Instrukcje do egzaminu z prawa Unii Europejskiej

Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu z prawa Unii Europejskiej - wersja wstępna
Jak opisać i komentować wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Instrukcje do
egzaminu z prawa Unii Europejskiej
Pasquale Policastro
1. Wyroki sądowe są dokumentami prawnymi, które utrwalają daną sytuację prawną w
stosunku do adresatów. Wyrok wskazuje, jak prawo jest stosowane w danej sprawie. W
związku z powyższym zapoznanie się z treścią wyroków ma istotne znaczenie:
1. Dla stron: wyjaśnienie wyroku umożliwia im zrozumienie, co jest w danej sprawie
“prawem” (quid iuris). Prawidłowe wyjaśnienie treści wyroku ma szczególne
znaczenie dla legitymizacji prawa w indywidualnym życiu człowieka. Często sami
sędziowie, zwłaszcza w drobniejszych procesach, po ogłoszeniu wyroku wyjaśniają
jego treść stronom. Uzasadnienie wyroku ma również znaczenie dla wewnętrznej
refleksji stron, adresatów wyroków, a także dla szerszej publiczności.
2. Dla społeczeństwa: społeczeństwo danego państwa uczestniczy w debacie o tym,
czym jest prawo. Debata o funkcjonowaniu ustroju prawnego zależy w dużej mierze
od rozumowania zawartego w uzasadnieniach fundamentalnych wyroków. Z tego
powodu administracje sądów coraz częściej zwracają uwagę na właściwie
przekazanie prasie treści wyroku. Potrzeba redagowania komunikatów prasowych
umożliwia zrozumienie jednej z istotnych funkcji administracji sądownictwa, a
mianowicie dbanie o stosunki między sądami a podmiotami, które skorzystają z
sądów potencjalnie (społeczeństwo) lub faktycznie.
3. Dla składów orzekających, dla prokuratorów, dla adwokatów i dla innych praktyków:
dla celów związanych z własną działalnością. Prawnicy związani z danym procesem
muszą zrozumieć wyroki związane ze wszystkimi aspektami dotyczącymi tej
konkretnej sprawy.
2. Wyróżniamy następujące formy opisywania i komentowania wyroków:
2.1.Opis tekstu w formie fiszki i jego zwięzłe komentowanie
2.2.Komunikat prasowy
2.3.Glosa do wyroku
2.4.Analiza tekstu
Każda z tych form nadaje się do wykorzystania w dydaktyce prawa. Na przykład, opis
tekstu w formie fiszki jest narzędziem, które wykorzystamy także dla zrozumienia “prima
facie” tekstów prawnych. Takie zrozumienie stanowi podstawę dla wszystkich innych
podejść do zapoznania się z wyrokiem sądu.
W tejże instrukcji ograniczymy się do przedstawiania opisów tekstu oraz gloss.
3. Mamy różne podejścia do tworzenia opisów i komentarzy do wyroku, które możemy
podzielić na podejścia praktyczne i podejścia poznawcze:
3.1. Wśród podejść praktycznych mają dla nas istotne znaczenie podejścia oparte na
słowach kluczowych “key words”, które są związane z głównymi problemami danego
wyroku. Chodzi o normatywne znaczenie danego hasła, a mianowicie znaczenie
hasła w porządku prawnym dla praktycznego rozstrzygnięcia sporów lub praktyczne
znaczenie danego hasła dla rozstrzygnięcia sporów, czyli częstotliwość, z jaką hasło
to występuje w konkretnych rozstrzygnięciach. Podejście do tych haseł w sposób
naukowy wymaga ściśle prowadzonej analizy dogmatycznej, a mianowicie analizy
relacji między pojęciami. Analiza ta, w dniu dzisiejszym, może być prowadzona
metodami algorytmicznymi. Tworzenie słów kluczowych wymaga też analizy
statystycznej. Tworzenie haseł ma jednak zawsze miejsce w oparciu o podejście
Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu z prawa Unii Europejskiej - wersja wstępna
uwzględniające preferencje podmiotu, który zbiera dane: sądy konstytucyjne będą
tworzyły swoje bazy orzeczeń, podsumowania, zbiory według wzorowanych na ich
potrzeby haseł. To samo dotyczy Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Praw
Człowieka. Istnieje jedna ścisła relacja między zakresem jurysdykcji i kompetencji
danego sądu. Adwokaci również będą tworzyć swoje bazy danych według własnych
słów kluczowych. Każdy sposób uporządkowania pojęć prawnych w rzeczywistości
tworzy swoiste słowa kluczowe. “Słowa kluczowe” służyły w rzeczywistości dla
uporządkowania aktów prawnych lub zbioru opinii, w oparciu o które powstały
pierwsze kodyfikacje.
3.2. Cele poznawcze mają za zadanie pogłębienie treści wyroków, zarówno dla celów
krytycznych - podkreślenie, że inne racje mogłyby stać się fundamentem wyroku, jak
i “problemowych”. Problemowe podejście do wyroku ukierunkowane jest na analizę
zagadnień dotyczących lepszego niż dotychczas regulowania ustawowego.
4. Jak opisać tekst wyroku. Opis wyroku w formie zwięzłej fiszki nie jest tożsamy z
podsumowaniem wszystkich jego części. Należy wybrać jedną perspektywę, w oparciu
o którą zostaje wykonany opis. Właśnie w związku z tym należy opisywać tekst prawny,
należy odwoływać się do rozumienia tekstu “prima facie”. Zrozumienie tekstu “prima
facie” wymaga:
a. Określenia tezy
b. Wymienienia racji przemawiających za tezą
c. Wymienienia racji przemawiających przeciwko tezie
d. Przedstawienia konkluzji
1. Określenie tezy: dla określenia tezy danego wyroku należy sprawdzić różne
elementy:
1.1. Jaka jest treść sentencji
1.2. Na jakiej podstawie opiera się dana sprawa. Oto schemat głównych
sposobów powstania sporów przed ETS:
F
GB
PL
I
TFUE
TWE
TEWG
Recourse en
manquement
Recourse for a Skarga na
failure to fulfil an uchybienie
obligation,
zobowiązaniom
ricorso per
258, 259
mancanza di 108
ottemperament
o agli obblighi
226, 227
88
169, 170,
93
Recours en
annullation
Legality review Kontrola
legalności
azione di
annullamento
263
230
173
Recourse en
carence
Failure to act
Skarga na
zaniechanie
działania
azione in
carenza
265
232
175
Renvoi
prejudiciel
jurisdiction on
preliminary
ruling, art. 267
(ex 234)
Pytania
prejudycjalne
rinvio
pregiudiziale
267
234
177
Recours en
indemnité
damage
compensation
Spory dotyczące azione di
odszkodowań
risarcimento
dei danni
268
235
Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu z prawa Unii Europejskiej - wersja wstępna
F
Exception
dʼillegalité
GB
PL
Decision on
legality
Orzeczenie o
legalności
I
TFUE
azione di
269
legittimità degli
atti del
Consiglio
TWE
-
TEWG
-
2. W oparciu o jakie fakty powstała sprawa. Określenie, jakie są stanowiska stron,
jest istotnym elementem. Fakty, a mianowicie “okoliczności faktyczne leżące u
podstaw sporu” są ściśle powiązane z prawnym określeniem sprawy. Prawne
określenie następuje po ustaleniu podstaw faktycznych.
3. W celu określenia tezy należy dodać też żądania stron i pytania sędziego w
postępowaniu głównym.
4. Istotnym elementem dla określenia tezy jest stanowisko sądu co do żądań stron
oraz do pytania prawnego.
4.1. Teza może zostać uzupełniona naszymi spostrzeżeniami “prima facie” - jest
to ważne, zwłaszcza w sytuacjach gdy zamierzamy podkreślić, że warto pisać
glosę do tego wyroku
5. Racje przemawiające za podjęciem komentowania danego wyroku: należy tutaj
zgrupować racje przedstawiane przez wszystkie podmioty. Wnioski rzeczników
generalnych i Trybunału mają tutaj istotne znaczenie. W opisie danego wyroku,
zwłaszcza “prima facie”, należałoby podkreślić fundamentalną rację
przemawiającą za tezą
6. Racje przemawiające przeciwko temu wyrokowi: są też bardzo istotne dlatego,
że pozwalają wyjaśnić elementy sporne wyroku. Także w tych sprawach należy
podkreślić jedną fundamentalną rację
7. Konkluzje: Konkluzje powinny podkreślić, dlaczego argumenty za przeważały
nad argumentami przeciwko.
5. Napisanie glosy. Napisanie glosy ma charakter bardziej “orientacyjny” w stosunku do
opisu wyroku. Elementy “prima facie” powinny zostać dobrane w celu pokreślenia
dyskusyjnego charakteru wyroku. Ponadto komentowanie tekstu nie powinno mieć
charakteru “prima facie”, lecz pogłębione
5.4. W związku z powyższym określenie strony, omówienie podstawy prawnej
powstania sprawy i innych elementów (wskazanych wyżej dla opisu) powinno służyć
sformułowaniu tezy, która odzwierciedla kontrowersyjne aspekty. Stanowią one
bowiem “przyczynę” powstawania “tezy”.
5.5. Analiza dogłębna wskazuje charakter wyroku, który zmierza do “konfutacji tezy”.
Nastąpi to przez podkreślenie charakteru rekursywnego wywodu przez:
5.5.1. Opisywanie obok racji (argumentów potwierdzających tezę), elementów
potwierdzających i zaprzeczających tejże argumentacji. Dla każdego argumentu
potwierdzającego P należy podać co najmniej jedną rację potwierdzającą (p) i
jedna racją zaprzeczająca (z)
5.5.2. To samo należy wykonać w stosunku do argumentów przeciwnych. Powstaje
taki ciąg potencjalnie nieskończony
Teza
I poziom
argumentów
II poziom
argumentu
Ppotwierdz.
P
Pzaprzecz.
....
Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu z prawa Unii Europejskiej - wersja wstępna
Teza
I poziom
argumentów
II poziom
argumentu
....
T
Z
Zpotwierdz
Zzaprzecz
5.5.3. Porównując argumenty na różnych poziomach, można sprawdzać, czy
konkluzje i tezy określone “prima facie” można ostatecznie zaakceptować, czy
też należy je skorygować.
6. Glosy nie powinny być w zasadzie dłuższe od 10000 znaków (razem ze spacjami).
Pasquale Policastro
(wersja wstępna)