrano odległość euklidesową,
zdefiniowaną następująco:
m
 (x
d ( x, y ) 
i 1
i
 yi ) 2
gdzie:
d(x,y) – odległość między obiektem x i y,
m – liczba zmiennych,
i = 1, 2, …, 18.
Przed przystąpieniem do analizy dokonano standaryzacji badanych cech według następującej
formuły:
zij 
xij  x j
sj
gdzie:
zij - wartość j-tej zmiennej w i-tej gminie po standaryzacji,
xij – wartość j-tej zmiennej w i-tej gminie przed standaryzacją,
x j - średnia arytmetyczna j-tej zmiennej,
sj = odchylenie standardowe j-tej zmiennej,
i = 1, 2, …, 18; j = 1,2, …, 22.
Z kolei do ustalenia grup obiektów podobnych wykorzystano metodę Warda. Jest to metoda,
która zmierza do minimalizacji sumy kwadratów odchyleń wewnątrz skupień. Na każdym etapie
spośród wszystkich możliwych do łączenia par skupień wybiera się tę, dzięki której w rezultacie
łączenia otrzymuje się skupienie o minimalnym zróżnicowaniu. Miarą takiego zróżnicowania
względem wartości średnich jest wyrażenie ESS (Error Sum of Squares), zwane też błędem
sumy kwadratów, które określone jest wzorem:
k
ESS   ( xi  x ) 2
i 1
gdzie:
123
xi - wartość zmiennej będącej kryterium segmentacji dla i-tego obiektu,
k - liczba obiektów w skupieniu.
Efektem przeprowadzonej analizy jest hierarchiczny wykres (często określany mianem drzewa),
zwany dendrogramem. Przedstawia on strukturę zbioru obiektów ze względu na zmniejszające
się podobieństwo między nimi. W dolnej części wykresu każdy obiekt stanowi odrębną klasę
(skupienie). Im wyżej osi pionowej tym „osłabione” zostaje kryterium podobieństwa. W ten
sposób coraz więcej obiektów zostaje połączonych ze sobą, tworząc kolejne skupienia. Na
ostatnim etapie, wszystkie obiekty zostają ze sobą połączone. Jeśli wśród analizowanych
obiektów znajdują się takie, które są do siebie podobne to prawidłowość ta znajdzie odbicie na
hierarchicznym drzewie w postaci oddzielnych gałęzi. O ostatecznym ustaleniu liczby skupień
decyduje przede wszystkim wiedza merytoryczna badacza. W praktyce podziału na grupy
dokonuje się w miejscu dużych różnic odległości między kolejnymi węzłami.
W analizie zastosowano dwie metody selekcji zmiennych:
a)
uwzględnienie wszystkich cech,
b)
selekcja zmiennych ze względu na ocenę wartości informacyjnej.
Uwzględnienie wszystkich cech
Na podstawie posiadanych informacji dokonano grupowania 18 gmin województwa
wielkopolskiego, scharakteryzowanych przez 22 cechy. Po dokonaniu standaryzacji otrzymano
następującą macierz odległości euklidesowych między obiektami (Tabela 29).
Gmina
Brodnica
Buk
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kleszczewo
Kościan
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Czempiń
Śrem
Środa Wlkp.
Tarnowo Pod.
Zaniemyśl
Tabela 29. Odległości euklidesowe miedzy badanymi gminami na podstawie 22 zmiennych
Brodnica
Buk
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kleszczewo
Kościan
Kórnik
Luboń
0,0
6,3
9,0
4,7
5,3
9,3
6,9
6,8
7,6
9,1
6,3
0,0
6,9
4,8
5,4
7,7
4,3
5,7
6,0
7,6
9,0
6,9
0,0
8,4
9,1
3,0
4,9
8,3
4,8
7,4
4,7
4,8
8,4
0,0
3,1
8,9
5,0
5,0
7,4
8,2
5,3
5,3
9,1
3,1
0,0
9,7
5,3
5,6
7,6
9,2
9,3
7,7
3,0
8,9
9,7
0,0
5,5
8,6
4,0
6,9
6,9
4,3
4,9
5,1
5,3
5,5
0,0
6,2
4,7
7,1
6,8
5,7
8,3
5,0
5,6
8,6
6,2
0,0
7,1
7,1
7,6
6,0
4,8
7,4
7,6
4,0
4,7
7,1
0,0
7,0
9,1
7,6
7,4
8,2
9,2
6,9
7,1
7,1
7,0
0,0
5,3
6,4
6,4
7,0
7,8
6,1
6,3
7,1
4,7
7,5
9,5
8,3
8,8
10,4
10,7
7,9
9,2
8,9
6,8
7,0
4,6
4,4
6,2
4,3
5,4
6,5
4,7
5,0
4,8
6,8
3,3
4,4
8,1
3,5
5,0
8,6
5,5
5,8
7,2
8,5
5,7
4,4
7,2
4,4
5,8
7,9
5,8
4,1
6,5
7,7
6,2
5,0
8,1
3,4
4,9
8,9
5,8
4,7
7,2
8,0
8,9
5,3
5,7
7,4
8,0
5,8
5,1
6,3
5,0
6,3
4,5
5,1
8,3
2,9
3,9
8,8
5,8
5,2
7,0
8,2
124
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Czempiń
Śrem
Środa Wlkp.
Tarnowo Pod.
Zaniemyśl
5,3
9,5
4,6
3,3
5,7
6,3
8,9
4,5
6,4
8,3
4,4
4,4
4,4
5,0
5,3
5,1
6,4
8,8
6,2
8,1
7,2
8,2
5,7
8,3
7,0
10,4
4,3
3,5
4,4
3,4
7,4
2,9
7,8
10,7
5,4
5,0
5,8
4,9
8,0
3,9
6,1
7,9
6,5
8,6
7,9
8,9
5,8
8,8
6,3
9,2
4,7
5,5
5,8
5,8
5,1
5,8
7,1
8,9
5,0
5,8
4,1
4,7
6,3
5,2
4,7
6,8
4,8
7,2
6,5
7,2
5,0
7,0
7,5
7,0
6,8
8,5
7,7
8,0
6,3
8,2
0,0
6,5
3,6
5,2
5,5
7,5
7,4
6,4
6,5
0,0
7,8
9,4
8,6
10,1
7,8
9,5
3,6
7,8
0,0
3,7
3,7
5,0
6,3
4,5
5,2
9,4
3,7
0,0
4,2
5,2
7,6
3,8
5,5
8,6
3,7
4,2
0,0
3,8
6,0
4,4
7,5
10,1
5,0
5,2
3,8
0,0
6,2
3,2
7,4
7,8
6,3
7,6
6,0
6,2
0,0
7,1
Następnie, za pomocą metody Warda dokonano łączenia obiektów i skupień podobnych do
siebie. Najpierw połączono analizowane gminy w grupy obiektów podobnych do siebie (Tabela
30).
Tabela 30. Łączenie analizowanych gmin w grupy obiektów podobnych do siebie
Odległość
euklidesowa
2,860673
2,959228
3,340682
3,488934
3,553825
4,121130
4,327227
4,368079
4,829587
5,514713
5,911376
6,622441
6,953196
8,553172
9,722717
11,01162
20,48531
Grupy gmin
Granowo Zaniemyśl
Dopiewo Komorniki
Brodnica Czempiń
Granowo Zaniemyśl Środa Wlkp.
Mosina Stęszew
Kościan Śrem
Buk Kleszczewo
Granowo Zaniemyśl Środa Wlkp. Kamieniec
Dopiewo Komorniki Kórnik
Buk Kleszczewo Tarnowo Podgórne
Brodnica Czempiń Mosina Stęszew
Granowo Zaniemyśl Środa Wlkp. Kamieniec Kościan Śrem
Luboń Puszczykowo
Buk Kleszczewo Tarnowo Podgórne Dopiewo Komorniki Kórnik
Brodnica Czempiń Mosina Stęszew Granowo Zaniemyśl Środa Wlkp. Kamieniec
Kościan Śrem
Buk Kleszczewo Tarnowo Podgórne Dopiewo Komorniki Kórnik Luboń
Puszczykowo
Brodnica Czempiń Mosina Stęszew Granowo Zaniemyśl Środa Wlkp. Kamieniec
Kościan Śrem Buk Kleszczewo Tarnowo Podgórne Dopiewo Komorniki Kórnik
Luboń Puszczykowo
Efektem tego grupowania jest dendrogram, przedstawiony na Wykresie 46.
125
6,4
9,5
4,5
3,8
4,4
3,2
7,1
0,0
Wykres 46. Hierarchiczna struktura analizowanych gmin ze względu na podobieństwo między
nimi
25
Odległość wiąz.
20
15
10
Brodnica
Czempiń
Mosina
Stęszew
Granowo
Zaniemyśl
Środa Wlkp.
Kamieniec
Kościan
Śrem
Buk
Kleszczewo
Tarnowo Podgórne
Dopiewo
Komorniki
Kórnik
Luboń
0
Puszczykowo
5
Wyróżnić można dwa skupienia:
- grupa I
Puszczykowo, Luboń, Kórnik, Komorniki, Dopiewo, Tarnowo Podgórne, Kleszczewo, Buk
- grupa II
Śrem, Kościan, Kamieniec, Środa Wlkp., Zaniemyśl, Granowo, Stęszew, Mosina, Czempiń,
Brodnica
W grupie I znalazły się w większości gminy, na terenie których znajduje się WPN, ale również
gminy niezwiązane z analizowanym obszarem funkcjonalnym. Są to gminy podobne do siebie ze
względu na analizowane cechy i niepodobne do pozostałych gmin. W grupie II są jednostki
znajdujące się poza parkiem, a także Brodnica, Stęszew i Mosina.
126
Selekcja zmiennych ze względu na ocenę wartości informacyjnej
Selekcji badanych cech dokonano na podstawie ich oceny wartości informacyjnej. Jako pierwsze
kryterium wybrano zróżnicowanie badanych cech. Dla każdej zmiennej obliczono współczynnik
zmienności według następującej formuły:
vj 
sj
xj
 100%
gdzie:
vj – współczynnik zmienności j-tej zmiennej,
x j - średnia arytmetyczna j-tej zmiennej,
sj = odchylenie standardowe j-tej zmiennej,
j = 1,2, …, 22.
Jako graniczną wartość przyjęto vj = 10%. Wszystkie analizowane zmienne charakteryzowały się
zróżnicowaniem na poziomie przekraczającym wartość progową (Tabela 31).
Tabela 31. Współczynniki zmienności analizowanych zmiennych
Cecha
Liczba wyjeżdżających do
pracy najemnej do rdzenia
(Poznania) na 1000
mieszkańców w wieku
produkcyjnym
współczynnik
zmienności
Cecha
współczynnik
zmienności
Cecha
współczynnik
zmienności
49,0%
Saldo migracji
wewnętrznych na
pobyt stały w latach
2004-2013
135,3%
Liczba mieszkań oddanych
do użytkowania na 1000
mieszkańców
94,1%
65,4%
Udział bezrobotnych
zarejestrowanych
w liczbie ludności
w wieku
produkcyjnym
42,9%
Udziałów lasów i gruntów
leśnych w powierzchni
gminy
77,0%
52,5%
Sieć rozdzielcza
kanalizacyjna na
100km2 (w km w
2013)
109,1%
Udział obszarów objętych
formami ochrony przyrody
102,2%
20,8%
Odsetek ludności
korzystającej z sieci
kanalizacyjnej
25,8%
Udział użytków rolnych
w powierzchni gminy
27,5%
Liczba podmiotów gospodarki
narodowej wpisanych do
rejestru REGON w przeliczeniu
32,1%
Sieć rozdzielcza
gazowa na 100km2
(w km w 2013)
101,1%
Dostępność komunikacyjna
(definiowana izochroną ’30
dojazdu środkami
komunikacji indywidualnej
do metropolii
39,4%
Udział podmiotów gospodarki
rejestru REGON w usługach
wyższego rzędu – sekcje J-R na
48,3%
Odsetek ludności
korzystającej z sieci
gazowej
37,2%
48,6%
Liczba zameldowań na pobyt
stały na 1000 mieszkańców
Liczba wyjeżdżających do
pracy najemnej w innych
gminach OF WPN
w przeliczeniu na 1000
mieszkańców
Udział pracujących w zawodach
pozarolniczych w ogólnej
liczbie pracujących
127
1000 mieszkańców
Udział podmiotów gospodarki
rejestru REGON w sekcjach I
(działalność związana
z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi) w
przeliczeniu na 1000
mieszkańców
Dynamika zmian liczby
ludności 2013/2004
40,7%
Gęstość zaludnienia
(bez lasów i wód)
158,1%
Wielkopolski Park
Narodowy na obszarze
gminy
111,8%
118,2%
Na kolejnym etapie selekcji usunięto zmienne, będące nośnikami podobnych informacji co inne.
Zastosowano w tym celu metodę parametryczną Hellwiga. Pogrupowano merytorycznie badane
cechy i w każdej z grup zastosowano wspomnianą wcześniej technikę. Ustalono łącznie cztery
grupy:
I.

grupa F:
Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej do rdzenia (Poznania) na 1000 mieszkańców
w wieku produkcyjnym (F1),

Liczba zameldowań na pobyt stały na 1000 mieszkańców (F2),

Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej w innych gminach OF WPN w przeliczeniu na
1000 mieszkańców (F3).
II.
grupa S:

Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących (S1),

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu
na 1000 mieszkańców (S2),

Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w usługach
wyższego rzędu – sekcje J-R na 1000 mieszkańców (S3),

Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w sekcjach I
(działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi) w przeliczeniu
na 1000 mieszkańców (S4),

Dynamika zmian liczby ludności 2013/2004 (S5),

Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 2004-2013 (S6),

Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (S7),

Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100km2 (w km w 2013) (S8),

Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej (S9),

Sieć rozdzielcza gazowa na 100km2 (w km w 2013) (S10),
128

Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej (S11).
III.
grupa M:

Gęstość zaludnienia (bez lasów i wód) (M1),

Liczba mieszkań oddanych do użytkowania na 1000 mieszkańców (M2),

Udziałów lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy (M3),

Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody (M4),

Udział użytków rolnych w powierzchni gminy (M5).
IV.

grupa P:
indywidualnej do metropolii (P1),

Współpraca międzygminna (P2),

Wielkopolski Park Narodowy na obszarze gminy (P3).
W każdej z grup obliczono współczynniki korelacji między zmiennymi, otrzymując następującą
macierz:
 1 r12
r
1
R   21
 ... ...

rk1 rk 2
... r1k 
... r2 k 
... ... 

... 1 
gdzie:
rij – współczynnik korelacji Pearsona między zmienną i oraz j
Następnie zsumowano wartości w każdej kolumnie:
k
R j   rij
i 1
Na podstawie otrzymanych wyników wyróżniono kolumnę o numerze s, dla której:
Rs  max R j 
j
Z wyróżnionej kolumny wybrano te elementy, dla których spełniona jest następująca
nierówność:
ris  r *
gdzie r*  min max rij
i
j
Zmienną odpowiadającą wyróżnionej kolumnie uznano za pierwszą zmienną centralną,
a zmienne odpowiadające wyróżnionym wierszom - za jej zmienne satelitarne (są to zmienne
129
najbardziej powiązane z wyróżnioną zmienną). Następnie przeprowadzono redukcję macierzy
korelacji R przez wykreślenie wyróżnionych kolumn i wierszy. Przedstawioną wyżej procedurę
przeprowadza się aż do wyczerpania zbioru cech. Zmienne ostatecznie nie zakwalifikowane ani
do centralnych, ani do satelitarnych noszą nazwę izolowanych. Zmienne centralne i zmienne
izolowane pełnią rolę zmiennych reprezentujących wyjściowy zbiór zmiennych.
W grupie F uzyskano następującą macierz bezwzględnych wartości współczynników korelacji:
F1
F2
F3
max rij
F1
1
0,7971
0,2866
0,7971
F2
0,7971
1
0,4291
0,7971
F3
0,2866
0,4291
1
0,4291
Rj
2,0838
2,2262
1,7157
r* = 0,4291
Zmienną centralną jest F2, dla której Rj jest największe. Pozostałe zmienne okazały się być jej
satelitarnymi. Zatem F2 jest reprezentantką tej grupy.
Grupa S jest najbardziej liczna ze względu na liczbę zmiennych. Uzyskano bezwzględne
wartości współczynników korelacji zamieszczone poniżej:
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S8
S9
S10
S1
1
S2
0,6753
S3
0,5709 0,8833
S4
0,5628 0,9023 0,8489
S5
0,3468 0,5675 0,4559 0,2676
S6
0,4116 0,6437 0,5131 0,3508 0,9884
S7
0,3542 0,6586 0,6076 0,5090 0,5863 0,6404
S8
0,4720 0,5039 0,4987 0,5636 0,0303 0,0782 0,3098
S9
0,2706 0,1220 0,2449 0,1660 0,1613 0,1849 0,3582 0,0516
S10
0,4862 0,4237 0,4091 0,4328 0,0877 0,1324 0,3709 0,9100 0,0691
S11
0,6477 0,5010 0,3693 0,3771 0,5035 0,5306 0,3420 0,4361 0,1483 0,5320
Rj
S11
max rij
0,6753 0,5709 0,5628 0,3468 0,4116 0,3542 0,4720 0,2706 0,4862 0,6477 0,6753
1
0,8833 0,9023 0,5675 0,6437 0,6586 0,5039 0,1220 0,4237 0,5010 0,9023
1
0,8489 0,4559 0,5131 0,6076 0,4987 0,2449 0,4091 0,3693 0,8833
1
0,2676 0,3508 0,5090 0,5636 0,1660 0,4328 0,3771 0,9023
1
0,9884 0,5863 0,0303 0,1613 0,0877 0,5035 0,9884
1
0,6404 0,0782 0,1849 0,1324 0,5306 0,9884
1
0,3098 0,3582 0,3709 0,3420 0,6586
1
0,0516 0,9100 0,4361 0,9100
1
0,0691 0,1483 0,3582
1
0,5320 0,9100
1
0,6477
5,7980 6,8814 6,4018 5,9810 4,9952 5,4741 5,7370 4,8540 2,7770 4,8538 5,3876
r* = 0,3582
Największą wartość Rj uzyskano dla zmiennej S2, w związku z tym jest ona zmienną centralną.
Jej zmiennymi satelitarnymi są S1, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S10, S11. Cech S9 jest izolowana.
Zatem reprezentantkami grupy S są S2 oraz S9.
W grupie M znalazło się 5 cech. Bezwzględne wartości współczynników korelacji
przedstawiono poniżej:
130
M1
M2
M3
M4
M5
Rj
M1
M2
M3
M4
M5
max rij
1
0,1360
0,0977
0,0033
0,6974
1,9344
0,1360
1
0,0132
0,0832
0,1406
1,3730
0,0977
0,0132
1
0,7720
0,7654
2,6483
0,0033
0,0832
0,7720
1
0,5386
2,3970
0,6974
0,1406
0,7654
0,5386
1
3,1420
0,6974
0,1406
0,7720
0,7720
0,7654
r* = 0,1483
Zmienną centralną jest w tym przypadku M5, a pozostałe – to jej zmienne satelitarne.
W grupie P uzyskano następującą macierz bezwzględnych wartości współczynników korelacji:
P1
P2
P3
Rj
P1
P2
P3
max rij
1
0,5207
0,8175
2,3382
0,5207
1
0,3719
1,8926
0,8175
0,3719
1
2,1895
0,8175
0,5207
0,8175
r* = 0,5207
Rolę zmiennej centralnej pełni P1 i to ona reprezentuje grupę P w ostatecznym zbiorze. Zmienne
P2 i P3 są satelitarnymi.
Podsumowując, do zbioru zmiennych diagnostycznych zakwalifikowano:

Liczba zameldowań na pobyt stały na 1000 mieszkańców,

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu
na 1000 mieszkańców,



indywidualnej do metropolii).
Dalszy tok postępowania był podobny, jak w pierwszym przypadku. Najpierw dokonano
standaryzacji zmiennych, a następnie obliczono odległości euklidesowe. Otrzymano wyniki,
przedstawione w Tabeli 32. Następnie, za pomocą metody Warda dokonano łączenia obiektów
i skupień podobnych do siebie. Proces ten przedstawiono w Tabeli 33.
131
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kleszczewo
Kościan
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Czempiń
Śrem
Środa Wlkp.
Tarnowo Podg.
Zaniemyśl
0,0 2,3
2,3 0,0
3,4 3,2
1,5 1,7
2,7 2,0
3,7 3,8
2,6 1,8
1,7 2,4
3,0 2,5
2,5 3,2
2,4 3,5
4,6 4,8
1,0 2,1
0,7 1,9
2,0 2,7
2,2 2,3
3,6 2,9
1,6 1,7
Brodnica
Buk
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kleszczewo
Kościan
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Czempiń
Śrem
Środa Wlkp.
Tarnowo Podg.
Zaniemyśl
Dopiewo
Gmina
Buk
Brodnica
Tabela 32. Odległości euklidesowe miedzy badanymi gminami na podstawie 7 zmiennych
3,4
3,2
0,0
3,8
4,5
1,7
2,4
3,9
2,1
2,6
3,1
4,6
2,9
3,2
3,4
3,6
2,2
3,4
1,5
1,7
3,8
0,0
1,7
4,3
2,2
1,5
3,3
3,6
3,6
5,5
1,9
1,1
2,5
2,0
3,9
1,5
2,7
2,0
4,5
1,7
0,0
5,0
2,5
2,7
3,5
4,4
4,5
5,7
3,1
2,6
3,7
3,1
4,6
1,9
3,7
3,8
1,7
4,3
5,0
0,0
2,7
4,8
1,8
2,7
2,5
3,8
2,9
3,6
4,4
4,7
3,3
4,2
2,6
1,8
2,4
2,2
2,5
2,7
0,0
3,1
1,8
3,4
3,3
4,9
2,3
2,2
3,5
3,2
3,3
2,5
1,7
2,4
3,9
1,5
2,7
4,8
3,1
0,0
4,0
3,5
3,9
5,9
2,5
1,7
1,4
1,0
3,6
1,4
3,0
2,5
2,1
3,3
3,5
1,8
1,8
4,0
0,0
2,3
2,4
3,3
2,3
2,9
3,8
3,9
3,1
3,0
2,5
3,2
2,6
3,6
4,4
2,7
3,4
3,5
2,3
0,0
1,5
2,9
2,0
2,7
2,7
3,4
2,8
2,8
2,4
3,5
3,1
3,6
4,5
2,5
3,3
3,9
2,4
1,5
0,0
2,8
1,7
2,6
3,5
4,0
3,8
3,4
4,6
4,8
4,6
5,5
5,7
3,8
4,9
5,9
3,3
2,9
2,8
0,0
3,9
4,8
5,4
5,9
4,9
4,9
1,0
2,1
2,9
1,9
3,1
2,9
2,3
2,5
2,3
2,0
1,7
3,9
0,0
1,0
2,4
2,6
3,2
2,0
0,7
1,9
3,2
1,1
2,6
3,6
2,2
1,7
2,9
2,7
2,6
4,8
1,0
0,0
2,0
2,0
3,4
1,7
2,0
2,7
3,4
2,5
3,7
4,4
3,5
1,4
3,8
2,7
3,5
5,4
2,4
2,0
0,0
1,0
2,7
2,0
2,2
2,3
3,6
2,0
3,1
4,7
3,2
1,0
3,9
3,4
4,0
5,9
2,6
2,0
1,0
0,0
2,8
1,8
3,6
2,9
2,2
3,9
4,6
3,3
3,3
3,6
3,1
2,8
3,8
4,9
3,2
3,4
2,7
2,8
0,0
3,3
1,6
1,7
3,4
1,5
1,9
4,2
2,5
1,4
3,0
2,8
3,4
4,9
2,0
1,7
2,0
1,8
3,3
0,0
Tabela 33. Łączenie analizowanych gmin w grupy obiektów podobnych do siebie
Odległość
euklidesowa
Grupy gmin
,6841843
Brodnica Czempiń
,9977332
Kościan Środa Wlkp.
1,086055
Brodnica Czempiń Stęszew
1,266945
Kościan Środa Wlkp. Śrem
1,511309
Granowo Zaniemyśl
1,511749
Luboń Mosina
1,668345
Dopiewo Komorniki
1,781471
Buk Granowo Zaniemyśl
1,838152
Kleszczewo Kórnik
1,974514
Buk Granowo Zaniemyśl Kamieniec
2,777507
Dopiewo Komorniki Kleszczewo Kórnik
3,271098
Luboń Mosina Puszczykowo
3,504528
Dopiewo Komorniki Kleszczewo Kórnik Tarnowo Podgórne
3,752907
Brodnica Czempiń Stęszew Buk Granowo Zaniemyśl Kamieniec
4,582973
Brodnica Czempiń Stęszew Buk Granowo Zaniemyśl Kamieniec Kościan Środa Wlkp. Śrem
Dopiewo Komorniki Kleszczewo Kórnik Tarnowo Podgórne Luboń Mosina Puszczykowo
Brodnica Czempiń Stęszew Buk Granowo Zaniemyśl Kamieniec Kościan Środa Wlkp. Śrem
12,28090
Dopiewo Komorniki Kleszczewo Kórnik Tarnowo Podgórne Luboń Mosina Puszczykowo
5,965332
132
Efektem tego grupowania jest dendrogram, przedstawiony na Wykresie 47.
nimi
14
12
Odległość wiąz.
10
8
6
4
Brodnica
Czempiń
Stęszew
Buk
Granowo
Zaniemyśl
Kamieniec
Kościan
Środa Wlkp.
Śrem
Dopiewo
Komorniki
Kleszczewo
Kórnik
Tarnowo Podgórne
Luboń
Mosina
0
Puszczykowo
2
Wyróżnić można dwa skupienia:
- grupa I
Puszczykowo, Mosina, Luboń, Tarnowo Podgórne, Kórnik, Kleszczewo, Komorniki, Dopiewo
- grupa II
Śrem, Środa Wlkp., Kościan, Kamieniec, Zaniemyśl, Granowo, Buk, Stęszew, Czempiń,
Brodnica
W grupie I znalazły się głównie gminy, na terenie których znajduje się WPN. Oprócz nich
w grupie tej znalazły się jeszcze Tarnowo Podgórne i Kleszczewo. Są to gminy podobne do
133
siebie ze względu na analizowane cechy i niepodobne do pozostałych gmin. W grupie II są
pozostałe jednostki znajdujące się poza parkiem, a także Brodnica i Stęszew.
4.4.
WYNIKI DELIMITACJI
Proces delimitacji składał się z dwóch etapów, tj., wyznaczenia obszaru funkcjonalnego
z wykorzystaniem wskaźników delimitacji, a następnie analizy statystycznej z wykorzystaniem
metody analizy skupień, korygowanej w następnym kroku oceną parametryczną Hellwiga.
Jak już wcześniej wspomniano, dla obliczania wartości referencyjnych posługiwano się
benchmarkiem w postaci średniej dla powiatu poznańskiego, jako najbardziej reprezentatywnej
wartości dla analizowanego obszaru (z pewnymi wyjątkami). Zwykle było to wartość 75%
wartości wskaźnika charakterystycznego dla powiatu, co jest zgodne z metodyką zaproponowaną
przez prof. Śleszyńskiego (z zastrzeżeniem innego układu odniesienia). Spełnienie poziomu
wartości referencyjnej traktowano jako istnienie silnych związków funkcjonalnych – wartość
„2”. Dodatkowo wyznaczano uzupełniający poziom wartości referencyjnej, przyjmujący
w większości poziom 50% tejże wartości (za wyjątkiem cechy udziału zarejestrowanych
bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym oraz oceny wskaźników dodatkowych),
oznaczający istnienie słabych związków funkcjonalnych – wartość „1”. Gdy wartość wskaźnika
dla danej cechy była niższa niż 50% wartości referencyjnej, przyjmowano założenie braku
związków funkcjonalnych – wartość „0”. Szczególne poziomy spełnienia wartości referencyjnej
zastosowano dla wskaźników dodatkowych, co było podyktowane specyficznym charakterem
tychże wskaźników. Poziomy wartości referencyjnych dla poszczególnych cech podsumowano
w Tabeli 34.
Tabela 34. Wartości referencyjne dla poszczególnych cech - synteza
Silne związki
funkcjonalne
Wskaźniki funkcjonalne
Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej do
rdzenia poznańskiego obszaru metropolitalnego
>50
(Poznania) na 1000 mieszkańców w wieku
produkcyjnym (F1)
Liczba zameldowań na pobyt stały na 1000
>24,30
mieszkańców (F2)
w innych gminach OF WPN i sąsiadujących
>50
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (F3)
Cecha
Słabe związki
funkcjonalne
20-50
12,15-24,30
25-50
134
Udział pracujących w zawodach pozarolniczych
>66,40
w ogólnej liczbie pracujących (S1)
wpisanych do rejestru REGON na 1000
>112,70
mieszkańców (S2)
wpisanych do rejestru REGON w usługach
>34,01
wyższego rzędu – sekcje J-R w przeliczeniu na
1000 mieszkańców (S3)
wpisanych do rejestru REGON w sekcjach I
(działalność związana z zakwaterowaniem
>2,53
i usługami gastronomicznymi) w przeliczeniu na
1000 mieszkańców (S4)
Dynamika zmian liczby ludności w latach 2004>19,08
2013 (S5)
Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały
>14,28
w latach 2004-2013 (S6)
Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie
<2,32
ludności w wieku produkcyjnym (S7)
Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2 (S8)
>51,15
>44,78
kanalizacyjnej (S9)
Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2(S10)
>92,78
Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej
>52,80
(S11)
Gęstość zaludnienia (bez lasów i wód) (M1)
>184,95
Liczba mieszkań oddanych do użytkowania na
>8,26
1000 mieszkańców (M2)
Udziałów
lasów
i
gruntów
leśnych
>17,25
w powierzchni gminy (M3)
Udział obszarów objętych formami ochrony
>19,07
przyrody (M4)
Udział użytków rolnych w powierzchni gminy
>0,47
(M5)
Wskaźniki pozostałe
Dostępność
komunikacyjna
(definiowana
izochroną ’30 dojazdu środkami komunikacji
<”30
indywidualnej do rdzenia OF)
Zakres współpracy międzygminnej
>9
Położenie Wielkopolskiego Parku Narodowego
Jest WPN
na terenie Gminy
33,20-66,40
56,35-112,70
17,00-34,01
1,27-2,53
9,54-19,08
7,14-14,28
2,32-4,65
25,58-51,15
22,39-44,78
46,39-92,78
26,40-52,80
92,48-184,95
4,13-8,26
8,63-17,25
9,53-19,07
0,23-0,47
Brak
5-8
Brak WPN
Efektem analizy i przyporządkowania wartości wskaźników poszczególnych cech w przypadku
analizowanych gmin dla wyznaczonych wartości referencyjnych jest oznaczenie siły i istnienia
135
(bądź ich braku) związków funkcjonalnych. Podsumowanie zawarto w Tabeli 35. Czerwonym
kolorem zaznaczono gminy należące do Stowarzyszenia Mikroregionu Wielkopolskiego Parku
Narodowego. Przyjęto, że średni uzyskany wynik większy/równy niż 1,50 wskazuje na istnienie
silnych powiązań funkcjonalnych na danym terenie. Wynik powinien być większy niż 1, ażeby
mówić o istnieniu nawet słabych związków funkcjonalnych. Z analizy wynika, że silne związki
funkcjonalne zachodzą pomiędzy wszystkimi gminami należącymi do Mikroregionu WPN, za
wyjątkiem Stęszewa i Brodnicy. Stęszew nie odbiega znacznie od przyjętej wartości
referencyjnej w tym zakresie (wynik 1,23), co świadczy że utrzymuje relatywnie silne związki
funkcjonalne z pozostałymi gminami OF WPN. Znacznie gorzej wygląda sytuacja w przypadku
Brodnicy, która nie wykazuje nawet słabych związków funkcjonalnych przyjmując średnią
wartość na poziomie 0,91. Za tak słaby wynik odpowiadają przede wszystkim dość rolniczy
charakter gminy, niewystępowanie zjawisk suburbanizacyjnych (oddalenie od miasta Poznania)
oraz mniejszy stopień rozwoju infrastruktury technicznej. Warto zauważyć także, że trzy gminy
(Kleszczewo, Luboń oraz Tarnowo Podgórne) osiągnęły średni wynik 1,45, co wskazuje na
istnienie dość silnych związków funkcjonalnych z analizowanym terenem, w szczególności
podobny przebieg procesów społeczno-gospodarczych. Poziom ten był wyższy nawet od gminy
Stęszew, co prawdopodobnie wynika z nieznacznie większego oddalenia gminy od miasta
Poznania.
136
Tabela 35. Podsumowanie zakresu istnienia związków funkcjonalnych dla analizowanego obszaru
S10 S11 M1 M2 M3 M4 M5 P1
P2
SUMA Średnia
F1
F2
F3
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S8
S9
P3
Brodnica
1
1
2
1
1
1
1
0
0
0
1
2
0
0
0
0
2
2
2
2
1
2
20
0,91
Buk
Czempiń
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kleszczewo
Kościan
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Śrem
Środa Wlkp.
Tarnowo
Podgórne
Zaniemyśl
1
1
2
1
0
2
2
0
2
2
2
2
2
0
1
2
1
1
2
0
0
2
2
0
2
2
2
1
1
1
0
2
1
2
0
1
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
0
0
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
1
1
2
2
1
2
2
2
2
2
2
1
2
2
1
2
0
1
2
2
1
2
2
2
2
1
2
2
2
2
1
1
1
1
2
2
1
2
2
1
2
1
2
1
2
0
0
2
0
0
2
2
0
2
1
2
0
0
0
0
2
0
0
2
0
0
2
2
0
2
1
2
1
0
0
0
2
1
0
1
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
1
1
1
2
1
0
2
2
2
1
2
2
2
1
2
1
2
2
2
2
2
1
2
1
2
1
2
2
1
2
2
2
2
2
0
2
1
1
2
2
2
2
2
1
2
1
1
1
2
1
0
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
2
2
0
0
2
2
2
2
2
2
2
0
2
2
2
0
1
2
0
0
2
2
2
0
2
2
2
1
0
0
2
0
1
1
1
1
1
0
1
2
0
2
2
2
1
0
0
0
1
0
0
0
2
0
2
2
0
2
2
2
2
0
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
0
2
2
2
2
0
2
2
2
0
2
1
1
2
2
2
2
2
0
0
0
2
1
2
0
0
1
1
1
1
1
2
2
1
2
0
0
0
0
2
0
0
2
0
0
2
2
2
2
2
0
0
0
23
22
35
17
11
37
32
25
34
32
37
33
27
26
17
32
1,05
1,00
1,59
0,77
0,50
1,68
1,45
1,14
1,55
1,45
1,68
1,50
1
1
1
2
1
1
1
0
0
0
1
2
1
1
0
0
2
0
2
0
0
0
17
137
1,23
1,18
0,77
1,45
0,77
Przypominając wyniki analizy statystycznej, należy zauważyć, że analizując wszystkie cechy,
wyodrębniono dwa skupienia (grupy) gmin (podobnych do siebie).
- grupa I
Puszczykowo, Luboń, Kórnik, Komorniki, Dopiewo, Tarnowo Podgórne, Kleszczewo, Buk
- grupa II
Śrem, Kościan, Kamieniec, Środa Wlkp., Zaniemyśl, Granowo, Stęszew, Mosina, Czempiń,
Brodnica
Usuwając cechy skorelowane wyznaczono także dwa następujące skupienia (grupy) gmin
podobnych do siebie:
- grupa I
Puszczykowo, Mosina, Luboń, Tarnowo Podgórne, Kórnik, Kleszczewo, Komorniki, Dopiewo
- grupa II
Śrem, Środa Wlkp., Kościan, Kamieniec, Zaniemyśl, Granowo, Buk, Stęszew, Czempiń,
Brodnica.
Przynależność do 1 grupy oznaczono jako istnienie związków funkcjonalnych (wartość „1”),
natomiast przynależność do drugiej grupy określono jako brak występowania związków
funkcjonalnych (wartość „0”). Podsumowanie analizy dla obydwóch metod, zawarto w Tabeli
36.
Tabela 36. Podsumowanie analizy delimitacji dla obydwóch technik (delimitacji i analizy
statystycznej)
Delimitacja
Gmina
Brodnica
Buk
Czempiń
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kleszczewo
Silne związki
Słabe związki
0
0
0
2
0
0
2
0
0
1
1
0
0
1
Analiza statystyczna
Wszystkie
5 cech
cechy
0
0
1
0
0
0
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1
Wynik
końcowy
0
2
1
4
0
0
4
3
138
Kościan
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Śrem
Środa Wlkp.
Tarnowo
Podgórne
Zaniemyśl
0
2
0
2
2
0
0
0
1
1
1
1
1
0
1
1
0
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
1
4
3
3
4
1
1
1
0
1
1
1
3
0
0
0
0
0
Przyjęto, że silne związki i podobieństwo cech występuje wówczas, gdy łączny wynik dla
obydwóch metod wynosi co najmniej 3. Sytuacja taka ma miejsce dla gmin: Dopiewo,
Komorniki, Kleszczewo, Kórnik, Luboń, Mosina, Puszczykowo, Tarnowo Podgórne. Analizy
wskazują zatem, że obszar funkcjonalny tworzą wszystkie gminy należące do Stowarzyszenia
Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego (za wyjątkiem Brodnicy i Stęszewa) oraz
gminy Luboń, Kleszczewo i Tarnowo Podgórne, które nie należą do Stowarzyszenia.
Podkreślić należy jednak jeszcze raz, że podstawowym kryterium decydującym o przynależności
do Obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego powinno być kryterium
geograficzno-administracyjne, zgodnie z którym lokalizacja Parku na terenie danej Gminy
determinuje jej przynależność do obszaru. Stąd obszar funkcjonalny powinny tworzyć wszystkie
gminy należące do Stowarzyszenie Mikroregion Wielkopolskiego Parku Narodowego oraz
gmina Luboń. Zakwalifikowanie danej gminy do obszaru funkcjonalnego, bądź jej
niezakwalifikowanie w ramach przeprowadzonej analizy, w żaden sposób nie wartościuje tejże
gminy, a jedynie określa zakres występujących związków funkcjonalnych (głównie w sferze
społeczno-gospodarczej). Przy użyciu innych wskaźników, czy też modyfikacji kryteriów, to
przyporządkowanie mogłoby być nawet inne. Wskazuje to jednak na pewne podobieństwo, bądź
też zakres konwergencji zakreślonego obszaru, co może dać odpowiedź na zakres koniecznych
rozwiązań i działań, które należy podjąć, aby zwiększyć spójność tegoż obszaru. Taka też była
intencja Zamawiającego, aby określić związki funkcjonalne na danym obszarze, które będą
podstawą do podjęcia działań zwiększających spójność obszaru.
139
5. WNIOSKI I REKOMENDACJE
Ewidentnym elementem spajającym obszar gmin Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik,
Luboń, Mosina, Puszczykowo i Stęszew jest znajdujący się na ich terenie Wielkopolski Park
Narodowy. Obszar funkcjonalny jednak związany jest z funkcjami, które pełni dany teren,
a które to funkcje są pochodną cech charakteryzujących zakreślony analizą obszar. Jak założono
na wstępie, obszar Wielkopolskiego Parku Narodowego, został poddany procedurze
delimitacyjnej
i analizie
statystycznej
pod
kątem
pełnienia
funkcji
rekreacyjnych
i turystycznych, bardziej niż pełnienia funkcji typowych dla miejskich obszarów funkcjonalnych.
Z uwagi jednak na oczekiwania Zamawiającego ekspertyzę Stowarzyszenia Mikroregionu WPN,
włączono także szereg wskaźników określających powiązania funkcjonalne czysto gospodarcze.
Ważne było także, aby uchwycić zakres spójności analizowanego obszaru.
Jak wynika z przeprowadzonej analizy, badane gminy są bardzo mało spójne, w zakresie
większości
wskaźników.
Pewną
jednorodną
grupę
stanowią
gminy
znajdujące
się
w bezpośredniej bliskości Poznania i powiązane z nim korzystną siecią komunikacyjną. Gminy
leżące na skraju analizowanego obszaru są najbardziej odbiegającymi statystycznie
i funkcjonalnie samorządami. Gminy należące do Stowarzyszenia Mikroregionu WPN tworzą
w miarę zwartą grupę z dwoma wyjątkami: Brodnicą i Stęszewem. Głównym powodem
odstawania gminy Brodnica jest z pewnością jej rolniczy charakter, ale także słabe powiązanie
komunikacyjne z resztą obszaru, niska dynamika procesów surburbanizacyjnych oraz większa
odległość od Poznania. W przypadku Stęszewa głównym powodem jest znaczna odległość od
Poznania, co przekłada się na niską dynamikę liczby ludności i aktywności gospodarczej. Gmina
ta leży także w pewnej odległości od autostrady, co również w jakimś stopniu obniża jej
wskaźniki aktywności gospodarczej. Do obszaru funkcjonalnego z uwzględnieniem tak szerokiej
grupy wskaźników, zaliczono natomiast gminy Tarnowo Podgórne i Kleszczewo, które stopniem
zaawansowania gospodarczego bardzo pasują do gmin Mikroregionu. Należy pamiętać, że
w przypadku obszarów funkcjonalnych kluczowe znaczenie ma dostępność komunikacyjna,
która pozwala niejako obsługiwać istniejące związki mieszkańców z rdzeniem danego obszaru.
Zarówno Tarnowo Podgórne, jak i Kleszczewo są niezwykle dobrze skomunikowane a bliskość
Poznania, położenie oraz aktywność władz samorządowych sprawiają, że gminy te
charakteryzują się wysokimi wskaźnikami aktywności gospodarczej. To przybliża je najbardziej
do pozostałych gmin mikroregionu.
140
Ponieważ jednym z elementów zapotrzebowania Zamawiającego było sprawdzenie, czy obszar,
na którym zlokalizowany jest Wielkopolski Park Narodowy jest spójny funkcjonalnie, warto
odnieść się do wyników analizy statystycznej (Tabela 37). Dobrą miarą rozproszenia wartości
cech jest współczynnik zmienności, który w odróżnieniu od odchylenia standardowego,
pokazuje względne zróżnicowanie danej cech w obrębie badanej zbiorowości. Wartości
współczynnika zmienności ponad 100% wskazuje na bardzo duże zróżnicowanie. Jednorodna
grupa obiektów powinna charakteryzować się zmiennością poniżej 20%. Z analizy wynika
wyraźnie, że największe zróżnicowanie występuje w przypadku gmin WPN dla gęstości
zaludnienia, za co odpowiada głównie bardzo odbiegający od średniej wynik Brodnicy oraz
w dalszej konieczności Stęszewa. Bardzo wysoki wynik miejskich gmin Lubonia i Puszczykowa
koresponduje z rolniczym i typowo wiejskim charakterem gminy Brodnica. Z kolei gmina
Stęszew jest jedną z największych gmin w zestawieniu, co przy danej liczbie ludności zmniejsza
gęstość zaludnienia w relacji do pozostałych gmin. Współczynniki zmienności powyżej 100%
zanotowano jeszcze w przypadku sieci rozdzielczej kanalizacyjnej w przeliczeniu na 100km 2.
W tym przypadku najbardziej od średniej odchyla się gmina Kórnik (największa gmina
w zestawieniu), następnie w kolejności Brodnica i Stęszew. Także w przypadku wskaźnika sieci
rozdzielczej gazowej w przeliczeniu na 100 km2 istnieje duże zróżnicowanie, z potężnie
odstającą od pozostałych gmin Brodnicą. Zarówno rolniczy charakter, jak i niskie zaludnienie
sprawiają, że rozwój sieci nie następuje szybko. Brodnica, Puszczykowo i Stęszew odstają także
w zakresie wskaźników związanych z ruchami migracyjnymi mieszkańców. Zarówno dynamika
ludności, jak i saldo migracji są znacznie niższe niż w podlegających silnym procesom
suburbanizacji gminom Komorniki i Dopiewo. Stosunkowo najmniejsze zróżnicowanie
występuje w przypadku udziału pracujących w zawodach pozarolniczych – chociaż Brodnica ma
charakter rolniczy i wskaźnik jest relatywnie niski, to pozostałe gminy mają poziom tego
wskaźnika relatywnie bardzo wyrównany. Zaskakująco niskie zróżnicowanie jest w przypadku
odsetka osób korzystających z sieci kanalizacyjnej (tylko 22,2%), gdzie najbardziej od średniej
odstaje gmina Kórnik. Ma to prawdopodobnie związek z dużą liczbą działek siedliskowych
i gospodarstw indywidualnych wyposażonych we własne źródła odprowadzania ścieków.
Relatywnie niskie zróżnicowanie występuje jeszcze w przypadku liczby podmiotów
gospodarczych przypadających na 1000 mieszkańców. W tym przypadku ponownie odstaje od
średniej dla analizowanego obszaru Brodnica, ale wszystkie pozostałe gminy są w dużej mierze
zbieżne. W przypadku pozostałych wskaźników zróżnicowanie jest umiarkowane.
141
Tabela 37. Parametry zróżnicowania dla analizowanych cech według lokalizacji gmin
w ramach Wielkopolskiego Parku Narodowego
standardowe
zmienności
Cecha
Średnia
Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej do rdzenia (Poznania) na 1000
mieszkańców w wieku produkcyjnym
79,28
25,17
31,75%
Liczba zameldowań na pobyt stały na 1000 mieszkańców
33,34
18,13
54,38%
Liczba wyjeżdżających do pracy najemnej w innych gminach OF WPN
28,79
14,78
51,34%
Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących
87,96
18,78
21,35%
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON 144,89
34,72
23,96%
Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON
w usługach wyższego rzędu – sekcje J-R na 1000 mieszkańców
50,10
20,43
40,78%
Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON
w sekcjach I (działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi) w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
3,05
1,20
39,34%
Dynamika zmian liczby ludności 2013/2004
30,19
28,14
93,21%
Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 2004-2013
21,07
19,67
93,36%
3,66
1,27
34,70%
Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100km2 (w km w 2013)
156,64
167,64
107,02%
Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej
53,80
11,94
22,19%
Sieć rozdzielcza gazowa na 100km2 (w km w 2013)
224,19
219,36
97,85%
Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej
64,76
28,71
44,33%
616,16
807,28
131,02%
Liczba mieszkań oddanych do użytkowania na 1000 mieszkańców
11,74
9,21
78,45%
Udziałów lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy
24,32
14,06
57,81%
Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody
28,01
19,39
69,23%
Udział użytków rolnych w powierzchni gminy
0,55
0,21
38,18%
Dostępność komunikacyjna (definiowana izochroną ’30 dojazdu środkami
16,75
7,17
42,81%
8,75
3,54
40,46%
Udział bezrobotnych
produkcyjnym
zarejestrowanych
w
liczbie
ludności
w
wieku
Bazując na wyżej wyszczególnionych wskaźnikach oraz wynikach wcześniejszych analiz, można
wskazać kilka
elementów, które konieczne byłyby w
celu
zwiększenia spójności
i funkcjonalności obszaru Wielkopolskiego Parku Narodowego:
1.
Poprawa infrastruktury komunikacyjnej, w szczególności w zakresie zwiększenia
dostępności komunikacyjnej gminy Brodnica. Cały analizowany obszar jest położony
równoleżnikowo, co w ramach istniejących systemów transportowych Poznańskiego
Obszaru Metropolitalnego sprzyja sprawnej komunikacji, ale gmina Brodnica jest trochę
142
na uboczu procesów migracyjnych. Mniejsza dostępność komunikacyjna wpływa także na
niższy poziom migracji wahadłowych do Poznania. Drugą gminą będącą trochę na uboczu
jest Stęszew, który jest bardziej oddalony od Poznania, przy dość mało przepustowej trasie
Poznań-Wrocław.
2.
Rolniczy charakter Brodnicy i miejski charakter pozostałych gmin powoduje duże
zróżnicowania w zakresie analizowanych wskaźników. Ściągnięcie inwestorów w postaci
firm produkcyjnych bądź usługowych na teren gminy, bądź też developerów z pewnością
zmieniłoby kształtowanie się poziomu wskaźników i zwiększyło zakres spójności
z pozostałymi gminami. Niemniej jednak wcale nie musi być to oczekiwaniem
mieszkańców i władz gminnych, które mogą preferować pozostawienie wiejskiego
charakteru gminy!
3.
Rolniczy charakter gminy ma swoje przełożenie także na finanse samorządowe oraz
dochody mieszkańców. Zmiana struktury gospodarczej obszaru z pewnością wpłynęłaby
także na poziom siły nabywczej mieszkańców i samorządu.
4.
Niższe dochody samorządu wpływają negatywnie na poziom wyposażenia w infrastrukturę
techniczną. Budowa nowych instalacji wymaga znacznych nakładów. Chociaż zaznaczyć
należy, że także bogate gminy (pod względem dochodów na mieszkańca), takie jak
Dopiewo czy Komorniki mają trudności z finansowaniem rozwoju infrastruktury,
zwłaszcza społecznej, co ma związek ze zbyt szybkim przyrostem liczby mieszkańców.
5.
Jeżeli funkcjonalność analizowanego obszaru ma mieć charakter rekreacyjny i turystyczny,
to konieczne jest znacznie większe zainwestowanie w połączenie wszystkich gmin większą
liczbą szlaków pieszych i rowerowych. Jedna pętla wokół Poznania nie wystarcza aby
można było mówić o sieci tras rowerowych. Ponadto dużym problemem jest brak
spójności sieci ścieżek. W poszczególnych gminach istnieją odcinki, które nie łączą się
z innymi. Tymczasem korzystający ze ścieżek i tras rowerowych potrzebują faktycznej
sieci. Funkcjonalność obszaru zdecydowanie wymaga, aby opracować najpierw koncepcję,
a następnie wybudować sieć ścieżek i tras rowerowych oraz szlaków pieszych połączonych
łącznikami, które umożliwiać będą uprawianie aktywności ruchowych na całym obszarze.
6.
Na analizowanym obszarze brakuje także kształtowania wspólnej koncepcji rozwoju
turystyki i rekreacji. Obszar Wielkopolskiego Parku Narodowego, który łączy
przyrodniczo gminy, nie przekłada się na istnienie dostatecznie silnych działań i chęci
budowania partnerstwa w celu wspólnej promocji wszystkich samorządów. Tymczasem
realizowanie takiego partnerstwa poza oczywistymi korzyściami z tytułu przyciągnięcia
143
większej liczby turystów, z pewnością pozwoliłoby także oszczędzić fundusze na
rozczłonkowane i przez to mało efektywne osobne działania gmin.
144
REFERENCJE
Bąkowski W., 2015, Transport publiczny na terenach wiejskich, Uniwersytet Szczeciński,
maszynopis i prezentacja przygotowane na Seminarium Infrastruktura dla rozwoju
gospodarczego obszarów wiejskich, Kancelaria Prezydenta, 9 lutego 2015.
Gazeta
Wyborcza,
2015,
wydanie
elektroniczne
z
dnia
12.01.2015,
http://poznan.gazeta.pl/poznan/1,36037,17240402,Czy_Poznan_skurczy_sie_do_400_tys__mies
zkancow__Tak.html#BoxBizTxt, dostęp 12.01.2015
Jaśkowiak F., Łęcki W., 1983, Poznań i okolice, Sport i Turystyka, Warszawa.
Łęcki W., Kucharski B., Mielewczyk P. (2011): Znakowane szlaki piesze województwa
wielkopolskiego. Ocena stanu istniejącego, program nowego układu. Urząd Marszałkowski
Województwa Wielkopolskiego, Poznań.
MRR 2010, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010.
MRR 2012 b, Strategia Rozwoju Kraju 2020, Warszawa.
MRR 2012 c, Założenia Krajowej Polityki Miejskiej, Warszawa.
MRR 2012a, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania kraju 2030, Warszawa 2012.
MRR 2013, Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw, ekspertyza dr
hab. Prof. PAN Przemysława Śleszyńskiego, Warszawa.
Turystyczny
serwis
regionalny,
http://www.wielkopolska.travel/przyroda_chroniona/wielkopolski_park_narodowy/,
2015,
dostęp
15.01.2015.
UM WLKP 2013, Zasady i kryteria wyznaczania obszarów funkcjonalnych w województwie
wielkopolskim, Poznań.
UMWW 2005, Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020, Poznań.
145
Spis Wykresów
Wykres 1. Struktura głosujących według wieku ........................................................................... 24
Wykres 2. Struktura głosujących według zatrudnienia ................................................................. 25
Wykres 3. Struktura głosujących według oceny sytuacji materialnej ........................................... 26
Wykres 4. Struktura głosujących według lokalizacji zatrudnienia ............................................... 30
Wykres 5. Struktura głosujących według czasu dojazdu do pracy ............................................... 31
Wykres 6. Nastawienie samorządu gminnego do prowadzących działalność gospodarczą ......... 33
Wykres 7. Nastawienie samorządu gminnego do prowadzących działalność organizacji
pozarządowych .............................................................................................................................. 36
Wykres 8. Udział użytków rolnych w powierzchni ogółem gminy w roku 2013 ......................... 45
Wykres 9. Lesistość gmin w roku 2013 ........................................................................................ 46
Wykres 10. Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni gminy w roku 2013 ............ 47
Wykres 11. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w roku 2013 ........................................ 51
Wykres 12. Migracje wahadłowe dla analizowanego obszaru w roku 2011 ................................ 52
Wykres 13. Dostępność komunikacyjna WPN dla komunikacji indywidualnej w roku 2015 ..... 55
Wykres 14. Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2 w roku 2013 .......................................... 60
Wykres 15. Odsetek korzystających z sieci kanalizacyjnej w roku 2013 ..................................... 61
Wykres 16. Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2 w roku 2013 .................................................... 62
Wykres 17. Odsetek korzystających z sieci gazowej w roku 2013 ............................................... 63
Wykres 18. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 1000
mieszkańców w roku 2013 ............................................................................................................ 64
Wykres 19. Odsetek ludności pracującej w zawodach pozarolniczych w roku 2013 ................... 65
Wykres 20. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w sekcjach J-R
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w roku 2013 ...................................................................... 66
Wykres 21. Liczba pracujących w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2013 roku .................. 67
Wykres 22. Liczba oddawanych mieszkań do użytku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców
w latach 2004-2013 ....................................................................................................................... 69
Wykres 23. Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy
społecznej w latach 2008-2013 ..................................................................................................... 78
Wykres 24. Liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne dla dzieci .......................................... 79
Wykres 25. Dojeżdżający do pracy do Poznania .......................................................................... 86
Wykres 26. Liczba zameldowań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców ...................................... 88
Wykres 27. Udział pracujących w zawodach pozarolniczych w ogólnej liczbie pracujących ..... 90
146
w przeliczeniu na 1000 mieszkańców ........................................................................................... 91
Wykres 29. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w sekcjach
J-R w przeliczeniu na 1000 mieszkańców .................................................................................... 93
Wykres 30. Gęstość zaludnienia (bez uwzględnienia lasów i wód).............................................. 95
Wykres 31.Liczba mieszkań oddanych do użytkowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców.. 96
Wykres 32. Dojeżdżający do pracy do gmin OF WPN................................................................. 98
Wykres 33. Udział podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do sekcji I rejestru REGON 100
Wykres 34. Dynamika ludności w latach 2004-2013.................................................................. 101
Wykres 35. Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały w latach 2004-2013.......................... 103
Wykres 36. Udział bezrobotnych w liczbie osób w wieku produkcyjnym ................................. 104
Wykres 37. Sieć rozdzielcza kanalizacyjna na 100 km2 ............................................................. 106
Wykres 38. Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej............................................. 108
Wykres 39. Sieć rozdzielcza gazowa na 100 km2 ....................................................................... 109
Wykres 40. Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej ...................................................... 111
Wykres 41. Udział lasów i gruntów leśnych w powierzchni gminy ........................................... 112
Wykres 42. Udział obszarów objętych formami ochrony przyrody w powierzchni ogólnej gminy
..................................................................................................................................................... 114
Wykres 43. Udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej gminy .......................................... 115
Wykres 44. Dostępność komunikacyjna gminy .......................................................................... 117
Wykres 45. Zakres współpracy międzygminnej ......................................................................... 118
nimi.............................................................................................................................................. 126
nimi.............................................................................................................................................. 133
147
Spis Tabel
Tabela 1. Źródła i aktualność danych wykorzystanych w opracowaniu ....................................... 20
Tabela 2. Struktura dorosłych respondentów w próbie badawczej ............................................... 23
Tabela 3. Liczebności próby badawczej ....................................................................................... 24
Tabela 4. Przyjęte wagi w procedurze stratyfikacji danych .......................................................... 26
Tabela 5. Subiektywna ocena warunków życia w gminie ............................................................ 27
Tabela 6. Szczegółowa ocena warunków życia w gminie ............................................................ 28
Tabela 7. Ocena dostępności komunikacyjnej .............................................................................. 29
Tabela 8. Częstotliwość podróżowania do innych gmin ............................................................... 29
Tabela 9. Deklaracje ankietowanych co do aktywności w zakresie zdobycia dobrej pracy ......... 31
Tabela 10. Ocena warunków prowadzenia działalności gospodarczej ......................................... 33
Tabela 11. Ocena stopnia wsparcia prowadzenia działalności gospodarczej ............................... 34
Tabela 12. Ocena warunków prowadzenia działalności ............................................................... 35
Tabela 13. Ocena stopnia wsparcia prowadzenia działalności przez organizacje pozarządowe .. 37
Tabela 14. Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym w latach 2004-2013 ......................... 49
Tabela 15. Współczynnik obciążenia demograficznego w latach 2004-2013 .............................. 50
Tabela 16. Przyrost naturalny w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w latach 2004-2013 .......... 50
Tabela 17. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w latach 2004-2013.............................. 51
Tabela 18. Wykorzystanie środków transport w dojazdach do pracy ........................................... 56
Tabela 19. Zestawienie linii kolejowych ....................................................................................... 57
Tabela 20. Zestawienie podmiotów świadczących usługi transportu autobusowego w roku 2014
....................................................................................................................................................... 58
Tabela 21. Udział zarejestrowanych bezrobotnych w relacji do ludności w wieku produkcyjnym
w latach 2004-2013 ....................................................................................................................... 67
Tabela 22. Przedszkola na obszarze gmin Mikroregionu WPN .................................................... 70
Tabela 23. Liczba dzieci w wieku (przed-) i przedszkolnym ....................................................... 73
Tabela 24. Szkoły podstawowe na obszarze gmin Mikroregionu WPN ....................................... 74
Tabela 25. Liczba dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ..................................................... 76
Tabela 26. Szkoły gimnazjalne na obszarze gmin Mikroregionu WPN ....................................... 76
Tabela 27. Liczba dzieci w wieku szkolnym i gimnazjalnym ...................................................... 77
Tabela 28. Parametry oceny tendencji centralnej i zróżnicowania dla analizowanych cech według
lokalizacji gmin ........................................................................................................................... 121
148
Tabela 29. Odległości euklidesowe miedzy badanymi gminami na podstawie 22 zmiennych .. 124
Tabela 30. Łączenie analizowanych gmin w grupy obiektów podobnych do siebie .................. 125
Tabela 31. Współczynniki zmienności analizowanych zmiennych ............................................ 127
Tabela 32. Odległości euklidesowe miedzy badanymi gminami na podstawie 7 zmiennych .... 132
Tabela 33. Łączenie analizowanych gmin w grupy obiektów podobnych do siebie .................. 132
Tabela 34. Wartości referencyjne dla poszczególnych cech - synteza........................................ 134
Tabela 35. Podsumowanie zakresu istnienia związków funkcjonalnych dla analizowanego
obszaru ........................................................................................................................................ 137
Tabela 36. Podsumowanie analizy delimitacji dla obydwóch technik (delimitacji i analizy
statystycznej) ............................................................................................................................... 138
Tabela 37. Parametry zróżnicowania dla analizowanych cech według lokalizacji gmin w ramach
Wielkopolskiego Parku Narodowego.......................................................................................... 142
149
Spis Rysunków
Rysunek 1. Poznański Obszar Metropolitalny .............................................................................. 11
Rysunek 2. Mapa topograficzna Wielkopolskiego Parku Narodowego ....................................... 12
Rysunek 3. Układ transportowy Aglomeracji Poznańskiej ........................................................... 54
Rysunek 4. Poznański węzeł kolejowy ......................................................................................... 57
Spis Map
Mapa 1. Zakres spełnienia wskaźnika F1 ...................................................................................... 87
Mapa 3. Zakres spełnienia wskaźnika S1...................................................................................... 90
Mapa 6. Zakres spełnienia wskaźnika M1 .................................................................................... 95
Mapa 7. Zakres spełnienia wskaźnika M2 .................................................................................... 97
Mapa 9. Zakres spełnienia wskaźnika S4.................................................................................... 100
Mapa 10. Zakres spełnienia wskaźnika S5.................................................................................. 102
Mapa 15. Zakres spełnienia wskaźnika S10................................................................................ 110
Mapa 16. Zakres spełnienia wskaźnika S11................................................................................ 111
Mapa 17. Zakres spełnienia wskaźnika M3 ................................................................................ 113
Mapa 20. Zakres spełnienia wskaźnika P1.................................................................................. 117
150
Załączniki
Załącznik nr 1 Ankieta dla mieszkańców OF WPN
Ankieta
dla mieszkańców Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego
Szanowni Państwo,
W imieniu Stowarzyszenia Gmin Mikroregionu Wielkopolskiego Parku Narodowego (WPN),
realizującego projekt związany ze wzmocnieniem współpracy międzygminnej, zwracam się do
Państwa z prośbą o wypełnienie ankiety. Odpowiedzi na poniższe pytania ułatwią władzom gmin:
Brodnica, Dopiewo, Komorniki, Kórnik, Mosina, Puszczykowo i Stęszew, zbadanie potrzeb
i preferencji związanych z podniesieniem jakości przestrzeni publicznej, służącej wzmocnieniu
lokalnych więzi społecznych. Ankieta jest anonimowa. Serdecznie zachęcam do wypełnienia
kwestionariusza.
dr Maciej Pietrzykowski
I. Warunki życia
1. Jaka jest Pana/Pani subiektywna ocena warunków życia w Pani/Pana Gminie? Składają
się na nie zarówno jakość kształcenia, dostępność usług i funkcjonowanie różnych
instytucji, poczucie bezpieczeństwa, etc. (proszę zaznaczyć odpowiednią kratkę według
skali: 5 – bardzo dobra, 4 – dobra, 3 – przeciętna, 2 – zła, 1 – bardzo zła)
Nie mam
Pytanie/Ocena
5
4
3
2
1
zdania
Lokalny rynek pracy – łatwość zalezienia
pracy w gminie
Poziom życia mieszkańców
Szkoły podstawowe – warunki i jakość
kształcenia
Gimnazja – warunki i jakość kształcenia
Pomoc społeczna
Dostępność podstawowej opieki zdrowotnej
Dostępność specjalistycznej opieki
zdrowotnej
Własne warunki mieszkaniowe
Bezpieczeństwo mieszkańców
Dostępność do kultury i rozrywki
Dostępność do sportu i rekreacji
Jakość oferty turystycznej
151
Dostępność wodociągu
Jakość wody
Dostępność kanalizacji
Dostępność sieci gazowej
Stan dróg
Komunikacja publiczna autobusowa z
sąsiednimi gminami
Komunikacja kolejowa z sąsiednimi gminami
Warunki ruchu pieszego
Warunki ruchu rowerowego (dla codziennych
dojazdów)
Stan środowiska naturalnego
Czystość w gminie
Warunki do segregacji odpadów
Dostępność usług gastronomicznych
(restauracje, kawiarnie, etc.)
Dostępność placówek handlowych
Dostępność placówek usługowych
Jakość obsługi mieszkańców w urzędach
administracji publicznej
Życzliwość mieszkańców i stosunki
dobrosąsiedzkie
Inne uwagi
2. Proszę ocenić dostępność komunikacyjną Gminy (możliwości dojazdu z sąsiednich gmin
do gminy, którą Pani/Pan zamieszkuje) zaznaczając odpowiednią kratkę dla
poszczególnych środków transportu według skali: od 5 – bardzo dobra do 1 – bardzo zła
Nie mam
Działanie/Ocena
5
4
3
2
1
zdania
Komunikacja drogowa – samochód
Transport publiczny - autobus
Komunikacja drogowa - rower
Transport publiczny – kolej
Ruch pieszy
152
Proszę zaznaczyć, z jaką częstotliwością używa Pani/Pan następujących środków
transportu, podróżując do sąsiednich gmin lub przejeżdżając przez sąsiednie gminy:
Sporadycznie
Kilka razy
Raz w
Środek transportu/Ocena
Codziennie
(rzadziej niż
Nigdy
w tygodniu tygodniu
raz w tygodniu)
Samochód – jako kierowca
3.
Samochód – jako pasażer
Transport publiczny autobusy
gminne (ZTM Poznań,
Translub, Transkom, itd.)
Transport publiczny autobusy
PKS
Transport publiczny prywatne
busy
Transport publiczny koleje
regionalne (Przewozy
Regionalne, Koleje
Wielkopolskie)
Rower
Inny (jaki?)
……………………………..…
….........
Proszę ocenić częstotliwość podróżowania do okolicznych gmin lub miejscowości
(docelowo albo tylko przejazdem)
Kilka
Sporadycznie
Gmina/
Jeden raz
Nie
razy w
(rzadziej niż
Mieszkam
częstotliwość
Codziennie
w
jeżdżę w
tygodni
raz w
tutaj
podróżowania
tygodniu
ogóle
u
tygodniu)
Poznań
4.
Brodnica
Buk
Czempiń
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kostrzyn
Kórnik
Luboń
153
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Śrem
Środa Wlkp.
Swarzędz
Tarnowo
Podgórne
Zaniemyśl
5.
Proszę wskazać, w jakiej gminie planuje Pani/Pan w najbliższym czasie budowę/kupno
domu, mieszkania lub działki budowlanej?
Miejscowość/
plany
mieszkaniowe
Dom
jednorodzinn
y (willa,
szeregowiec)
Mieszkanie w
budynku
developerskim
Mieszkanie
w bloku z
wielkiej
płyty
Mieszkanie w
kamienicy
(stare
budownictwo
)
Działka
budowlan
a
Nie
planuj
ę
Miejscowość
……………
Gmina
………………
II. Warunki pracy
6.
Proszę wpisać w jakiej gminie Pani/Pan pracuje?
7.
Proszę ocenić ile średnio zajmuje Pani/Panu dojazd z domu do pracy? (w jedną stronę)

poniżej 5 minut

powyżej godziny

od 5 do 14 minut

pracuję w domu (lub zakład jest przy domu) przez cały czas

od 15 do 29 minut

wykonuję telepracę (e-praca) sporadycznie dojeżdżam

od 30 do 59 minut

nie pracuję / nie dotyczy
154
Czy byłaby/byłby Pani/Pan skłonna/y w celu zdobycia dobrej pracy do podjęcia decyzji
o: (można udzielić jednej odpowiedzi w wierszu)
Nie wiem,
Zdecydowanie Raczej Raczej Zdecydowanie
Nie
Działanie/Ocena
trudno
tak
tak
nie
nie
pracuję
powiedzieć
Dojeżdżaniu do
pracy dłużej niż
30 minut
8.
Dojeżdżaniu do
pracy dłużej niż
1 godzinę
Przeprowadzeniu
się do innej
gminy
III.
9.
Konieczne działania
Proszę wskazać 3 najważniejsze działania, które powinna podjąć gmina, aby poprawić
Pani/Pana jakość życia. Proszę uszeregować propozycje zaczynając od najważniejszej.
1.
2.
3.
155
Informacje o respondencie
A
Płeć

kobieta
B
Wiek

mężczyzna

poniżej 20 lat

30-39 lat

50-59 lat

20-29 lat

40-49 lat

60 lat i więcej
C
Miejsce zamieszkania (gmina)

Brodnica

Komorniki

Stęszew

Dopiewo

Mosina

inna
–
jaka?
……………………

Kórnik

Puszczykowo
D
Mieszkaniec/mieszkanka tej gminy od:

0-2 lata

6-10 lat

20 lat i więcej

3-5 lat

11-20 lat

od urodzenia
E
Status zawodowy

uczeń, student

przedsiębiorca

niepracujący

rolnik

rencista

inny

pracownik etatowy

emeryt
F
Sytuacja materialna

bardzo dobra

przeciętna

bardzo zła

dobra

zła

odmowa odpowiedzi
Dziękuję za wypełnienie ankiety!
156
Załącznik nr 2 Ankieta dla przedsiębiorców
Ankieta
dla przedsiębiorców Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego
Szanowni Państwo,
Państwa z prośbą o wypełnienie ankiety. Poniższa ankieta służy poznaniu Państwa oceny,
dotyczącej warunków prowadzenia działalności gospodarczej. Jest ona częścią analizy
społeczno-gospodarczej obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego. Ankieta
jest anonimowa. Serdecznie zachęcam do wypełnienia kwestionariusza.
Warunki prowadzenia działalności gospodarczej
Jaka jest Pana/Pani ocena warunków prowadzenia działalności gospodarczej na terenie
Gminy? (proszę zaznaczyć odpowiednią kratkę według skali: 5 – bardzo dobre, 4 –
dobre, 3 – przeciętne, 2 – złe, 1 – bardzo złe)
Nie mam
Pytanie/Ocena
5
4
3
2
1
zdania
Dostępność gruntów i innych nieruchomości
1.
Poziom infrastruktury technicznej
Dostępność siły roboczej o odpowiednich
kwalifikacjach
Wysokość podatków i opłat lokalnych
Współpraca z innymi niż samorząd gminny
Inne uwagi

Jaka jest Państwa ocena nastawienia przedstawicieli samorządu gminnego do osób
prowadzących działalność gospodarczą?
 niesprzyjające prowadzeniu działalności
 zniechęcające do prowadzenia działalności

2.


nie mam zdania
157
3.
Proszę ocenić stopień wsparcia lokalnej działalności, bez względu na podmiot
organizujący to wsparcie (samorząd gminny, organizacje pozarządowe, urzędy
administracji publicznej, etc.), zaznaczając odpowiednią kratkę według skali: 5 – bardzo
dobrze, 4 – dobrze, 3 – średnio, 2 – słabo, 1 – wcale
Działanie/Ocena
5
4
3
2
1
Nie mam
zdania
Tworzenie sieci i powiązań gospodarczych (np. klastry,
zrzeszenia przedsiębiorców, izby handlowe, etc.)
Wsparcie finansowe przedsiębiorców (np. ulgi
podatkowe)
Organizacja spotkań branżowych, spotkań
z kontrahentami
Pomoc formalna przy zakładaniu i prowadzeniu
działalności
Pomoc przy ubieganiu się o wsparcie finansowe
Budowa lokalnej infrastruktury technicznej (np. drogi
dojazdowe)
Rekrutacja stażystów, wolontariuszy
Organizacja szkoleń dla pracowników, konferencji,
warsztatów
Poszukiwanie nieruchomości (grunty pod inwestycje,
wynajem, leasing, etc.)
Promocja w ramach wydawanych folderów, spotkań,
kontaktów z inwestorami, etc.
4.
Proszę określić, jakie zadania inwestycyjne powinny zostać zrealizowane, aby ułatwić
prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Gminy?
1.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………
2.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………
3.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………
158
A
Płeć

kobieta
B
Rok rozpoczęcia działalności


mężczyzna
przed 1990

2005-2013

1991-2004

2014
C

Główne miejsce prowadzenia działalności firmy (gmina)
 Mosina
Brodnica

Dopiewo

Puszczykowo

Komorniki

Stęszew

Kórnik
D

Branża, w której prowadzona jest działalność
 budownictwo
rolnictwo, leśnictwo, rybactwo

przemysł

usługi

handel

inne (jakie?)
…………………………………………

transport
E

Forma prowadzenia działalności gospodarczej
 spółka z o.o.
jednoosobowa działalność

spółka jawna

spółka akcyjna

spółka cywilna

inna – jaka?
…………………………………………
F
Wielkość zatrudnienia

tylko właściciel

50-249 pracowników

do 10 pracowników

powyżej 250 pracowników

11-49 pracowników
159
Załącznik nr 3 Ankieta dla organizacji pozarządowych
Ankieta
dla organizacji
pozarządowych Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego
Szanowni Państwo,
realizującego projekt, związany ze wzmocnieniem współpracy międzygminnej, zwracam się do
Państwa z prośbą o wypełnienie ankiety. Poniższa ankieta służy poznaniu Państwa oceny,
dotyczącej działalności organizacji pozarządowych na terenie gminy. Jest ona częścią analizy
społeczno-gospodarczej obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego. Ankieta
jest anonimowa. Serdecznie zachęcam do wypełnienia kwestionariusza.
Warunki prowadzenia działalności organizacji pozarządowych
5. Jaka jest Państwa ocena warunków prowadzenia działalności organizacji
pozarządowych na terenie Gminy? (proszę zaznaczyć odpowiednią kratkę według skali:
5 – bardzo dobre, 4 – dobre, 3 – przeciętne, 2 – złe, 1 – bardzo złe)
Nie mam
Pytanie/Ocena
5
4
3
2
1
zdania
Współpraca z innymi niż samorząd gminny
Oferowane warunki lokalowe
Dostępność pracowników o odpowiednich
kwalifikacjach
Dostępność stażystów, wolontariuszy
Dostępność środków na prowadzenie
działalności
Oferta szkoleniowa (np. warsztaty, konferencje)
Aktywność społeczna mieszkańców
Współpraca z organizacjami z gmin sąsiednich
Inne uwagi
160
6. Jaka jest Państwa ocena nastawienia przedstawicieli samorządu gminnego do
organizacji pozarządowych?
 niesprzyjające prowadzeniu działalności
 bardzo życzliwe, wyróżniające się
 zniechęcające do prowadzenia działalności
 dobre, na właściwym poziomie


nie mam zdania
7. Proszę określić jakość współpracy Państwa organizacji z samorządem gminnym
w następujących obszarach, zaznaczając odpowiednią kratkę według skali: 5 – bardzo
dobrze, 4 – dobrze, 3 – średnio, 2 – słabo, 1 – wcale
Nie
Działanie/Ocena
5
4
3
2
1 mam
zdania
Konsultowanie aktów normatywnych i inicjatyw w
dziedzinach związanych z prowadzeniem działalności
statutowej
Tworzenie partnerstw w procesie aplikowania o wsparcie
finansowe
Wspólne inicjatywy społeczne z zakresu prowadzonej
działalności
Tworzenie wspólnych organów doradczych, opiniujących
Popularyzacja działalności organizacji pozarządowych
Promocja w folderach i wydarzeniach gminnych
Wspieranie akcji promujących przekazywanie 1%
podatku od osób fizycznym organizacjom pożytku
publicznego
Inne, jakie? …………………………………………….
8. Proszę określić, jakie działania powinny zostać zrealizowane, aby ułatwić prowadzenie
działalności organizacji pozarządowych na terenie Gminy?
1.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………
2.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………
3.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………
161
1
Rok rozpoczęcia działalności organizacji

przed 1990

2005-2013

1991-2004

2014
2

Główne miejsce prowadzenia działalności organizacji (gmina)
 Mosina
Brodnica

Dopiewo

Puszczykowo

Komorniki

Stęszew

Kórnik
3
Obszar działalności Państwa organizacji pozarządowej
 edukacja, sport i kultura fizyczna
pomoc społeczna


ochrona i promocja zdrowia, profilaktyka
uzależnień

przedsiębiorczość, działalność gospodarcza

ekologia, ochrona zwierząt i środowiska
przyrodniczego

ochrona wolności, praw człowieka
i swobód obywatelskich

kultura, sztuka, tradycja

inny (jaki?)
162
Załącznik nr 4 Ankieta dla przedstawicieli władz samorządowych
Ankieta
Dla reprezentanta Samorządu
gminnego z Obszaru Funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego
Szanowni Państwo,
Państwa z prośbą o wypełnienie ankiety.
Poniższa ankieta służy poznaniu Państwa oceny, dotyczącej warunków współpracy
z sąsiadującymi gminami obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku Narodowego. Jest ona
częścią analizy społeczno-gospodarczej obszaru funkcjonalnego Wielkopolskiego Parku
Narodowego. Serdecznie zachęcam do wypełnienia kwestionariusza.
9. Uważam, że nastawienie przedstawicieli sąsiadujących samorządów do współpracy
międzygminnej jest? (jedna odpowiedź)
 niesprzyjające prowadzeniu współpracy
 bardzo życzliwe, wyróżniające się
 zniechęcające do współpracy
 dobre, na właściwym poziomie


nie mam zdania
10. Proszę określić w jakich obszarach Państwa samorząd realizuje obecnie wspólne
projekty z sąsiadującymi gminami? (ostatnie 5 lat - może być więcej niż jedna
odpowiedź)
 przedsiębiorczość, działalność
 pomoc społeczna
gospodarcza

ochrona i promocja zdrowia, profilaktyka
uzależnień

promocja samorządu

ekologia, ochrona zwierząt i środowiska
przyrodniczego

turystyka i Wielkopolski Park Narodowy

kultura, sztuka, tradycja

inny
(jaki?)……………………………………

gospodarka przestrzenna

nie mam wiedzy

edukacja, sport i kultura fizyczna
163
11. Proszę określić, jakie działania powinny zostać podjęte, aby ułatwić współpracę
z innymi samorządami gmin?
1.
………………………………………………………………………………………………
2.
………………………………………………………………………………………………
3.
………………………………………………………………………………………………
12. Proszę podać, ile wspólnych projektów realizuje obecnie Państwa gmina (łącznie z
jednostkami organizacyjnymi) z samorządami następujących gmin w ostatnich 5 latach:
Gmina/liczba
projektów
Poznań
Ponad
10
5-9
2-4
Jeden
Wcale
Nie mam
wiedzy
Brodnica
Buk
Czempiń
Dopiewo
Granowo
Kamieniec
Komorniki
Kostrzyn
Kórnik
Luboń
Mosina
Puszczykowo
Stęszew
Śrem
Środa Wlkp.
Swarzędz
Tarnowo Podgórne
Zaniemyśl
164

Proszę zaznaczyć, jaką gminę Pani/Pan reprezentuje:
 Mosina
Brodnica

Dopiewo

Puszczykowo

Komorniki

Stęszew

Kórnik
2.
Proszę określić zajmowane stanowisko:

Burmistrz/Wójt

Sekretarz

Zastępca Burmistrza/Wójta

inne
(jakie)……………………………………
……
1.
165

Diagnoza i badania społeczne na potrzeby wyznaczenia Obszaru

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wydawca Twojej Telewizji Internetowej poszukuje osób

WEEKEND MAJOWY W GMINIE STĘSZEW

Plan zagospodarowania terenu do

Zawiadomienie o wyborze najkorzystniejszej oferty

karta usług nadanie numeru porządkowego dla nieruchomości