Europejska Platforma Demokratycznych Wyborów Ocena ekspercka

Europejska Platforma Demokratycznych Wyborów
Ocena ekspercka
Wybory prezydenckie w Polsce 10 maja 2015 roku
Ogólna informacja o monitoringu
7 maja 2015 roku Europejska Platforma Demokratycznych Wyborów (EPDE)
rozpoczęła krótkoterminową, ekspercką misję obserwacyjną wyborów prezydenckich
w Polsce, które odbyły się 10 maja 2015 r. W skład misji weszło 40 przedstawicieli
EPDE – członków organizacji obywatelskich obserwujących wybory z Polski, Rosji,
Litwy, Niemiec, Ukrainy, Białorusi i Szwecji. Obserwowali oni przebieg procesu
wyborczego w dniu wyborów w 120 komisjach wyborczych w Warszawie Lublinie,
Łodzi i Krakowie. EPDE przeprowadziła ponadto spotkania z przedstawicielami
partii politycznych i kandydatów oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Ze
wględu na ograniczony okres obserwacji, poniższy raport opisuje tylko niektóre
aspekty kampanii wyborczej, prawa wyborczego oraz procedur dnia głosowania oraz
ich zastosowania w dniu wyborów.
Wyniki obserwacji
Wybory prezydenckie w Polsce zostały przeprowadzone w atmosferze konkurencji
politycznej z udziałem 11 kandydatów. Proces głosowania w dniu wyborów odbył się
spokojnie. Wszystkie procedury gwarantujące integralność wyników wyborów zostały
zastosowane. Obserwatorzy odnotowali duży poziom zaufania do procesu
wyborczego i procedur dnia głosowania..
Polskie prawo wyborcze stanowi wystarczającą podstawę prawną do
przeprowadzenia demokratycznych wyborów. Po zapoznaniu się z kodeksem
wyborczym i instrukcjami Pańśtwowej Komisji Wyborczej, EPDE sformułowało
poniższe rekomendacje.
Obserwatorzy EPDE uważają, że kodeks wyborczy nie przewiduje niezależnej
obserwacji wyborów przez polskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego.
Ustawa przewiduje tylko obecność przedstawicieli kandydatów, tzw. mężów zaufania
jako obserwatorów. Przy tym EPDE odnotowało pasywność komitetów wyborczych:
mężowie zaufania głównie jednego kandydata byli obecni w komisjach wyborczych
tylko w 20% przypadków.
EPDE zwraca uwagę, że prawa międzynarodowych obserwatorów nie są
dostatecznie jasno zdefiniowane w kodeksie wyborczym. W niektórych komisjach
wyborczych członkowie komisji nie mieli dostatecznej wiedzy o prawach
międzynarodowych obserwatorów. W komisji wyborczej nr 30 w Lublinie
przewodniczący komisji odmówił obserwatorom EPDE wstępu do lokalu
wyborczego, powołując się na wytyczne okręgowej komisji wyborczej. Innych
obserwatorów międzynarodowych w Sulejówku początkowo nie wpuszczono do
komisji wyborczej nr 1 i nr 2 – zostali wpuszczeni do lokalu wyborczego dopiero o
godzinie 06:50, kiedy urny do głosowania zostały opieczętowane.
Kodeks wyborczy nie przewiduje prawa robienia zdjęć i filmów w komisjach
wyborczych przez obserwatorów międzynarodowych. Takiego prawa odmawia się
także mężom zaufania. Tym samym ustawa odmawia obserwatorom prawa
rejestracji naruszeń.
Niejasna jest również przyczyna ograniczenia przebywania przedstawicieli mediów w
lokalach wyborczych podczas liczenia głosów.
Obserwatorzy międzynarodowi zauważają, że dostęp do lokali wyborczych jest
często utrudniony dla osób starszych i niepełnosprawnych. Brak jest podjazdów w
lokalach wyborczych, gdzie dostać można się jedynie po pokonaniu wielu schodów.
W opinii EPDE potrzebne są lepsze oznaczenia informujące o lokalizacji lokali
wyborczych.
Dużym problemem jest zachowanie tajemnicy głosowania:
- lokale wyborcze często wyposażone są w stoły pozbawione ekranów i innych
zabezpieczeń tajności głosowania;
- w przypadku zastosowania ekranów postawione są oene często w taki sposób, że
przebywające w lokalu wyboczym osoby mogą kontrolować, na kogo głosują
wyborcy;
- komisje w wielu przypadkach nie przeciwdziałają głosowaniu przez kilka osób w
jednej kabinie do głosowania (głosowanie rodzinne);
- komisje nie informują o potrzebie złożenia karty do głosowania przed wrzuceniem
do urny.
Obserwatorzy w kilku komisjach wyborczych zaobserwowali niedostateczne
opieczętowanie urn w sposób, który nie gwarantował zabezpieczenia
nienaruszalności kart do głosowania.
Zwrócono uwagę na brak zabezpieczeń na karcie do głosowania: nie są
wykorzystywane dostępne środki zabezpieczenia papieru od podróbek, takie jak
hologramy, znaki wodne, podpis członków komisji. Takie zabezpiecznia karty do
głosowania eliminowałyby zastosowanie różnych technologii głosowania za inne
osoby.
EPDE zwraca uwagę, że wymóg ustawy mówiący o głosowaniu wyłącznie poprzez
postawienie dwóch przekreślających się linii w obrębie kwadratu obok nazwiska
kandydata pozwala na swobodne uznanie lub nieuznanie ważności kart wyborczych
przez członków komisji dokonujących podliczania głosów. Odnotowywano
stosowanie innych znaków przez wyborców, co powodowało nieuznanie ważności
głosu przez niektóre komisje obwodowe. Taka niespójność w traktowaniu ważności
oddanych kart do głosowania może wpływać na ostateczny wynik wyborów.
Obserwatorzy zwracają uwagę, że kodeks wyborczy niedostatecznie opisuje
procedurę liczenia głosów. Członkowie komisji mają w ten sposób swobodę w
organizacji podliczania głosów. W nielicznych wypadkach obserwatorzy odnotowali
naruszenia w kolejności działań podczas liczenia głosów, które są regulowane
ustawą, co w opinii obserwatorów nie wynika z umyślnego działania wbrew ustawie,
a jest raczej rezultatem niewystarczającego przygotowania członków niektórych
komisji obwodowych.
Rekomendacje:
a. wnieść poprawki do kodeksu wyborczego przewidujące dopuszczenie instytucji
obywatejskiej obserwacji wyborów w Polsce oraz wprowadzenie szerokich praw
obserwatorów narodowych;
b. wprowadzić pozwolenie na fotografowanie i filmowanie w lokalach wyborczych;
c. wydłużyć czas obecności mediów w komisji wyborczej na okres liczenia głosów;
d. zagwarantować lepsze przygotowanie komisji do pracy w czasie dnia głosowania,
polepszyc znajomość prawa wyborczego przez członków komisji obwodowych;
ustalić normy lepszego rozmieszczenia lokali wyborczych szczególnie w kontekście
ich dostępności dla wyborców niepełnosprawnych; wprowadzić lepsze
zabezpieczenia tajemnicy głosowania oraz jednolite zabezpieczenia urn do
głosowania;
e. polepszyć zabezpieczenia kart do głosowania;
f. odstąpić od wymogu głosowania tylko za pomocą dwóch przekreślających się linii
oraz wprowadzić pozwolenie na stosowanie innych znaków do wyrażenia woli
wyborców.
Informacja o EPDE: (Europejska Platforma Demokratycznych Wyborów): EPDE
powstało 12 grudnia 2012 roku w Warszawie i skupia 14 organizacji społeczeństwa
obywatelskiego, które prowadzą lub wspierają narodową, społeczną i niezależną
obserwację wyborów w krajach Wschodniego Partnerstwa UE, Rosji oraz w Unii
Europejskiej. Celem EPDE jest wsparcie społecznych obserwatorów wyborów w
państwach Partnerstwa Wschodniego i Federacji Rosyjskiej oraz wniesienie wkładu
w demokratyzację procesów wyborczych w Europie.